What we learned from 5 million books

Tłumaczenie: Agata Leśnicka Korekta: Filip Jaromczyk

Erez Lieberman Aiden: Everyone knows

Erez Lieberman Aiden: Każdy wie,

that a picture is worth a thousand words.

że jeden obraz jest wart tysiąca słów.

But we at Harvard

Ale my na Harvardzie

were wondering if this was really true.

zastanawialiśmy się, czy to rzeczywiście prawda.

(Laughter)

(Śmiech)

So we assembled a team of experts,

Więc zebraliśmy zespół ekspertów,

spanning Harvard, MIT,

obejmujący Harvard, MIT,

The American Heritage Dictionary, The Encyclopedia Britannica

słownik American Heritage Dictionary, encyklopedię Britannica,

and even our proud sponsors,

a nawet naszych dumnych sponsorów -

the Google.

Google.

And we cogitated about this

I rozmyślaliśmy nad tym

for about four years.

przez około czterech lat.

And we came to a startling conclusion.

I doszliśmy do zaskakującego wniosku.

Ladies and gentlemen, a picture is not worth a thousand words.

Panie i panowie, obraz nie jest wart tysiąca słów.

In fact, we found some pictures

W rzeczywistości dowiedzieliśmy się, że niektóre obrazy

that are worth 500 billion words.

są warte 500 miliardów słów.

Jean-Baptiste Michel: So how did we get to this conclusion?

Jean-Baptiste Michel: Więc jak doszliśmy do tego wniosku?

So Erez and I were thinking about ways

Erez i ja myśleliśmy o sposobach

to get a big picture of human culture

uzyskania pełnego obrazu ludzkiej kultury

and human history: change over time.

i historii: zmiany na przestrzeni lat.

So many books actually have been written over the years.

Tak wiele książek zostało napisanych przez lata.

So we were thinking, well the best way to learn from them

Więc myśleliśmy, najlepszą drogą do nauczenia się z nich

is to read all of these millions of books.

jest przeczytanie tych wszystkich milionów książek.

Now of course, if there's a scale for how awesome that is,

Oczywiście jeśli jest skala tego, jak bardzo jest to wspaniałe,

that has to rank extremely, extremely high.

musi się to plasować bardzo, bardzo wysoko.

Now the problem is there's an X-axis for that,

Problem polega na tym, że jest także oś X,

which is the practical axis.

która jest osią praktyczności.

This is very, very low.

Ta jest bardzo, bardzo niska.

(Applause)

(Oklaski)

Now people tend to use an alternative approach,

Ludzie używają innego podejścia,

which is to take a few sources and read them very carefully.

które polega na wzięci kilku źródeł i przeczytania ich bardzo uważnie.

This is extremely practical, but not so awesome.

To jest bardzo praktyczne, ale nie tak wspaniałe.

What you really want to do

Tak naprawdę chcielibyśmy

is to get to the awesome yet practical part of this space.

mieścić się w jednocześnie wspaniałej i praktycznej części tej przestrzeni.

So it turns out there was a company across the river called Google

Więc okazuje się, że była za morzem firma o nazwie Google,

who had started a digitization project a few years back

która zaczęła kilka lat temu projekt cyfryzacji,

that might just enable this approach.

który może pozwolić na takie podejście.

They have digitized millions of books.

Zcyfryzowali miliony książek.

So what that means is, one could use computational methods

Oznacza to, że można by użyć metod obliczeniowych,

to read all of the books in a click of a button.

by przeczytać wszystkie te książki za jednym kliknięciem.

That's very practical and extremely awesome.

To bardzo praktyczne i niezwykle wspaniałe.

ELA: Let me tell you a little bit about where books come from.

ELA: Opowiem wam trochę o tym, skąd wzięły się książki.

Since time immemorial, there have been authors.

Od niepamiętnych czasów byli autorzy.

These authors have been striving to write books.

Ci autorzy pisali książki.

And this became considerably easier

A to stało się znacznie łatwiejsze

with the development of the printing press some centuries ago.

z rozwojem prasy drukarskiej kilka wieków temu.

