Why Iranians Are Cutting Their Hair for "Woman, Life, Freedom" | Sahar Zand | TED

Translator: Nguyễn Phương Linh Reviewer: Thái Hưng Trần

When you were a child,

Khi bạn còn là một đứa trẻ,

what did you want to be when you grew up?

bạn muốn trở thành gì khi lớn lên?

A footballer?

Một cầu thủ bóng đá?

An actress?

Một diễn viên?

A doctor?

Một bác sĩ?

Well, when I was a little girl,

Khi tôi là còn là một cô bé,

whenever I was asked the question,

mỗi khi được hỏi câu hỏi này,

my answer was pretty much always the same:

câu trả lời của tôi luôn là

"When I grow up, I want to become a man."

“Khi lớn lên, con muốn trở thành đàn ông”.

To my logic, that was the only way I could live a life

Theo suy nghĩ của tôi, đó là cách duy nhất để tôi có thể sống một cuộc đời

free from the suffocating restrictions

thoát khỏi những hạn chết ngột ngạt

that women in my birth country of Iran were forced to endure.

mà phụ nữ ở đất nước tôi - Iran phải chịu đựng.

I'm not quite sure where this line of thinking started from,

Tôi không chắc dòng suy nghĩ này bắt đầu từ đâu,

but a particularly hot summer's afternoon comes to mind.

nhưng tôi chợt nghĩ đến mùa hè vô cùng nóng nực.

I was nine years old and along with my family,

Lúc đó tôi 9 tuổi và sống với gia đình,

as we did on every summer holiday,

như cách chúng tôi làm vào mỗi kỳ nghỉ hè,

we had traveled to the north of Iran

chúng tôi đã đi du lịch đến phía bắc Iran

to a little seaside village called Chamkhaleh.

để đến một ngôi làng nhỏ ven biển gọi là Chamkhaleh.

For as long as I remember,

Theo tất cả những gì tôi nhớ,

some of my best childhood memories are of me swimming in the Caspian Sea,

một trong những ký ức tuổi thơ tuyệt nhất của tôi là được bơi ở biển Caspian,

paddling in its waves

chèo trên mặt sóng,

and making sandcastles on its gorgeous beaches.

và xây lâu đài cát trên bãi biển tuyệt đẹp.

All of those lovely memories, though, were about to be rewritten.

Dù vậy tất cả các kỷ niệm đáng yêu đó đã được ghi lại.

In the Islamic Republic of Iran,

Tại Cộng hòa Hồi giáo Iran,

when a girl turns nine years old, she has legally entered womanhood.

khi một cô gái lên 9 tuổi, cô ấy đã trở thành phụ nữ hợp pháp.

And that means having to follow a series of restrictive rules written by men.

Và theo sau đó là một chuỗi các quy tắc hạn chế được đề ra bởi đàn ông.

The most symbolic of which is probably the mandatory wearing of the hijab.

Đặc trưng nhất trong số đó là việc buộc phải đeo khăn trùm đầu.

That year, my mom had to sit me down

Năm đó, mẹ tôi đã ngồi xuống

and sorrowfully explain that I was now too old

và buồn bã giải thích rằng tôi đã quá già

to get into the water wearing a swimsuit.

để xuống nước chơi đùa trong bộ đồ bơi.

Now that I was nine years old, it was illegal.

Bởi vì tôi đã 9 tuổi rồi, đó là bất hợp pháp.

And if I wanted to get into the water like all the other women,

Và nếu tôi vẫn muốn xuống nước giống như bao người phụ nữ khác,

I had to go in fully covered from head to toe.

tôi phải che kín cơ thể từ đầu đến chân.

I had to go in wearing a pair of trousers,

Tôi phải mặc một chiếc quần dài,

a long-sleeved top and a loose covering called the manto to cover it all.

một cái áo dài tay và một tấm choàng được gọi là manto để che tất cả.

And of course, the headscarf.

Và tất nhiên, cả khăn trùm đầu nữa.

I still remember the lump in my throat as I set foot in the water.

Tôi vẫn nhớ như in cái cục nghẹn trong cổ họng khi đặt chân xuống nước.

I could no longer feel the fresh coolness of the Caspian Sea against my skin.

Tôi không còn cảm nhận được hơi mát lành của biển Caspi trên da mình nữa.

Instead, my now-wet layers felt itchy and weird.

