Stewart Brand: Building a home for the Clock of the Long Now

Tłumaczenie: Anna Golias Korekta: Gabriela Bojanek

Welcome to 10,000 feet.

Witam na 3 000 m.

Let me explain why we are here

Pozwólcie, że wyjaśnię po co tu jesteśmy

and why some of you have a pine cone close to you.

i dlaczego niektórzy z was mają szyszkę.

Once upon a time, I did a book called "How Buildings Learn."

Kiedyś napisałem książkę "Jak uczą się budowle".

Today's event you might call "How Mountains Teach."

Dzisiejsze spotkanie można nazwać "Czego Uczą Góry".

A little background: For 10 years I've been trying to figure out how to

Przez 10 lat starałem się zrozumieć jak

hack civilization so that we can get long-term thinking

dotrzeć do społeczeństwa aby zautomatyzować i upowszechnić

to be automatic and common instead of difficult and rare --

patrzenie w daleką przyszłość, które jest tak sporadyczne,

or in some cases, non-existent.

że często nie istniejące.

It would be helpful if humanity got into the habit of thinking

Byłoby pomocne, gdyby ludzkość przywykła do myślenia

of the now not just as next week or next quarter, but you know,

o TERAZ nie tylko w kategorii najbliższej przyszłości,

next 10,000 years and the last 10,000 years --

lecz myślała o 10 000 latach w przód i wstecz,

basically civilization's story so far.

w zasadzie myślała o historii cywilizacji aż do dnia dzisiejszego.

So we have the Long Now Foundation in San Francisco.

Fundacja Long Now znajduje się w San Francisco.

It's an incubator for about a dozen projects,

To inkubator ponad 12 projektów,

all having to do with continuity over the long term.

zajmujących się długotrwałą ciągłością.

Our core project is a rather ambitious folly --

Nasz główny projekt to raczej ambitne szaleństwo,

I suppose, a mythic undertaking: to build a 10,000-year clock

mityczne przedsięwzięcie: budowa zegara, który odlicza 10 000 lat

that can really keep good time for that long a period.

i precyzyjnie działa przez tak długi okres.

And the design problems of a project like that are just absolutely delicious.

Problemy związane z jego projektem to czysta przyjemność.

Go to the clock. And what we have here is something

Zajmijmy się zegarem.

many of you saw here three years ago.

Wielu z was widziało go już trzy lata temu.

It's the first working prototype of the clock.

To pierwszy prototyp zegara.

It's about nine feet high.

Ma około 3 metry.

Designed by Danny Hillis and Alexander Rose. It's presently in London,

Zaprojektowany przez Dannego Hillisa i Alexandra Rose. Teraz znajduje się w Londynie

and is ticking away very deliberately at the science museum there.

i sprawnie chodzi w muzeum nauk ścisłych.

So the design problem for today is going to be,

Naszym zadaniem na dziś jest

how do you house an eventual monumental clock like this

umiejscowienie ogromnego zegara tak,

so it can really tick, save time beautifully for 100 centuries?

żeby mógł tykać zapisując czas przez stulecia.

Well, this was the first solution.

Oto pierwsze rozwiązanie.

Alexander Rose came up with this idea

Alexander Rose zaproponował

of a spiraloid tower with continuous sloping ramps.

spiralną wierzę o ciągłych nachyleniach.

And it looked like a way to go, until you start thinking

Dobrze się zapowiadało, dopóki nie pomyśleliśmy

about, what does deep time do to a building?

o tym, jak czas oddziałuje na budynkach.

Well, this is what deep time does to a building.

A ząb czasu robi budynkom właśnie to.

This is the Parthenon. It's only 2,450 years old,

To jest Partenon. Ma tylko 2 450 lat,

and look what happened to it.

a spójrzcie co się z nim stało.

Here's a beautiful project. They really knew it'd last forever,

Oto piękny projekt, który miał przetrwać na wieki,

because they'd build it out of absolutely huge stones.

bo zbudowano go z przeogromnych kamieni.

And now it's a pathetic ruin and no one even knows what it was used for.

Dziś jest ruiną, nikt dokładnie nawet nie wie do czego służył.

That's what happens to buildings. They're vulnerable.

Taki jest los budowli. Są nieodporne.

Even the most durable and intactable buildings,

Nawet te długotrwałe i nienaruszone

like the pyramids of Giza, are in bad shape when you look up close.

jak piramidy w Gizie, źle wyglądają z bliska.

They've been looted inside and out.

Były plądrowane w środku i na zewnątrz.

And they're built to protect things but they don't protect things.

Zostały zbudowane by chronić rzeczy, jednak niczego nie chronią.

So we got to thinking, if you can't put things safely in a building,

Jeżeli nie można niczego bezpiecznie ukryć w budynku,

where can you safely put them? We thought, OK, underground.

gdzie można to zrobić? Może pod ziemią.