Since then, the authors have won

Od tego czasu, autorom udało sie

on 129 million distinct occasions,

129 milionów razy

publishing books.

wydać książkę.

Now if those books are not lost to history,

Jeśli te książki nie są stracone dla historii,

then they are somewhere in a library,

wówczas są gdzieś w bibliotece,

and many of those books have been getting retrieved from the libraries

a wiele z tych książek zostało wyciągniętych z bibliotek

and digitized by Google,

i zcyfryzowanych przez Google,

which has scanned 15 million books to date.

które do dzisiejszego dnia zeskanowało 15 milionów książek.

Now when Google digitizes a book, they put it into a really nice format.

Kiedy Google zmienia postać książki na cyfrową, umieszcza ją w bardzo ładnym formacie.

Now we've got the data, plus we have metadata.

Mamy teraz dane, plus mamy metadane.

We have information about things like where was it published,

Mamy informacje o rzeczach takich jak gdzie została ona wydana,

who was the author, when was it published.

kim był autor, kiedy była ona wydana.

And what we do is go through all of those records

I przechodzimy przez te wszystkie zapisy

and exclude everything that's not the highest quality data.

i wykluczamy wszystko, co nie jest danymi najwyższej jakości.

What we're left with

Zostajemy ze

is a collection of five million books,

zbiorem pięciu milionów książek,

500 billion words,

500 miliardów słów,

a string of characters a thousand times longer

ciąg znaków tysiąc razy dłuższy

than the human genome --

niż ludzki genom -

a text which, when written out,

tekst który, po jego zapisaniu,

would stretch from here to the Moon and back

rozciągałby się stąd do księżyca i z powrotem

10 times over --

10 razy -

a veritable shard of our cultural genome.

prawdziwy kryształ naszego genomu kulturowego.

Of course what we did

Oczywiście to, co zrobiliśmy

when faced with such outrageous hyperbole ...

w obliczu takiej wygórowanej hiperboli...

(Laughter)

(Śmiech)

was what any self-respecting researchers

było tym, co każdy szanujący się naukowiec

would have done.

by zrobił.

We took a page out of XKCD,

Wzięliśmy pasek komiksu o nauce XKDC

and we said, "Stand back.

i powiedzieliśmy, "Cofnijcie się.

We're going to try science."

Spróbujemy nauki."

(Laughter)

(Śmiech)

JM: Now of course, we were thinking,

JM: Oczywiście myśleliśmy

well let's just first put the data out there

o tym, by wydobyć dane

for people to do science to it.

dla ludzi, by zrobili z nimi naukę.

Now we're thinking, what data can we release?

Teraz pomyśleliśmy jakie dane możemy uwolnić?

Well of course, you want to take the books

Oczywiście chcemy wziąć książki

and release the full text of these five million books.

i uwolnić pełny tekst tych pięciu milionów książek.

Now Google, and Jon Orwant in particular,

Google i Jon Orwant w szczególności

told us a little equation that we should learn.

powiedział nam o małym równaniu, które powinniśmy zapamiętać.

So you have five million, that is, five million authors

Więc mamy pięć milionów, to znaczy, pięć milionów autorów

and five million plaintiffs is a massive lawsuit.

a pięć milionów powodów to wielki pozew.

So, although that would be really, really awesome,

Więc choć byłoby to naprawdę, naprawdę wspaniałe

again, that's extremely, extremely impractical.

znów, jest to bardzo, bardzo niepraktyczne.

(Laughter)

(Śmiech)

Now again, we kind of caved in,

Jakoś się poddaliśmy

and we did the very practical approach, which was a bit less awesome.

i zastosowaliśmy to bardzo praktyczne podejście, które było troszkę mniej wspaniałe.

We said, well instead of releasing the full text,

Powiedzieliśmy, cóż zamiast uwalniania pełnego tekstu,

we're going to release statistics about the books.

uwolnimy statystyki dotyczące książek.

So take for instance "A gleam of happiness."

Weźmy na przykład "błysk szczęścia"

It's four words; we call that a four-gram.

To dwa słowa. Nazywamy to dwugramem.

