How to Feng Shui Your Fridge — and Other Happy Climate Hacks | Jiaying Zhao | TED

Çeviri: Selcan Yardim Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

Hi everyone.

Selam millet.

I'm JZ.

Ben JZ.

Not the cool rapper,

Havalı olan rapçi değil.

(Laughter)

(Kahkahalar)

İnsan davranışlarını değiştirerek gezegeni iyi yapmaya çalışan profesörüm.

but the professor trying to cool the planet through behavior change.

(Laughter)

(Kahkahalar)

The other day I gave my students an assignment.

Geçenlerde öğrencilerime bir ödev verdim.

I asked them to come up with individual actions they can take

Onlardan, iki işleve hizmet edebilecek

that serve two functions:

bireysel eylemler bulmalarını istedim:

reduce greenhouse gas emissions

sera gazı salınımını azaltmak

and make themselves feel happier.

ve kendilerini mutlu edecek bir şeyler.

They did a great job coming up with actions to reduce emissions,

Salınımı azaltmak için harika eylem fikirleri buldular

but they had a much harder time with the happiness part.

ama mutlulukla ilgili kısımlar için bayağı zorlandılar.

One student told me that he wanted to cut back on cheese.

Bir öğrencim gaz çıkartmayı bırakmak istediğini söyledi.

But right after he said that, he got really sad.

Fakat bunu söyledikten sonra gerçekten çok üzüldü.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Unfortunately, my students are not alone.

Maalesef, bu öğrencim yalnız değildi.

When most people think about climate action,

Birçok insan iklim eylemi söz konusu olduğunda

they immediately default to things they have to give up for the planet.

gezegen için birçok şeyden hemen vazgeçmek zorunda olduğunu düşünür.

This mindset is so ingrained in us,

Bu düşünce resmen içimize işlemiş. Bunun kısmen bir sebebi de

partly because the current narrative on climate action

is about personal sacrifice.

mevcut anlatımın kişisel fedakârlıklar üzerine olmasıdır.

Drive less, eat less meat, shop less.

Daha az araba kullan, daha az et ye, daha az alışveriş yap.

Less, less, less.

Daha az, daha az.

Now I'm a behavioral scientist, so trust me when I say this,

Ben davranış bilimciyim. Bu yüzden, bunu söylediğimde bana inanın;

this framing doesn't make us feel great.

bu kısıtlamalar bize iyi hissettirmiyor.

If anything, it makes us feel shameful and guilty.

Aksine, bize kendimizi suçlu ve utanç verici hissettiriyor.

And those negative emotions are not conducive to long term behavior change

Bu negatif duygular, davranışlarımızı uzun vadede değiştirmeye yardımcı olmuyor

because they make us retreat and disengage.

çünkü bizi geri çekilmeye ve bırakmaya zorluyorlar.

If the future of a planet depends on a few people

Gezegenin geleceği kişisel fedakarlık yapmaya istekli

willing to make personal sacrifices,

birkaç insana bağlıysa,

we're not going to make it.

başarılı olamayız.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So what should we do instead?

Peki, bunun yerine ne yapabiliriz?

The aha moment came to me at the end of a faculty meeting

“Aha anı” fakültede, toplantının sonunda, iş arkadaşımlayken aklıma geldi.

when my colleague, Elizabeth Dunn, approached me and asked,

Elizabeth Dunn, yaklaştı ve sordu.

"Can we make climate action feel happy instead of miserable?"

“İklim eylemi, bizi perişan etmek yerine mutlu edebilir mi?”

I said, "Of course."

“Tabii ki” diyerek cevap verdim.

But then it struck me

Sonra kimsenin iklim eylemlerini mutlulukla bağdaştırmadığını fark ettim.

that I don't think anyone ever connected happiness to climate action.

So Liz and I set down to do exactly that.

Liz ve ben bunu kesinlikle yapmak için oturduk.

Liz is a happiness scientist.

Liz, mutluluk bilimcidir.

She knows what makes people happy.

İnsanları neyin mutlu ettiğini bilir.

I'm a behavioral scientist.

Ben, davranış bilimciyim.

I know what makes people change their behavior.

İnsanların davranışlarını neyin değiştireceğini biliyorum.

I'm also a human carbon calculator.

Ayrıca insan karbon hesaplayıcısıyım.

I like figuring out exactly how much emissions certain activities have.

Belirli aktivitelerin ne kadar salınım yaptığını bulmayı severim.

