Humanity's planet-shaping powers -- and what they mean for the future | Achim Steiner

Transcriber:

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

I work at the United Nations.

And for the past couple of years,

I have served as the head of the UN's Development Programme.

When I first walked into the UN headquarters

in New York City, many years ago,

the first thing I noticed was a sculpture standing outside

Birleşmiş Milletler’de çalışıyorum.

Ve son iki yıldır,

BM’nin Kalkınma Programı’nın başkanı olarak görev yapıyorum.

under the flags of the nations of the world.

It's called the Knotted Gun.

Yıllar önce, New York City’de

And it still stands there today.

BM genel merkezine ilk adım attığımda

To me, that sculpture symbolizes

fark ettiğim ilk şey dışarıda duran

exactly what the UN was created to do 75 years ago:

dünya milletleri bayrakları altındaki bir heykeldi.

to build peace out of the ashes of war.

Heykelin adı Knotted Gun.

War that had been defined for so much of human history

Ve bugün hâlâ orada.

Bana göre bu heykel,

as the struggle of nations against nations

75 yıl önce BM’nin kuruluş amacını simgeliyor:

or the kind still raging in countries like Syria and Yemen

Savaş küllerinden barış inşa etmek.

that the United Nations works to end every day.

İnsanlık tarihinin büyük bir bölümü için

That's what I imagined that knotted gun to represent.

milletlerin milletlere karşı mücadelesi olarak tanımlanmış

But now, another kind of war is brewing.

veya Birleşmiş Milletler’in bitirmek için her gün çalıştığı

One that increasingly defines the 21st century

Suriye ve Yemen gibi ülkelerde hâlâ baş gösteren türden savaşlar.

where the dominant risk to our own survival is ourselves.

İşte o heykelin de bunu temsil ettiğini düşündüm.

Ama şimdi, yeni bir savaş baş gösteriyor.

A few years or even months ago,

if I had suggested that we’re all at war with ourselves,

21. yüzyılı giderek daha çok tanımlayan,

it may have felt strange, especially when,

kendi hayatta kalışımızın baskın risk altında olduğu bir savaş.

according to so many metrics,

humans are on average, healthier,

wealthier, and more educated than at any time in history.

Birkaç yıl hatta birkaç ay önce,

birbirimizle savaş içinde olduğumuzu söyleseydim

We have more knowledge, more science,

tuhaf bir algı oluşurdu,

more choices today

hem de birçok istatistik verisi

than the founders of the United Nations could have ever imagined.

insanların geçmişe göre ortalama olarak

çok daha sağlıklı, zengin ve eğitimli olduğunu ortaya koyarken.

But somewhere along the way,

we lost our balance.

In fact, think about this.

Bugün, BM kurucularının hayal ettiğinden

Scientists are considering

çok daha fazla bilgi, bilim ve seçim sahibiyiz.

whether for the very first time in human history,

instead of the planet shaping humans,

Ancak bu yolda...

humans are knowingly shaping the planet.

...dengemizi kaybettik.

It's called the Anthropocene

Aslında, bir de şunu düşünün.

Bilim insanları şu an

and it represents a new geological era.

dünya tarihinde ilk defa

Today, humans literally have the power to alter the atmosphere

gezegenin insanları değil de

and the biosphere in which we live.

insanların bilinçli olarak gezegeni şekillendirdiğini değerlendiriyor.

The power to destroy and the power to repair.

Buna Antroposen dönem deniyor

No species has ever had that kind of power before.

ve yeni bir jeolojik dönemi temsil ediyor.

Bugün insanların hem atmosferi hem de yaşadığımız biyosferi

With it, we humans have achieved incredible things together

değiştirme gücü var.

from closing a giant hole in the ozone layer,

Yok etme gücü ve onarma gücü.

to preventing nuclear proliferation,

Daha önce hiçbir türün böyle bir gücü olmadı.

to eradicating smallpox.

But we have also taken the Earth and all the people on it to the brink.

Bu güçle biz insanlar hep birlikte inanılmaz şeyler başardık.

Ozon tabakasında dev bir deliği kapamaktan

It's not rational nor fair what we are doing.

nükleer silahlanmayı önlemeye

Today, one third of all the food produced on the planet

ve çiçek hastalığını yok etmeye kadar.

