Why Iranians Are Cutting Their Hair for "Woman, Life, Freedom" | Sahar Zand | TED

Çeviri: Rana Alavna Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

When you were a child,

Siz çocukken,

what did you want to be when you grew up?

büyüdüğünüzde ne olmak isterdiniz?

A footballer?

Bir futbol oyuncusu mu?

An actress?

Bir aktör mü?

A doctor?

Yoksa bir doktor mu?

Well, when I was a little girl,

Ben küçük bir kızken,

whenever I was asked the question,

bu soru bana sorulduğunda,

my answer was pretty much always the same:

cevabım neredeyse her zaman aynıydı:

"When I grow up, I want to become a man."

“Ben büyüdüğümde bir erkek olmak istiyorum.”

To my logic, that was the only way I could live a life

Aklımca, anavatanım İran’ın kadınlarının

free from the suffocating restrictions

baş etmek zorunda olduğu boğucu kısıtlamalar olmadan

that women in my birth country of Iran were forced to endure.

hayatımı geçirmenin tek yolu buydu.

I'm not quite sure where this line of thinking started from,

Bu düşüncenin ilk ne zaman aklıma geldiğini bilmiyorum,

but a particularly hot summer's afternoon comes to mind.

ancak sıcak bir yaz gününün öğle sonrasını anımsıyorum.

Dokuz yaşındaydım,

I was nine years old and along with my family,

ve ailemle birlikte her yaz tatilinde yaptığımız gibi

as we did on every summer holiday,

we had traveled to the north of Iran

İran’ın kuzeyinde,

to a little seaside village called Chamkhaleh.

sahil kenarında küçük bir köy olan Çamkale’ye gitmiştik.

For as long as I remember,

Hatırladığım sürece,

some of my best childhood memories are of me swimming in the Caspian Sea,

en güzel çocukluk hatıralarım Hazar Denizi’nde yüzmekle,

paddling in its waves

dalgalarında kürek çekmekle,

and making sandcastles on its gorgeous beaches.

göz kamaştırıcı sahillerinde kumdan kaleler yapmakla geçti.

All of those lovely memories, though, were about to be rewritten.

Ancak, tüm bu güzel anılar değişmek üzereydi.

In the Islamic Republic of Iran,

İran İslam Cumuriyeti’nde,

when a girl turns nine years old, she has legally entered womanhood.

bir kız dokuz yaşına bastığında, yasal olarak bir kadın olmuştur.

And that means having to follow a series of restrictive rules written by men.

Bu, erkekler tarafından yazılmış

birçok kısıtlamayı takip etme zorunluluğu anlamına gelir.

The most symbolic of which is probably the mandatory wearing of the hijab.

Bunların arasından en sembolik olanı da başörtüsü zorunluluğudur.

That year, my mom had to sit me down

O yıl, annem bana üzüntüyle

and sorrowfully explain that I was now too old

suya mayoyla girmek için

artık çok büyük olduğumu açıkladı.

to get into the water wearing a swimsuit.

Now that I was nine years old, it was illegal.

Artık dokuz yaşında olduğum için, bu yasa dışıydı.

And if I wanted to get into the water like all the other women,

Ve eğer diğer kadınlar gibi suya girmek istersem,

I had to go in fully covered from head to toe.

baştan aşağı kapanmış şekilde girmek zorundaydım.

I had to go in wearing a pair of trousers,

Suya girerken bir pantolon,

a long-sleeved top and a loose covering called the manto to cover it all.

uzun kollu bir üst,

ve her şeyi örtmek için manto adlı bol bir örtü giymek zorundaydım.

And of course, the headscarf.

Tabii ki de bir başörtü.

I still remember the lump in my throat as I set foot in the water.

Hala suya adımımı attığımda boğazıma inen yumruyu hatırlıyorum.

I could no longer feel the fresh coolness of the Caspian Sea against my skin.

Cildimde Hazar Denizi’nin ferahlığını artık hissedemiyordum.

