Damon Horowitz calls for a "moral operating system"

Translator: Besnik Bleta Reviewer: Dita Bytyci

Power.

Fuqia.

That is the word that comes to mind.

Kjo është fjala që të vjen në mendje.

We're the new technologists.

Jemi mjeshtrit e rinj të teknologjisë.

We have a lot of data, so we have a lot of power.

Kemi të dhëna plot, ndaj kemi plot fuqi.

How much power do we have?

Sa fuqi kemi?

Scene from a movie: "Apocalypse Now" -- great movie.

Skenë nga një film: "Apokalips Tani" -- film i madh.

We've got to get our hero, Captain Willard, to the mouth of the Nung River

Kemi heroin e filmit, kapitenin Willard, në deltën e lumit Nung

so he can go pursue Colonel Kurtz.

që të mundet të ndjekë kolonelin Kurtz.

The way we're going to do this is fly him in and drop him off.

Mënyra që do të përdorim është ta çojmë atje në rrugë ajrore.

So the scene:

Pra skena është kjo:

the sky is filled with this fleet of helicopters carrying him in.

qielli nxin nga helikopterët që po e transportojnë për atje.

And there's this loud, thrilling music in the background,

Dhe në sfond gjëmon muzika ngjethëse,

this wild music.

kjo muzikë e marrë.

♫ Dum da ta da dum ♫

♫ Bum pa pa pa bum ♫

♫ Dum da ta da dum ♫

♫ Bum pa pa pa bum ♫

♫ Da ta da da ♫

♫ Ta ta ta ta ♫

That's a lot of power.

Bëhet fjalë për goxha fuqi.

That's the kind of power I feel in this room.

Nga ajo lloj fuqie që ndjen në këtë sallë.

That's the kind of power we have

Ky është lloji i pushtetit që kemi

because of all of the data that we have.

falë krejt të dhënave që zotërojmë.

Let's take an example.

Le të marrim një shembull.

What can we do

Ç'mund të bëjmë

with just one person's data?

me të dhënat e një personi të vetëm?

What can we do

Çfarë mund të bëj

with that guy's data?

me të dhënat e atij tipit?

I can look at your financial records.

Mund të shoh të dhënat tuaja financiare.

I can tell if you pay your bills on time.

Mund të shoh nëse i paguani llogaritë në afat.

I know if you're good to give a loan to.

Di nëse ia vleni t'ju jepet një hua a jo.

I can look at your medical records; I can see if your pump is still pumping --

Mund t'ju rrëmoj kartelën mjekësore, mund të shoh nëse valvula juaj punon ende --

see if you're good to offer insurance to.

të shoh nëse ia vleni t'ju ofrohen sigurime.

I can look at your clicking patterns.

Mund të shoh rregullsitë tuaja në klikime.

When you come to my website, I actually know what you're going to do already

Kur vini te site-i im web, e di tashmë se çfarë do të bëni,

because I've seen you visit millions of websites before.

ngaqë kam parë vizitat tuaja të mëparshme në miliona site-e web.

And I'm sorry to tell you,

Dhe më vjen keq që duhet t'jua them,

you're like a poker player, you have a tell.

por jeni si lojtar pokeri, secili me shenjat e veta.

I can tell with data analysis what you're going to do

Me ndihmën e analizës së të dhënave mund të tregoj

before you even do it.

se çfarë do të bëni, përpara se ta bënit.

I know what you like. I know who you are,

E di se çfarë ju pëlqen. Di se kush jeni.

and that's even before I look at your mail

Dhe kjo ende pa rrëmuar postën tuaj

or your phone.

apo telefonin tuaj.

Those are the kinds of things we can do

Këto janë gjërat që mund të bëjmë

with the data that we have.

me të dhënat që zotërojmë.

But I'm not actually here to talk about what we can do.

Por nuk jam këtu për të folur rreth asaj që mund të bëjmë.

I'm here to talk about what we should do.

Jam këtu për të folur rreth asaj që do të duhej të bënim.

What's the right thing to do?

