Why Broken Hearts Hurt — and What Heals Them | Yoram Yovell | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

I'm Yoram Youvel.

ကျွန်တော်က Yoram Youvel ပါ။

I'm a psychiatrist and neuroscientist at the Hebrew University of Jerusalem.

ဂျေရုဆလင် ဟီဘရူး တက္ကသိုလ်က စိတ်ကုဆရာဝန်နဲ့ အာရုံကြောသိပ္ပံပညာရှင်ပါ။

And when I was 14 years old, my father died.

ကျွန်တော် အသက် ၁၄ နှစ်အရွယ်မှာ အဖေ ဆုံးသွားတယ်။

I was sitting in class

ကျွန်တော် အတန်းထဲမှာ ထိုင်နေတုန်း

when my mother and my grandfather knocked on the door

အမေနဲ့အဘိုးက တံခါးခေါက်ပြီး

and asked me out to the corridor.

ကျွန်တော့ကို စင်္ကြံလမ်းကို ထွက်လာခိုင်းတယ်၊

"Your father's very sick," my mother said.

“မင်းအဖေ အတော် နေမကောင်းဖြစ်နေတယ်၊ မင်းအဖေ ဆုံးပြီ”

"Your father is dead."

လို့ အမေက ပြောတယ်။

ဒီနောက် ဒါကို ကျွန်တော် ခံစားခဲ့ရတယ်။

And then I felt it.

A crushing pain in my chest.

ရင်ဘတ်ထဲမှာ ပြင်းထန်တဲ့ နာကျင်မှုတစ်ခုပါ။

I can still feel a glimpse of it whenever I think of my father.

ကျွန်တော် အဖေ့အကြောင်း တွေးမိတိုင်း ဒါရဲ့ အရိပ်အမြွက်ကို ခံစားနေရတုန်းပါ။

He was a doctor, a scientist, a paratrooper.

အဖေက ဆရာဝန်၊ သိပ္ပံပညာရှင်၊ လေထီးစစ်သားပါ။

He was a young, strong, happy, healthy man.

အဖေက ငယ်ရွယ်၊ သန်မာ ပျော်ရွှင်ပြီး ကျန်းမာတဲ့ လူတစ်ယောက်ပါ။

He was my hero.

အဖေက ကျွန်တော့်ရဲ့ သူရဲကောင်းပါ။

And his death broke my heart.

အဖေ့ရဲ့သေဆုံးမှုက ကျွန်တော့်နှလုံးကို ကြေကွဲစေခဲ့တယ်။

Do you remember the pain you felt when someone broke your heart?

တစ်ယောက်ယောက် နှလုံးကြေကွဲသွားတဲ့အခါ၊ ခံစားခဲ့ရတဲ့ နာကျင်မှုကို မှတ်မိသလား။

When your best friend or your mother died?

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ အခင်ဆုံး မိတ်ဆွေ ဒါမှမဟုတ် အမေဆုံးသွားတုန်းကလား။

Or the man you loved told you that he doesn't love you anymore.

ဒါမှမဟုတ် ခင်ဗျား ချစ်တဲ့သူက ခင်ဗျားကို မချစ်တော့ဘူးလို့ ပြောတဲ့အခါတုန်းကလား။

You probably do.

ခင်ဗျားတို့ ခံစားဖူးလောက်တယ်။

But why do we feel mental pain at all?

ဒါပေမဲ့ ဘာဖြစ်လို့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှု လုံးဝ ခံစားရတာလဲ။

And what's the relationship between physical and mental pain?

ရုပ်ပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှုကြားက ဆက်နွှယ်မှုက ဘာလဲ။

And most importantly, how can we make mental pain better?

အရေးကြီးဆုံးက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှု ကို ဘယ်လို ပိုကောင်းအောင် လုပ်နိုင်မလဲ။

Together with many scientists and physicians,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေ၊ သမားတော်တွေနဲ့အတူ၊

I spent years searching for answers to these questions.

ကျွန်တော်ဟာ ဒီမေးခွန်းတွေရဲ့ အဖြေတွေကို ရှာဖွေဖို့ နှစ်များစွာ ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

Now, growing up, I never heard the words,

ကဲ၊ ကြီးပြင်းလာတော့ “မင်းကို အဖေလိုပဲ ဆရာဝန်နဲ့

"We want you to be a doctor and a brain scientist like your father."