Instead, my now-wet layers felt itchy and weird.

Yerine, ıslak kumaşlarım garip ve kaşıntılı hissettirdi.

I can still remember feeling the watchful eyes of the morality police,

Benim ve diğer kızların saçlarını veya bedenlerini gösterip,

the so-called morality police,

erkekleri tahrik etmemesi için

making sure that me and the other girls were not showing too much hair

bizi izleyen o sözde ahlak polislerinin üstümüzdeki gözlerini

or too much skin to, God forbid, arouse the men.

hâlâ aklıma kazılı.

It was as if my former freedoms were washing away

Sanki eski özgürlüklerim suyun her bir dalgasıyla ve akıntısıyla

with every tide and flow of the water.

elimden akıp gidiyordu.

Next, I'm deep in the water.

Sonra, suyun derinliklerindeydim.

I was a good swimmer, but my layers were so heavy and restrictive.

İyi bir yüzücüydüm,

ama üstümdeki kumaşlar çok ağırdı ve hareketlerimi sınırlıyordu.

I tried to gasp for air,

Soluklanmaya çalıştım,

but my headscarf kept blocking my face.

ama başörtüm yüzümü kapatıp duruyordu.

The tides were pulling me further and further out.

Gelgitle kıyıdan gitgide uzaklaşıyordum.

I could see my mom and dad on the beach,

Annemle babamı kıyıda görebiliyordum.

I tried to call for help, but they couldn't hear me.

Yardım için seslenmeyi denedim, ama beni duymadılar.

Perhaps my voice was drowned out

Belki de, sesim

by the roaring engines of the bikes

sahilde devriye gezen ahlak polislerinin

that the morality police were patrolling the beaches.

araçlarının motorlarından gelen, gürleyen seslere kaybolmuştu.

The tides continued, pulling me further and further out

Gelgitler beni uzağa sürüklemeye devam ediyordu,

and hopelessness started creeping in.

ve umudumu kaybetmeye başladım.

(nefes alma)

Next, I wake up on the beach, cold, wet, shivering.

Sonra, soğuk, ıslak ve titreyerek kıyıda uyandım.

It turns out my father had just spotted my struggles in time

Babam benim boğuşmalarımı ancak zamanında görmüş

and had rushed in to get me.

ve beni kurtarmak için aceleyle suya girmişti.

That was the last time

Bu, sevgili Hazar Denizi’mdeki

I ever set foot in my beloved Caspian Sea.

son anımdı.

Growing up in the Islamic Republic of Iran,

İran İslam Cumhuriyeti’nde büyümenin her günü,

every day it felt as though I was going through the same experience

farklı yönlerde aynı deneyimleri yaşayıp durmak

but in different ways.

gibi hissettirdi.

And looking at the women in my life,

Hayatımdaki diğer kadınlar da

they seemed to be going through the same thing too, in different ways.

farklı yönlerde aynı şeyleri yaşıyor gibiydiler.

And the older I grew,

Büyüdükçe

the further out the tides of oppression, injustice, inequality

baskı, adaletsizlik ve eşitsizliğin gelgitlerinin

felt like they were pulling me in.

beni daha da uzağa sürüklediğini hissettim.

Wherever I turned,

Nereye dönersem döneyim,

shame, fear and especially hopelessness were ever-present.

utanç, korku ve özellikle umutsuzluk oradaydı.

Women in Iran are second-class citizens.

İran’da kadınlar,ikinci sınıf vatandaşlar.

They have almost no access

Boşanma, velayet,

when it comes to some of the most basic rights like divorce,

veya sadece seyahat gibi en basit haklara bile

custody of children and even travel.

erişimleri neredeyse yok.

They have no legal protection

Aile içi şiddet ve cinsel tacize karşı

against sexual harassment and domestic violence.

hiçbir yasal korumaları yok.