Cila është gjëja e drejtë që duhet bërë?

Now I see some puzzled looks

Po shoh disa fytyra të habitura,

like, "Why are you asking us what's the right thing to do?

të llojit "Pse po na pyet se cila është gjëja e drejtë që duhet bërë?

We're just building this stuff. Somebody else is using it."

Ne thjesht krijojmë diçka. Dikush tjetër e përdor."

Fair enough.

E drejtë.

But it brings me back.

Por kjo më shpie në të kaluarën.

I think about World War II --

Më vjen në mendje Lufta e Dytë Botërore --

some of our great technologists then,

disa nga më të njohurit e teknologjisë atëherë,

some of our great physicists,

disa nga fizikanët tanë më të mëdhenj,

studying nuclear fission and fusion --

që merreshin me zbërthimin dhe fuzionin bërthamor --

just nuclear stuff.

muhabet punësh bërthamore.

We gather together these physicists in Los Alamos

Këta fizikanë i bëmë tok në Los Alamos

to see what they'll build.

për të parë se ç'do të pillnin.

We want the people building the technology

Duam që njerëzit që krijojnë teknologjinë

thinking about what we should be doing with the technology.

të mendohen edhe se ç'të bëjmë ne me teknologjinë.

So what should we be doing with that guy's data?

Pra, ç'duhet të bëjmë me të dhënat e atij tipit?

Should we be collecting it, gathering it,

Mos do të duhej t'i grumbullonim, mblidhnim,

so we can make his online experience better?

që t'ia bëjmë më të mirë punimin online?

So we can make money?

Mos duhet të bëjmë para prej tyre?

So we can protect ourselves

Mos duhet të mbrojmë veten

if he was up to no good?

nëse ai ka mendje të keqe?

Or should we respect his privacy,

Apo do të duhej të respektonim privatësinë e tij,

protect his dignity and leave him alone?

të mbrojmë dinjitetin e tij dhe ta lëmë të qetë?

Which one is it?

Pra cilën?

How should we figure it out?

Si ta gjejmë?

I know: crowdsource. Let's crowdsource this.

E di se qysh: t'ia lemë publikut të vendosë.

So to get people warmed up,

Atëherë, sa për nxehje,

let's start with an easy question --

le t'ia fillojmë me një pyetje të lehtë --

something I'm sure everybody here has an opinion about:

diçka për të cilën jam i sigurt që gjithkush këtu ka një mendim:

iPhone versus Android.

iPhone apo Android?

Let's do a show of hands -- iPhone.

Ngrini duart sipas zgjedhjes -- iPhone.

Uh huh.

Aahaaaa.

Android.

Android.

You'd think with a bunch of smart people

Ndoshta mendoni se me një dorë të mençurish

we wouldn't be such suckers just for the pretty phones.

nuk do të gënjeheshim thjesht me celularë të hijshëm.

(Laughter)

(Të qeshura)

Next question,

Pyetja vijuese,

a little bit harder.

pak më e vështirë.

Should we be collecting all of that guy's data

Mos do të duhej që të mbledhim krejt të dhënat e atij tipit

to make his experiences better

që t'ia bëjmë punimin më të mirë

and to protect ourselves in case he's up to no good?

dhe që të mbrojmë veten nëse ai ka mendje të keqe?

Or should we leave him alone?

Apo do të duhej ta linim të qetë?

Collect his data.

Të mblidhen të dhënat e tij.

Leave him alone.

Të lihet i qetë.

You're safe. It's fine.

Pa zarar. Gjithçka në rregull.

(Laughter)

(Të qeshura)

Okay, last question --

Bukur, pyetja e fundit --

harder question --

pyetje më e vështirë --

when trying to evaluate

kur përpiqemi të vlerësojmë

what we should do in this case,

se ç'duhet bërë në këtë rast,

should we use a Kantian deontological moral framework,

do të duhej të përdornim një kuadër deontologjik morali kantian,

or should we use a Millian consequentialist one?

apo duhet të përdorim një konsenkuencialist, të tipit Mill?