We're going to tell you how many times a particular four-gram

Powiemy wam jak wiele razy poszczególny czterogram

appeared in books in 1801, 1802, 1803,

pojawił się w książkach w 1801, 1802, 1803,

all the way up to 2008.

aż do 2008.

That gives us a time series

Daje nam to szereg czasowy

of how frequently this particular sentence was used over time.

częstotliwości pojawiania się tego konkretnego zdania w ciągu tych lat.

We do that for all the words and phrases that appear in those books,

Robimy to dla wszystkich słów i zwrotów, które występują w tych książkach,

and that gives us a big table of two billion lines

a to daje nam wielką tabelę z dwóch miliardów linijek,

that tell us about the way culture has been changing.

która mówi nam o sposobie, w jaki zmieniała się kultura.

ELA: So those two billion lines,

ELA: Więc te dwa miliardy wierszy,

we call them two billion n-grams.

nazywamy jest dwoma miliardami n-gramów.

What do they tell us?

Co nam mówią?

Well the individual n-grams measure cultural trends.

Poszczególne n-gramy mierzą trendy kulturowe.

Let me give you an example.

Pozwólcie, że podam wam przykład.

Let's suppose that I am thriving,

Załóżmy, że kwitnę,

then tomorrow I want to tell you about how well I did.

a jutro będę chciał wam powiedzieć jak dobrze mi poszło.

And so I might say, "Yesterday, I throve."

Więc mogę powiedzieć "Wczoraj kwitłem."

Alternatively, I could say, "Yesterday, I thrived."

Względnie, mogę powiedzieć "Wczoraj kwitnąłem."

Well which one should I use?

Którego z tych zwrotów powinienem użyć?

How to know?

Skąd to wiedzieć?

As of about six months ago,

Około sześć miesięcy temu,

the state of the art in this field

praktyką w tej dziedzinie

is that you would, for instance,

było, na przykład,

go up to the following psychologist with fabulous hair,

pójście do tego psychologa z fantstycznymi włosami

and you'd say,

i powiedzenie:

"Steve, you're an expert on the irregular verbs.

"Steve, jesteś ekspertem od czasowników nieregularnych.

What should I do?"

Co powinienem zrobić?"

And he'd tell you, "Well most people say thrived,

A on by powiedział "Cóż, większość ludzi mówi "kwitnąć",

but some people say throve."

ale niektórzy mówią "kwiść".

And you also knew, more or less,

I wiadomo także było,

that if you were to go back in time 200 years

że jeśli cofnąłbyś się w czasie o 200 lat

and ask the following statesman with equally fabulous hair,

i spytał tego męża stanu z równie fantastycznymi włosami,

(Laughter)

(Śmiech)

"Tom, what should I say?"

"Tom, co powinienem zrobić?"

He'd say, "Well, in my day, most people throve,

Powiedziałby, "Cóż, w moich czasach, większość ludzi kwitła,

but some thrived."

ale niektórzy kwitnęli."

So now what I'm just going to show you is raw data.

Teraz pokażę wam surowe dane.

Two rows from this table of two billion entries.

Dwa wiersze z tej tabeli dwóch miliardów danych.

What you're seeing is year by year frequency

Widzicie częstotliwość z roku na rok

of "thrived" and "throve" over time.

"kwitnęłem" i "kwitnąłem" na przestrzeni czasu.

Now this is just two

To tylko dwa

out of two billion rows.

z dwóch miliardów wierszy.

So the entire data set

Więc cały zestaw danych

is a billion times more awesome than this slide.

jest miliard razy wspanialszy niż tej slajd.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

JM: Now there are many other pictures that are worth 500 billion words.

JM:Jest wiele innych obrazków, które są warte 500 miliardów słów.

For instance, this one.

Na przykład ten.

If you just take influenza,

Jeśli weźmiecie grypę,

you will see peaks at the time where you knew

zobaczycie wzrosty w czasie, kiedy wiadomo,

big flu epidemics were killing people around the globe.

że wielkie epidemie grypy zabijały ludzi na świecie.