ဦးနှောက်သိပ္ပံပညာရှင် ဖြစ်စေချင်တယ်” ဆိုတဲ့စကားကို တစ်ခါမှ မကြားခဲ့ဘူး။

But somehow that's what happened.

ဒါပေမဲ့ တစ်နည်းနည်းနဲ့ ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာက ဒါပါ။

Twelve years after my father died,

အဖေဆုံးပြီးနောက် ၁၂ နှစ်အကြာမှာ

I was a graduate student at Dr. Eric Kandel’s lab

ကိုလံဘီယာတက္ကသိုလ်က Dr. Eric Kandel’s ရဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ

at Columbia University.

ကျွန်တော်က ဘွဲ့ရ ကျောင်းသားတစ်ယောက်ပါ။

Eric, who won the Nobel Prize

မှတ်ဉာဏ် မော်လီကျူးအခြေခံအကြောင်း

for his work on the molecular basis of memory,

သူလုပ်ဆောင်မှုအတွက် နိုဘယ်လ်ဆု ရခဲ့တဲ့ Eric ဟာ

was the ultimate mentor.

အတောာ်ဆုံး ဆရာပါ။

Passionate, energetic and inspiring.

ထက်သန်၊ တက်ကြွပြီး လှုံ့ဆော်မှုပေးပါတယ်။

Under his guidance, I studied a receptor.

သူ့ရဲ့လမ်းညွှန်မှုအောက်မှာ အာရုံခံ အင်္ဂါကို လေ့လာခဲ့တယ်။

It's a protein that's part of a synapse.

နာဗ်ကြောဆက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်တဲ့ ပရိုတင်းပါ။

And synapses are structures through which nerve cells communicate with each other.

နာဗ်ကြောဆက်တွေက အာရုံကြောဆဲလ် အချင်းချင်း ဆက်သွယ်တာကနေဖြစ်တဲ့ ဖွဲ့စည်းမှုတွေပါ။

Now that receptor was a GPCR.

အခု ဒီအာရုံခံ အင်္ဂါက GPCR ဖြစ်ခဲ့တာပါ။

That's a G protein coupled receptor.

ဒါက G Protein G Protein Coupled Receptorပါ။

I'll explain what this means in a minute

ဒါက ဘာကို ဆိုလိုတာကို တစ်မိနစ်အတွင်း ရှင်းပြမယ်၊

and then you'll understand what this stack of markers is doing here.

ဒီနောက်မှာ ဒီ အမှတ်အသား အပုံက ဒီနေရာမှာ ဘာလုပ်နေတယ်ဆိုတာ နားလည်ကြမှာပါ။

And when I did that,

ကျွန်တော် ဒါကို လုပ်တုန်းက

I didn't really realize that work on that receptor,

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စိတ်ကုဆရာဝန် တစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်တော့် အနာဂတ် အလုပ်နဲ့

which seemed completely unrelated to my future work

လုံးဝ ဆက်စပ်မှုမရှိပုံရတဲ့ ဒီအာရုံခံအင်္ဂါနဲ့ပတ်သက်တဲ့

as a clinical psychiatrist,

အလုပ်က တစ်နေ့ကျရင်

would one day help us in our search for better treatments

ရုပ်ပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှု အတွက်ပိုကောင်းတဲ့ကုသမှုတွေ ရှာဖွေရာမှာ

for physical and mental pain.

ကျွန်တော်တို့ကို ကူညီမယ်ဆိုတာ မသိခဲ့ဘူး။

Now a big step along that way was the work of Jaak Panksepp,

ဒီတစ်လျှောက်မှာ ကြီးမားတဲ့ ခြေလှမ်းတစ်ခုက ကျွန်တော့်ရဲ့ တခြား သိပ္ပံဆိုင်ရာ ဆရာ၊

my other great scientific mentor.

Jaak Panksepp ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုပါ။

In a classical experiment,

ရှေးရိုး စမ်းသပ်မှုတစ်ခုမှာ၊

Panksepp separated puppies from their mothers for 15 minutes.