How about underground with a view?

Może podziemie z widokiem?

Underground in a place that's really solid.

Podziemia to bardzo solidne miejsce.

So the obvious answer was, we need a mountain.

Oczywistą odpowiedzią było: potrzebujemy góry.

You don't want just any mountain.

Nie chodzi o jakąkolwiek górę.

You need absolutely the right mountain

Potrzeba odpowiedniej góry

if you're going to have a clock for 10,000 years.

na 10 000 letni zegar.

So here's an image of the long view of the search problem.

Obraz przedstawia szeroki problem poszukiwań.

And we got to thinking for various reasons it ought to be a desert mountain,

Z wielu powodów, myśleliśmy o górze na pustyni.

so we got looking in the dry areas of the Southwest.

Przeszukaliśmy suche południowo-zachodnie tereny,

We looked at mesas in New Mexico.

wydmy w Nowym Meksyku,

We were looking at dead volcanoes in Arizona.

wymarłe wulkany Arizony.

Then Roger Kennedy, who was the director of the National Parks Service,

Aż Roger Kennedy, dyrektor Parku Narodowego

led us to Eastern Nevada,

przyprowadził nas do wschodniej Nevady,

to America's newest and oldest national park,

do najmłodszego i najstarszego parku w USA,

which is called Great Basin National Park.

zwanego Wielką Kotliną Parku Narodowego.

It's right on the eastern border of Nevada.

Położony jest na wschodniej granicy Nevady.

It's the highest range in the state -- over 13,000 feet.

Najwyższe pasmo górskie stanu - ponad 3 900 metrów.

And you'll notice that on the left, on the left, on the west, it's very steep,

Widać, że na zachodzie jest bardzo strome,

and on the right it's gentle.

a na wschodzie łagodne.

This place is remote. It's over 200 miles from any major city.

Odległe miejsce, oddalone 300 kilometrów od większego miasta.

It's nowhere near any Interstate or railroad.

Z dala do autostrad i kolei.

And it's -- the only thing that goes by is what's called

Jedyną droga, jaka tu biegnie,

America's loneliest highway, U.S. 50.

jest najbardziej odludna autostrada amerykańska, U.S. 50.

Now, inside the yellow line here, on the right is -- that's all national park.

Na prawo od żółtej linii jest park narodowy,

Inside the green line is national forest.

Wewnątrz linii zielonej jest las narodowy.

And then over to the left is Bureau of Land Management land and some private land.

Po lewej stronie jest Biuro Zarządu Terenowego i kilka prywatnych własności.

Now, as it happened, that two-mile-long strip right in the middle,

Trafiło się, że ten 3 km pas pośrodku,

this vertical, was available because it was private land.

był dostępny, ponieważ był terenem prywatnym.

And thanks to Jay Walker who was here and Mitch Kapor who was here,

Dzięki obecności Jaya Walkera i Mitcha Kapora,

who started the process, Long Now was able to get that two-mile-long strip of land.

którzy się tym zajęli, Long Now uzyskał ten 3 km pas ziemi.

And now let's look at the grand truth of what's there.

A teraz naga prawda o tym miejscu.

We're in Pole Canyon, looking west up the western escarpment

To Kanion Pole, zachodnie zbocze

of Mount Washington, which is 11,600 feet on top.

Góry Waszyngtona o wysokości 3 500 m .

Those white cliffs are a dense Cambrian limestone.

Białe klify to zbite wapienie kambryjskie.

That's a 2,000-foot thick formation,

Formacja o grubości 600 m,

and it might be a beautiful place to hide a clock.

byłaby dobrym miejscem na ukrycie zegara.

It would be a pilgrimage to get to it; it would be a serious hike

Dostanie się do niego byłoby jak pielgrzymka,

to get up to where the clock is.

wymagałoby to długiej i ciężkiej wędrówki.

So last June, the Long Now board, some staff and some donors

W czerwcu, ekipa Long Now, ofiarodawcy

and advisors, made a two-week expedition to the mountain

i eksperci, wyjechali na 2-tygodniową ekspedycję

to explore it and investigate, one, if it's the right mountain,

w celu badań nad adekwatnością

and two, if it's the right mountain, how it might actually work for us.

i funkcjonalnością góry.

Now Danny Hillis sort of framed the problem.

Danny Hillis określił problem.

He has a theory of how the overall clock experience should work.

Ma teorię na temat jak zegar powinien działać.

It's what he calls the seven stages of a mythic adventure.

Nazwał ją siedem poziomów mitycznej przygody.

It starts with the image. The image is a picture you have in your mind

Zaczyna się wyobrażeniem. Wyobrażenie to obraz w umyśle

of the goal at the end of the journey.

o celu i końcu podróży.

In this case it might well be an image of the clock.

W tym wypadku to obraz zegara.