Thay vào đó, tôi chỉ thấy lớp áp ẩm tướt ngứa ngáy và kỳ lạ.

I can still remember feeling the watchful eyes of the morality police,

Tôi vẫn còn nhớ cảm giác về những ánh mắt thận trọng từ cảnh sát đạo đức,

the so-called morality police,

họ chắc chắn với tôi rằng

making sure that me and the other girls were not showing too much hair

các cô gái khác không để lộ quá nhiều tóc,

or too much skin to, God forbid, arouse the men.

hay quá nhiều da thịt vì Chúa cấm, như thế là quyến rũ đàn ông.

It was as if my former freedoms were washing away

Cứ như thể sự tự do trước đây của tôi đã bị cuốn theo

with every tide and flow of the water.

những con sóng thủy triều và dòng nước.

Next, I'm deep in the water.

Rồi tôi chìm sâu vào con nước.

I was a good swimmer, but my layers were so heavy and restrictive.

Tôi là một tay bơi cừ khôi nhưng áo quần của tôi quá nặng và gò bó.

I tried to gasp for air,

Tôi cố gắng thở hổn hển,

but my headscarf kept blocking my face.

nhưng chiếc khăn trùm đầu cứ quấn lấy mặt tôi.

The tides were pulling me further and further out.

Thủy triều thì cứ kéo tôi đi ngày càng xa.

I could see my mom and dad on the beach,

Tôi có thể thấy mẹ và bố trên bãi biển,

I tried to call for help, but they couldn't hear me.

Tôi cố cầu cứu nhưng họ không nghe thấy tôi.

Perhaps my voice was drowned out

Có lẽ giọng của tôi đã bị át đi bởi tiếng động cơ của những chiếc xe đang gầm rú của

by the roaring engines of the bikes

that the morality police were patrolling the beaches.

cảnh sát đạo đức tuần tra bãi biển.

The tides continued, pulling me further and further out

Thủy triều tiếp tục dâng cao, cuốn tôi đi càng xa hơn nữa

and hopelessness started creeping in.

và sự tuyệt vọng bắt đầu len lỏi trong tâm trí tôi.

Next, I wake up on the beach, cold, wet, shivering.

Tiếp đó, tôi tỉnh dậy trên bãi biển trong sự rét lạnh, ướt át và run rẩy.

It turns out my father had just spotted my struggles in time

Hóa ra bố tôi chỉ vừa mới kịp thời phát hiện ra sự vật lộn của tôi

and had rushed in to get me.

và đã lao vào để đỡ lấy tôi.

That was the last time

Đó là lần cuối cùng

I ever set foot in my beloved Caspian Sea.

tôi đặt chân đến vùng biển Caspi yêu dấu của mình

Growing up in the Islamic Republic of Iran,

Lớn lên ở Cộng hòa Hồi giáo Iran,

every day it felt as though I was going through the same experience

Mỗi ngày tôi cảm thấy như thể tôi đang trải qua cùng một trải nghiệm

but in different ways.

nhưng theo cách khác nhau.

And looking at the women in my life,

Và nhìn những người phụ nữ trong đời tôi,

they seemed to be going through the same thing too, in different ways.

dường như họ cũng trải qua điều tương tự, theo những cách khác nhau.

And the older I grew,

Và khi tôi càng lớn dần,

the further out the tides of oppression, injustice, inequality

những làn sóng áp bức, bất công và bất bình đẳng

felt like they were pulling me in.

càng như cuốn tôi vào.

Wherever I turned,

Bất cứ nơi nào tôi quay lại,

shame, fear and especially hopelessness were ever-present.

sự nhục nhã, sự sự hãi và đặc biệt là sự tuyệt vọng luôn hiện diện ở đó.

Women in Iran are second-class citizens.

Phụ nữ ở Iran là những công dân hạng hai.

They have almost no access

Họ hầu như không có quyền tiếp cận

when it comes to some of the most basic rights like divorce,

một số quyền cơ bản nhất như ly hôn,

custody of children and even travel.

quyền nuôi con và thậm chí việc di chuyển.