Panksepp က ခွေးလေးတွေကို မိခင်တွေနဲ့ ၁၅ မိနစ်ကြာ ခွဲထုတ်ခဲ့တယ်။

Never more than that because he loved animals.

သူက တိရစ္ဆာန်တွေကို ချစ်တဲ့အတွက် ဒီထက်တော့ လုံးဝမပိုဘူး။

When puppies lose their mothers,

ခွေးကလေးတွေက မိခင်တွေ ပျေက်သွားတဲ့အခါ၊

they make a sound which is called the separation distress cry.

ခွဲခွာမှု နာကျင်မှု အော်သံလို့ခေါ်တဲ့ အသံတစ်သံကို လုပ်ကြတယ်။

And it goes like this.

ဒီလို ဖြစ်သွားတာပေါ့။

(Imitates puppy wailing)

(ခွေးကလေး အော်သံကို တုပသည်)

Puppies do it,

ခွေးကလေးတွေ ဒါကို လုပ်တယ်၊

kittens do it, babies do it.

ကြောင်တွေ လုပ်ကြတယ်၊ ကလေးငယ်တွေ လုပ်ကြတယ်။

All young mammals do it

နို့တိုက်သတ္တဝါငယ်အားလုံး

when they're in pain or when they miss their mothers.

နာကျင်တဲ့အခါ ဒါမှမဟုတ် မိခင်တွေကို သတိရအခါ လုပ်ကြတယ်။

And we all know how this cry makes us feel inside.

ဒီအော်သံက ကျွန်တော်တို့ကို ဘယ်လို ခံစားရစေတာကို အားလုံး သိကြပါတယ်။

Panksepp and his colleagues then traced the brain circuits

ဒီနောက် Panksepp နဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေက ပူးကောင်တွေမှာ ဒီအော်သံတွေကို

that produce these cries in guinea pigs,

ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ ဦးနှောက် ပတ်လမ်းတွေကို ခြေရာခံပြီး

and they made a startling discovery.

အံ့ဩစရာ ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု တစ်ခုကို လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

That these are the very same circuits that are active when humans feel sad

ဒါတွေက လူသားတွေ ဝမ်းနည်းတဲ့အခါနဲ့ စိတ်ကျဝေဒနာ ခံစားရတဲ့အခါ

and when they experience depression.

နိုးကြားနေတဲ့ တူညီတဲ့ ပတ်လမ်းတွေဖြစ်နေတာပါ။

And these circuits are also part of the brain's pain matrix

ဒီပတ်လမ်းတွေဟာ လူတွေရဲ့ရုပ်ပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှု ခံစားချက်တွေကို

that mediates our sensations of physical and mental pain.

ဖျန်ဖြေတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ နာကျင်မှု ကွန်ရက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းလည်း ဖြစ်နေတယ်။

But why are we born with this terrible gift

ဒါပေမဲ့ ဘာဖြစ်လို့ ဦးနှောက်မှာ ပင်ကိုဖြစ်နေတဲ့ ဒီကြောက်မက်ဖွယ်

hardwired into our brains?

လက်ဆောင်နဲ့အတူ ကျွန်ုတော်တို့ မွေးဖွားလာတာလဲ။

Well, probably because like any pain, mental pain is an alarm system.

နာကျင်မှုတိုင်းလိုပဲ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှုက သတိပေး စနစ်တစ်ခု ဖြစ်လောက်တယ်။

Its task is to prevent damage.

ဒါရဲ့အလုပ်က ပျက်စီးမှုကို ကာကွယ်ဖို့ပါ။

When babies lose their mothers, they hurt and they cry.

ကလေးငယ်တွေဟာ မိခင်တွေ ပျောက်သွားတဲ့အခါ၊ နာကျင်ပြီး အော်ငိုကြတယ်။

Which brings their mothers back,

ဒါက သူတို့ရဲ့ မိခင်တွေကို သတိရပြီး

and it also makes them seek their mothers.

မိခင်တွေကိုလည်း ရှာဖွေစေတယ်။

In the wild, this is life-saving.