Kant.

Kant.

Mill.

Mill.

Not as many votes.

Jo dhe aq shumë vota.

(Laughter)

(Të qeshura)

Yeah, that's a terrifying result.

Po, përfundim i frikshëm.

Terrifying, because we have stronger opinions

I frikshëm, ngaqë më të rrënjosura kemi opinionet

about our hand-held devices

rreth pajisjeve tona celulare

than about the moral framework

se sa rreth kuadrit moral

we should use to guide our decisions.

që do të duhej përdorur si udhërrëfyes për vendimet tona.

How do we know what to do with all the power we have

Nga ta dimë se ç'duhet bërë me gjithë atë fuqi që zotërojmë

if we don't have a moral framework?

po qe se nuk kemi një kuadër moral?

We know more about mobile operating systems,

Më shumë njohim sistemet operativë për celularë,

but what we really need is a moral operating system.

por ajo që na duhet është një sistem operativ për moralin.

What's a moral operating system?

Çfarë është një sistem operativ për moralin?

We all know right and wrong, right?

Të gjithë dallojmë të drejtën nga e gabuara, apo jo?.

You feel good when you do something right,

Ndiheni mirë kur bëni diçka të drejtë,

you feel bad when you do something wrong.

ndiheni keq kur bëni diçka të gabuar.

Our parents teach us that: praise with the good, scold with the bad.

Këtë na mësojnë prindërit: lëvdoni të mirën, dënoni të keqen.

But how do we figure out what's right and wrong?

Por nga ta dimë se ç'është e mirë dhe e keqe?

And from day to day, we have the techniques that we use.

Ditë pas dite, kemi teknika që i vëmë në punë.

Maybe we just follow our gut.

Ndoshta ndjekim intuitën.

Maybe we take a vote -- we crowdsource.

Ndoshta e hedhim në votë -- pyesim publikun.

Or maybe we punt --

Ose ndoshta luajmë kumar --

ask the legal department, see what they say.

pyesni zyrën ligjore, shihni se ç'mendim kanë ata.

In other words, it's kind of random,

Me fjalë të tjera, në dorë të rastësisë,

kind of ad hoc,

diçka ad hoc,

how we figure out what we should do.

mënyra se si vendosim se çfarë duhet bërë.

And maybe, if we want to be on surer footing,

Ndoshta, nëse kërkojmë ca më tepër siguri,

what we really want is a moral framework that will help guide us there,

ajo çka na duhet vërtet është një kuadër moral që të na udhëheqë,

that will tell us what kinds of things are right and wrong in the first place,

që të na tregojë së pari cilat gjëra janë të drejta e cilat jo,

and how would we know in a given situation what to do.

dhe se nga ta dimë, në një situatë të caktuar, se ç'duhet bërë.

So let's get a moral framework.

Le të marrim atëherë një kuadër moral.

We're numbers people, living by numbers.

Ne jemi njerëz numrash, rrojmë me numrat.

How can we use numbers

Si mund t'i përdorim numrat

as the basis for a moral framework?

si bazë të kuadrit moral?

I know a guy who did exactly that.

Njoh një tip që bëri pikërisht këtë,

A brilliant guy --

Një tip i shkëlqyer --

he's been dead 2,500 years.

që ka 2500 vjetë që ka vdekur.

Plato, that's right.

Platoni, e saktë.

Remember him -- old philosopher?

Ju kujtohet filozofi plak?

You were sleeping during that class.

Apo po flinit gjumë gjatë orës për të?

And Plato, he had a lot of the same concerns that we did.

Platoni shqetësohej për shumë nga gjërat që na shqetësojnë dhe ne.

He was worried about right and wrong.

Shqetësohej për të drejtën dhe të gabuarën.

He wanted to know what is just.

Donte të dinte se çfarë është e drejtë.

But he was worried that all we seem to be doing

E shqetësonte fakti që ajo që duket se bëjmë

is trading opinions about this.

është shkëmbimi i opinioneve rreth diçkaje.