Then there's the point of embarkation, that is, the point of transition

Potem jest moment załadunku, przejścia

from ordinary life to being a pilgrim on a quest.

od zwykłego życia do bycia poszukiwaczem.

Then -- this is a nice image of it, there's the labyrinth.

Później jest labirynt - oto jego dobre zdjęcie.

The labyrinth is a concept, it's like a twilight zone,

Labirynt jest konceptem, strefą cienia

it's a place where it's difficult, where you get disoriented,

i przeszkód, gdzie traci się orientację,

maybe you get scared -- but you have to go through it

czuje się strach, ale trzeba ją przebrnąć

if you're going to get to some kind of deep reintegration.

żeby osiągnąć całkowite zespolenie.

Then there should always be in sight the draw --

Na oku zawsze trzeba mieć cel,

a kind of a beacon that draws you on through the labyrinth

jak latarnię morską, która przeprowadzi

to finish the process of getting there.

przez labirynt.

Now Brian Eno, who's been in the thick of the Long Now process,

Brian Eno, współdziałał z Long Now,

spent two years making a C.D. called "January 7003,"

spędził 2 lata nad płytą "Styczeń 7003 rok",

and it's "Bell Studies for the Clock of the Long Now."

i "Studium Dzwonów Zegara Long Now".

Based on -- parts of it are based on an algorithm that Danny Hillis developed,

Częściowo oparte na algorytmie Dannego Hillisa,

so that a peal of 10 bells

w którym 10 dzwonów,

makes a different peal every day for 10,000 years.

codziennie wydaje inne dźwięki przez następne 10 000 lat.

The Hillis algorithm. 10 factorial gives you that number.

Algorytm Hillisa. 10 silnia daje ci ten iloczyn.

And in fact, pretty soon we'll hear the sound.

Szybko usłyszymy dźwięk.

January 7003. There it is.

Styczeń 7003. To on.

OK, back to Danny's list.

Wracając do faz Dannego,

Number five of the seven is the payoff. This is it. The climax.

piąty z siedmiu poziomów to apogeum. Kulminacja.

The goal. The main thing that you're trying to get to.

Punkt docelowy. Główna intencja.

And then Danny says a really great journey will have a secret payoff.

Danny uważa, że cudowna podróż ma nieznany rezultat.

Something you didn't expect that caps what you did expect.

Nieoczekiwane przysłania twoje oczekiwania.

Then there's the return.

Potem jest droga powrotna.

You've got to have a gradual return to the ordinary world,

Powolne wracanie do rzeczywistości,

so you have time to assimilate what you've learned.

w którym jest czas na przyswojenie zdobytej wiedzy.

And then, how about a memento? Number seven.

A co z pamiątka? Ostatni etap.

At the end of it there's something physical,

Na końcu jest coś materialnego,

a kind of reward that you take away.

nagroda do zabrania.

It might be a piece of a core drill of the mountain.

Może to być skrawek wywierconej skały.

Something that's just yours.

Coś twojego.

How do you study a mountain

Jak przeanalizować górę

for the kinds of things we're talking about?

na takie potrzeby?

This is not a normal building project.

Bo to nie jest zwykły projekt budynku.

What do you look for?

Czego należy szukać?

What are the elements that will most affect your ideas and decisions?

Co powinno wywierać wpływ na idee i decyzje?

Start with borders. If you look on the left side of the cliffs here,

Zacznijmy od granic. Po lewej stronie klifów

that's national park. That's sacrosanct --

jest park narodowy. Nietykalny obszar,

you can't do anything with that. To the right of it is national forest.

nie można tam nic zrobić. Na prawo jest las narodowy.

There's possibilities. The borders are important.

Tam mamy możliwości. Granice są ważne.

Other elements were mines, weather, approaches and elevation.

Inne elementy to kopalnie, pogoda, wejścia i wysokość.

And especially trees. Look at those things up on top there.

A w szczególności drzewa. Spójrzcie na górę.

It turns out that Mount Washington is covered with bristlecone pines.

Wzgórze Waszyngtona pokryte jest sosną ościstą.

They're the world's oldest living thing.

Najstarszym na świecie żyjącym tworem.

People think they're just the size of shrubs, but that's not actually true.

Ludzie mylnie myślą, że to krzewy.

There are trees on that mountain that are 5,000 years old and still living.

Ale na górze rosną drzewa, które mają 5 000 lat.

The wood is so solid it's like stone, and it lasts for a long time.

Las jest trwały jak skała, przetrwa długi czas.

So when you do tree ring studies of trunks that are on the mountain,

Z analizy słojów drzew z tamtej góry,

some of them go back 10,000 years.

wynika, że niektóre z nich mają 10 000 lat.

The stone itself is absolutely beautiful,

Kamień jest piękny sam w sobie,

sculpted by millennia of very tough winters up there.

rzeźbiony przez tysiąclecia surowych zim.

