Humanity's planet-shaping powers -- and what they mean for the future | Achim Steiner

Transcriber:

Translator: Hà Vi Phan Reviewer: Thái Hưng Trần

I work at the United Nations.

And for the past couple of years,

I have served as the head of the UN's Development Programme.

Tôi làm việc ở Liên Hợp Quốc,

Và trong những năm qua

When I first walked into the UN headquarters

Tôi là người đứng đầu chương trình phát triển của LHQ.

in New York City, many years ago,

Khi lần đầu bước vào trụ sở chính của LHQ

the first thing I noticed was a sculpture standing outside

ở thành phố New York, nhiều năm trước,

under the flags of the nations of the world.

điều đầu tiên tôi để ý là một tác phẩm điêu khắc đứng bên ngoài,

It's called the Knotted Gun.

phía dưới những lá cờ của các quốc gia trên thế giới.

And it still stands there today.

Nó được gọi là Cây súng thắt nút.

To me, that sculpture symbolizes

Và nó vẫn đang đứng đó cho đến ngày nay.

exactly what the UN was created to do 75 years ago:

Với tôi, bức tượng ấy tượng trưng cho

to build peace out of the ashes of war.

chính xác những gì LHQ đã tạo ra cách đây 75 năm:

War that had been defined for so much of human history

để xây dựng hòa bình từ đống tro tàn của chiến tranh.

as the struggle of nations against nations

Chiến tranh đã được định nghĩa rất nhiều trong lịch sử loài người

or the kind still raging in countries like Syria and Yemen

giống như cuộc đấu tranh giữa các quốc gia

that the United Nations works to end every day.

hay hình thái này vẫn đang diễn ra ở những đất nước như Syria và Yemen

That's what I imagined that knotted gun to represent.

điều LHQ làm việc mỗi ngày để chấm dứt.

But now, another kind of war is brewing.

Và đó là những gì tôi tưởng tượng về Cây súng thắt nút đang đại diện cho.

Nhưng hiện nay, một loại chiến tranh khác đang được nung nấu.

One that increasingly defines the 21st century

where the dominant risk to our own survival is ourselves.

Một loại được xác định mạnh mẽ ở thế kỉ 21

nơi mà rủi ro chủ yếu đến sự sống còn là chính bản thân chúng ta.

A few years or even months ago,

if I had suggested that we’re all at war with ourselves,

Vài năm hay vài tháng trước đây,

it may have felt strange, especially when,

nếu tôi nói rằng chúng ta đang chiến đấu với chính mình,

according to so many metrics,

nó có thể sẽ là 1 điều kì lạ, đặc biệt là khi,

humans are on average, healthier,

wealthier, and more educated than at any time in history.

theo rất nhiều số liệu,

trung bình con người đang khỏe mạnh hơn,

giàu có hơn, và được giáo dục nhiều hơn bất kì thời điểm nào trong lịch sử.

We have more knowledge, more science,

more choices today

than the founders of the United Nations could have ever imagined.

Chúng ta có nhiều kiến thức, khoa học,

nhiều lựa chọn ngày nay

hơn những gì mà nhà sáng lập LHQ có thể tưởng tượng ra.

But somewhere along the way,

we lost our balance.

Nhưng đâu đó trên con đường này,

In fact, think about this.

chúng ta đã đánh mất sự cân bằng.

Scientists are considering

whether for the very first time in human history,

Trên thực tế, hãy nghĩ về điều này.

instead of the planet shaping humans,

Các nhà khoa học đang xem xét,

liệu vào lần đầu tiên trong lịch sử loài người,

humans are knowingly shaping the planet.

thay vì hành tinh hình thành loài người,

It's called the Anthropocene

con người đang cố ý định dạng hành tinh.

and it represents a new geological era.

Nó được gọi là Anthropocene

Today, humans literally have the power to alter the atmosphere

và nó đại diện cho một thời đại địa chất mới.

and the biosphere in which we live.

Ngày nay, con người thực sự có sức mạnh để thay đổi bầu không khí

The power to destroy and the power to repair.

và sinh quyển mà chúng ta đang sống.

No species has ever had that kind of power before.

Sức mạnh hủy diệt và sức mạnh sửa chữa.

Không một giống loài nào từng có loại sức mạnh này trước đây.

With it, we humans have achieved incredible things together

from closing a giant hole in the ozone layer,

Nhờ nó, con người chúng ta đã cùng nhau đạt được những điều đáng kinh ngạc

to preventing nuclear proliferation,

từ việc đóng lại 1 lỗ hổng khổng lồ trên tầng ozone,

to eradicating smallpox.