တောထဲမှာ ဒါက အသက်ကယ်ပေးတာပါ။

Puppies and babies cannot survive without their mothers.

ခွေးကလေးတွေနဲ့ ကလေးငယ်တွေဟာ မိခင်တွေမရှိဘဲ၊ အသက်မရှင်နိုင်ဘူး။

So now we know why we have mental pain.

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ ဘာကြောင့် စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှု ရှိတာကို အခု သိပြီ။

It is the glue that keeps us together in couples, in families and communities.

ဒါက လူတွေကို မောင်နှံတွေ၊ မိသားစုတွေနဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေမှာ အတူ ရှိစေတဲ့ ကော်ပါ။

And when someone we love goes away or is taken away from us,

ကိုယ်ချစ်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက် ထွက်သွားတာ ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ဆီကနေ ခေါ်သွားတဲ့အခါ

it's this pain which draws us back together.

ကျွန်တော်တို့ကို အတူ ပြန်ဆွဲပေးတာက ဒီနာကျင်မှုပါ။

And once we realize this,

ဒါကို ကျွန်တော်တို့ သဘောပေါက်ပြီဆိုတာနဲ့၊

then we can answer an age-old question

ကဗျာဆရာတွေနဲ့ အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေ

that poets and philosophers have been asking for thousands of years.

နှစ်ထောင်ချီ မေးမြန်းနေတဲ့ ကြာလှပြီ ဖြစ်တဲ့ မေးခွန်းကို ဖြေဆိုနိုင်ပါတယ်။

Does love always hurt?

ချစ်ခြင်းမေတ္တာက အမြဲတမ်း နာကျင်စေသလား။

What do you think?

ခင်ဗျားတို့ ဘယ်လို ထင်ကြလဲ။

Does love always hurt?

ချစ်ခြင်းမေတ္တာက အမြဲတမ်း နာကျင်စေသလား။

Yes, love always hurts, of course.

ဟုတ်ပါတယ်၊ ချစ်ခြင်းမေတ္တာက အမြဲတမ်း နာကျင်စေပါတယ်။

Because that's what it's supposed to do.

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက လုပ်သင့်တဲ့ အရာပါ။

Mental pain is simply the high price,

စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုက ကျွန်တော်တို့ ချစ်နိုင်စွမ်းအတွက်

the very high price, that we pay for our ability to love.

ပေးဆပ်ရတဲ့ မြင့်မားတဲ့ တန်ဖိုး၊ အလွန်မြင့်မားတဲ့ တန်ဖိုးပါ။

And personally,

ကိုယ်တိုင်အနေနဲ့၊

and, you know, I've been around the block a couple of times,

လက်တွေ့ဘဝ အတွေ့အကြုံတွေ တစ်ကြိမ်၊နှစ်ကြိမ်လောက်ကြုဖူးတယ်။

personally, I think it's worth it.

ကိုယ်တိုင်အနေနဲ့၊ ဒါက ထိုက်တန်တယ်လို့ ထင်တယ်။

But we're not entirely defenseless against pain

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်က အင်ဒိုဖင်းတွေ ဒါမှမဟုတ်

because our brains produce endorphins

အတွင်းပိုင်း အိုပီရွိုက်တွေ၊ နေထိုင်ကောင်းစေတဲ့

or endogenous opioids,

မော်လီကျူးတွေ၊

our very own feel-good molecules,

ကာယနဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှု နှစ်ခုစလုံးအတွက်

the natural remedy for both physical and mental pain.

သဘာဝ ကုစားမှုကို ထုတ်လုပ်ပေးတာကြောင့် နာကျင်မှုကို လုံးဝ အကာအကွယ်မဲ့မနေဘူး။

Endorphins are released in the brain during aerobic exercise

အေရိုးဘစ် လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်နေစဉ် ဒါမဟုတ် ကိုယ် ချစ်တဲ့တစ်ယောက်နဲ့ နီးကပ်နေအခါနဲ့

or when we're close to someone we love,

ပြင်းထန်တဲ့ ဒဏ်ရာတွေ ရပြီးနောက် ချက်ချင်း

and immediately after severe injuries.