ELA: If you were not yet convinced,

ELA: Jeśli jeszcze nie jesteście przekonani,

sea levels are rising,

poziomy morza się podnoszą,

so is atmospheric CO2 and global temperature.

tak samo jak poziom CO2 w atmosferze i temperatura na Ziemi.

JM: You might also want to have a look at this particular n-gram,

JM: Moglibyście także chcieć się przyjrzeć temu n-gramowi,

and that's to tell Nietzsche that God is not dead,

żeby powiedzieć Nietzschemu, że Bóg nie umarł,

although you might agree that he might need a better publicist.

choć moglibyście się zgodzić, że potrzebuje lepszego publicysty.

(Laughter)

(Śmiech)

ELA: You can get at some pretty abstract concepts with this sort of thing.

ELA: Można dojść do całkiem abstrakcyjnych koncepcji z takimi rzeczami.

For instance, let me tell you the history

Na przykład, opowiem wam historię

of the year 1950.

roku 1950.

Pretty much for the vast majority of history,

Przez większość historii,

no one gave a damn about 1950.

nikogo nie obchodził 1950.

In 1700, in 1800, in 1900,

W 1700, 1800, w 1900,

no one cared.

nikt się nie przejmował.

Through the 30s and 40s,

W latach 30-tych i 40-tych,

no one cared.

nikt się nie przejmował.

Suddenly, in the mid-40s,

Nagle, w połowie lat 40-tych

there started to be a buzz.

zrobił się wokół tego szum.

People realized that 1950 was going to happen,

Ludzie zdali sobie sprawę, że 1950 nadejdzie

and it could be big.

i może być czymś wielkim.

(Laughter)

(Śmiech)

But nothing got people interested in 1950

Ale nic nie interesowało ludzi w 1950 tak,

like the year 1950.

jak rok 1950.

(Laughter)

(Śmiech)

People were walking around obsessed.

Ludzie chodzili jak opętami.

They couldn't stop talking

Nie mogli przestać opowiadać

about all the things they did in 1950,

o wszystkich rzeczach, które robili w 1950,

all the things they were planning to do in 1950,

wszystkich rzeczach, które planowali zrobić w 1950,

all the dreams of what they wanted to accomplish in 1950.

wszystkich marzeniach o tym, co chcieli osiągnąć w 1950.

In fact, 1950 was so fascinating

W rzeczywistości 1950 był tak fascynujący,

that for years thereafter,

że przez dwa lata po nim,

people just kept talking about all the amazing things that happened,

ludzie po prostu wciąż opowiadali o niezwykłych rzeczach, które się wydarzyły,

in '51, '52, '53.

w '51, '52, '53.

Finally in 1954,

Wreszcie w 1954

someone woke up and realized

ktoś się ocknął i zdał sobie sprawę,

that 1950 had gotten somewhat passé.

że 1950 jest cokolwiek passe.

(Laughter)

(Śmiech)

And just like that, the bubble burst.

I tak pękła bańka.

(Laughter)

(Śmiech)

And the story of 1950

I historia 1950

is the story of every year that we have on record,

jest historią każdego roku, który mamy w zapisach,

with a little twist, because now we've got these nice charts.

z pewnym urozmaiceniem, ponieważ mamy te ładne wykresy.

And because we have these nice charts, we can measure things.

A ponieważ mamy te ładne wykresy, możemy mierzyć różne rzeczy.

We can say, "Well how fast does the bubble burst?"

Możemy powiedzieć "Jak szybko pęka bańka?"

And it turns out that we can measure that very precisely.

I okazuje się, że możemy to zmierzyć bardzo dokładnie.

Equations were derived, graphs were produced,

Stworzony równania, narysowano wykresy

and the net result

i wynik sieciowy jest taki,

is that we find that the bubble bursts faster and faster

że bańka pęka szybko i szybciej

with each passing year.

z każdym mijającym rokiem.

We are losing interest in the past more rapidly.

Tracimy zainteresowanie przeszłością coraz szybciej.

JM: Now a little piece of career advice.

JM: Teraz drobna rada dotycząca kariery.

So for those of you who seek to be famous,

Dla tych z was, którzy chcą zostać sławni,

we can learn from the 25 most famous political figures,

możemy się uczyć od 25 najsławniejszych polityków,

authors, actors and so on.

autorów, aktorów itd.