He says something's just. She says something else is just.

Ky thotë që diçka është e drejtë. Ajo thotë që diçka tjetër është e drejtë.

It's kind of convincing when he talks and when she talks too.

Deri diku bindesh kur flet ai, dhe kur flet ajo.

I'm just going back and forth; I'm not getting anywhere.

Thjesht po lëkundem; nuk po shkoj gjëkundi.

I don't want opinions; I want knowledge.

Nuk dua opinione, dua dije.

I want to know the truth about justice --

Dua të di të vërtetën rreth drejtësisë --

like we have truths in math.

si të vërtetat që kemi në matematikë.

In math, we know the objective facts.

Në matematikë njohim faktet objektive.

Take a number, any number -- two.

Merrni një numër, çfarëdo numri -- dyshin.

Favorite number. I love that number.

Numri i parapëlqyer. Vdes për këtë numër.

There are truths about two.

Ka të vërteta lidhur me dyshin.

If you've got two of something,

Nëse keni dy nga diçka,

you add two more, you get four.

dhe shtoni edhe dy, ju dalin katër.

That's true no matter what thing you're talking about.

Kjo është e vërtetë, pavarësisht diçkasë.

It's an objective truth about the form of two,

Është një e vërtetë objektive në formën e dyshit,

the abstract form.

forma abstrakte.

When you have two of anything -- two eyes, two ears, two noses,

Kur keni dy nga diçka -- dy sy, dy veshë, dy hundë,

just two protrusions --

thjesht dy zgjatime --

those all partake of the form of two.

këto kanë të përbashkët qenien në çift.

They all participate in the truths that two has.

Janë shprehje të vërtetash që lidhen me dyshin.

They all have two-ness in them.

Të tëra kanë brenda dyshësinë.

And therefore, it's not a matter of opinion.

Prandaj nuk bëjmë fjalë për opinion.

What if, Plato thought,

Po sikur, mendoi Platoni,

ethics was like math?

etika të jetë si matematika?

What if there were a pure form of justice?

Po sikur të kish forma të kulluara të drejtësisë?

What if there are truths about justice,

Po sikur të kish të vërteta mbi drejtësinë,

and you could just look around in this world

dhe ju të hidhnit vështrimin mbi këtë botë

and see which things participated,

dhe të shihnit sende që i binden,

partook of that form of justice?

që kanë të përbashkët këtë formë të drejtësisë?

Then you would know what was really just and what wasn't.

Kështu do të dinit se ç'është apo ç'nuk është vërtet e drejtë.

It wouldn't be a matter

Nuk do të qe thjesht punë

of just opinion or just appearances.

opinionesh, ose thjesht dukjesh.

That's a stunning vision.

Ky është një përfytyrim mbresëlënës.

I mean, think about that. How grand. How ambitious.

E kam fjalën, pa mendojeni. Sa madhështor. Sa ambicioz.

That's as ambitious as we are.

Aq ambicioz sa jemi edhe ne.

He wants to solve ethics.

Ai don të zgjidhë problemin e etikës.

He wants objective truths.

Don të vërteta objektive.

If you think that way,

Nëse e mendoni në këtë mënyrë,

you have a Platonist moral framework.

keni një kuadër moral platonist.

If you don't think that way,

Nëse nuk mendoni kështu,

well, you have a lot of company in the history of Western philosophy,

keni plot shokë në historinë e filozofisë perëndimore,

because the tidy idea, you know, people criticized it.

ngaqë, dihet, njerëzit i kritikojnë idetë e qëruara.

Aristotle, in particular, he was not amused.

Aristoteli, në veçanti, nuk e pati për zemër.

He thought it was impractical.

Mendonte që nuk qe praktike.

Aristotle said, "We should seek only so much precision in each subject

Aristoteli shprehej, "Në çdo subjekt, duhet të kërkojmë aq saktësi

as that subject allows."

sa na lejon vetë subjekti."

Aristotle thought ethics wasn't a lot like math.

Aristoteli mendonte që etika nuk qe dhe aq si matematika.