đến việc ngăn chặn sự gia tăng của vũ khí hạt nhân,

But we have also taken the Earth and all the people on it to the brink.

hay việc diệt trừ bệnh đậu mùa.

Nhưng chúng ta cũng đã đưa Trái Đất và tất cả mọi người trên đó đến bờ vực.

It's not rational nor fair what we are doing.

Today, one third of all the food produced on the planet

Nó không hợp lí và cũng không công bằng với những gì chúng ta đang làm.

goes to waste.

Ngày nay, 1/3 số thực phẩm được sản xuất trên Trái đất

While one in 10 people go hungry.

Inequality has become extreme.

bị lãng phí.

Trong khi cứ 10 người thì có 1 người đói.

Twenty-six people own the same wealth as half of humanity,

Sự bất bình đẳng đã trở nên cực đoan.

26 người sở hữu khối tài sản như nhau, và bằng 1 nửa của nhân loại,

based on recent data.

Today, seven million people die from air pollution each year,

dựa trên những dữ liệu gần đây.

while about 7 million trees,

Ngày nay, cứ mỗi năm lại có 7 triệu người chết vì ô nhiễm không khí,

the very things that keep our air clean,

are cut down every few hours.

trong khi khoảng 7 triệu cây,

những thứ giữ cho không khí trong sạch,

We spend over 10 times more on fossil fuel subsidies alone

lại bị chặt xuống mỗi vài giờ.

than we do on all the investments in renewable power,

Chúng ta chi tiêu nhiều hơn gấp 10 lần chỉ cho trợ cấp nhiên liệu hóa thạch

prolonging our carbon habit

so với tất cả sự đầu tư mà ta dành cho năng lượng tái tạo,

like a drug running through the economy’s veins.

kéo theo thói quen thải cacbon

You don't have to be an economist like me

giống như một loại thuốc chạy qua mạch chảy của nền kinh tế.

to know that these numbers just don't add up.

Bạn không cần phải là một nhà kinh tế học như tôi

That our economic paradigm is neither sustainable nor equitable.

để biết rằng những con số này chỉ cần không cộng lại.

Đó là mô hình kinh tế của chúng ta không bền vững, cũng không công bằng

Climate change,

rupturing inequalities,

record numbers of people forced from their homes

Biến đổi khí hậu,

phá vỡ sự bất bình đẳng,

by conflict and crisis.

ghi nhận kỉ lục số người bị buộc phải rời nhà của họ

For all of our power,

bởi xung đột và khủng hoảng.

these are the weapons we have built.

Với tất cả sức mạnh của con người,

Less tangible than a gun,

đây là những vũ khí mà chúng ta đã chế tạo.

but just as real, just as deadly.

Ít hữu hình hơn 1 khẩu súng,

Add an epic pandemic

nhưng vừa thật và gây chết người.

and this year, for the first time in 20 years,

Thêm một đại dịch khủng khiếp,

global extreme poverty is projected to rise,

và năm nay, lần đầu tiên trong 20 năm qua,

and global human development,

sự nghèo đói cùng cực trên toàn cầu dự kiến sẽ gia tăng,

a measure of the world's education, health and living standards,

và sự phát triển con người toàn cầu,

is set to decline for the first time

1 thước đo nền giáo dục, sức khỏe và mức sống trên thế giới,

since the measure began 30 years ago.

được dự báo sẽ giảm xuống lần đầu tiên

COVID-19 has not changed the future yet,

kể từ khi thước đo này bắt đầu từ 30 năm trước.

but it has revealed these deep flaws in our present

COVID-19 vẫn chưa thay đổi tương lai,

nhưng nó đã để lộ những sai sót trầm trọng của chúng ta thời điểm hiện tại

bringing clarity to the fact

that ending this war against ourselves is not about trade-offs.

mang lại một sự thật rõ ràng

kết thúc cuộc chiến chống lại chúng ta này không phải là về sự đánh đổi.

It's not about choosing between people or trees,

between poverty or progress.

Nó không phải là việc chọn lựa giữa con người và cây cối,

It's about choosing to do things differently.

giữa đói nghèo và tiến bộ.

Nó là về việc lựa chọn để làm những điều khác biệt.

In the midst of tragedy,

the pandemic has also given us a glimpse of what peace could look like,

Ở giữa bi kịch,

đại dịch đã cho chúng ta cái nhìn về hòa bình trông như thế nào,

where we can see the snow cap of a mountain for the first time,

because the smog has cleared.

nơi chúng ta có thể nhìn thấy tuyết phủ trên đỉnh núi ngay từ lần đầu

That's what happened in Nairobi, my home of many years,

bởi vì sương mù đã tan.

and one of the cities where air pollution plummeted

Đó là những gì đã diễn ra ở Nairobi, quê hương của tôi trong nhiều năm,

as human activity slowed down.

và là một trong những thành phố ô nhiễm không khí giảm mạnh

Where it takes 10 days and not 10 years

khi hoạt động của con người chậm lại.

for our government to get support to those in need.

