The Great Migration and the power of a single decision | Isabel Wilkerson

Çeviri: Sevgül Demir Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

Imagine with me this scene.

Şu sahneyi benimle hayal edin.

It's a scene that played out in nearly all of our families.

Bu, neredeyse hepimizin ailesinde gerçekleşmiş bir sahne.

It's a scene in which a young person,

Bu sahnede bir gencin

somewhere in our family tree,

soy ağacımızın bir yerlerinde

somewhere in our lineage

sülalemizin bir noktasında

had a heartbreaking decision to make.

yürek burkan bir karar vermesi gerekti.

It was a decision to leave all that they had known.

Bildikleri her şeyi geride bırakan bir karardı bu.

And all of the people that they had loved

Sevdikleri herkesi geride bırakıp

and to set out for a place far, far away

daha iyi bir yaşam umuduyla uzaklarda, çok uzaklarda,

that they had never seen

daha önce hiç görmedikleri bir yer için

in hopes that life might be better.

yola çıktılar.

Migration is usually a young person's endeavor.

Göç genellikle genç bir kişinin çabasıdır.

It's the kind of thing that you do when you're on the cusp of life.

Hayatın eşiğindeyken yaptığınız türden bir şey.

And so, there is, in all of our families,

Yani hepimizin ailesinde

this young person somewhere in our background.

geçmişimizde bir yerlerde bu genç insan var.

That person is standing at a dock,

O kişi bir iskelede duruyor,

about to board a ship

Atlantik veya Pasifik Okyanusu'nu geçecek bir gemiye binmek üzere.

that will cross the Atlantic or the Pacific Ocean.

That person is loading up a truck

O kişi bir kamyona biniyor,

that will cross the Rio Grande.

Rio Grande'ye geçecek bir kamyona

Or that person is standing

veya o kişi Kuzey'de, Jim Crow South'un dışında

at a railroad platform

özgürlük olacağı umuduyla

about to board a train that will cross rivers and mountains

dağları ve nehirleri aşacak

out of the Jim Crow South

bir treni

to what they hope will be freedom in the North.

bir demir yolu platformunda bekliyordu.

And there, with this young person

Orada, bu genç insan

as they are about to board that ship,

o gemiye

o tekneye

o tıra, o trene binmek üzereyken

that boat,

that truck, that train,

are the people who raised them.

yanında onu yetiştiren insanlar da vardı.

Their mother, their father,

Onların anneleri, babaları,

their aunt, their uncle, their grandparents,

halaları, amcaları, büyükbaba ve büyükanneleri,

whoever it might have been who had gotten them to this point.

onu bu noktaya getiren herkes olabilirdi.

Those older people

Bu yaşlı insanlar

were not going to be able to make the crossing with them.

gençlerle o araçlara binecek durumda değildi.

And as they looked into the eyes of the people who had raised them,

Gençler, kendilerini yetiştiren insanların gözlerine baktıklarında

there was no guarantee

onları tekrar canlı göreceklerinin

that they would ever see them alive again.

bir garantisi yoktu.

Remember, there was no Skype,

Hatırlayın, Skype,

no e-mail, no cell phones

e-posta, cep telefonu yoktu.

not even reliable long-distance telephone service.

Hatta sağlıklı bir uzun mesafe telefon servisi de yoktu.

And even if there had been,

Olsaydı bile

many of the people that they were leaving did not even have telephones.

bıraktıkları insanların çoğunun telefonları yoktu.

This was going to be a complete break

Bu onların bildiği ve sevdiği

from all that they knew

insanların tamamından

and all of the people that they loved.

tam bir kopuş olacaktı.

And the very next time

Bir dahaki sefere

that they might hear anything about the people who had raised them

onları yetiştirenler hakkında duyacakları şey

might be a telegram saying, "Your father has passed away."

belki de onlardan bir telegraf olacaktı "Baban öldü."

Or, "Your mother is very, very ill.

veya "Annen çok çok hasta.

You must return home quickly if you are to see her alive again."

Eğer onu tekrar canlı görmek istiyorsan hemen eve geri dönmek zorundasın."

That is the magnitude of the sacrifice

Bu, sırf bizim burada olabilmemiz için

that had to have happened in nearly all of our families

neredeyse ailelerimizin tamamında olan fedakârlığın büyüklüğü.

just for us to be here.