He thought ethics was a matter of making decisions in the here-and-now

Mendonte se etika qe punë vendim-marrjesh të atypëratyshme

using our best judgment

duke përdorur frytet më të mira të gjykimit tonë

to find the right path.

për të gjetur shtegun e duhur.

If you think that, Plato's not your guy.

Po e menduat kështu, Platoni nuk bën për ju.

But don't give up.

Por mos u dorëzoni.

Maybe there's another way

Ndoshta ka një rrugë tjetër

that we can use numbers as the basis of our moral framework.

në të cilën të mund të përdorim numrat si bazë të kuadrit tonë moral.

How about this:

Si ju duket kjo:

What if in any situation you could just calculate,

Po sikur në çfarëdo situate të mundeshit thjesht të llogarisnit,

look at the choices,

të shihnit opsionet,

measure out which one's better and know what to do?

të masnit cila është më e mira dhe të gjenit ç'duhet bërë?

That sound familiar?

Si e dëgjuar, hë?

That's a utilitarian moral framework.

Ky është kuadri moral utilitarist.

John Stuart Mill was a great advocate of this --

John Stuart Mill qe mbrojtës i shquar i këtij --

nice guy besides --

përtej tipave të mirë --

and only been dead 200 years.

dhe ka vetëm 200 vjetë që ka vdekur.

So basis of utilitarianism --

Pra baza e utilitarizmit --

I'm sure you're familiar at least.

Jam i sigurt se e njihni të paktën.

The three people who voted for Mill before are familiar with this.

Tre personat, që pak më parë votuan për Mill-in, e njohin.

But here's the way it works.

Ja se si funksionon.

What if morals, what if what makes something moral

Po sikur morali, ajo çka e bën diçka morale,

is just a matter of if it maximizes pleasure

të ishte thjesht çështje nëse na e shton kënaqësinë

and minimizes pain?

dhe na redukton vuajtjen?

It does something intrinsic to the act.

Të qe pjesë e pandashme e vetë veprimit?

It's not like its relation to some abstract form.

Që nuk ngjan me marrëdhënien e saj me ndonjë formë abstrakte.

It's just a matter of the consequences.

Është thjesht punë pasojash.

You just look at the consequences

Ju thjesht përqendroheni te pasojat

and see if, overall, it's for the good or for the worse.

dhe shihni nëse, në përgjithësi, bën mirë apo keq.

That would be simple. Then we know what to do.

Kështu do të ishte thjesht. Atëherë dimë se ç'duhet të bëjmë.

Let's take an example.

Le të marrim një shembull.

Suppose I go up

Le të hamendësojmë se ngrihem

and I say, "I'm going to take your phone."

dhe them, "Po ta marr telefonin."

Not just because it rang earlier,

Jo ngaqë ra zilja pak më parë,

but I'm going to take it because I made a little calculation.

por do të ta marr ngaqë bëra një llogari të vockël.

I thought, that guy looks suspicious.

Mendova se ky tipi duket i dyshimtë.

And what if he's been sending little messages to Bin Laden's hideout --

Po sikur të jetë duke i dërguar mesazhe strofkës së Bin Laden-it --

or whoever took over after Bin Laden --

ose të kujtdo që i zuri vendin --

and he's actually like a terrorist, a sleeper cell.

pale që duket ca edhe si terrorist, celulë e përgjumur.

I'm going to find that out, and when I find that out,

Do ta zbuloj, dhe kur ta zbuloj,

I'm going to prevent a huge amount of damage that he could cause.

Do të parandaloj një dëm shumë të madh që mund të shkaktonte.

That has a very high utility to prevent that damage.

Ka goxha vlerë të parandalosh një dëm të tillë.

And compared to the little pain that it's going to cause --

Dhe krahasuar me vuajtjen e vockël që kjo do të shkaktojë --

because it's going to be embarrassing when I'm looking on his phone

ngaqë është turpëruese të rrëmosh në telefonin e tjetrit

and seeing that he has a Farmville problem and that whole bit --

dhe të shohësh që ka një problem në Farmville e të tjera syresh --

that's overwhelmed

lihet në hije nga

by the value of looking at the phone.

dobia e vëzhgimit të atij telefoni.