So first I came up with a list of actions

Böylece, öncelikle sera gazı salınımlarını

that can substantially reduce greenhouse gas emissions.

önemli ölçüde azaltabilecek eylemlerin listesini düşündüm.

And then Liz identified the actions with the largest happiness benefits.

Sonra Liz, mutluluk açısından en faydalı eylemleri belirledi.

And this is how we came up with what we call

Böylece, “Mutlu İklim Yaklaşımı” dediğimiz şeyi ortaya çıkardık.

the happy climate approach.

It's actions in the sweet spot that not only reduce emissions

Bunlar sadece salınımları azaltmakta ilgili değil

but also make you feel happier at the same time.

aynı zamanda nasıl mutlu hissedeceğinle ilgili en etkili eylemlerdir.

Now, I know that some of you may think that individual actions may seem trivial

Şimdi, bazılarınızın sistemde büyük ölçekli değişiklikler olmadan

without large-scale system change.

bireysel eylemleri önemsiz görebileceğini biliyorum.

I get that.

Anlıyorum.

But let me tell you how I think about this as a behavior change expert.

Bir davranış değişikliği uzmanı olarak nasıl düşündüğümü size açıklayayım.

Our individual actions do matter

Bireysel eylemlerimiz önemlidir çünkü değerlerimizi

because they embody our values

and our care for the planet to other people.

ve gezegenimize olan özeni yansıtırlar.

They can spread like a ripple effect to instigate collective action.

Ortak eyleme teşvik için dalga etkisi gibi yayılabilirler.

They send a market signal to businesses

İşyerlerine pazar sinyali gönderirler

and they can trigger broader structural institutional change.

ve kapsamlı yapısal kurumsal değişiklikler için harekete geçirebilirler.

So yes, we do need system change,

Yani evet, sistem değişikliği gerekli

but we also need individual behavior change.

fakat aynı zamanda bireysel davranış değişikliği de.

Don't let anyone tell you otherwise.

Kimsenin aksini söylemesine izin vermeyin.

Alright.

Peki.

Şimdi sizi, en sevdiğim mutlu iklim eylemlerimden bazılarıyla

Now I want to take you on a whirlwind tour

through some of my favorite happy climate actions.

hızlı bir tura çıkartmak istiyorum.

Are you ready?

Hazır mısınız?

(Audience: Yes!)

(Seyirci: Evet!)

Great.

Harika.

Let's start with my pet bunny.

Haydi, evcil tavşanımla başlayalım.

Since this is a year of the rabbit.

Bu sene tavşan yılı olduğu için.

(Laughter)

(Kahkalar)

A few years ago,

Birkaç yıl önce ben ve hayat arkadaşım Greenwich’i evlat edindik.

my partner and I adopted Greenwich.

(Laughter)

(Kahkalar)

She's adorable.

Çok güzel ve sevimli.

She's also a vegan.

Aynı zamanda vegan.

We have so many plants,

Greenwich sayesinde evimizde birçok bitki, sebze ve meyve bulunuyor.

vegetables and fruits in our house, thanks to Greenwich.

And because of that,

Dolayısıyla, eskiye nazaran çok daha fazla sebze yiyorum.

I'm eating a lot more vegetables myself than I used to.

And I’m not kidding,

Şaka yapmıyorum, kendimi daha mutlu hissediyorum.

I'm feeling a lot happier.

Eating more plants can reduce agricultural emissions by up to 80 percent.

Daha çok bitki yemek tarım salınımını %80 oranında azaltabilir.

I guess that part you may have known before.

Sanırım, bu kısmı daha önceden biliyordunuz.

But do you also know that a plant-based diet can make you feel happier?

Peki, bitkisel ağırlıklı beslenmenin size daha iyi hissettireceğini biliyor musunuz?

Onlarca yıl yapılan tıbbi çalışmalar gösteriyor ki,

Decades of medical studies suggest

that a plant-based diet can increase both physical and mental health.

bitkisel ağırlıklı beslenme hem fiziksel hem de ruhsal sağlığınızı arttırabilir.

Son yapılan bir deneyde uzmanlar,

In a recent experiment,

researchers recruited people from North Dakota

Kuzey Dakota’da neredeyse hiç sebze yemeyen insanlar üzerinde çalıştı

who barely ate any vegetables.

And they fed these people a plant-based diet for two months.

ve bu insanların iki ay boyunca bitki ağırlı beslenmelerini sağladı.

