A Meditation on Rumi and the Power of Poetry | Leili Anvar | TED

Çeviri: Gülsüm Öztürk Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

When I left Iran, I was 15 years old.

İran'dan ayrıldığımda 15 yaşındaydım.

I had only taken with me a suitcase of clothes and a few books.

Yanıma sadece bir elbise çantası ve birkaç kitap almıştım.

Or so I thought.

Ya da öyle düşündüm.

I was wrong.

Yanılmışım.

I had taken with me, in me, an invaluable treasure:

Yanıma paha biçilmez bir hazine almıştım:

the Persian language.

Fars dilini.

A millennium-old language

Başlangıçtan itibaren

that emerged from the beginning as the language of poetry.

şiir dili olarak ortaya çıkan bin yıllık bir dil.

Persian was the language of my childhood paradise.

Farsça çocukluk cennetimin diliydi.

The language of tales and nursery rhymes.

Masalların ve çocuk tekerlemelerinin dili.

But I had to leave the Garden of Eden.

Ama Cennet Bahçesi’nden ayrılmak zorunda kaldım.

It is through the experience of exile that I came to realize

Sürgün deneyimi sayesinde kaybettiğim şeyin,

that what I had lost was, yes, a country,

bir ülke, bir ev, bir bahçe

a house, a garden.

olduğunu fark ettim.

I had been severed from my land, from the landscapes of Iran,

Toprağımdan, İran’ın manzaralarından,

from the reassuring presence of Mount Damavand,

karla kaplı Damavand Dağı’nın

güven verici varlığından koparılmıştım.

covered with snow.

But nobody could bereave me of my motherland

Ama eğer anavatanım anadilimse

if my motherland was my mother tongue.

kimse beni anavatanımdan mahrum edemez.

Within me what was alive was the language.

İçimde yaşayan şey dildi.

What makes me Iranian is Persian.

Beni İranlı yapan şey Farsçadır.

Specifically, the treasure of Persian poetry.

Özellikle, Farsi şiirinin hazinesi.

So I started reading poetry,

Bu yüzden şiir okumaya başladım,

learning poems by heart,

şiirleri ezbere öğrendim,

so that I could take them everywhere with me.

böylece onları yanımda her yere götürebildim.

So that I could feel home wherever I go.

Böylece gittiğim her yerde kendimi evimde hissedebildim.

I embarked on a poetic journey that is still going on.

Hâlâ devam eden şiirsel bir yolculuğa çıktım.

My guide on this journey was no less than Rumi,

Bu yolculuktaki rehberim,

the Persian mystic poet of the 13th century.

13. yüzyılın İranlı mistik şairi Rumi’den başkası değildi.

In the prologue of his opus magnum,

Şaheserinin önsözünde,

comparing his poetic work to the song of the reed flute,

şiirsel çalışmalarını ney çalgısının şarkısına benzetir,

he says,

şöyle der,

(Reciting in Persian)

(Farsça okuyor)

"Listen to this reed flute.

“Dinle bu ney neler söyler

Listen how it complains

Ayrılıklardan nasıl şikayet eder

Telling the tale of separations

Onun feryadı ayrılıkların destanıdır

Saying,

Der ki

Ever since I was severed from the reed bed

Beni kamışlıktan kesip kopardıklarından beri

Men and women have moaned in unison with my lament

Feryadımla erkek kadın hepsi ağlayıp inledi

I want a bosom torn by separation

Ayrılık derdinden parça parça olmuş bir kalp isterim ki

That I may unfold the pain of love-desire.

Vuslata duyduğum arzuyu ona açayım

Whoever is left far from the origin

Her kim aslından uzak düşsün arar

Longs to return to the time of union"

″Asl″a dönmek için bir fırsat arar.″

I remember quite vividly the first time I heard those lines.

Bu satırları ilk duyduğum zamanı oldukça net hatırlıyorum.

It was in 1982,

1982 yılında,

during the Iran-Iraq war when Tehran was bombarded.