ဦးနှောက်ထဲမှာ အင်ဒိုဖင်းတွေကို ထုတ်လွှတ်ပေးတယ်။

And we now know what endorphins do,

အခု အင်ဒိုဖင်းတွေ လုပ်တာကို ကျွန်တော်တို့ သိပါပြီ၊

they attach to special receptors in the brain,

ဒါတွေက ဦးနှောက်ထဲက အထူး အာရုံခံ အင်္ဂါတွေနဲ့ တွဲဆက်နေတယ်၊

and the most important among them are mu opioid receptors.

ဒါတွေထဲက အရေးကြီးဆုံးက မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေပါ။

And just like the receptor I worked on in Kandel's lab,

ပြီးတော့ Kandel ရဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ ကျွန်တော် လုပ်ခဲ့တဲ့ အာရုံခံအင်္ဂါလိုပဲ

mu opioid receptors are GPCR.

မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံ အင်္ဂါတွေက GPCR ပါ။

Here's how they work.

ဒီမှာ ဒါတွေ လုပ်ဆောင်ပုံပါ။

Like all GPCRs, mu opioid receptors are made of seven spirals

GPCRs အားလုံးလိုပဲ မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေက ဆဲလ်အမြှေးပါးရဲ့

or loops that are stacked together,

နှစ်ဖက်စလုံးမှာ တွယ်ကပ်နေတဲ့၊

sticking through both sides of the cell membrane.

အတူတူ ဆင့်နေတဲ့ကြောင်လိမ် ဒါမှမဟုတ် ကွင်းဆက် ၇ ခုပါ။

Like this, OK.

ဒီလိုမျိုးပေါ့။

And when endorphins attach to mu opioid receptors from the outside,

အင်ဒိုဖင်းတွေက အပြင်ဘက်က မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေနဲ့ တွဲဆက်တဲ့အခါ၊

they cause them to change their shape.

ဒါတွေက သူတို့ရဲ့ပုံစံကို ပြောင်းလဲစေတယ်။

Like this, OK?

ဒီလိုမျိုးပေါ့၊ဟုတ်လား။

And this triggers a series of events inside the neurons

ဒါက နောက်ဆုံးမှာ နာကျင်မှုကို သက်သာစေတဲ့ နျူရွန်းတွေထဲက

which eventually ease the pain.

ဖြစ်စဉ် အစဉ်အတန်းကို ဖြစ်စေတယ်။

Now, forget the molecules for a second.

အခု၊ မော်လီကျူးတွေကို ခဏလောက် မေ့လိုက်ပါ။

When you hug someone you love

ပြင်းထန်တဲ့ ရုပ်ပိုင်း ဒါမှမဟုတ် စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှု

who is suffering from severe physical or mental pain,

ခံစားနေရသူ ကိုယ် ချစ်ရတဲ့ တစ်ယောက်ယောက်ကို ပွေ့ဖက်တဲ့အခါ၊

you actually cause her brain to release endorphins.

ခင်ဗျားက သူ့ဦးနှောက်ကို အင်ဒိုဖင်းကို ထုတ်လွှတ်စေတာပါ။

They attach to mu opioid receptors in her synapses and turn them on,

ဒါတွေက မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေကို နာ့ဗ်ကြောဆက်တွေမှာ တွယ်ဆက်ပြီး ဖွင့်ပေးကာ

and they soothe her pain.

သူ့နာကျင်မှုကို သက်သာစေတယ်။

And yet, sometimes mental pain gets so intense

ဒါပေမဲ့ တစ်ခါတစ်ရံ ဘယ်ချစ်မေတ္တာကမှ မသက်သာစေနိုင်လောက်အောင်၊

that no amount of love can soothe it.

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှု ပြင်းထန်လာတယ်။

But medicine has powerful drugs that can ease any physical pain.

ဒါပေမဲ့ ဆေးပညာမှာ ကာယ နာကျင်မှုကို သက်သာစေနိုင်တဲ့ အစွမ်းထက်တဲ့ ဆေးတွေရှိတယ်။

These are the narcotics or opioids like morphine.