Ama Dünya’yı ve üzerindeki tüm insanları uçurumun kıyısına da getirdik.

goes to waste.

While one in 10 people go hungry.

Inequality has become extreme.

Yaptığımız şey ne mantıklı ne de adil.

Twenty-six people own the same wealth as half of humanity,

Bugün, gezegende ürettiğimiz tüm yiyeceklerin üçte biri

based on recent data.

atılıyor.

Today, seven million people die from air pollution each year,

Her 10 kişiden biri aç kalırken.

Eşitsizlik aşırı bir hâl aldı.

while about 7 million trees,

the very things that keep our air clean,

Yeni verilere göre 26 kişi,

are cut down every few hours.

insan nüfusunun yarısının sahip olduğu paraya sahip.

We spend over 10 times more on fossil fuel subsidies alone

Bugün, her yıl yedi milyon insan hava kirliliğinden ölüyor.

than we do on all the investments in renewable power,

Bu esnada 7 milyon ağaç,

prolonging our carbon habit

havamızı temiz tutan başlıca şeyler,

like a drug running through the economy’s veins.

her birkaç saate kesiliyor.

You don't have to be an economist like me

Tüm yenilenebilir enerji yatırımlarına harcadığımızın

to know that these numbers just don't add up.

10 katından daha fazlasını fosil yakıtlarına harcıyoruz;

That our economic paradigm is neither sustainable nor equitable.

uzayan karbon bağımlılığımız,

adeta ekonominin damarlarında uyuşturucu gibi.

Climate change,

rupturing inequalities,

Bunların makul olmadığını anlamak için

record numbers of people forced from their homes

benim gibi bir ekonomist olmanıza gerek yok.

by conflict and crisis.

Ekonomik paradigmamız ne sürdürülebilir ne de eşitlikçi.

For all of our power,

these are the weapons we have built.

İklim değişikliği,

Less tangible than a gun,

yıkıcı eşitsizlikler,

but just as real, just as deadly.

çatışma ve kriz sebebiyle evlerinden uzaklaştırılan

Add an epic pandemic

rekor sayıda insan.

and this year, for the first time in 20 years,

Tüm bu gücümüzden,

bu silahları inşa ettik.

global extreme poverty is projected to rise,

Bir tabanca kadar somut olmasa da

and global human development,

o kadar gerçek ve o kadar ölümcül.

a measure of the world's education, health and living standards,

Üstüne tarihi bir pandemi

is set to decline for the first time

ve bu sene, 20 yıldır ilk defa,

since the measure began 30 years ago.

küresel aşırı yoksulluğun yükseleceği öngörülüyor.

COVID-19 has not changed the future yet,

Küresel insani gelişme ise

yani dünyanın eğitim, sağlık ve hayat standartlarına yönelik bir ölçüt,

but it has revealed these deep flaws in our present

ölçümün başladığı 30 yıldan bu yana

bringing clarity to the fact

that ending this war against ourselves is not about trade-offs.

ilk defa düşüş eğiliminde.

COVID-19 henüz geleceği değiştirmedi

It's not about choosing between people or trees,

ama şu anki ciddi kusurlarımızı açığa çıkardı,

between poverty or progress.

It's about choosing to do things differently.

şu gerçeğe açıklık getirdi ki

kendimizle yaptığımız bu savaşa son vermek taviz vererek yapılan bir uzlaşma değil.

In the midst of tragedy,

the pandemic has also given us a glimpse of what peace could look like,

İnsan ve ağaç veya yoksulluk ve ilerleme arasında

bir seçim değil.

where we can see the snow cap of a mountain for the first time,

Birtakım şeyleri farklı yapma seçimi.

because the smog has cleared.

That's what happened in Nairobi, my home of many years,

Trajedinin ortasında,

and one of the cities where air pollution plummeted

pandemi bize barışın nasıl bir şey olabileceğini gösterdi.

as human activity slowed down.

Bir dağın karlı tepesini ilk defa görebildik

Where it takes 10 days and not 10 years

çünkü duman kayboldu.

for our government to get support to those in need.