They have no legal protection

Họ không được pháp luật bảo vệ

against sexual harassment and domestic violence.

chống quấy rối tình dục và bạo lực gia đình

They are not allowed to sing in public or have sex outside of marriage,

Họ không được phép hát ở nơi công cộng, hoặc quan hệ tình dục ngoài hôn nhân,

and they're only allowed to show their face and hand in public.

và họ chỉ được phép lộ mặt và tay ở nơi công cộng

In the 20 years or so since I almost drowned,

Trong khoảng 20 năm kể từ ngày tôi suýt chết đuối,

nothing has changed.

không có gì thay đổi.

Iranian women have been adrift in a vast sea of oppression.

Phụ nữ Iran đã hoàn toàn trôi dạt trong biển áp bức rộng lớn.

Their only way out, for those who could,

Lối thoát duy nhất đối với những người còn có thể,

is to leave themselves at the mercy of people smugglers,

đó chính là phó mặc bản thân cho những kẻ buôn người,

set out on dangerous journeys

bắt đầu những hành trình đầy nguy hiểm

in hope of finding safety in a land far away.

với hy vọng tìm thấy sự an toàn ở một vùng đất xa xôi.

That's what happened to me.

Đó là những gì xảy ra với tôi.

Age 12, along with my mom and my baby sister,

Vào năm 12 tuổi, cùng với mẹ và em gái,

we escaped Iran.

chúng tôi thoát khỏi Iran

And after years of living in refugee camps across Europe,

Và sau nhiều năm sống tại các trại tị nạn ở khắp Châu Âu,

sleeping rough

ngủ lang bạt

and being at the mercy of some very, very dodgy people smugglers,

và chịu sự kiểm soát của những kẻ buôn người rất, rất tinh ranh,

we finally found safe haven here, in the UK.

cuối cùng chúng tôi đã tìm thấy nơi trú ẩn an toàn ở Vương quốc Anh.

For my friends and family who stayed behind,

Đối với bạn bè và gia đình tôi ở lại,

there was little hope for change.

có rất ít hy vọng cho sự thay đổi.

And so when in September last year,

Và thế là vào tháng 9 năm ngoái,

22-year-old Mahsa Jina Amini stepped out of the metro

Mahsa Jina Amini năm 22 tuổi bước ra khỏi tàu điện ngầm

onto the bustling streets of Tehran,

trên những con phố nhộn nhịp của Tehran,

there was little reason to expect a change to the status quo.

có rất ít lý do để mong đợi một sự thay đổi đối với hiện trạng.

The same way that it's happened to my own mother and many other women I know,

Điều tương tự cũng xảy ra với mẹ tôi và nhiều phụ nữ khác mà tôi biết,

Mahsa was arrested by the so-called morality police

Mahsa đã bị bắt giữ bởi cái gọi là cảnh sát đạo đức

because, in their opinion,

vì theo ý kiến của họ,

she was showing more hair than they deemed acceptable.

cô ấy đã để lộ nhiều tóc hơn mức họ cho là chấp nhận được.

Three days later,

3 ngày sau,

Mahsa died in police custody.

Mahsa đã mất trong khi bị cảnh sát giam giữ.

This time, though, something changed.

Lần này, một điều gì đó đã thay đổi.

Thanks to the power of social media

Nhờ sức mạnh của truyền thông xã hội

and the brave journalists working hard on the ground,

và các nhà báo dũng cảm làm việc chăm chỉ trên mặt đất

the news of Mahsa's killing wasn't drowned out

tin tức về cái chết của Mahsa đã không bị chế độ tuyên truyền không ngừng nhấn chìm.

in the regime's relentless propaganda.

In the same way

Cũng giống như cách mà cái chết oan uổng

that the unjust killing of George Floyd ignited the Black Lives Matter movement,

của George Floyd đã châm ngòi cho phong trào Black Lives Matter,

the unjust killing of Mahsa Amini

cái chết oan uổng của Mahsa Amini

ignited the biggest anti-regime protests across Iran

đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình chống chế độ lớn nhất trên khắp Iran

since the formation of the Islamic Republic in 1979.

kể từ khi thành lập Cộng hòa Hồi giáo năm 1979

For the first time in decades,

Lần đầu tiên sau nhiều thập kỉ,

women in Iran are finally daring to defy the strict morality laws.

phụ nữ ở Iran cuối cùng cũng dám thách thức luật lệ nghiêm ngặt về đạo đức,

In a fight for equality and dignity,

Trong cuộc đấu tranh cho sự bình đẳng và phẩm giá của mình.

they are taking off their headscarves, burning them in bonfires,

họ cởi trùm khăn đầu và đốt chúng trong đống lửa,

and some are cutting off their hair.

một số còn cắt bỏ mái tóc của họ.