Nơi mà chỉ mất 10 ngày chứ không phải 10 năm

That's what happened in Togo,

để chính phủ hỗ trợ cho những người thiếu thốn.

which set up a digital system in record time to get cash to people

Đó là những gì đã xảy ra ở Togo,

nơi thiết lập 1 hệ thống kĩ thuật số nhanh chóng cấp tiền mặt

unemployed or unable to work because of COVID-19 lockdowns.

cho người thất nghiệp hoặc không thể làm việc do đóng cửa vì COVID-19

The idea of a green economy that is fair and just,

where people and planet live in balance,

Ý tưởng về một nền kinh tế xanh công bằng và chính đáng,

is not new.

nơi mà con người và hành tinh sống trong sự cân bằng,

But this moment is.

là không mới.

And if I have learned one thing

since starting out as a young economist years ago,

Nhưng ở thời điểm này thì có.

Và nếu tôi đã học được một điều

whether I was working with Pattan elders

kể từ khi bắt đầu là một nhà kinh tế trẻ nhiều năm trước,

to improve the lives of farmers in Pakistan,

liệu tôi đang làm việc với những người Pattan lớn tuổi

or navigating the controversies of building colossal dams,

để cải thiện đời sống nông dân ở Pakistan,

it's that systems don't change systems;

hay điều hướng các cuộc tranh cãi xây dựng những con đập khổng lồ,

people change systems.

đó là hệ thống không tự nó thay đổi,

And whether you're a prime minister,

a paramedic or a protestor on the street,

con người đã làm điều đó.

you can choose to change this one.

Và cho dù bạn là một Thủ tướng,

một nhân viên y tế hay một người biểu tình trên đường,

The people who are choosing to build forward better from COVID-19

bạn đều có thể chọn để thay đổi điều này.

build on growing momentum,

Những người đang lựa chọn để đi lên tốt hơn từ COVID-19

the momentum of people coming onto the streets in protest

xây dựng trên đà phát triển,

from Beirut to Bogota,

động lực cho con người xuống đường phản đối

Quito to Cairo, or New York to New Delhi

từ Beirut đến Bogota,

against racism and discrimination,

Quito đến Cairo, hay từ New York đến New Delhi

climate change,

the price of petrol or the cost of a train ticket,

chống lại phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử,

biến đổi khí hậu,

all united in a deep and rising frustration

giá xăng dầu và chi phí vé tàu,

tất cả hợp nhất trong sự thất vọng sâu sắc và gia tăng

with this war we have been waging against ourselves.

với cuộc chiến này, chúng ta đang chống lại chính chúng ta.

This moment builds on the choices of leaders I met,

as I traveled with the United Nations before lockdown.

Thời khắc này dựa trên lựa chọn của những nhà lãnh đạo mà tôi đã gặp,

khi tôi đi du lịch với Liên Hợp Quốc trước khi đóng cửa.

Leaders who choose to do things differently.

Costa Rica made a choice to abolish its army

Những nhà lãnh đạo chọn làm những điều khác biệt.

and redirect military spending to education, health

Costa Rica đã đưa ra lựa chọn giải tán quân đội của họ

and the environment.

và chuyển hướng lực lượng cho giáo dục, sức khỏe

Today, they pay people to protect the trees.

And as a result,

và môi trường.

forests have regenerated and now cover over half of the country.

Ngày nay, họ trả lương cho mọi người để bảo vệ cây.

Và kết quả là,

rừng đã tái sinh và hiện bao phủ hơn một nửa đất nước.

Or consider Denmark.

It has chosen to produce all of its electricity

Hoặc kể đến Đan Mạch.

from renewable sources by 2050,

Họ đã chọn sản xuất toàn bộ điện

and has already passed the halfway mark.

từ những nguồn tái tạo được vào năm 2050,

One of many countries moving in this direction.

và đã đi được nửa chặng đường.

Thirty years ago,

Một trong nhiều quốc gia đi theo định hướng này.

powering our economy with renewable energy was science fiction.

30 năm trước,

để cung cấp cho nền kinh tế của ta bằng năng lượng tái tạo là một điều viễn tưởng.

Ten years ago,

it was considered too expensive.