These people, on this diet,

Bu şekilde beslenen insanlar,

felt a lot happier at the end of two months,

iki ayın sonunda kendilerini deneyden öncekine göre daha mutlu hissettiler.

than they did before they started the experiment.

So researchers think that this is because plants --

Uzmanlar bitki, meyve ve sebzelerin yüksek vitamin, fitokimyasal içerdiğini

so fruits, vegetables --

bunların da insan beyni ve vücudu üzerinde hem antioksidan

are high in vitamins and phytochemicals

that provide both antioxidant and anti-inflammatory benefits

hem de iltihaplanmaya karşı fayda sağladığını düşünüyorlar.

to the brain and the body.

Yani mutlu iklim eylemi daha çok bitki yemekten geçiyor.

So the happy climate action here is eat more plants.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But this does not mean never eat meat,

Fakat bu hiç et yememek anlamına gelmiyor

because I can tell you that deprivation is a disaster for happiness.

çünkü size mahrumiyetin mutluluğu yıkmak için bir felaket olduğunu söyleyebilirim.

Instead, we should aim for the right balance

Bunun yerine, bitki ve et tüketimini bizi azami ölçüde mutlu edebilecek şekilde

of meat and plants in our diet

that will make us maximally happy.

dengede tutmayı amaçlamalıyız.

Now, as you're thinking about this diet and this balance,

Şimdi, bu beslenme ve denge hakkında düşündüğünüzde

understand that not all meat is created equal.

tüm etin eşit yaratılmadığını anlarsınız.

One kilogram of beef

Bir kilogram sığır eti yaklaşık 100 kilogram sera gazı yayar.

emits about 100 kilograms of greenhouse gases.

That's roughly the same as driving 250 miles.

Bu kabaca, 1,5 km araba sürmekle eşittir.

But other types of meat,

Fakat balık, domuz eti ve kümes hayvanları gibi et türleri düşük salınımına sahiptir.

like fish, pork and poultry have a lot lower emissions.

Ama eğer sığır eti yemek isterseniz,

But if you do want to eat beef,

here's the happy climate hack:

işte size mutlu iklim hilesi,

ödüle çevirin.

make it a treat.

One study shows that temporarily giving up something we enjoy

Bir çalışma, keyif aldığımız bir şeyden geçici olarak vazgeçmenin,

can actually renew our capacity to savor that thing when we have it again.

onu yeniden edindiğimizde ondan zevk alma yetimizin yenileyebileceğini gösteriyor.

And that can increase our happiness.

Bu mutluluk oranımızı yükseltebilir.

And beyond food, we can turn other things into a treat as well,

Gıdanın da ötesinde, alışveriş gibi diğer konuları da ödüle dönüştürebiliriz.

like shopping.

Now you know that fast fashion has a huge climate impact.

Hızlı modanın çevreye çok büyük etkisi olduğunu biliyorsunuz.

So instead of shopping often,

Bu yüzden sık sık alışveriş yapmak yerine alışverişi ödül haline getirin.

make shopping a treat.

And here's the happy climate hack.

Mutlu iklim tüyosu şu:

Jackets, jeans, shoes have a lot of greenhouse gas emissions.

Ceketlerin, kotların, ayakkabıların hepsi sera gazı salınımına sahipler.

So treating ourselves to high-quality versions of these products

Birkaç kez giyildikten sonra eskimeyecek kaliteli ürünlerle kendimizi şımartmak

that won't fall apart after a few wears is actually good for the planet.

gezegenimiz için daha iyi olacaktır.

Underwear, on the other hand, have pretty low emissions.

Diğer bir yandan, iç çamaşırları çok daha az salınıma sahiptir.

So, you know, please buy those whenever you need them.

Yani, lütfen ihtiyacınız olduğunda satın alın.

(Laughter)

(Kahkahalar)

You're welcome.

Bir şey değil.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now let's talk about waste.

Hadi, biraz da atıktan bahsedelim.

Bulunduğunuz alan temiz, atıksız ve düzenli olduğunda

Do you know that if your space is clean, zero-waste and organized,

you may feel happier?

daha mutlu hissedebileceğinizi biliyor musunuz?

Let's take a look at perhaps the messiest part of everybody's home:

Haydi, muhtemelen herkesin evinin en dağınık olduğu alana göz atalım;

the fridge.

buzdolabına.

Some environmental experts recommend that we put perishables into the drawers

Bazı çevre uzmanları, çabuk bozulabilen yiyecekleri çekmeceye koymayı

baharatları da kapakta bırakmayı öneriyor.

and put the condiments at the door.