They're chanting "Zan. Zendegi. Azadi."

Họ hô vang “Zan. Zendegi. Azadi.”

"Woman, Life, Freedom."

" Phụ nữ, cuộc sống, tự do.”

Furious crowds are calling for democracy,

Đám đông giận dữ đang kêu gọi sự dân chủ,

for freedom of speech, for freedom of expression,

sự tự do ngôn luận, sự tự do bày tỏ

whilst many others are calling for the fall of the supreme leader,

trong khi nhiều người khác đang kêu gọi lật đổ nhà lãnh đạo tối cao,

Ali Khamenei.

Ali Khamenei.

Khamenei is Iran's spiritual leader

Khamenei là nhà lãnh đạo tinh thần của Iran

and has the final say over all government matters.

và có tiếng nói cuối cùng về tất cả các vấn đề của chính phủ.

For the first time in a very, very long time,

Lần đầu tiên sau một thời gian rất, rất dài,

there seems to be hope in the air.

dường như hy vọng vẫn còn vây quanh đây.

Hope that perhaps change in Iran is possible.

Hi vọng rằng có lẽ thay đổi ở Iran là có thể.

And that's exactly why the crackdown has been so brutal and deadly.

Và đó chính xác là lý do tại sao cuộc đàn áp lại tàn bạo và chết chóc đến vậy.

These are the faces of the protesters who fought for freedom

Đây là những khuôn mặt của những người biểu tình đấu tranh cho tự do

but will not live to see it.

nhưng sẽ không còn sống để nhìn thấy nó

Since the protest began nearly five months ago,

Kể từ cuộc biểu tình bắt đầu cách đây gần 5 tháng,

around 500 people have been killed.

khoảng 500 người đã thiệt mạng.

Nearly 80 of those children.

Gần 80 trong số đó là trẻ em.

Around 18,000 protesters have been arrested.

Khoảng 18,000 người biểu tình đã bị bắt giữ.

And there are reports of psychological, physical and sexual torture in prisons.

Và có những báo cáo về tâm lý, thể xác và tình dục trong các nhà tù.

There has been a series of hasty trials,

Đã có một loạt các phiên tòa diễn ra vội vàng,

forced confessions

buộc phải nhận tội

and public executions of the protesters.

và hành quyết công khai những người biểu tình

The authoritarian regime of Iran is clearly desperate

Chế độ độc tài của Iran rõ ràng đang tuyệt vọng

to kill any and all hope

giết chết bất kỳ và tất cả các hy vọng

because they know that for as long as we remain hopeless,

bời vì họ biết rằng chừng nào chúng ta còn vô vọng,

we'll resign to their oppression and injustice.

chúng ta sẽ phải cam chịu sự áp bức và bất công của họ.

But as history has shown over and over again,

Nhưng như lịch sử đã lặp đi lặp lại,

the light of hope emerges from the depth of darkness.

ánh sáng hy vọng ló dạng từ bóng tối sâu thẳm.

Hope is angry.

Hy vọng là tức giận.

It's defiant.

Đó là thách thức

Hope is dangerous.

Hy vọng là nguy hiểm.

Hope is standing its ground on the streets of Iran,

Niềm hy vọng đang đứng trên khắp đường phố Iran,

chanting "Woman, Life, Freedom."

hô vang “Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do”.

Hope is in political prisons,

Niềm hy vọng trong các nhà tù chính trị,

biding its time, sustaining those in shackles.

chờ đợi thời cơ, nâng đỡ những người trong gông cùm.

Hope has now spread to the four corners of my birth country.

Niềm hy vọng giờ đây đã lan tỏa khắp bốn phương trên quê hương tôi.

As a journalist, I can't travel to Iran.

Là một nhà báo, tôi không thể trở về Iran

But as my sisters in Tehran, Mashhad,

Nhưng các chị em tôi ở Tehran, Mashhad,

Shiraz, Baluchistan, Kurdistan, shomal, jonoob, shargh, gharb,

Shiraz, Baluchistan, Kurdistan, shomal, jonoob, shargh, gharb,

all over Iran have done,

khắp đất nước Iran đã làm điều đó,

I, too,

Tôi cũng vậy

I'm going to cut my hair to show my solidarity with the movement.