We had tree ring analysts from the University of Arizona

Mieliśmy eksperta od słojów z Uniwersytetu w Arizonie,

join us on the expedition.

który brał udział w ekspedycji.

Now, if you guys have a pine cone handy,

Teraz, jeśli macie szyszkę w zasięgu ręki,

now's a good time to put it in your hand and feel it, especially on the end.

to dobry moment na zamknięcie jej w dłoniach i poczucie jej kolców.

That's interesting.

Interesujące,

You'll find out why it's called a bristlecone pine. A little sensory experience.

bo dowiecie się czemu zwie się sosna oścista. Sensoryczne wrażenie.

Here's Danny Hillis in the midst of a bristlecone pine forest

Danny Hillis w środku lasu sosnowego

on Long Now land. I should say that the age of bristlecones

Long Now. Powinienem dodać, że wiek drzew

was discovered, led by a theory.

odkryto przy pomocy teorii.

Edmund Schulman in the 1950s

Edmund Schulman w latach 50.

had been studying trees under great stress at Timberline,

studiował drzewa z Timberline narażone na złe warunki,

and came to the realization that he put in an article in Science magazine

swoje spostrzeżenia zawarł w artykule naukowym

called, "Longevity under Adversity in Conifers."

"Długowieczność drzew iglastych w trudnych warunkach".

And then, based on that principle, he started looking around

Opierając się na tym założeniu zaczął przyglądać się

at the various trees at Timberline,

drzewom z Timberline,

and realized that the bristlecone pines --

i odkrył że sosna oścista

he found some in the White Mountains that were over 4,000 years old.

z Gór Białych ma ponad 4 000 lat.

Longevity under adversity is a pretty interesting design principle in its own right.

Długowieczność a trudności to temat ciekawy sam w sobie.

OK, onto the mines. The first asking price for the property

Przejdźmy do kopalni. Cena wywoławcza za własność

when we looked at it in 1998 was one billion dollars for 180 acres and a couple of mines.

w 1998 roku to miliard dolarów za 180 akrów i kilka kopalń.

Because the owner said, "There's one billion dollars of beryllium in that mountain."

Właściciel powiedział: "Tam jest miliard dolarów w berylu".

And we said, "Wow, that's great. Listen, we'll counter. How about zero?

My na to: "To wspaniale, ale nie zgadzamy się. Co powiesz na zero?

(Laughter)

(śmiech)

And we're a non-profit foundation, you can give us the property

Jesteśmy charytatywną organizacją, podaruj nam to

and take a hell of a tax deduction.

a zarobisz sporą sumkę na odpisie podatkowym.

(Laughter)

(śmiech)

All you have to do is prove to the government it's worth a billion dollars."

Musisz jedynie udowodnić, że to jest warte miliard dolców".

Well, a few years went by and there was some kind of back and forth,

Lata mijały, projekt posuwał się powoli,

and by and by, thanks to Mitch and Jay,

ale dzięki Mitchowi i Jayowi,

we were able to buy the whole property for 140,000 dollars.

kupiliśmy całą własność za 140 000 dolców.

This is one of the mines. It doesn't have any beryllium in it.

To jedna z kopalń. Nie ma berylu.

It's called the Pole Adit. And it does have tungsten,

Nazywa się Pole Adit (Sztolnia Pole) i ma wolfram,

a little bit of tungsten, left over, that's the kind of mine it was.

pozostałości wolframu, którego kiedyś była kopalnią.

But it goes a mile-and-a-half in a straight line,

Ciągnie się w linii prostej przez 2,5 metra,

due east into the range, into very interesting territory -- except that,

na wschód góry: ciekawe terytorium, gdyby nie

as you'll see when we go inside in a minute,

to co zobaczymy w środku.

we were hoping for limestone but in there is just shale.

Szukaliśmy wapnia, dostaliśmy łupek.

And shale is not quite completely competent rock.

łupek nie jest właściwą skałą.

Competent rock is rock that will hold itself up without any shoring.

Dobra skała podtrzymuje się sama, bez podpierania

The shale would like some shoring,

którego łupek wymaga,

and so parts of it are caved in in there.

więc duża jego część zawaliła się.

That's Ben Roberts from -- he's the bat specialist from the National Park.

To Ben Robert, specjalista od nietoperzy w Parku Narodowym.

But there are many wonders back in there, like this weird fungus

Pełno tam cudów, jak ten dziwny grzyb

on some of the collapsed timbers.

na zawalonych belach z drewna.

OK, here's another mine that's up on top of the property,

Następna kopalnia

and it dates back to 1870.

jest z 1870 roku.

That's what the property was originally built around --

Początkowo własność stworzona była

it was a set of mining claims. It was a very productive silver mine.

jako grupa kopalń. To była wydajna kopalnia srebra.