A single decision that changed the course of families

Ailelerin, soyun, tarihin, ülkelerin

and lineages and countries and history

gidişatını değiştiren

to the current day.

tek bir karar.

One of these migration streams

Bu göç akımlarından biri

stands out in ways that we may not realize.

fark edemeyeceğimiz yollarla ön plana çıkıyor.

It was called the Great Migration.

O, Büyük Göç olarak adlandırılıyor.

It was the outpouring of six million African Americans

Birinci Dünya Savaşı'ndan 1970'lere kadar,

from the Jim Crow South

Jim Crow South'dan gelen

to the cities of the North and West,

altı milyon Afrikalı Amerikalının

from the time of World War I until the 1970s.

Kuzey ve Batı şehirlerine gitmesiydi.

It stands out because this was the first time in American history

Bu, öne çıkıyor çünkü Amerikan tarihinde ilk kez, Amerika vatandaşlarının,

that American citizens had to flee the land of their birth

zaten vatandaş olmalarına rağmen vatandaş olarak görülmeleri için

just to be recognized as the citizens that they had always been.

doğdukları topraklardan kaçmak zorundalardı.

No other group of Americans

Amerikalı başka hiçbir grup

has had to act like immigrants

vatandaş olarak tanınmak için

in order to be recognized as citizens.

bir göçmen gibi davranmak zorunda kalmadı.

So this great migration was not a move.

Yani bu büyük bir göç hareketi değildi.

It was actually a seeking of political asylum

Aslında kendi ülkesi içinde

within the borders of one's own country.

bir sığınma arayışıydı.

They were defecting a caste system known as Jim Crow.

Jim Crow olarak bilinen bir kast sistemini yok ediyorlardı.

It was an artificial hierarchy

Yapabileceğin ve yapamayacağın her şeyin

in which everything that you could and could not do

senin neye benzediğine bağlı olduğu yapay bir hiyerarşiydi.

was based upon what you looked like.

This caste system was so arcane that it was actually against the law

Bu kast sistemi o kadar garipti ki

for a black person and a white person

bir siyah ve bir beyaz insanın sadece dama oynamak için

to merely play checkers together in Birmingham.

Birmingham'da bir araya gelmesi yasaya karşıydı.

You could go to jail

Farklı bir ırktan biriyle dama oynarken yakalandığınızda

if you were caught playing checkers with a person of a different race.

hapse gidebilirdiniz.

Someone must have seen a black person and a white person

Birisi, siyah ve beyaz insanı

playing checkers with someone in some town square.

kasaba meydanında dama oynarken görmüş olmalı.

And maybe the wrong person was winning

Belki de yanlış kişi kazanıyordu

or they were having too good of a time,

veya çok iyi zaman geçiriyorlardı

but whatever it was that this person saw,

fakat bu kişinin gördüğü her neyse

with this black person and this white person playing checkers,

dama oynayan siyah insan ve beyaz insandan dolayı

they felt the entire foundation of Southern civilization was in peril.

Güney insanlarının tehlikede olduğunu hissetmiş.

And decided that it was worth taking the time

Böylece bunun yasalaştırılmasına karar verilmiş.

to write this down as a law.

This caste system was so arcane

Bu kast sistemi o kadar garipti ki

that in courtrooms throughout the South there was actually a black Bible

Güney'deki mahkeme salonlarında el basarak yemin etmede kullanılan

and an altogether separate white Bible

siyahlar için bir İncil ve beyazlar için ayrı bir İncil vardı.

to swear to tell the truth on in court.

The very word of God was segregated

Tanrı'nın sözü, Jim Crow South'un

in the caste system of the Jim Crow South.

kast sistemi içinde ayrıldı.

The same sacred object

Aynı kutsal nesneye

could not be touched by hands of different races.

farklı ırklar elleriyle dokunamadı.

This artificial hierarchy,

Bu yapay hiyerarşiyi sürdürmek için

because it goes against human desires to be free,

muazzam bir şiddet gerekiyordu

required a tremendous amount of violence to maintain.

çünkü insanların özgür olma isteğine karşı geliyordu.