They are not allowed to sing in public or have sex outside of marriage,

Toplum içinde şarkı söylemeleri veya evlilik dışı ilişkiye girmeleri yasak,

and they're only allowed to show their face and hand in public.

ve toplum içinde sadece ellerini ve yüzlerini gösterebilirler.

In the 20 years or so since I almost drowned,

Neredeyse boğulduğum o andan 20 yıl sonrasındaki süreçte,

nothing has changed.

hiçbir şey değişmedi.

Iranian women have been adrift in a vast sea of oppression.

İranlı kadınlar, zulümün engin denizinde sürüklenmiş durumda.

Their only way out, for those who could,

İmkanı olanların tek kaçış yolu ise

is to leave themselves at the mercy of people smugglers,

ırak yerlerde güvenlik bulma umuduyla

set out on dangerous journeys

kendilerini insan kaçakçılarına teslim ederek

in hope of finding safety in a land far away.

tehlikeli yolculuklara çıkmak.

That's what happened to me.

Bana olan da buydu.

Age 12, along with my mom and my baby sister,

12 yaşımdayken, annem ve henüz bebek olan kız kardeşimle

we escaped Iran.

İran’dan kaçtık.

And after years of living in refugee camps across Europe,

Ve Avrupa’nın mülteci kamplarında geçen,

sleeping rough

sokaklarda uyuyarak geçen,

and being at the mercy of some very, very dodgy people smugglers,

tehlikeli insan kaçakçılarının merhametinde geçen yıllardan sonra,

we finally found safe haven here, in the UK.

en sonunda Birleşik Krallık’ta güvenliğe kavuştuk.

For my friends and family who stayed behind,

Geride kalan arkadaşlarım ve ailem için

there was little hope for change.

neredeyse hiç umut yoktu.

And so when in September last year,

Geçen yılın Eylül ayında,

22-year-old Mahsa Jina Amini stepped out of the metro

22 yaşındaki Mahsa Jina Amini,

metro istasyonundan Tahran’ın canlı sokaklarına çıktığında,

onto the bustling streets of Tehran,

there was little reason to expect a change to the status quo.

durumun değişmesini ummak için bir sebep yoktu.

The same way that it's happened to my own mother and many other women I know,

Benim anneme ve tanıdığım diğer birçok kadına olduğu gibi,

Mahsa was arrested by the so-called morality police

Mahsa da sözde ahlak polisleri tarafından tutuklandı,

because, in their opinion,

çünkü, onlara göre,

she was showing more hair than they deemed acceptable.

Mahsa kabul edebileceklerinden daha fazla saç göstermişti.

Three days later,

Üç gün sonra,

Mahsa died in police custody.

Mahsa polisin gözetiminde can verdi.

This time, though, something changed.

Ancak, bu olayda, bir şey değişmişti.

Thanks to the power of social media

Sosyal medyanın gücü

and the brave journalists working hard on the ground,

ve gecelerini gündüzlerine katarak çalışan cesur gazeteciler sayesinde,

the news of Mahsa's killing wasn't drowned out

Mahsa’nın cinayeti

rejimin acımasız propagandası tarafından ezilemedi.

in the regime's relentless propaganda.

In the same way

George Floyd’un haksızca öldürülmesinin

that the unjust killing of George Floyd ignited the Black Lives Matter movement,

″ Black Lives Matter ″ akımının fitilini ateşlemesi gibi,

the unjust killing of Mahsa Amini

Mahsa Amini’nin haksızca öldürülmesi

ignited the biggest anti-regime protests across Iran

İran’da 1979’da İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonraki

since the formation of the Islamic Republic in 1979.

en büyük devlet karşıtı protestoların fitilini ateşledi.

For the first time in decades,

Onyıllardan sonra ilk kez,

women in Iran are finally daring to defy the strict morality laws.

İranlı kadınlar sonunda katı ahlak yasalarına karşı çıkabiliyor.