In fact, it was the highest-operating mine in Nevada,

Najlepiej działająca w Nevadzie,

and it ran year round.

chodziła przez cały rok.

You can imagine what it was like in the winter at 10,000 feet.

Wyobraźcie sobie tu zimę, na wysokości 3 000 metrów.

You may recognize a couple of the miners there.

Widzicie parę górników,

There's Jeff Bezos on the right and Paul Saville on the left looking for galena,

to Jeff Bezos po prawej i Paul Saville po lewej szukają galeny,

which is the lead-silver thing. They didn't find any.

związku ołowiu i srebra. Nic nie znaleźli.

They both kept their day jobs. Here's the last mine.

Obaj utrzymali normalną pracę. Oto ostatnia kopalnia.

It's called the Bonanza Adit. It's down in a canyon.

Nazywa się Bonanza Adit (Sztolnia Bonanza). Jest w dole kanionu.

And Alexander Rose on the left there worked with a bunch of people

Alexander Rose, po lewej, pracował tu z grupą ludzi

from the National Park to survey the whole mine. It's a mile deep.

z Parku Narodowego w badaniach nad całą sztolnią, głęboką na 1,6 m.

And they also found four species of bats in there.

Znaleźli cztery gatunki nietoperzy.

Now, almost all those mines, by the way, meet underneath the mountain.

Niemal wszystkie kopalnie spotykają się pod ziemią.

They don't quite, but it's something to think about.

Nie do końca, ale dają do myślenia.

They don't quite meet.

Nie łączą się całkowicie.

Let's go to weather. Mountains specialize in interesting weather.

Przejdźmy do pogody. Góry mają specyficzny klimat.

Way more interesting than Monterey even today.

Dużo ciekawszy od dzisiejszego w Monterey.

And so one Tuesday morning last June, there we were.

Byliśmy tam w czerwcu.

Woke up in the morning -- the mountain was covered with snow.

Obudziliśmy się rano i szczyty gór pokryte były śniegiem.

That was a great time to go up and visit our weather station which again,

Dobry moment na wizytę stacji meteorologicznej,

thanks to Mitch Kapor, we're building up there.

którą zbudowaliśmy tam z pomocą Mitcha Kapora.

And it's a pretty interesting scene.

Ciekawa scena.

This is, on the left there, the joyful lady is Pat Irwin,

Ta radosna pani po lewej to Pat Irwin,

who's the regional head of the National Forest Service,

szefowa regionalnego Urzędu Nadleśnictwa Narodowego,

and they gave us the temporary use permit to be there.

dała nam tymczasowe pozwolenie na pobyt.

We want a temporary use permit for the clock, eventually --

Ostatecznie na zegar potrzebowaliśmy

10,000-year temporary use permit.

pozwolenia tymczasowego na 10 000 lat.

(Laughter)

(śmiech)

The weather station's pretty interesting.

Stacja meteorologiczna jest dość interesująca.

Kurt Bollacker and Alexander Rose designed a radically wireless station.

Kurt Bollacker i Alexander Rose zaprojektowali ją totalnie bezprzewodową.

It runs on solar, and it sends a signal with that antenna

Działa na światło słoneczne, przez antenę wysyła sygnały,

and bounces it off of micrometeorite trails in the atmosphere

które wyrzuca w powietrze jak małe meteoryty

to a place in Bozeman, Montana, where the data is taken down

do Bozen w Montanie, gdzie zbierane są dane,

and then sent through landlines to San Francisco,

przesyłane następnie do San Francisco,

where we put the data in real time up on our website.

gdzie umieszczamy je na stronie internetowej.

And there you see a week of weather at 9,400 feet on Mount Washington.

To tygodniowa prognoza na szczycie Góry Waszyngtona.

Let's go to approaches.

Pomówmy o wejściach.

As it happens, there are no trails anywhere on Mount Washington,

Na Górze Waszyngtona nie ma żadnych szlaków,

just a few old mining roads like this,

jest tylko kilka starych dróg,

so you have to bushwhack everywhere.

trzeba przecierać szlaki.

But there's no bears, and there's no poison oak,

Nie ma niedźwiedzi, trujących dębów,

and there's basically no people because this place has been empty for a long time.

ani ludzi, bo od wielu lat to pustkowie.

You can hike for days and not encounter anybody.

Można wędrować kilka dni, nie spotykając żywej duszy.

Well, here's a potential approach.

Oto potencjalne wejście.

You need to come up the Lincoln Canyon.

Należy zbliżyć się do Kanionu Lincolna.

It's this beautiful world all of its own, surrounded by cliffs,

Piękny zakątek, otoczony klifami,

and it's an easy hike to stroll up the canyon bottom,

łatwy do wędrówek u podnóża,

until you get to this barrier, and it actually presents a problem.

dopóki nie dojdzie się tu, gdzie pojawia się przeszkoda.