Such that every four days, somewhere in the American South,

Her dört günde bir, Amerika güneyinde bir yerlerde,

every four days an African American was lynched

her dört günde bir Afro Amerikalı, Büyük Göç'ün başlangıcına kadar

for some perceived breach of protocol in this caste system

bu kast sistemindeki bazı algılanan protokol ihlâlleri

in the decades leading up to the start of the Great Migration.

için linç edildi.

This caste system had been put in place for many, many reasons.

Bu kast sistemi birçok sebepten ötürü devreye girdi.

But one of them was to maintain the economic order of the South,

Ama bunlardan biri Güney'in ekonomik düzenini korumaktı

which required not just a supply of cheap labor

ki bu, sadece ucuz iş gücü değil,

but an oversupply of cheap labor to work at the will of the land.

emir altında çalışacak ucuz iş gücü kaynağı gerektiriyordu.

This Great Migration began when the North had a labor problem.

Bu Büyük Göç, Kuzey'in bir işgücü sorunu yaşadığı zaman başladı.

The North had a labor problem

Kuzey'in işgücü problemi vardı

because it had been relying on cheap labor from Europe --

çünkü fabrikalar ve dökümhanelerde ve çelik fabrikasında çalışmak için

immigrants from Europe --

Avrupa'dan gelen Avrupalı göçmenlerin

to work the factories and the foundries and the steel mills.

ucuz iş gücüne güveniyordu.

But during World War I,

Fakat Birinci Dünya Savaşı süresince

migration from Europe came to a virtual halt.

Avrupa'dan göç, bir durma noktasına geldi.

And so the North had a labor problem.

Böylece Kuzey'in iş gücü sorunu oldu

And so the North decided to go and find the cheapest labor in the land

ve Kuzey, Güney'deki Afrika kökenli Amerikalılar anlamına gelen,

which meant African Americans in the South,

çoğu zor iş için bile para ödenmeyen,

many of whom were not even being paid for their hard work.

topraklardaki en ucuz iş gücünü bulmaya karar verdi.

Many of them were working

Birçoğu, çiftçilik yaptığı arazide yaşama hakkı için çalışıyorlardı.

for the right to live on the land that they were farming.

They were sharecroppers and not even being paid.

Toprak kirasını ürünle öderlerdi ve para bile almazlardı.

So they were ripe for recruitment.

Böylece iş için hazır hâle geldiler.

But it turned out

Ancak, Güney'in, ucuz iş gücünü

that the South did not take kindly to this poaching of its cheap labor.

bu şekilde avlanmasını hoş karşılamadığı ortaya çıktı.

The South actually did everything it could to keep the people from leaving.

Güney aslında insanların gitmesini engellemek için elinden geleni yaptı.

They would arrest people from the railroad platforms.

İnsanları tren peronlarında tutuklarlardı,

Remember, putatively free American citizens.

serbest olarak kabul edilen Amerikan vatandaşlarını.

They would arrest them from their train seats.

Onları tren koltuklarında tutukladılar

And when there were too many people to arrest,

ve tutuklanacak çok fazla insan olduğunda

they would wave the train on through

trene geçiş izni vereceklerdi,

so that people who had been hoping

böylece özgürlüğe kavuşma şansı umut eden,

and saving

kurtulmayı bekleyen

and praying for the chance to get to freedom

ve özgürlüğe ulaşmak için dua eden insanlar

had to figure out: How now will we get out?

şunu çözmelilerdi: Şimdi nasıl çıkacağız?

And as they made their way out of the South,

Güney'den ayrıldıklarında,

away from Jim Crow,

Jim Crow'dan uzaklaşırken insanlık tarihi boyunca

they followed three beautifully predictable streams

her göçte olduğu gibi tahmin edilebilecek üç güzel yolu izlediler.

as is the case in any migration throughout human history.

In this particular case, there were three streams.

Bu özel durumda üç akış vardı.

One was the migration along the East Coast

Bunlardan biri Doğu Kıyısı boyunca

from Florida, Georgia, the Carolinas and Virginia

Florida, Georgia, Carolina ve Virginia'dan

to Washington DC, to Philadelphia,

Washington DC, Philadelphia,

New Jersey, New York and on up the East coast.

New Jersey, New York ve Batı Kıyısı'na olan göçtü.