In a fight for equality and dignity,

Eşitlik ve onur için yaşanan bu savaşta

they are taking off their headscarves, burning them in bonfires,

başörtülerini çıkarıyor, şenlik ateşlerinde yakıyorlar,

and some are cutting off their hair.

bazıları saçlarını kesiyor.

They're chanting "Zan. Zendegi. Azadi."

“Zan. Zendegi. Azadi.” diye tezahürat yapıyorlar.

"Woman, Life, Freedom."

“Kadın, Hayat, Özgürlük.”

Furious crowds are calling for democracy,

Öfkeli kalabalıklar demokrasi

for freedom of speech, for freedom of expression,

ve ifade özgürlüğü talep ediyor, bu sırada

whilst many others are calling for the fall of the supreme leader,

birçoğu İran’ın azami lideri Ali Hamaney’in güçten düşmesi için

Ali Khamenei.

çağrıda bulunuyor.

Khamenei is Iran's spiritual leader

Hamaney, İran’ın dini lideri

and has the final say over all government matters.

ve tüm devlet meselelerinde son söze sahip.

For the first time in a very, very long time,

Çok, çok uzun zamandan sonra ilk kez

there seems to be hope in the air.

havada umut var gibi görünüyor.

Hope that perhaps change in Iran is possible.

İran’da değişimin muhtemelliği için bir umut.

And that's exactly why the crackdown has been so brutal and deadly.

Baskının bu kadar zalim ve ölümcül olmasının sebebi de tam olarak bu yüzden.

These are the faces of the protesters who fought for freedom

Bu yüzler, özgürlük için savaşmış,

but will not live to see it.

ancak onu tadamayacak protestoculara ait.

Since the protest began nearly five months ago,

Protestolar beş ay önce başladığından beri

around 500 people have been killed.

yaklaşık 500 kişi öldürüldü.

Nearly 80 of those children.

Neredeyse 80′i çocuktu.

Around 18,000 protesters have been arrested.

Yaklaşık 18,000 protestocu tutuklandı.

And there are reports of psychological, physical and sexual torture in prisons.

Ve hapisanelerde psikolojik, fiziksel ve cinsel işkence raporları bulunmakta.

Aceleci davalar yürütüldü,

There has been a series of hasty trials,

forced confessions

zorla itiraflar alındı,

and public executions of the protesters.

ve protestocular halka açık şekilde infaz edildi.

The authoritarian regime of Iran is clearly desperate

İran’ın otoriter rejimi her türlü umudu öldürmek için

to kill any and all hope

açık bir şekilde çok uğraşıyor,

because they know that for as long as we remain hopeless,

çünkü biliyorlar ki umutsuz kaldığımız sürece,

we'll resign to their oppression and injustice.

onların baskı ve adaletsizliğine boyun eğeceğiz.

But as history has shown over and over again,

Ancak tarihin de defalarca göstermiş olduğu gibi,

the light of hope emerges from the depth of darkness.

umudun ışığı karanlığın derinliklerinden doğar.

Hope is angry.

Umut, kızgındır.

It's defiant.

Meydan okur.

Hope is dangerous.

Umut, tehlikelidir.

Hope is standing its ground on the streets of Iran,

Umut, İran’ın sokaklarında dayanıyor,

chanting "Woman, Life, Freedom."

“Kadın, Hayat, Özgürlük” diye tezahürat ediyor.

Hope is in political prisons,

Umut, siyasal hapislerde,

biding its time, sustaining those in shackles.

zamanı sayıyor, sıkıntıdakilere güç veriyor.

Hope has now spread to the four corners of my birth country.

Umut, artık ülkemin dört bir yanına yayılmış durumda.

As a journalist, I can't travel to Iran.

Bir gazeteci olarak, ben İran’a seyahat edemiyorum.

But as my sisters in Tehran, Mashhad,

Ancak, İran’ın her yerindeki, Tahran, Meşhed,

Shiraz, Baluchistan, Kurdistan, shomal, jonoob, shargh, gharb,

Şiraz, Belucistan, Kürdistan, kuzey, güney, doğu ve batıdaki,

all over Iran have done,

kız kardeşlerim gibi,

I, too,

ben de,

I'm going to cut my hair to show my solidarity with the movement.

bu akıma desteğimi göstermek için saçımı keseceğim.