So you can scratch Lincoln Canyon as an approach.

Trzeba zrezygnować z Kanionu Lincolna jako wejścia.

Another possible approach is right up the western front of the mountain.

Następnym możliwym jest zachodnia część góry.

You can see why we sometimes call it Long Mountain.

Możecie zobaczyć dlaczego nazywamy ją Długą Górą.

And from where you're standing at 6,000 feet in the valley,

Stąd na wysokości 1 800 metrów,

it's an easy hike up to the mature pinyon and juniper forest

łatwo dostać się do dojrzałego lasku sosnowo-jałowcowego

through that knoll at the front at 7,600 feet.

przez wzgórze na przeciw o wysokości 2 300 m.

And you can carry right on up through meadows

I kontynuować prosto przez łąki

and steepening forest to the high base of the cliffs at 10,500 feet,

i lasy aż na szczyt urwiska o 3 200 m. wysokości

where there's a bit of a problem.

gdzie zaczyna się kłopot.

Now, Jeff Bezos advised us when he left at the end of the expedition,

Jeff Bezos, zanim opuścił wyprawę, poradził nam,

"Make the clock inaccessible.

"Sprawcie by zegar był niedostępny.

The harder it is to get to, the more people will value it."

Im trudniej będzie dotrzeć do niego, tym bardziej będzie ceniony".

And check -- those are 600-foot vertical walls there.

To poziome ściany o wysokości 180 metrów

So Alexander Rose wanted to explore this route,

i Alexander Rose chciał przebadać ten szlak,

and he started over here on the left from his pickup truck

zaczął tutaj, po lewej od ciężarówki

at 8,900 feet and headed up the mountain.

na 2 700 m udał się w góry.

Now, as you gain elevation your IQ goes down --

Im wyżej jesteś, tym niższe jest twoje IQ

(Laughter)

(śmiech)

but your emotional affect goes up,

ale rośnie część emocjonalna,

which is great for having a mythic experience,

to dobre na mityczne przeżycia,

whether you want to or not.

chcesz tego czy nie.

In fact, Danny Hillis can estimate altitude

Danny Hillis określa wysokość na podstawie

by how much math he can't do in his head.

działań matematycznych, których nie jest w stanie wykonać w głowie.

(Laughter)

(śmiech)

Now, I happened to be on the radio with Alexander

Byłem akurat przy radio, kiedy Alexander

when he got to this point at the base of the cliffs, and he said, quote,

docierając do tego punktu, powiedział

"There's a hidden notch. I think I can get up a ways."

"Jest ukryta przełęcz. Myślę, że tam dotrę".

Now, he's a rock climber, but you know, he's our executive director.

Uprawia wspinaczkę, ale to nasz dyrektor.

I don't want him killed. I know he's going to love cliffs.

Nie chciałem, żeby się zabił. Wiedziałem, że lubi przepaście.

I'm saying, "Be careful, be careful, be careful."

Mówiłem: "Uważaj, uważaj".

Then he starts going up, and the next thing I hear is,

On zaczął się wspinać i następne co usłyszałem to

"I'm half-way up. It's like climbing stairs. I'm going up 60 degrees.

"Jestem w połowie drogi. To jak wchodzenie po schodach. Wchodzę pod kątem 60 stopni.

It's a secret passage. It's like something from Tolkien."

Jest tu tajemne przejście. Jak u Tolkiena".

And I'm going, "Careful, careful. Please be careful."

Ja powtarzałem: "Uważaj, proszę uważaj".

And then, of course, the next thing I hear is,

A później oczywiście słyszę,

"I've made it to the top. You can see all of creation from up here."

"Dotarłem na szczyt. Stąd wszystko widać".

And he dashed across the top of the mountains.

A on pobiegł w kierunku wierzchołka.

In fact, there he is. That's Alexander Rose.

Oto Alexander Rose.

First ascent of the western face to Mount Washington,

Oto pierwsze wejście na Górę Waszyngtona od strony zachodniej.

and a solo ascent at that.

Samotne wejście.

This discovery changed everything about our sense of these cliffs

Odkrycie zmieniło znaczenie

and what to do with them.

i nasze plany dotyczące tych klifów.

We realized that we had to name this thing that Alexander discovered.

Wiedzieliśmy, że trzeba nazwać znalezisko Alexandra.

How about Zander's Crevice? No.

Może Szczelina Zandera? Nie.

(Laughter)

(śmiech)

So we finally decided on Alexander's Siq.

Ostatecznie nazwaliśmy to Siq Alexander.

Zander's Siq is named after -- some of you have been to Petra,

Na cześć Siq Zander ... niektórzy z was byli w Petrze,

there's this wonderful slot canyon that leads into Petra

tam jest przepiękny wąwóz,

called the Siq, and so this is the Siq.

zwany Siq i stąd ta nazwa.