There was the Midwest stream,

İnsanları Mississippi, Alabama,

which carried people from Mississippi, Alabama,

Tennessee, Arkansas’tan Chicago’ya,

Tennessee and Arkansas

Detroit’e, Cleveland’a ve tüm Midwest’e

to Chicago, to Detroit, to Cleveland and the entire Midwest.

taşıyan Midwest akışı vardı.

And then there was the West Coast stream,

Hatta bir de insanları Louisiana ve Texas'tan

which carried people from Louisiana and Texas

California'ya taşıyan

out to California.

Batı Kıyısı akışı vardı.

And when they really wanted to get away,

Gerçekten kurtulmak istedikleri zaman

they went to Seattle.

Seattle'a gittiler.

And when they really, really wanted to get away,

Gerçekten ama gerçekten kurtulmak istediklerinde

they went to Alaska,

Jim Crow South'dan

the farthest possible point within the borders of the United States

ABD sınırları içerisinde mümkün olan en uzak noktaya,

from Jim Crow South.

Alaska'ya gittiler.

Before the Great Migration began,

Büyük Göç başlamadan önce,

90 percent of all African Americans were living in the South.

Afrika kökenli Amerikalıların %90'ı Güney'de yaşıyorlardı.

Nearly held captive in the South.

Neredeyse Güney'de tutsak kalmışlardı.

But by the time this Great Migration was over,

Ancak bu Büyük Göç sona erdiğinde

nearly half were living all over the rest of the country.

hemen hemen yarısı ülkenin her yerinde yaşıyorlardı.

So this ended up being nearly a complete redistribution

Böylece bu, halkın bir bölümünün neredeyse tamamen yeniden dağılmasıyla sonuçlandı.

of part of an entire people.

This Great Migration was the first time in American history

Bu Büyük Göç, Amerikan tarihinde ilk kez

that the lowest caste people

en alt sınıf olan insanların seçeneklerini olduğunu

signaled that they had options and were willing to take them.

ve bunları almaya istekli olduklarının sinyalini verdi.

That had not happened in the three centuries

Bu, Afrikalı Amerikalıların o zamanlar oldukları o topraklarda

in which African Americans had been on that soil at that time.

üç yüzyıldır yaşanmamıştı.

It had not happened in 12 generations of enslavement

Jim Crow'un yaklaşık bir asır öncesindeki köleliğin 12 neslinde olmamıştı.

that preceded nearly a century of Jim Crow.

How many "greats"

ABD'de köleliğin ne kadar sürdüğünü anlayabilmek için

do you have to add to the word "grandparent"

to begin to imagine how long enslavement lasted in the United States?

"büyükbaba" kelimesine kaç tane "büyük" kelimesini eklemeniz gerek?

Secondly, this Great Migration was the first time in American history

İkinci olarak, bu Büyük Göç, Amerikan tarihinde

that the lowest caste people

alt sınıf olan insanların kendileri için

actually had a chance to choose for themselves

Tanrı tarafından verilen yetenekleriyle ne yapacaklarını

what they would do with their God-given talents

ve nereyi takip edeceklerini

and where they would pursue them.

seçme şansına sahip oldukları bir ilkti.

Think about those cotton fields

Bu pamuk tarlalarını,

and those rice plantations

bu pirinç tarlalarını,

and those tobacco fields

bu tütün tarlalarını

and those sugar plantations.

ve bu şeker tarlalarını düşünün.

On those sugar plantations,

Bu şeker tarlalarında,

and on those tobacco fields,

bu tütün tarlalarında,

and on those rice plantations,

pirinç tarlalarında

and on those cotton fields

ve bu pamuk tarlalarında

were opera singers,

opera şarkıcıları,

jazz musicians,

caz müzisyenleri,

playwrights,

oyun yazarları,

novelists,

yazarlar,

surgeons,

cerrahlar,

attorneys,

avukatlar,

accountants,

muhasebeciler,

professors,

profesörler,

journalists.

gazeteciler vardı.

And how do we know that?

Biz bunu nereden biliyoruz?

We know that because that is what they and their children

Bunu biliyoruz çünkü onlar ve çocukları,

and now their grandchildren and even great-grandchildren

şimdi torunları hatta büyük torunları,

have often chosen to become

bir zamanlar kendileri için

once they had the chance to choose for themselves

Tanrı'nın verdiği yetenekleriyle

what they would do with their God-given talents.

ne yapacaklarını seçme şansı yakaladılar.