If you feel that way,

Nëse iu duket e drejtë,

that's a utilitarian choice.

kjo është zgjedhja e një utilitariani.

But maybe you don't feel that way either.

Por ndoshta nuk e mendoni as kështu.

Maybe you think, it's his phone.

Ndoshta ju mendoni që telefoni është i tiji.

It's wrong to take his phone

Është gabim t'i merret telefoni,

because he's a person

sepse bëhet fjalë për një person,

and he has rights and he has dignity,

që ka të drejta, ka dinjitet,

and we can't just interfere with that.

dhe nuk i fusim dot hundët kështu.

He has autonomy.

Ka pavarësinë e tij.

It doesn't matter what the calculations are.

Nuk ka rëndësi se cilat janë llogaritë.

There are things that are intrinsically wrong --

Ka gjëra që janë së brendshmi gabim --

like lying is wrong,

të gënjesh është gabim, bie fjala,

like torturing innocent children is wrong.

të torturosh fëmijë të pafajshëm është e gabuar.

Kant was very good on this point,

Kanti qe shumë i zoti në këtë pikë,

and he said it a little better than I'll say it.

dhe e pat shprehur ca më mirë nga unë.

He said we should use our reason

Ai thosh se duhet të përdorim arsyen

to figure out the rules by which we should guide our conduct,

për të gjetur rregullat që do të na udhëheqin sjelljen tonë.

and then it is our duty to follow those rules.

Dhe se e kemi për detyrë t'i ndjekim këto rregulla.

It's not a matter of calculation.

Nuk është punë llogaritjesh.

So let's stop.

Ndaj le të ndalemi këtu.

We're right in the thick of it, this philosophical thicket.

Gjendemi pikërisht në qendër të këtij lëmshi filozofik.

And this goes on for thousands of years,

E kjo vazhdon këtu e mijëra vjetë,

because these are hard questions,

ngaqë këto janë çështje të zorshme,

and I've only got 15 minutes.

dhe kam vetëm 15 minuta kohë.

So let's cut to the chase.

Ndaj le të hidhemi drejt e në thelb.

How should we be making our decisions?

Si do të duhej t'i merrnim vendimet tona?

Is it Plato, is it Aristotle, is it Kant, is it Mill?

Sipas Platonit, Aristotelit, Kantit, Millit?

What should we be doing? What's the answer?

Ç'do të duhej të bënim? Cila është përgjigja?

What's the formula that we can use in any situation

Cila është formula që do të mund të përdornim në çfarëdo situate

to determine what we should do,

për të vendosur se ç'do të duhej të bënim,

whether we should use that guy's data or not?

nëse duhet a jo t'i përdorim të dhënat e atij tipit?

What's the formula?

Cila është formula?

There's not a formula.

Nuk ka formulë.

There's not a simple answer.

Nuk ka përgjigje të thjeshtë.

Ethics is hard.

Etika është e vështirë.

Ethics requires thinking.

Etika lyp peshim.

And that's uncomfortable.

Dhe ky është i sikletshëm.

I know; I spent a lot of my career

E di, kam harxhuar jo pak nga karriera ime

in artificial intelligence,

me inteligjencën artificiale, duke u rrekur

trying to build machines that could do some of this thinking for us,

të krijoj makina që do të mund të bënin për ne ca nga ky peshim,

that could give us answers.

që do të mund të na jepnin përgjigje.

But they can't.

Por ja që nuk munden.

You can't just take human thinking

Nuk merrni dot të menduarit njerëzor

and put it into a machine.

dhe ta vini në një makinë.

We're the ones who have to do it.

Jemi ne ata që duhet ta bëjmë.

Happily, we're not machines, and we can do it.

Për fat, nuk jemi makina, dhe mund ta bëjmë.