Tôi sẽ cắt mái tóc này để thể hiện sự đoàn kết của tôi với phong trào này.

(Cheers and applause)

(tiếng reo hò và vỗ tay)

(Cheers and applause continues)

(tiếng reo hò và vỗ tay tiếp tục)

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause continues)

(tiếng vỗ tay tiếp tục)

(Applause ends)

(tiếng vỗ tay kết thúc)

Thank you.

Cảm ơn

Audience: Freedom for women!

Hỡi mọi người Tự do cho phụ nữ!

(Cheers)

(reo hò)

SZ: This hair, for too long, has been intertwined with religion and politics.

SZ: Mái tóc này từ lâu đã gắn liền với tôn giáo và chính trị

But I say with my sisters in Iran:

Nhưng tôi nói với những người chị em ở Iran rằng

no more.

Điều đó không còn nữa

And I say with them:

Và tôi muốn nói với họ rằng

Women, to reclaim our rights.

Phụ nữ chúng ta hãy đòi lại quyền lợi của mình

(Applause and cheers)

(tiếng vỗ tay là reo hò)

Life, for the lives unjustly taken.

Sự sống, cho những mạng sống bị cướp đi một cách bất công

(Applause)

(vỗ tay)

Freedom, for the liberation of my people.

Tự do, cho sự giải phóng của dân tộc tôi.

(Applause)

(vỗ tay)

I stand here with my hair in my hand,

Tôi đứng đây với mái tóc mình trong tay,

in hope of a future

với niềm hy vọng cho một tương lai

where no little girl has to wish she were a man

nơi mà không cô gái nào phải ước rằng mình là đàn ông

because she's terrified that she might drown every day.

bởi cô ấy sợ rằng

(Applause)

(Vỗ tay)

Yes, the crackdown is brutal.

Đúng vậy, cuộc đàn áp thật tàn bạo

And yes, there might not be a solution inside yet.

Và đúng vậy,

But the only thing that can help create and sustain one is hope.

Nhưng điều duy nhất có thể tạo ra và duy trì giải pháp đó là hãy hy vọng.

Sorry.

Xin lỗi.

(Cheers and applause)

(Tiếng reo hò và vỗ tay)

The only thing that can help create and sustain one is hope.

Điều duy nhất có thể tạo ra và duy trì giải pháp đó là hãy hy vọng.

And every single one of us can take a step and play our part.

Và mỗi người trong chúng ta

I'm standing here speaking to you now.

Ngay bây giờ tôi đang đứng đây để nói với bạn.

Many non-Iranians and Iranians outside of Iran have been signing petitions,

Nhiều người nước ngoài và người Iran sinh sống ở nước ngoài đã ký kiến ​​nghị,

going to protest, putting pressure on their governments

đi biểu tình, gây áp lực lên chính phủ của họ

so that in turn, they put pressure on the Iranian regime and government.

do đó, họ gây áp lực lên chế độ và chính phủ Iran

For the past few months,

Trong vài tháng qua,

I've been speaking to protesters inside of Iran,

Tôi đã và đang nói với những người biểu tình bên trong Iran

and they tell me how much it matters to them

và họ nói với tôi rằng việc chúng tôi ở bên ngoài

that we on the outside stay informed and engaged.

luôn cập nhật thông tin và tham gia có ý nghĩa quan trọng như thế nào đối với họ.

So let's try our best to make certain

Vì thế hãy cố gắng nhất có thể để chắc chắn một điều

that those of us on the shore let those at sea know

rằng những người trong chúng ta trên bờ sẽ cho những người trên biển biết

that we see them, that we hear their cries.

rằng chúng ta thấy họ, chúng ta nghe thấy tiếng khóc đau thương ấy.

Thank you for taking a step towards a future

Cảm ơn bạn đã bước một bước tới tương lai

where freedom is not just a dream, but a reality.

nơi mà tự do không còn là một giấc mơ, mà là một sự thực của hiện tại.

Not just for women,

Không chỉ dành cho phụ nữ,

but for everyone.

mà cho bất cứ ai.

And not just in Iran,

Và không chỉ ở Iran

but everywhere.

mà bất cứ đâu

Thank you.

Cảm ơn.

(Cheers and applause)

(tiếng reo hò và vỗ tay)