Without the Great Migration,

Büyük Göç olmadan

there might not have been a Toni Morrison as we now know her to be.

şu an bildiğimiz gibi bir Toni Morrison olmayabilirdi.

Her parents were from Alabama and from Georgia.

Ailesi Alabama'dan ve Georgia'dandı.

They migrated to Ohio,

Kızları, hiçbirimizin şu an kıymetini bilmediği bir şeyi yapabilsin diye

where their daughter would get to do something

that we all take for granted at this point,

Ohio'ya göç ettiler.

but which was against the law and against protocol for African Americans

Ancak onun büyüyeceği o dönemde bu, yasa dışıydı

ve dönemin Afrikan Amerikan protokolüne aykırıydı.

at the time that she would have been growing up in the South,

Bu yüzden Güney, onları kalmaları için zorladı.

had they stayed.

And that is just to walk into a library

Bu sadece bir kütüphaneye girip

and take out a library book.

bir kütüphane kitabını çıkarmak içindi.

Merely by making the single decision to leave,

Yalnızca gitmek için tek bir karar vererek

her parents assured that their daughter would get access to books.

ailesi kızlarının kitaplara erişebileceğini garanti etti.

And if you're going to become a Nobel laureate,

Eğer Nobel ödülü kazanacaksanız

it helps to get a book now and then.

arada bir kitap almak yardımcı olur.

You know, it helps.

Bilirsiniz, yardımcı olur.

Music as we know it was reshaped by the Great Migration.

Bildiğimiz kadarıyla müzik Büyük Göç tarafından yeniden şekillendirildi.

As they came North, they brought with them,

Kuzey'e geldiklerinde

yanlarında, kalplerinde ve anılarında atalarını yaşatan,

on their hearts and in their memories,

the music that had sustained the ancestors --

the blues music, the spirituals and the gospel music

maneviyatlarını ve onları nesiller boyunca sürdüren Gospel Müziğini getirdiler.

that had sustained them through the generations.

And they converted this music into whole new genres of music.

Bu müziği yepyeni müzik türlerine dönüştürdüler.

And got the chance to record this music,

Sonra bu müziği,

this new music that they were creating,

yarattıkları bu yeni müziği kaydetme

and to spread it throughout the world.

ve tüm dünyaya yayma şansı yakaladılar.

Without the Great Migration, "Motown" would not have existed.

Büyük Göç olmasaydı Motown kayıt şirketi var olmazdı.

The founder, Berry Gordy, his parents were from Georgia.

Kurucusu Berry Gordy'nin ailesi Georgia'dandı.

They migrated to Detroit.

Detroit'e göç ettiler.

And when he got to be a grown man, he decided he wanted to go into music.

Yetişkin bir adam olduğunda, müzik sektörüne girmek istediğine karar verdi.

But he didn't have the wherewithal to go all over the country

Fakat ülkenin en iyi yeteneklerini aramak için nereye gideceğini bilmiyordu.

looking for the best talent,

and it turned out he didn't have to.

Sonra buna mecbur olmadığı ortaya çıktı.

It turned out that there he was,

Fark etti ki çevresi Büyük Göç'ün çocuklarıyla,

surrounded by children of the Great Migration

whose parents had brought this music up with them during the journey.

yolculukları sırasında bu müzik türünü oluşturanların çocuklarıyla doluydu.

And among those children were these three girls,

Bu çocuklar arasında bu üç kız vardı:

there was Mary Wilson,

Mary Wilson,

Florence Ballard

Florence Ballard

and there was a third one:

ve üçüncüsü,

Diana Ross.

Diana Ross

We might not know Diana Ross' name had there been no Great Migration.

Büyük Göç olmadan, Diana Ross'un adını bilmiyor olabilirdik.

Because like a lot of Americans and a lot of human beings in general,

Çünkü birçok Amerikalı ve genel olarak pek çok insan gibi

she might not have existed because her parents might not have met.

anne babası bir araya gelmediği için var olamayabilirdi.