Not only can we think,

Jo vetëm që mund të mendojmë,

we must.

ne duhet të mendojmë.

Hannah Arendt said,

Hannah Arendt thosh,

"The sad truth

"E vërteta e trishtë

is that most evil done in this world

është që shumica e të këqijave në këtë botë

is not done by people

nuk kryhet nga njerëz

who choose to be evil.

që zgjedhin të jenë të këqij.

It arises from not thinking."

Vjen nga të mos-menduarit."

That's what she called the "banality of evil."

Kjo është çka ajo e quajti "banaliteti i të keqes."

And the response to that

Dhe përgjigja ndaj tij

is that we demand the exercise of thinking

është t'i mëshojmë ushtrimit të të menduarit

from every sane person.

nga çdo person me mendje të shëndoshë.

So let's do that. Let's think.

Le ta bëjmë pra. Le të mendojmë.

In fact, let's start right now.

Duke ia filluar që tani, në fakt.

Every person in this room do this:

Çdo person në këtë sallë le të bëjë këtë:

think of the last time you had a decision to make

sillni në mend herën e fundit që ju desh të merrnit një vendim

where you were worried to do the right thing,

për të cilin shqetësoheshit se mos bënit gjënë e gabuar,

where you wondered, "What should I be doing?"

kur lëkundeshit, "Ç'duhet të bëj?"

Bring that to mind,

Silleni atë herë në mendje.

and now reflect on that

Dhe bluajeni tani në mendje

and say, "How did I come up that decision?

dhe thoni, "Si arrita në atë vendim?

What did I do? Did I follow my gut?

Çfarë bëra? E ndoqa zemrën?

Did I have somebody vote on it? Or did I punt to legal?"

Ma votoi kush? Apo ia lashë ligjeve?"

Or now we have a few more choices.

Ose, me ca zgjedhje më shumë.

"Did I evaluate what would be the highest pleasure

"A vura në kandar se cila do të më sillte më shumë kënaqësi,

like Mill would?

siç do të bënte Mill-i?

Or like Kant, did I use reason to figure out what was intrinsically right?"

Apo si Kanti, përdora arsyen për të gjetur se ç'ishte së brendshmi e drejtë?"

Think about it. Really bring it to mind. This is important.

Mendojeni kështu. Silleni vërtet në mendje. Ka rëndësi kjo.

It is so important

Ka kaq rëndësi

we are going to spend 30 seconds of valuable TEDTalk time

sa do të harxhojmë 30 sekonda të vyera nga koha e TEDTalk-ut

doing nothing but thinking about this.

duke mos bërë gjë tjetër veç të menduarit e kësaj.

Are you ready? Go.

Jeni gati? Jepini.

Stop. Good work.

Stop. Punë e paqme.

What you just did,

Ajo që sapo bëtë,

that's the first step towards taking responsibility

është hapi i parë i marrjes përsipër të përgjegjësisë

for what we should do with all of our power.

për atë çka do të duhej të bënim me fuqinë tonë.

Now the next step -- try this.

Hapi tjetër tani -- provoni këtë.

Go find a friend and explain to them

Shkoni e takoni një shok dhe shpjegojini

how you made that decision.

se si erdhët në atë vendim.

Not right now. Wait till I finish talking.

Jo drejt e tani. Prisni sa të mbaroj fjalën.

Do it over lunch.

Bëjeni në pushimin e drekës.

And don't just find another technologist friend;

Dhe jo me një tjetër shok që merr vesh nga teknologjia;

find somebody different than you.

gjeni dikë ndryshe nga ju.

Find an artist or a writer --

Gjeni një artist ose një shkrimtar --

or, heaven forbid, find a philosopher and talk to them.

ose, mos e dhashtë Zoti, gjeni një filozof dhe bisedojeni më të.

In fact, find somebody from the humanities.

Në fakt, gjeni dikë nga shkencat shoqërore.

Why? Because they think about problems

Pse? Ngaqë ata i mendojnë problemet ndryshe

differently than we do as technologists.

nga si i mendojmë ne të teknologjive.