And it really is hidden. I can't find it in this image,

Jest ukryty. Nie widzę go na fotografii

and I'm not sure you can.

nie jestem pewien jak wy.

Only when you get fresh snow can you see just along the rim there,

Jego skraj jedynie widać gdy spadnie śnieg,

and that brings it out.

on go uwidacznia.

Now, Danny and I were up at this same area one day,

Któregoś dnia byliśmy tam z Dannym,

and Danny looked over to the right

spojrzał na prawo

and noticed something halfway up the cliffs,

i w połowie urwiska zobaczył

which is a kind of a porch or a cliff shelf with bristlecones on it,

płaski obszar z sosną ościstą, rodzaj balkonu

and supposed that people going up to the clock inside the mountain

na którym poszukiwacze zegara

could come out onto that shelf and look down at the view.

mogliby zrobić postój, obserwując krajobraz.

And the people toiling up the mountain could see them,

Pracujący w górach widzieliby

these tiny little people up there, incredibly halfway up the cliff.

malutkich ludzi na skałach i zastanawialiby się

How did they get there? Do I have to do that?

jak się tam dostali i czy oni także muszą tam iść.

And so that maybe becomes part of the draw and part of the labyrinth.

I być może będzie to częścią wyobrażenia lub labiryntu.

You can get another angle on Danny's porch

Można uzyskać inną perspektywę z balkonu Dannego

by going around to the south and looking north at the whole formation there.

idąc na południe i patrząc na północ na całą formację.

And you need to know that Danny's clock is to be kept accurate

Zegar Dannego będzie precyzyjny

by a ray of sunshine, that perfect noon hitting it every sunny day,

przez promienie słońca, które dokładnie w południe

and the pulse of heat from that sets off a solar trigger

swoją falą ciepła skonfigurują włącznik

which resets the clock to make it perfectly accurate.

resetujący zegar po to, żeby dobrze chodził.

So even with the slowing of the rotation of the earth and so on,

W taki sposób, nawet ze spowalniającym się ruchem ziemi,

the clock will keep perfectly good time.

zegar będzie wyznaczał dobrą godzinę.

So here we're looking from the south, look north.

Patrzymy z południa na północ.

This is all Forest Service land. If you go up on top of those cliffs,

To teren Urzędu Nadleśnictwa. Na samej górze

that's some of the Long Now land in those trees.

jest część obszaru należącego do Long Now.

And if you go up there and look back, then you'll get a sense of

Tam zdajesz sobie sprawę

what the view starts to be like from the top of the mountain.

czym jest widok ze szczytu.

That's the long view. That's 80 miles to the horizon.

To szeroki horyzont rozpościerający się na 130 km.

And that's also timberline and those bristlecones really are shrubs.

Tu nie rosną drzewa tylko krzewy.

That's a different place to be. It's 11,400 feet and it's exquisite.

3 400 metrów. Wyborne miejsce.

Now, if you go over to the right from this image to looking at the edge of the cliffs,

Na prawo widać skraj przepaści,

it's 600 foot, just about a yard to the left of Kurt Bollacker's foot,

na lewo od stopy Kurta Bollackera jest

there is a 600-foot drop. He's ambling on over to Zander's Siq.

180 metrowa otchłań. On spaceruje po Siq Zandera.

That's what it looks like looking down it.

To widok na dół.

We should probably put in a rail or something.

Powinniśmy postawić barierkę.

Over on the eastern side it's gentle, as you can see.

Na wschodzie zbocze jest łagodne.

And that's not snow -- that's what the white limestone looks like.

To nie śnieg, to biały wapień.

You also see there a bighorn sheep.

Można tam zobaczyć owce kanadyjskie.

Their herd was reintroduced from Wyoming.

Stada były sprowadzone z Wyoming.

And they're doing pretty well, but they've got a bit of trouble.

Jest im tam dobrze, choć ciężko.

This is Danny Hillis, and he's figuring out a design problem.

Danny Hillis próbujący określić problem projektu.

he's trying to determine if where he is on a bit of Long Now land

Czy ten kawałek terenu Long Now

would appear from down in the valley to be the actual peak of the mountain.

widziany z dołu wygląda na wierzchołek góry.

because the real peak is hidden around the corner.

Prawdziwy szczyt jest blisko.

This is what in the infantry we used to call the military crest.

W piechocie to nazywa się herbem wojennym.

And as it turned out the answer is, yes,

Odpowiedź brzmi: tak.

that is from down below in the valley it does look like the peak,

Patrząc z dołu to jest wierzchołek

and that might be conjured with.

czary...

We gradually realized we have three serious design domains to work on with this.

Z czasem zrozumieliśmy potrzebę pracy nad 3 głównymi nurtami.

One is the experience of the mountain.

Po pierwsze: doświadczenie góry.