Her mother was from Alabama,

Annesi Albamalı,

father from West Virginia,

babası Virginia'dandı.

they migrated to Detroit, different years,

Farklı yıllarda Detroit'e göç etmişler,

met, married, had her and her siblings,

tanışmış, evlenmiş, o ve kardeşleri doğmuş

and thus a legend was born.

böylece bir efsane doğmuş oldu.

Jazz was a creation of the Great Migration.

Caz, Büyük Göç'ün eseriydi.

And one of the greatest gifts of the Great Migration.

Büyük Göç'ün en büyük armağanlarından biriydi.

Starting with Louis Armstrong, who was born in Louisiana

Louisiana’da doğmuş, Illinois Merkez Demiryolu’ndan

and migrated on the Illinois Central Railroad to Chicago,

Chicago’ya göç eden, daima içinde bulunan

where he got the chance to build on the talent

yetenek üzerine ekleme yapma şansını yakalayan

that was within him all along.

Louis Armstrong'la başlayalım.

Miles Davis.

Miles Davis.

His parents were from Arkansas.

Ailesi Arkansaslıydı.

They migrated to southern Illinois,

Daima içinde bulunan,

where he would get the chance to build on the talents

Arkansas'ın pamuk ülkesinde

that were within him all along

akıp giden yetenekleri

but which could have gone fallow in the cotton country of Arkansas.

geliştirme şansı yakaladığı Güney Illinois'ye göç ettiler.

John Coltrane.

John Coltrane.

He migrated at the age of 16

16 yaşında Kuzey Carolina'dan

from North Carolina to Philadelphia,

Philadelphia'ya göç etti,

where, upon arrival in Philadelphia, he got his first alto sax.

Philadelphia'ya vardıktan sonra ilk alto saksafonunu aldı.

And there are lovers of jazz who cannot imagine a world

John Coltrane'in bir saksafon edinemediği

without John Coltrane having gotten a hold of a saxophone.

dünyayı hayal edemeyen caz severler de var.

Thelonious Monk.

Thelonious Monk.

Michael Jackson.

Michael Jackson.

Jesse Owens.

Jesse Owens.

Prince.

Prince.

August Wilson.

August Wilson.

Richard Wright.

Richard Wright.

Ralph Ellison.

Ralph Ellison.

Michelle Obama.

Michelle Obama.

These are all a few of the millions of people

Bunların hepsi, göç etme kararının

who were products of the single decision to migrate.

ürünü olan milyonlarca insandan birkaçı.

The people of the Great Migration

Büyük Göç halkı,

met with tremendous resistance in the North.

Kuzey'de muazzam bir direnişle karşılaştı.

And they were not able to defeat all social injustice.

Tüm sosyal adaletsizlikleri yenemediler.

But one person

Ancak bir kişi,

added to another person,

bir başkası daha,

added to another person,

bir başkası daha derken

multiplied by millions,

milyonlar çoğalarak

were able to become the advance guard of the civil rights movement.

medeni haklar hareketinin öncüsü olabildi.

One person added to another person,

Bir kişi, bir başkasına

added to another person,

bir başkası daha derken,

multiplied by millions,

milyonlara çoğalarak,

acting on a single decision,

tek bir kararla hareket ederek

were able to change the region that they had been forced to flee.

kaçmaya zorlandıkları bölgeyi değiştirebildiler.

They had more power in leaving

Ayrılarak, kaldıklarında sahip oldukları güçten daha fazla güce sahip oldular.

than by staying.

By their actions,

Davranışlarıyla,

these people who had absolutely nothing

kesinlikle hiçbir şeyi olmayan bu insanlar

were able to do what a president of the United States,

Amerika Birleşik Devletleri başkanı

Abraham Lincoln, was not able to do.

Abraham Lincoln’ün yapamadığını yapabildiler.

These people, by their actions,

Bu insanlar kendi eylemleriyle,

were able to do

Özgürlük Bildirgesi'nin yapamadığını yapabildiler.

what the Emancipation Proclamation could not do.

These people, by their actions,

Bu insanlar hareketleriyle,

were able to do what the powers that be,

Kuzey ve Güney güçlerinin yapamadıklarını

North and South,

could not or would not do.

veya yapmadıklarını yapabildiler.

They freed themselves.

Kendilerini özgür kıldılar.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)