İran-Irak savaşı sırasında Tahran bombardımana uğradı.

There was a circle of poets and poetry lovers

Şair ve şiirseverlerden oluşan bir grup vardı

who would gather every Friday,

her Cuma

notwithstanding the risks,

risklere rağmen

to read and listen to poetry.

şiir okumak ve dinlemek için toplanırlardı.

My father took me to those gatherings.

Babam beni o toplantılara götürdü.

I didn’t understand, far from it, all the poetry I heard in those days,

O günlerde duyduğum tüm şiirleri anlamıyordum, hatta hiç anlamıyordum

and many lines have left my memory.

ve pek çok dize hafızamdan silinip gitti.

But those lines by Rumi,

Ama Rumi’nin şu satırları,

oh my God.

aman Tanrım.

A whole world opened in front of me.

Önümde koca bir dünya açıldı.

And Rumi became my companion for life.

Ve Rumi ömür boyu arkadaşım oldu.

My companion of exile.

Sürgün yoldaşım.

So in exile I read his poetry,

Bu yüzden sürgünde şiirlerini okudum,

I listened to the reed,

neyin sesini ve anlattıklarını

listened to the reed again and again

tekrar tekrar dinledim

and said those poems aloud.

ve bu şiirleri yüksek sesle okudum.

I wrote my PhD thesis and two books on his works.

Doktora tezimi ve iki kitabımı onun eserleri hakkında yazdım.

I translated many of his poems.

Şiirlerinin çoğunu tercüme ettim.

It is said that Rumi's work is an ocean from which shore no traveler returns.

Rumi’nin eseri, hiçbir yolcunun kıyısından geri dönmediği bir okyanustur.

I can definitely bear witness to that.

Buna kesinlikle tanıklık edebilirim.

What does the poet mean with this magnificent prologue?

Şair bu muhteşem önsözde ne demek istiyor?

“Listen to this reed.”

“Şu neyi dinleyin.”

What does he want us to listen to?

Ne dinlememizi istiyor?

He evokes the pain of exile,

Sürgünün

of being separated from where you belong and those you love.

ait olduğun yerden ve sevdiklerinden ayrı kalmanın acısını hissettiriyor.

And he insists that his song is the song of all exiles.

Ve kendi şarkısının tüm sürgünlerin şarkısı olduğunda ısrar ediyor.

He invites all of us

Hepimizi, şiirin kanatlarında,

to accompany him on the return journey

neyin şarkısıyla

on the wings of poetry,

dönüş yolculuğunda

through the song of the reed flute.

ona eşlik etmeye davet ediyor.

And indeed, his poetry is sheer music.

Ve aslında şiiri, saf müziktir.

Like the reed flute it tells and it whispers to the soul

Ney gibi, o da anlatıyor insanın ruhuna

a forgotten story.

unutulmuş bir hikâye fısıldıyor.

Rumi himself had fled his native town

Rumi’nin kendisi de

in today's Afghanistan

çok gençken Moğol tehdidi yüzünden

when he was very young because of the Mongol’s threat.

bugünkü Afganistan’da bulunan doğduğu kasabadan kaçmıştı.

He left his homeland as a child, never to return.

Çocukken vatanını terk etti asla geri dönmemek üzere.

He had wandered from town to town until he took refuge in Anatolia.

Anadolu’ya sığınana kadar şehir şehir dolaşmıştı.

There, in that foreign land,

Orada, o yabancı topraklarda,

he kept reading Persian poetry,

Farsça şiir okumaya devam etti

he kept to his mother tongue,

anadilini korudu

and he taught it to his own children.

ve kendi çocuklarına öğretti.

One day he met Shams of Tabriz in Konya,

Bir gün, Rumi Konya’da,

that city in which Rumi had become a very respectable preacher

çok saygın bir vaiz ve manevi rehber olduğu şehirde,

and a spiritual guide.

Tebrizli Şems ile tanıştı.