ဒါတွေက မော်ဖင်းလို မူးယစ်ဆေးဝါးတွေ ဒါမှမဟုတ် အိုပီရွိုက်တွေပါ။

Narcotics work mainly by activating mu opioid receptors.

မူးယစ်ဆေးတွေက အဓိကအနေနဲ့ မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံတွေကို လှုံ့ဆော်ရင်း အလုပ်လုပ်တယ်။

But if so, can narcotics also treat the pain of separation?

ဒါပေမဲ့၊ ဒီလိုသာဆို၊ မူးယစ်ဆေးတွေက ခွဲခွာမှုရဲ့ နာကျင်မှုကိုလည်း ကုသနိုင်လား။

It was Jaak Panksepp who found the answer.

အဖြေကို ရှာတွေ့ခဲ့တာက Jaak Panksepp ပါ။

Panksepp gave his puppies in a separation experiment

Panksepp က ခွဲခွာမှု စမ်းသပ်မှုတစ်ခုမှာ၊ သူ့ခွေးကလေးတွေကို

tiny, tiny doses of morphine,

ကာယ နာကျင်မှုအတွက် ကုသရာမှာ အသုံးပြုတဲ့

lower than the lowest doses that are used to treat physical pain,

အနိမ့်ဆုံး ပမာဏထက် ပိုနိမ့်တဲ့ မော်ဖင်း ပမာဏလေးတွေ ပေးတော့၊

and his puppies immediately stopped crying

ခွေးကလေးတွေဟာ အော်တာ ချက်ချင်း ရပ်ပြီး

and started playing with each other as if they no longer miss their mothers.

သူတို့ မိခင်တွေကို သတိမရတော့တဲ့ အတိုင်း၊ အချင်းချင်း စကစားကြတယ်။

Let's go to humans now.

အခု လူသားတွေဆီ သွားကြရအောင်။

When mental pain in humans becomes too intense to bear

လူသားတွေမှာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှု ပြင်းထန်လွန်းလာတဲ့အခါ၊

people, some people, will do anything to stop it,

လူတချို့က ဒါကို ရပ်တန့်ဖို့ ဘာမဆို လုပ်ကြမှာပါ၊

even try to kill themselves.

သတ်သေဖို့တောင် ကြိုးစားကြမှာပါ။

တကယ်တော့ ဒါကို ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စိတ်ကုဂါကုဆရာဝန်အနေနဲ့ ပြောနေတာပါ၊

Indeed, and I'm saying this as a clinical psychiatrist,

unbearable mental pain is a huge risk factor for suicide.

မခံရပ်နိုင်တဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုက သတ်သေ မှုအတွက် အန္တရာယ် အကြောင်းရင်းကြီးတစ်ခုပါ။

But if narcotics treat physical pain,

ဒါပေမဲ့၊ မူးယစ်ဆေးတွေက

and if they can soothe the mental pain of separation,

ကာယ နာကျင်မှုကို ကုသပေးပြီး ခွဲခွာမှုရဲ့

can they also help suicidal people become less suicidal?

စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုကို သက်သာစေနိုင်ရင်၊ သတ်သေမှု ပိုနည်းလာဖို့ ကူညီပေးနိုင်လား။

A few years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်က၊

together with Panksepp and other colleagues,

Panksepp နဲ့ တခြားလုပ်ဖော်တွေနဲ့အတူ ကျွန်တော့် သုတေသနအဖွဲ့က

my research team conducted a clinical trial.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှုတစ်ခု ပြုလုပ်ခဲ့တယ်။

We gave people who were severely suicidal very low doses of a narcotic drug,

buprenorphine လို့ခေါ်တဲ့ မူးယစ်ဆေးရဲ့ အလွန်နည်းတဲ့ ပမာဏကို

called buprenorphine, for four weeks.

အလွန် သတ်သေချင်စိတ်ပေါက်နေတဲ့သူတွေကို ၄ ပတ်လုံးလုံး ပေးခဲ့ကြတယ်။

We discovered that tiny, tiny doses of buprenorphine,

ကာယ နာကျင်မှုကို ကုသဖို့ နည်းလွန်းတဲ့

which are too low to treat physical pain,

buprenorphine ဆေး ပမာဏလေးတွေဟာ

helped many of them become less suicidal.