So if you want to become famous early on, you should be an actor,

Więc jeśli chcesz zostać sławny wcześnie, powinieneś być aktorem,

because then fame starts rising by the end of your 20s --

ponieważ wówczas sława zaczyna rosnąć do końca trzeciej dekady życia -

you're still young, it's really great.

wciąż jesteś młody, to naprawdę wspaniałe.

Now if you can wait a little bit, you should be an author,

Teraz jeśli możesz trochę poczekać, powinieneś być autorem,

because then you rise to very great heights,

ponieważ wówczas wzrasta się do prawdziwej wielkości,

like Mark Twain, for instance: extremely famous.

jak na przykład Mark Twain: bardzo sławny.

But if you want to reach the very top,

Ale jeśli chcesz osiągnąć sam szczyt,

you should delay gratification

powinieneś opóźnić gratyfikację

and, of course, become a politician.

i, oczywiście, zostać politykiem.

So here you will become famous by the end of your 50s,

Tak zostaniecie sławni do końca szóstej dekady życia,

and become very, very famous afterward.

i zostaniecie bardzo, bardzo sławni potem.

So scientists also tend to get famous when they're much older.

Naukowcy także stają się sławni, jeśli są znacznie starsi.

Like for instance, biologists and physics

Jak na przykład, biolodzy i fizycy

tend to be almost as famous as actors.

są tak sławni jak aktorzy.

One mistake you should not do is become a mathematician.

Jedynym błędem, którego nie należy robić jest zostanie matematykiem.

(Laughter)

(Śmiech

If you do that,

Jeśli to zrobisz,

you might think, "Oh great. I'm going to do my best work when I'm in my 20s."

możesz myśleć: "Wspaniale, wykonam swoje najwspanialsze dzieła w wieku lat dwudziestu kilku".

But guess what, nobody will really care.

Ale wiecie co, nikogo to nie będzie obchodzić.

(Laughter)

(Śmiech)

ELA: There are more sobering notes

ELA: Są bardziej otrzeźwiające informacje

among the n-grams.

w n-gramach.

For instance, here's the trajectory of Marc Chagall,

Na przykład, to trajektoria Marca Chagalla,

an artist born in 1887.

artysty urodzonego w 1887.

And this looks like the normal trajectory of a famous person.

Wygląda to jak normalna trajektoria dla sławnej osoby.

He gets more and more and more famous,

Staje się bardziej i bardziej i bardziej sławny,

except if you look in German.

z

If you look in German, you see something completely bizarre,

Jeśli sprawdzicie w Niemczech, zobaczycie coś dziwacznego,

something you pretty much never see,

coś, czego nigdy się nie obserwuje,

which is he becomes extremely famous

staje się ona bardzo sławny,

and then all of a sudden plummets,

a potem to zainteresowanie nagle spada,

going through a nadir between 1933 and 1945,

przeżywając kryzys między 1933 i 1945,

before rebounding afterward.

by się potem znów odbić.

And of course, what we're seeing

I oczywiście, to, co widzimy,

is the fact Marc Chagall was a Jewish artist

to fakt, że Marc Chagall był Żydowskim artystą

in Nazi Germany.

w nazistowskich Niemczech.

Now these signals

Te sygnały

are actually so strong

są tak silne,

that we don't need to know that someone was censored.

że nie musimy wiedzieć, że ktoś był ocenzurowany.

We can actually figure it out

Możemy to wywnioskować

using really basic signal processing.

używając naprawdę podstawowego przetwarzania sygnałów.

Here's a simple way to do it.

To prosty sposób.

Well, a reasonable expectation

Racjonalnym oczekiwaniem

is that somebody's fame in a given period of time

jest to, że czyjaś sława w określonym okresie czasu

should be roughly the average of their fame before

powinna być średnią jego sławy przed

and their fame after.

i po.

So that's sort of what we expect.

Tego oczekujemy.

And we compare that to the fame that we observe.

I porównujemy to z obserwowaną sławą.