Yıllarca evim olan Nairobi’de bu oldu,

That's what happened in Togo,

insan aktivitesinin yavaşlamasıyla

which set up a digital system in record time to get cash to people

hava kirliliğinin hızla düşüş yaptığı bir şehir.

Devletin ihtiyaç sahiplerine yardım etmesi için

unemployed or unable to work because of COVID-19 lockdowns.

10 yıl değil, 10 gün geçen bir şehir.

The idea of a green economy that is fair and just,

Togo’da bu yaşandı,

where people and planet live in balance,

COVID-19 kapanmalarıyla işsiz kalan veya çalışamayan insanlara

is not new.

But this moment is.

para yardımı yapılabilmesi için rekor hızda dijital bir sistem kuruldu.

And if I have learned one thing

since starting out as a young economist years ago,

İnsanların ve gezegenin uyum içinde yaşadığı,

eşit ve adil, yeşil bir ekonomi düşüncesi

whether I was working with Pattan elders

to improve the lives of farmers in Pakistan,

yeni değil.

Ama bu an yeni.

or navigating the controversies of building colossal dams,

Yıllar önce işe başlamış

it's that systems don't change systems;

genç bir ekonomist olarak ilk öğrendiğim şey,

people change systems.

gerek Pattan yaşlılarıyla çalışarak

Pakistan’ın çiftçilerinin hayatlarını iyileştireyim,

And whether you're a prime minister,

a paramedic or a protestor on the street,

gerek dev baraj inşaatlarına dair anlaşmazlıklara yön vereyim,

you can choose to change this one.

sistemler sistemleri değiştirmez;

The people who are choosing to build forward better from COVID-19

insanlar sistemleri değiştirir.

build on growing momentum,

Başbakan da olsanız,

the momentum of people coming onto the streets in protest

bir ilk yardım görevlisi veya bir protestocu da olsanız

from Beirut to Bogota,

bunu değiştirmeyi siz seçiyorsunuz.

Quito to Cairo, or New York to New Delhi

COVID-19′la daha iyiye ilerleyen insan sayısı giderek artıyor.

against racism and discrimination,

climate change,

the price of petrol or the cost of a train ticket,

Protesto amacıyla sokağa çıkan insan sayısı,

all united in a deep and rising frustration

Beyrut’tan Bogota’ya,

Quito’dan Kahire’ye, New York’tan New Delhi’ye,

with this war we have been waging against ourselves.

ırkçılık ve ayrımcılığa karşı çıkmak için,

iklim değişikliği için,

petrolün fiyatı veya bir tren bileti fiyatı için

This moment builds on the choices of leaders I met,

as I traveled with the United Nations before lockdown.

herkes derin ve artan bir öfkeyle birleşmiş

Leaders who choose to do things differently.

kendimize açtığımız bu savaşın içinde.

Costa Rica made a choice to abolish its army

and redirect military spending to education, health

Bu an, tanıştığım liderlerin kararlarında da etkili,

and the environment.

çünkü kapanma öncesi Birleşmiş Milletler’le seyahat ediyordum.

Today, they pay people to protect the trees.

And as a result,

Birtakım şeyleri farklı yapmayı seçen liderler.

forests have regenerated and now cover over half of the country.

Kosta Rika ordusunu dağıtmayı seçti

ve askeri harcamayı eğitime, sağlığa ve çevreye yönlendirdi.

Or consider Denmark.

It has chosen to produce all of its electricity

Bugün, ağaçları korumaları için insanlara ödeme yapıyorlar.

from renewable sources by 2050,

and has already passed the halfway mark.

Sonuç olarak

ormanlar yeniden canlandı ve şimdi ülkenin en az yarısını kaplıyor.

One of many countries moving in this direction.

Thirty years ago,

Danimarka.

powering our economy with renewable energy was science fiction.

2050′ye kadar tüm elektriğini

yenilenebilir kaynaklardan üretmeyi seçti.

Ten years ago,

Yolun yarısını tamamladı bile.

it was considered too expensive.

Bu yolda ilerleyen ülkelerden biri.

Today, renewable energy costs less

and creates more jobs than fossil fuels in many parts of the world,

Otuz yıl önce,

ekonomiyi yenilenebilir enerjiye dayandırmak bilim kurguydu.

and offers the potential to put power,

quite literally, back with the people.