သတ်သေမှု ပိုနည်းလာအောင် ကူညီပေးခဲ့တာ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

But narcotics are extremely dangerous drugs.

ဒါပေမဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေက အလွန်အမင်း အန္တရာယ်များတဲ့ ဆေးဝါးတွေပါ။

They may cause addiction, and they're lethal in overdose.

ဒါတွေက ဆေးစွဲစေနိုင်ပြီး ဆေးပမာဏလွန်တဲ့အခါ သေနိုင်တယ်။

In contrast, endorphins are not lethal in overdose,

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့၊ အင်ဒိုဖင်းတွေက ဆေးပမာဏလွန်တဲ့အခါ မသေနိုင်တဲ့အပြင်

and they're much less likely to cause addiction.

ဆေးစွဲစေဖို့အကြောင်း အများကြီး ပိုနည်းတယ်။

So narcotics and endorphins probably activate mu opioid receptors

ဒါကြောင့် မူးယစ်ဆေးနဲ့ အင်ဒိုဖင်းတွေဟာ မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေကို

in different ways.

နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ လှုံ့ဆော်နိုင်တယ်။

Now, if we could find drugs that activate mu opioid receptors

အင်ဒိုဖင်းတွေက လှုံ့ဆော်ပုံနဲ့ ဆင်တူတဲ့နည်းနဲ့ မြူအိုပီရွိုက်

in a way that resembles how endorphins activate them,

အာရုံခံအင်္ဂါတွေကို လှုံ့ဆော်တဲ့ ဆေးဝါးတွေလို့ ဆုံးဖြတ်နိုင်ရင်၊

we might be able to treat physical and mental pain

မူးယစ်ဆေးတွေရဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတချို့မပါဘဲ

without some of the dangerous side effects of narcotics.

ကာယနဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုကို ကုသနိုင်လောက်တယ်။

And when my research team came to this conclusion,

ကျွန်တော့်ရဲ့ သုတေသနအဖွဲ့က ဒီကောက်ချက်ကို ချတဲ့အခါ၊

I suddenly remembered what I had learned in Kandel's lab many, many years ago.

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်များစွာက Kandel ရဲ့ ဓာတ်ခွဲ ခန်းမှာ သင်ယူခဲ့တာတွေကို ရုတ်တရက် သတိရတယ်။

Some GPCRs can be activated by two different drugs at the same time.

တချို့ GPCRs တွေ ကို တစ်ချိန်တည်းမှာ မတူတဲ့ ဆေးနှစ်မျိုးနဲ့ လှုံဆော်နိုင်တယ်။

And when this happens,

ဒီလိုဖြစ်လာတဲ့အခါ၊

the result may be different from what happens

ရလဒ်က ဆေးတစ်မျိုးတည်းနဲ့ လှုံ့ဆော်ခံရတဲ့အခါ၊

when they're activated by just one drug.

ဖြစ်ပျက်တာနဲ့ ခြားနားနိုင်တယ်။

So our research team then used molecular computing technologies

ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ သုတေသနအဖွဲ့က မော်လီကျူး ကွန်ပျူတာနည်းပညာတွေကို သုံးပြီး

to create a detailed virtual model of the human mu opioid receptor.

လူသား မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေရဲ့ အသေးစိတ် အသွင်တု ပုံစံကို ဖန်တီးခဲ့ကြတယ်။

And then, with the help of programs known as molecular docking algorithms,

ဒီနောက် molecular docking algorithms လို့ လူသိများတဲ့ ပရိုဂရမ်တွေရဲ့ အကူအညီနဲ့

we screened thousands of existing drugs on a virtual model of the receptor.

လက်ရှိဆေးဝါး ထောင်ချီကို အာရုံခံ အင်္ဂါရဲ့ အသွင်တု ပုံစံမှာ စစ်ဆေးခဲ့တယ်။

Eventually, we found a way to teach an old dog,

နောက်ဆုံးတော့ ခွေးအိုတစ်ကောင်ကို သင်ပေးဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု ရှာတွေ့ခဲ့တယ်၊

that's the human mu opioid receptor,

ဒါက လူသား မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါ၊

some new tricks.