Just a few days ago, right across the street from here,

Vetëm pak ditë më parë, mu në anën tjetër të rrugës,

there was hundreds of people gathered together.

qenë grumbulluar tok qindra vetë.

It was technologists and humanists

Të teknologjisë dhe të shoqëroreve

at that big BiblioTech Conference.

në Konferencën e madhe BiblioTech.

And they gathered together

Dhe qenë mbledhur

because the technologists wanted to learn

ngaqë ata të teknologjisë donin të mësonin

what it would be like to think from a humanities perspective.

si do të ishte po të mendohej nga këndvështrimi i shkencave shoqërore.

You have someone from Google

Pra dikush nga Google rreh

talking to someone who does comparative literature.

mendime me dikë që merret me letërsisë të krahasuar.

You're thinking about the relevance of 17th century French theater --

Kjo ju sjell në mendje rëndësinë e teatrit të shekullit të 17-të në Francë --

how does that bear upon venture capital?

si ndikon kjo te sipërmarrjet e reja kapitaliste?

Well that's interesting. That's a different way of thinking.

Pa ta shohim pak. Kjo është tjetër mënyrë të menduari.

And when you think in that way,

Dhe kur e mendoni kështu,

you become more sensitive to the human considerations,

bëheni më i ndjeshëm ndaj opinionit të njerëzve,

which are crucial to making ethical decisions.

i cili është kyç për vendim-marrje etike.

So imagine that right now

Pra përfytyroni tani, në këtë çast,

you went and you found your musician friend.

vajtët dhe gjetët mikun tuaj muzikant.

And you're telling him what we're talking about,

Dhe po i tregoni se ç'biseduam,

about our whole data revolution and all this --

mbi krejt revolucionin tonë të të dhënave e më the, të thashë --

maybe even hum a few bars of our theme music.

ndoshta edhe i fishkëlleni ca masa nga sigla jonë muzikore.

♫ Dum ta da da dum dum ta da da dum ♫

♫ Bum pa pa pa bum bum pa pa pa bum ♫

Well, your musician friend will stop you and say,

Miku juaj muzikant do t'ju ndalë për të thënë,

"You know, the theme music

"E di zotrote që sigla muzikore

for your data revolution,

për revolucionin tuaj të të dhënave,

that's an opera, that's Wagner.

është prej një opere, është e Vagnerit?

It's based on Norse legend.

Që bazohet në një legjendë Norvegjeze.

It's Gods and mythical creatures

Mbi Zotin dhe krijesa mitike

fighting over magical jewelry."

që luftojnë kundër xhevahiresh magjike."

That's interesting.

Ah, interesante...

Now it's also a beautiful opera,

Dhe është edhe operë e bukur.

and we're moved by that opera.

Një operë që na prek.

We're moved because it's about the battle

Na prek sepse merret me ndeshjen

between good and evil,

mes të mirës dhe të keqes,

about right and wrong.

të drejtës dhe të gabuarës.

And we care about right and wrong.

Dhe për ne ka rëndësi e drejta dhe e gabuara.

We care what happens in that opera.

Për ne ka rëndësi ç'ndodh në atë opera.

We care what happens in "Apocalypse Now."

Për ne ka rëndësi ç'ndodh te "Apokalipsi Tani."

And we certainly care

Dhe për ne pa dyshim që ka rëndësi

what happens with our technologies.

ç'ndodh me teknologjitë tona.

We have so much power today,

Kemi kaq shumë fuqi sot, dhe na bie ne barra

it is up to us to figure out what to do,

të gjejmë se çfarë të bëjmë me të.

and that's the good news.

Dhe këtu qëndron lezeti.

We're the ones writing this opera.

Jemi ne ata që e shkruajmë këtë opera.

This is our movie.

Ky është filmi ynë.

We figure out what will happen with this technology.

Jemi ne që gjejmë se ç'do të ndodhë me këtë teknologji.

We determine how this will all end.

Ne e vendosim se si do të përfundojë krejt kjo.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)