On yıl önce,

çok pahalı olduğu düşünülüyordu.

I saw this in Kenya.

Bugün ise yenilenebilir enerji daha ucuz

Two youth football teams playing their final match

ve dünyanın çoğu bölgesinde fosil yakıtlardan daha çok istihdam sağlıyor.

in the Mathare settlement at night,

who kept the game going,

Ve de gücü kelimenin tam anlamıyla

thanks to solar-powered LED lights.

insanlara geri verme potansiyeli var.

I saw this change, these better choices,

Bunu Kenya’da gördüm.

İki genç futbol takımı

with His Majesty the king of Bhutan

just turned 40 years old,

Mathare’de gece son maçlarını oynuyorlar,

who chooses to measure progress based on gross national happiness,

güneş enerjili LED ışıklar sayesinde oyun devam ediyor.

not gross domestic product.

Bu değişime, daha iyi seçimlere

And I saw it on a rooftop

Majesteleri Bhutan Kralı’yla da tanık oldum,

in Khartoum with the young people who led the revolution in Sudan in 2019.

kendisi 40 yaşına bastı,

kalkınma ölçümünü, gayrisafi milli mutluluk üzerinden yapmayı seçti,

Young women and men

who came out onto the streets with everything to lose,

sadece gayrisafi yurtiçi hasıla değil.

who spoke up for political change with conviction and courage

2019′da Sudan’da Khartoum’da bir çatıda

devrime liderlik yapan genç insanlarla da tanık oldum.

and who ultimately changed the course of their country.

Genç erkek ve kadınlar,

These are the people,

her şeylerini riske atarak sokaklara döküldüler

the first generation of the Anthropocene who are writing the next chapter

ve cesurca siyasi değişim için seslerini çıkardılar,

for people and planet in this unprecedented moment.

sonucunda ülkelerindeki gidişatı değiştirdiler.

And with each choice they make,

İşte bu insanlar,

with each choice we all make,

Antroposen dönemin ilk nesli ve bu umulmadık anda

the future we want gets closer.

Just like the Knotted Gun,

insanlar ve gezegen için bir sonraki bölümü yazıyorlar.

there is another piece of art at the United Nations

Verdikleri her kararla,

that I think about.

A poem by a great Persian poet, Saadi.

verdiğimiz her kararla

istediğimiz gelecek daha da yakınlaşıyor.

The poem is embroidered on a giant carpet

Knotted Gun gibi,

that hangs on the wall inside the UN building.

Birleşmiş Milletler’de düşündüğüm başka bir sanat eseri var.

beneath which diplomats and staff from all nations

work together every day towards that future we want.

Büyük Pers şair Saadi’nin bir şiiri.

Saadi wrote that all the people on the planet

Bu şiir dev bir halıya işlenmiş,

halı da BM binasında bir duvarda asılı.

are like different parts of the same body.

altında her milletten diplomat ve çalışan

Different, but united as if limbs of each other.

istediğimiz geleceğe dair her gün birlikte çalışıyor.

It was that idea that led the generation before us

Saadi’nin şiirlerinde, gezegendeki herkes

to come together in the wake of war

aynı vücudun farklı kısımları gibi.

to create the United Nations 75 years ago.

Farklı ama birleşmiş, tıpkı uzuvlar gibi.

The idea that though we are different, we must choose to be united,

Bizden önceki nesle liderlik eden düşünce buydu,

but now it's our turn.

savaş baş gösterince bir araya gelmek

Our challenge is to come together to preserve our collective self-interest

ve 75 yıl önce Birleşmiş Milletler’i kurmak.

and humanity

Farklı olsak da birlikte olmayı seçmeliyiz düşüncesi,

rather than tearing ourselves asunder.

ancak şimdi sıra bizde.

People and planet in balance,

Mücadelemiz bir araya gelerek

building lasting sustainable peace.

ortak menfaatimizi ve insanlığımızı korumak,

Thank you.

birbirimizden uzaklaşıp parçalara ayrılmak değil.

İnsanlar ve gezegen uyum içinde,

bitmeyecek sürdürülebilir barış inşa ederek.

Teşekkürler.