And we just divide one by the other

Po prostu dzielimy jedno przez drugie

to produce something we call a suppression index.

by uzyskać coś, co nazywamy wskaźnikiem tłumienia.

If the suppression index is very, very, very small,

Jeśli wskaźnik tłumienia jest bardzo, bardzo, bardzo mału,

then you very well might be being suppressed.

wówczas możesz być rzeczywiście tłumiony.

If it's very large, maybe you're benefiting from propaganda.

Jeśli jest bardzo wielki, może korzystasz na propagandzie.

JM: Now you can actually look at

JM: Można spojrzeć

the distribution of suppression indexes over whole populations.

na rozkład wskaźników tłumienia całej populacji.

So for instance, here --

Więc na przykład tutaj -

this suppression index is for 5,000 people

wskaźnik tłumienia dla 5 000 osób

picked in English books where there's no known suppression --

wybranych z angielskich książek, gdzie nie ma tłumienia, o którym byśmy wiedzieli -

it would be like this, basically tightly centered on one.

będzie to wyglądało tak, ściśle upakowane koło jedynki.

What you expect is basically what you observe.

Obserwujemy to, czego byśmy oczekiwali.

This is distribution as seen in Germany --

To rozkład w Niemczech -

very different, it's shifted to the left.

bardzo odmienny, przesunięty w lewo.

People talked about it twice less as it should have been.

Ludzie mówili o tym dwa razy mniej niż powinni.

But much more importantly, the distribution is much wider.

Ale co znacznie ważniejsze, rozkład jest znacznie szerszy.

There are many people who end up on the far left on this distribution

Jest wielu ludzi, którzy są skrajnie z lewej w tym rozkładzie,

who are talked about 10 times fewer than they should have been.

mówi się o nich około 10 razy rzadziej niż się powinno.

But then also many people on the far right

Ale także jest wielu ludzi po prawej,

who seem to benefit from propaganda.

którzy korzystają na propagandzie.

This picture is the hallmark of censorship in the book record.

Ten obrazek jest oznaką cenzury w książkach.

ELA: So culturomics

ELA: Nazywamy tą metodę

is what we call this method.

kulturomiką.

It's kind of like genomics.

To coś jak genomika.

Except genomics is a lens on biology

Poza tym, że genomika patrzy na biologię

through the window of the sequence of bases in the human genome.

przez okno sekwencji zasad w ludzkim genomie.

Culturomics is similar.

Kulturomika jest podobna.

It's the application of massive-scale data collection analysis

To zastosowanie analizy zbieranych danych na wielką skalę

to the study of human culture.

do badania ludzkiej kultury.

Here, instead of through the lens of a genome,

Tutaj, zamiast przez genom,

through the lens of digitized pieces of the historical record.

dokonuje się to przez zcyfryzowane dane historyczne.

The great thing about culturomics

Wielką rzeczą w kulturomice

is that everyone can do it.

jest to, że każdy może to robić.

Why can everyone do it?

Dlaczego każdy może to robić?

Everyone can do it because three guys,

Każdy może ponieważ trzech gości,

Jon Orwant, Matt Gray and Will Brockman over at Google,

Jon Orwant, Matt Gray i Will Brockman z Google

saw the prototype of the Ngram Viewer,

zobaczyli prototyp Ngram Viewera

and they said, "This is so fun.

i powiedziało: "To jest taka frajda.

We have to make this available for people."

Musimy to udostępnić ludziom."

So in two weeks flat -- the two weeks before our paper came out --

Więc przez dwa tygodnie - dwa tygodnie przed publikacją naszego artykułu -

they coded up a version of the Ngram Viewer for the general public.

napisali kod wersji Ngram Viewera dla szerokiej publiczności.

And so you too can type in any word or phrase that you're interested in

Więc wy także możecie wpisać każde słowo lub zwrot, który was interesuje

and see its n-gram immediately --

i zobaczyć od razu jego n-gram -

also browse examples of all the various books

a także wyszukać przykłady różnych książek,

in which your n-gram appears.

w których pojawia się wasz n-gram.