Shams initiated Rumi to mystical music and dance,

Şems, Rumi ’yi mistik müzik ve dansa

and above all, to the religion of love.

ve hepsinden önemlisi aşk dinine yönlendirdi.

With him, Rumi lived a series of bewildering experiences

Rumi onunla birlikte, kendisini aydınlatan

that illuminated him and awakened him to his true self.

ve gerçek benliğine uyandıran bir dizi şaşırtıcı deneyim yaşadı.

With Shams, Rumi became a poet.

Şems ile, Rumi şair oldu.

About this inner transmutation, he says,

Bu içsel dönüşüm hakkında şöyle der:

"I was dead,

“Ölüydüm,

alive I became.

canlı oldum.

I was tears.

Gözyaşlarıydım.

Laughter I became.

Kahkaha oldum.

The rain of love came upon me,

Aşk yağmuru üzerime yağdı

and my joy eternal became.”

ve sevincim sonsuz oldu.”

(Reciting in Persian)

(Farsça okuyor)

Through his lyric poetry,

Lirik şiirleriyle,

through the innumerable stories he tells,

anlattığı sayısız hikâyeyle,

Rumi points not only to his own individual experience,

Rumi, sadece kendi şahsi deneyimine işaret etmekle kalmaz

but he reminds us of our situation in life.

aynı zamanda bize hayattaki durumumuzu hatırlatır.

Whoever we are,

Kim olursak olalım,

wherever we live,

nerede yaşarsak yaşayalım,

we are in exile.

sürgündeyiz.

Because as celestial souls, we belong to another world,

Çünkü semavi ruhlar olarak bizler,

to a lost paradise to which we shall return,

başka bir dünyaya aitiz

provided we have developed our spiritual awareness

ruhani farkındalığımızı ve insanlığımızı geliştirdiğimiz takdirde

and our humanity.

geri döneceğimiz kayıp bir cennete.

Through the beauty of his words,

Sözlerindeki güzellik sayesinde,

Rumi makes us feel all the prism of human emotions.

Rumi bize insani duyguların tüm prizmasını hissettirir.

He makes us taste

Tüm gerçek şiirlerin yapması gerektiği gibi,

earthly desires and celestial hopes as all real poetry should do.

bize dünyevi arzuları ve semavi umutları tattırıyor.

And over and over again, he returns to the centrality of love

Ve tekrar tekrar her gerçek şairin yapması gerektiği gibi,

as every real poet should do.

sevginin merkeziyetine geri dönüyor.

And that is why we need the poets.

İşte bu yüzden şairlere ihtiyacımız var.

To remember who we are and where we belong.

Kim olduğumuzu ve nereye ait olduğumuzu hatırlamak için.

Poetry has the power to transmute reality

Şiir, gerçeği zengin ve anlamlı birşeye

into something rich and meaningful.

dönüştürme gücüne sahiptir.

To me, it was life-saving.

Benim için hayat kurtarıcı oldu.

When we look at the world,

Dünyaya baktığımızda,

at the inhumanity of humanity sometimes,

bazen insanlığın insanlık dışılığına baktığımızda,

how not to feel in exile, indeed?

gerçekten sürgünde hissetmemek mümkün mü?

How not to cry on "Love's Labour's Lost?"

“Love’s Labour’s Lost”da ağlamamak mümkün mü?

How not to be desperate and disoriented?

Çaresiz ve kaybolmuş hissetmemek mümkün mü?

Poetry can help us through the darkness of times.

Şiir, zamanın karanlığından geçmemize yardımcı olabilir.

As do all the arts if they are spiritually oriented.

Ruhani yönü olan tüm sanatlar gibi.

So reading,

Yani şiiri okumak,

rendering,

yorumlamak,

writing, reciting poetry is a therapy.

yazmak bir terapidir.

It connects us with what is most essential in life,

Bizi hayattaki en önemli şeylere bağlar,

and that is why it should be cherished.

işte bu yüzden el üstünde tutulmalıdır.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)