Bunu söylemekten hoşlanmıyorum fakat onlara katılmıyorum.

I hate to say this, but I disagree.

I don't think the fridge is designed with human behavior in mind.

Buzdolabının insan davranışı düşünülerek tasarlandığını düşünmüyorum.

We often forget about the things in the drawers, right,

Sık sık çekmecelerde bir şeyler unuturuz değil mi? Görülmeyen unutulur.

out of sight, out of mind.

And that can lead to a lot of food waste and emissions.

İşte bu çok fazla yiyecek israfına ve salınıma sebep olabiliyor.

So what's the happy climate action here?

Peki, buradaki mutlu iklim eylemi nerede?

Feng shui your fridge.

Dolabınıza feng shui uygulayın.

(Laughter)

(Kahkahalar)

This is how I feng shui-ed my fridge.

Ben bu şekilde uyguladım.

By moving the perishables to the door

Çabuk bozulan yiyecekleri kapağa, baharatları çekmecelere koyuyorum

and the condiments into the drawers,

so I can catch things before they rot.

daha sonra bozulmadan yakalayabiliyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I also FIFOd my fridge, that is, “first in, first out,”

Bir de buzdolabıma “İGİÇ” uyguluyorum. Anlamı “ilk giren, ilk çıkar.”

meaning, moving older items to the front of the fridge

Tarihi eski ürünleri dışarı çıkartıyorum böylece onları unutmuyorum.

so I don't forget about them.

This way you can have a zero-waste clean fridge

Böylece sıfır atığa sahip temiz bir dolabınız olabilir

and you may feel happier.

ve daha mutlu hissedebilirsiniz.

Now beyond waste, we have to talk about travel.

Şimdi israfın da ötesinde seyahat konusunu konuşmalıyız.

And here's the happy climate hack.

İşte bir mutlu iklim tüyosu daha.

Instead of saying "drive less,"

İnsanlara “daha az araba sür” demek yerine daha “daha kalabalık sür” demeliyiz.

we should say “drive more ...

people."

(Laughter)

(Kahkahalar)

Yes.

Evet.

Some studies suggest

Bazı çalışmalar, aile ve arkadaşlarımızla uzun süre zaman geçirdiğimizde

that the more time we spend with our friends and family,

the happier we feel.

daha mutlu olduğumuzu söylüyor.

So what this means is that instead of driving alone in our car,

Bunun anlamı, arabayı yalnız sürmektense

(Laughter)

(Kahkahalar)

we should drive our friends.

arkadaşlarımızla sürmeliyiz.

Because carpooling can turn those dreadful minutes behind the wheel

Çünkü beraber yolculuk yapmak direksiyon başında geçen sıkıcı yolculuğu

into joyful moments of socializing.

eğlenceli ve sosyal ana dönüştürebilir.

Or you can ditch the car altogether and bike.

Veyahut, arabalardan tamamen kurtulup, bisiklet sürebilirsiniz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Better yet, bike with your bunny.

En iyisi tavşanınızla sürün.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Biking is virtually carbon-free.

Bisiklete binmek neredeyse karbon üretmez.

And it also offers moderate exercise that activates our endocannabinoid system.

Ayrıca, endokannabinoid sistemimizi harekete geçiren ölçülü egzersiz sunar.

And that contributes to a sense of euphoria,

Bu bisikletçilerin coşkulu olma, mutluluktan uçma hissine

that's bikers high,

and greater mental well-being.

ve ruh sağlığına büyük katkı sağlar.

Now, we also know that flying is carbon intensive.

Artık uçmanın da aşırı karbon içerdiğini biliyoruz.

One round trip between Vancouver and New York

Vancouver ve New York arasında gezmek

emits about half a ton of greenhouse gases.

yaklaşık yarım ton sera gazı salınımına sebep olur.

That's equivalent to 400 chicken burgers.

400 tavuk hamburgere eşdeğer.

That's a lot of burgers.

Bu çok fazla demek.

But what's exciting here is that there's a double happy climate hack here.

Fakat burada heyecan verici olan şey, iki tane iklim tüyosu bulunuyor olması.

Ready?

Hazır mısınız?

First, bundle your trips.

Birincisi, seyahatlerinizi birleştirin.

This means combining multiple trips into one

Aileniz ve dostlarınızla yapacağınız gezileri birleştirmek

by meeting up with friends and family

belki de bölgede küçük geziler yapmak

and maybe doing a little sightseeing in the region

sosyal iletişimin mutluluk avantajlarının tadını çıkartmak anlamına gelir.

to reap the happiness benefits of social connection.