JM: Now this was used over a million times on the first day,

JM: Użyto tego przeszło milion razy w pierwszym dniu,

and this is really the best of all the queries.

a to jest najlepsze ze wszystkich wyszukiwań.

So people want to be their best, put their best foot forward.

Więc ludzie chcą się pokazać z najlepszej strony.

But it turns out in the 18th century, people didn't really care about that at all.

Ale okazuje się, że w XVIII wieku ludzi to naprawdę nie obchodziło.

They didn't want to be their best, they wanted to be their beft.

Nie chcieli być najlepsi (best), a "beft".

So what happened is, of course, this is just a mistake.

Oczywiście jest to pomyłka.

It's not that strove for mediocrity,

To nie walka o przecietność,

it's just that the S used to be written differently, kind of like an F.

a fakt, że "s" pisano inaczej, raczej jak "f".

Now of course, Google didn't pick this up at the time,

Oczywiście Google nie wychwycił tego wówczas,

so we reported this in the science article that we wrote.

więc zgłosiliśmy to w artykule naukowym, który napisaliśmy.

But it turns out this is just a reminder

Ale okazuje się to tylko przypomnieniem,

that, although this is a lot of fun,

że choć to wiele zabawy,

when you interpret these graphs, you have to be very careful,

kiedy interpretuje się te wykresy, trzeba być bardzo ostrożnym

and you have to adopt the base standards in the sciences.

i przyjąć te podstawowe standardy naukowe.

ELA: People have been using this for all kinds of fun purposes.

ELA: Ludzie używali tego do zabawy na różne sposoby.

(Laughter)

(Śmiech)

Actually, we're not going to have to talk,

Nie będziemy mówili,

we're just going to show you all the slides and remain silent.

po prostu pokażemy wam te slajdy i będziemy cicho.

This person was interested in the history of frustration.

Ta osoba była zainteresowana historią frustracji.

There's various types of frustration.

To różne rodzaje frustracji.

If you stub your toe, that's a one A "argh."

Jeśli uderzysz się w palec, to jedno "a" w "argh"

If the planet Earth is annihilated by the Vogons

Jeśli Ziemia jest anihilowana przez Vogonów,

to make room for an interstellar bypass,

by zrobić miejsce na międzygwiezdny tunel,

that's an eight A "aaaaaaaargh."

jest to "aaaaaaaargh" przez 8 "a".

This person studies all the "arghs,"

Ta osoba zbadała wszystkie "argh"

from one through eight A's.

przez od 1 do 8 "a".

And it turns out

I okazuje się,

that the less-frequent "arghs"

że rzadsze "argh"

are, of course, the ones that correspond to things that are more frustrating --

są, oczywiście, tymi, które odpowiadają bardziej frustrującym rzeczom -

except, oddly, in the early 80s.

poza, co dziwne, we wczesnych latach 80-tych.

We think that might have something to do with Reagan.

Myślimy, że to może mieć coś wspólnego z Reaganem.

(Laughter)

(Śmiech)

JM: There are many usages of this data,

JM: Jest wiele zastosowań dla tych danych,

but the bottom line is that the historical record is being digitized.

ale puenta jest taka, że dane historyczne są cyfryzowane.

Google has started to digitize 15 million books.

Google zaczęła cyfryzować 15 milionów książek.

That's 12 percent of all the books that have ever been published.

To 12% wszystkich książek, które kiedykolwiek zostały wydane.

It's a sizable chunk of human culture.

To pokaźny kawał ludzkiej kultury.

There's much more in culture: there's manuscripts, there newspapers,

Jest znacznie więcej aspektów: manuskrypty, gazety,

there's things that are not text, like art and paintings.

rzeczy, które nie są tekstem, jak sztuka i malarstwo.

These all happen to be on our computers,

Wszystkie są w naszych komputerach,

on computers across the world.

na całym świecie.

And when that happens, that will transform the way we have

A kiedy to się stanie, odmieni to sposób, w jaki

to understand our past, our present and human culture.

będziemy rozumieli naszą przeszłość, teraźniejszość, ludzką kulturę.

Thank you very much.

Dziękujemy bardzo.

(Applause)

(Oklaski)