Today, renewable energy costs less

10 năm về trước,

nó được đánh giá là quá đắt đỏ.

and creates more jobs than fossil fuels in many parts of the world,

Ngày nay, năng lượng tái tạo có chi phí thấp hơn

và tạo nhiều việc làm hơn nhiên liệu hóa thạch ở nhiều nơi trên thế giới,

and offers the potential to put power,

quite literally, back with the people.

và cung cấp tiềm năng để phát huy sức mạnh

I saw this in Kenya.

theo đúng nghĩa đen, trở lại với mọi người.

Two youth football teams playing their final match

Tôi đã nhìn thấy điều này ở Kenya.

in the Mathare settlement at night,

Hai đội bóng đá trẻ đang chơi trận chung kết

who kept the game going,

thanks to solar-powered LED lights.

trong khu định cư Mathare vào buổi tối,

người đã giữ cho trò chơi tiếp diễn,

I saw this change, these better choices,

nhờ đèn LED chạy bằng năng lượng mặt trời.

with His Majesty the king of Bhutan

Tôi đã thấy sự thay đổi này, những lựa chọn tốt hơn,

just turned 40 years old,

who chooses to measure progress based on gross national happiness,

với Đức vua của Bhutan

vừa bước sang tuổi 40,

người chọn đo lường tiến độ dựa trên tổng chỉ số hạnh phúc của quốc gia,

not gross domestic product.

And I saw it on a rooftop

chứ không phải tổng lượng sản phẩm nội địa

in Khartoum with the young people who led the revolution in Sudan in 2019.

Và tôi đã nhìn thấy nó trên 1 sân thượng

ở Khartoum với những người trẻ tuổi đã dẫn đầu cuộc cách mạng ở Sudan vào 2019

Young women and men

who came out onto the streets with everything to lose,

Phụ nữ và đàn ông trẻ tuổi,

who spoke up for political change with conviction and courage

xuống đường với tâm thế sẵn sàng đánh mất mọi thứ,

họ đã lên tiếng về thay đổi chính trị với niềm tin và lòng can đảm

and who ultimately changed the course of their country.

và cuối cùng họ đã thay đổi vận mệnh đất nước.

These are the people,

the first generation of the Anthropocene who are writing the next chapter

Đây là những người,

là thế hệ đầu tiên của kỷ Anthropocene đang viết nên trang tiếp theo

for people and planet in this unprecedented moment.

cho con người và hành tinh trong thời khắc chưa từng có này.

And with each choice they make,

with each choice we all make,

Và với mỗi lựa chọn họ đưa ra,

the future we want gets closer.

với mỗi lựa chọn chúng ta đi đến,

Just like the Knotted Gun,

một tương lai mà chúng ta mong muốn đang đến gần hơn.

there is another piece of art at the United Nations

Cũng giống như tượng Cây súng thắt nút,

that I think about.

có một tác phẩm nghệ thuật khác ở Liên Hợp Quốc

A poem by a great Persian poet, Saadi.

mà tôi nghĩ đến.

The poem is embroidered on a giant carpet

1 bài thơ của nhà thơ Ba Tư vĩ đại, Saadi.

that hangs on the wall inside the UN building.

Bài thơ được thêu trên 1 tấm thảm khổng lồ

beneath which diplomats and staff from all nations

treo trên tường trong tòa nhà LHQ.

work together every day towards that future we want.

Mà bên dưới, các nhà ngoại giao và đội ngũ nhân viên từ mọi quốc gia

làm việc với nhau hàng ngày hướng tới tương lai mà chúng ta mong ước.

Saadi wrote that all the people on the planet

are like different parts of the same body.

Saadi đã viết rằng tất cả mọi người trên Trái đất

Different, but united as if limbs of each other.

giống như những bộ phận khác nhau trên cùng 1 cơ thể.

Khác biệt, nhưng thống nhất như thể chân tay của nhau.

It was that idea that led the generation before us

to come together in the wake of war

Chính ý kiến đó đã đưa thế hệ đi trước chúng ta

to create the United Nations 75 years ago.

đến với nhau sau chiến tranh

để thành lập Liên Hợp Quốc cách đây 75 năm

The idea that though we are different, we must choose to be united,

Ý kiến nói rằng mặc dù chúng ta khác biệt, chúng ta phải chọn để đoàn kết

but now it's our turn.

Our challenge is to come together to preserve our collective self-interest

và bây giờ đến lượt của chính chúng ta.

Thách thức của chúng ta là đến với nhau để duy trì lợi ích của tập thể

and humanity

rather than tearing ourselves asunder.

và nhân loại

People and planet in balance,

hơn là tách riêng từng cá thể.

building lasting sustainable peace.

Con người và Trái đất sống trong sự cân bằng,

Thank you.

để xây dựng nền hòa bình bền vững dài lâu.

Cảm ơn.