(Cheers and applause)

(Alkışlar ve tezahürat)

(Cheers and applause continues)

(Alkışlar ve tezahürat devam eder)

Teşekkür ederim.

Thank you.

(Applause continues)

(Alkışlar devam eder)

(Applause ends)

(Alkışlar biter)

Thank you.

Teşekkür ederim.

Audience: Freedom for women!

Seyirci: Kadınlara özgürlük!

(Cheers)

(Tezahürat)

SZ: This hair, for too long, has been intertwined with religion and politics.

SZ: Bu saç, çok uzun zamandır din ve siyasetle içe içeydi.

But I say with my sisters in Iran:

Ancak, İran’daki kız kardeşlerimle diyorum ki:

no more.

artık değil.

And I say with them:

Ve onlarla birlikte diyorum ki:

Women, to reclaim our rights.

Kadınlar, haklarımızı geri almak için.

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve tezahürat)

Life, for the lives unjustly taken.

Hayat, haksızca canları alınmış olanlar için.

(Applause)

(Alkışlar)

Freedom, for the liberation of my people.

Halkımın kurtuluşu için özgürlük.

(Applause)

(Alkışlar)

I stand here with my hair in my hand,

Hiçbir küçük kızın

her an boğulma korkusuyla erkek olmayı dilemek zorunda olmadığı

in hope of a future

where no little girl has to wish she were a man

bir geleceğin umuduyla,

elimde saçımla burada duruyorum.

because she's terrified that she might drown every day.

(Applause)

(Alkışlar)

Yes, the crackdown is brutal.

Evet, baskı çok zalim.

And yes, there might not be a solution inside yet.

Evet, henüz içeride bir çözüm olmayabilir.

But the only thing that can help create and sustain one is hope.

Ama bu çözümü yaratıp ayakta tutacak tek şey umut.

Sorry.

Özür dilerim.

(Cheers and applause)

(Alkış ve tezahürat)

The only thing that can help create and sustain one is hope.

Ama bu çözümü yaratıp ayakta tutacak tek şey umut.

And every single one of us can take a step and play our part.

Her birimiz adımımızı atabilir ve katkı sağlayabiliriz.

I'm standing here speaking to you now.

Ben şu anda burada sizinle konuşuyorum.

Many non-Iranians and Iranians outside of Iran have been signing petitions,

İranlı olmayan kişiler ve İran’ın dışındaki birçok İranlı

dilekçe imzalıyor, protesto ediyor, devletlerini baskılıyor,

going to protest, putting pressure on their governments

so that in turn, they put pressure on the Iranian regime and government.

böylece, İran devleti ve rejimini baskılıyorlar.

For the past few months,

Geçen aylarda,

I've been speaking to protesters inside of Iran,

İran’daki protestocularla konuştum,

and they tell me how much it matters to them

ve bana dışarıdaki bizlerin bilgili ve ilgili kalmasının

that we on the outside stay informed and engaged.

ne kadar önemli olduğunu söylediler.

So let's try our best to make certain

Bu yüzden,

kıyıdaki bizlerin, denizdekilerin onları gördüğümüzü,

that those of us on the shore let those at sea know

çığlıklarını duyduğumuzu bildiklerinden emin olmalarını sağlayalım.

that we see them, that we hear their cries.

Thank you for taking a step towards a future

Özgürlüğün sadece bir rüya değil, bir gerçek olduğu

where freedom is not just a dream, but a reality.

bir gelecek için adım attığınız için teşekkür ederim.

Not just for women,

Sadece kadınlar için değil,

but for everyone.

herkes için.

And not just in Iran,

Sadece İran için değil,

but everywhere.

her yer için.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Cheers and applause)

(Alkışlar ve tezahürat)