Another is the experience in the mountain.

Po drugie: doświadczenie w górach.

And the third is the experience from the mountain,

Po trzecie: doświadczenie z gór,

which is really dominated by the view shed

zdominowane przez widok,

of the spring valley there behind Danny,

wiosennej kotliny za Dannym,

and if you look off to the right, out there,

tam na prawo,

15 miles across to the Schell Creek range.

24 km poprzez pasmo Schell Creek.

In the front, there are 10 ranches strung right along the base of the mountains

Na przeciw, jest 10 rancz, które ciągną się u podnóża,

using the water from the mountains.

używają górskiej wody.

In fact, there are artesian wells where water springs right into the air.

Jest tam studnia artezyjska z wodą źródlaną.

One of the ranches is called the Kirkeby Ranch,

Jedno z nich nazywa się Kirkeby,

and I'll take you there for a minute.

zabiorę was tam.

It's a very nice ranch.

Bardzo ładne ranczo.

Alfalfa and cattle, run by Paul and Ronnie Brenham,

Lucerna siewna i bydło, prowadzone przez Paula i Ronnie Brenham,

and it's pretty idyllic. It's also hard work.

idylliczne miejsce. Wymaga ciężkiej pracy.

And most of these ranches are having trouble keeping going.

Wiele z tych gospodarstw jest w trudnej sytuacji.

This is their view to the west of the Schell Creek range.

To widok na zachodnie pasmo Schell Creek.

And if you go out to that line of trees at the far end,

Na samym końcu linii drzew widać

you'll see what the valley used to look like.

jak kiedyś wyglądała dolina.

This is Rocky Mountain junipers that have been there for thousands of years.

Ten jałowiec Gór Skalistych był tam tysiące lat.

And a scheme emerged that Long Now is looking to see

Long Now zaczynał brać pod uwagę

if it might be possible to buy up the whole valley,

możliwość kupienia całej doliny

because those 10 ranches with their 17,000 acres

bo te gospodarstwa o obszarze 6 900 hektarów

dominate a 500 square mile valley with their grazing allotments and so on,

z łąkami zajmują 130 hektarów

and there's a possibility that you could get the whole thing

i była okazja zdobycia tego wszystkiego

for five million dollars and gradually restore it to its wild condition,

za 5 milionów dolarów, by stopniowo przywrócić tam naturalne warunki

and somewhere in the process turn it back over to the National Park,

by po jakimś czasie, oddać to dla parku naturalnego,

and it would double the size of Great Basin National Park. That would be swell.

podwajając jego rozmiar.

OK, let's take one more look at the mountain itself.

Spójrzmy znów na górę.

The clock experience should be profound,

Przygoda z zegarem powinna być głęboka,

but from the outside it should be invisible.

z zewnątrz powinien być niewidoczny.

Now, at the base of the high cliffs there's this natural cave.

Na szczycie klifów jest jaskinia.

It's only about 12 feet deep, but what if it were deepened from inside?

Ma tylko metrów, ale gdyby wykopać od wewnątrz?

You excavated from somewhere, came up from inside and deepened it.

Wiercąc w jakimś miejscu,

And then you could have an entrance

można by uzyskać wejście,

which was very rough and narrow as you first went in,

początkowo wąskie i trudne,

that gradually becomes more refined and then actually quite exquisite.

potem zwiększające się, a na końcu doskonałe.

And this stone takes a perfect polish.

Ten kamień można perfekcyjnie wyszlifować.

You'd have a polished set of passages and chambers in there

Można by zrobić tunele i pomieszczenia,

eventually leading to the 10,000 year clock.

prowadzące do 10.000 letniego zegara.

And it's not a mine. This would be a nuanced evocation

To nie kopalnia. Byłaby dokładnym wspomnieniem

of the basic structure of the mountain,

podstawowej struktury gór,

and you would be appreciating it as much from inside as you do from outside.

którą podziwiałoby się ze środka i od zewnątrz.

This is architecture not made by building,

Takiej architektury nie uzyskuje się dodając,

but by what you very carefully take away.

lecz starannie odejmując.

So that's what the mountain taught us.

Tego nauczyła nas góra.

Most of the amazingness of the clock

Większa część fenomenu zegara

we can borrow from the amazingness of the mountain.

bierze się z fenomenu gór.

All we have to do is highlight its spectacular features and blend in with them.

Należy uwydatnić ich piękno.

It's not a clock in a mountain -- it's a mountain clock.

To nie zegar w górach, tylko górski zegar.

Now, the Tewa Indians in the Southwest have a saying

Indianie Tewa z południowego-zachodu mają przysłowie

for what you need to do when you want to think long term about anything.

na temat dalekiej przyszłości.

They say, "pin peya obe" -- welcome to the mountain.

Mówią: "pin peya obe" - witamy w górach.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)