I flew here to New York from Vancouver for this conference,

Vancouver’dan New York’a bu konferans için geldim ve daha mutlu olmak

and I'm meeting up with my friends in New York to be happier.

için buradaki arkadaşlarımla görüşüyorum.

Second, cutting out unnecessary flights

İkincisi, gereksiz seyahat etmeyi bırakmak zaman açısından bolluk hissine,

can contribute to a sense of time affluence

and that is a feeling that you have enough time

yapmak istedikleriniz için bol zamanınız olduğunu düşünmenize yardım edebilir.

to do what you want to do.

Studies have shown that people who experience time affluence

Araştırmalar, zamanı bol olan insanların mutlu olmaya meyilli olduklarını gösterdi

tend to be happier

because [it] enhances our sense of mindfulness,

çünkü farkındalığımızı, bağımsızlığımızı ve başkalarıyla bağımızı arttıyor.

autonomy and connection to others.

Son çalışmalarda, insanlar maddi şeylere harcama yapmaktansa

In a recent study, people felt happier

when they made a time-saving purchase than a material purchase

zaman kazandıran şeylere harcama yaptıklarında daha mutlu hissettiler

because the time-saving purchase made them feel less stressed.

çünkü zaman kazanmak onların stressiz hissetmelerini sağladı.

So before you book your next flight,

Bir sonraki uçuşunuzu ayarlamadan önce tüm bu seyahatleri düşünün

think about all the other trips you have to take in the future

and ask yourself whether you can bundle these flights

ve gelecekteki kendinize biraz zaman kazandırmak için

to save your future self some time.

bu seyahatleri birleştirip birleştiremeyeceğinizi sorun.

Now, do you want to know the best part of this whole happy climate strategy?

Şimdi, tüm bu mutlu iklim stratejilerinin en iyi kısmını bilmek ister misin?

It doesn't have to stay at the individual level.

Bireysel düzeyde kalmak zorunda değildir.

We can actually call for happy climate policies that governments can enact

Aslında biz hükümetlerden bu eylemlerin yasallaştırılmasını talep edebiliriz.

so that everyone can get a chance to take these happy climate actions.

Böylece, herkes bu politikaları uygulama şansına sahip olur.

Let me give you an example.

Size bir örnek vereyim.

Cities should invest more in climate-friendly infrastructure

Şehirlerde daha fazla insan bisiklet sürsün diye

like bike lanes,

bisiklet yolları gibi iklim dostu alt yapı yatırımları yapılmalı.

so more people get to bike.

Cities can also invest more in nature-based solutions,

Aynı şekilde kentsel yeşil alanlar gibi doğa bazlı çözüm yatırımları yapılmalıdır.

like urban green spaces,

that not only help cool the city down during the summer,

Bu sadece şehiri yaz aylarında serinletmekle kalmaz

but they also provide space to take a walk,

hem de yürüyüş için alan oluşturmak, komşularla buluşmak,

to meet your neighbors,

to walk your bunny,

tavşanınızı gezdirmek gibi aktiveler yaparak daha mutlu hissetmenizi sağlar.

and then you can feel happier.

In fact, some studies show that taking a walk in nature

Aslında bazı çalışmalar, şehir içinde yürüyüş yapan insanların aksine

makes people feel happier

doğada yürüyüş yapanların daha mutlu olduğunu gösteriyor.

than taking a walk on a city street.

I think you get the gist here.

Bence, buradaki ana fikri anladınız.

And I encourage you to take a moment

Sizden bir dakikanızı ayırarak, hem salınımı azaltmakla ilgili

and think about the actions you can take in your own life

that not only reduce emissions, but also can make yourself feel happier.

hem de size mutlu hissettirecek eylemlere ilgili düşünmeye davet ediyorum.

There's probably a lot of those in this sweet spot,

Bu faydalı durumda muhtemelen bir çok eylem vardır.

so please get creative,

lütfen yaratıcı olun çünkü işin özü şu;

because the bottom line is this:

we need to change the narrative on climate action.

iklim eylemi anlatısını değiştirmeliyiz.

We need to make climate action feel good because if we get this right,

İklim eylemlerini iyi hissettiren şeylere çevirmeliyiz,

çünkü bunu yaparsak gelecekte gerçekten daha mutlu oluruz.

our future will indeed be happy.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve tezahüratlar)