လှည့်ကွက်အသစ်တချို့ပါ။

We found two drugs that are not narcotics,

မူးယစ်ဆေးမဟုတ်တဲ့ ဆေးဝါး နှစ်မျိုးကို ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရှိခဲ့ပြီး

and they work together in very, very small doses

မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါကို လှုံ့ဆော်ပေးဖို့ အလွန်သေးငယ်တဲ့

to activate the human mu opioid receptor.

ပမာဏတွေမှာ ဒါတွေက အတူတကွ လုပ်ဆောင်ကြတယ်။

I'm not telling you their names,

ဒါတွေရဲ့ အမည်တွေကို ပြောမှာမဟုတ်တာက

because we still have to run many tests and clinical trials

ဒါတွေရဲ့ ပေါင်းစပ်မှုက ကျွန်တော်တို့ ထင်တာကို အတိအကျ လုပ်တာကို

before we can be certain

မသေချာနိုင်ခင်၊ စမ်းသပ်မှုတွေနဲ့

that their combination does exactly what we think it does.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှုများစွာကို လုပ်ဆောင်နေရဆဲဖြစ်လို့ပါ။

But both of these drugs have been around for many, many years,

ဒါပေမဲ့ ဒီဆေးနှစ်မျိုးစလုံးက နှစ်ပေါင်းများစွာ အနီးမှာ ရှိနေခဲ့ပြီး

and they've been used by millions of people.

လူသန်းပေါင်းများစွာက အသုံးပြုခဲ့ကြတာပါ။

So we know that they're safe for humans.

ဒါတွေက လူသားတွေအတွက် ဘေးကင်းတာကို သိပါတယ်။

Here's our bottom line.

ဒီမှာ အဓိက အချက်ပါ။

Let's summarize what we've seen.

ကျွန်တော်တို့ မြင်ခဲ့တာတွေကို အကျဉ်းချုပ်ရအောင်။

First and foremost, mental pain is real.

ပထမဆုံးအနေနဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုက တကယ်ပါ။

It's hardwired into our brains.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ ဦးနှောက်ထဲမှာ စွဲခိုင်နေတာပါ။

And mental pain is an essential part of mourning and depression and sadness.

စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုက ပူဆွေး၊စိတ်ဓာတ်ကျတာ၊ ဝမ်းနည်းမှုတွေရဲ့ မရှိမဖြစ်အစိတ်အပိုင်းပါ။

And when it gets severe enough, it can actually make people suicidal.

ဒါက အတော်အသင့် ပြင်းထန်လာတဲ့အခါ၊ လူတွေကို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်သတ်သေစေနိုင်တယ်။

Endorphins are brain's natural remedy for physical and mental pain,

အင်ဒိုဖင်းတွေက ရုပ်နဲ့ စိတ်ပိုင်းနာကျင်မှု အတွက် ဦးနှောက်ရဲ့ သဘာဝ ကုစားမှုဖြစ်ပြီး

and they work mainly, not exclusively,

အဓိကအနေနဲ့ သီးသန့်မဟုတ်ဘဲ၊

but mainly by activating mu opioid receptors.

အဓိကအနေနဲ့ မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါ တွေကိုလှုံ့ဆော်ရင်း အလုပ်လုပ်တယ်။

Now, narcotics also activate mu opioid receptors,

မူးယစ်ဆေးတွေက မြူအိုပီရွိုက် အာရုံခံအင်္ဂါတွေကိုပါ လှုံ့ဆော်ပေမဲ့၊

but in a way that causes addiction and can lead to death.

ဆေးစွဲစေပြီး သေစေနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ပါ။

And this is why narcotics are so dangerous.

ဒီတော့ မူးယစ်ဆေးတွေဟာ အရမ်းအန္တရာယ်များပါတယ်။

New computational technologies have helped us identify two existing drugs

ကွန်ပြုတာ နည်းပညာအသစ်တွေက မူးယစ်ဆေးတွေရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတချို့မပါဘဲ

that together may treat physical and mental pain

ရုပ်ပိုင်းနဲ့ စိတ်ပိုင်း နာကျင်မှုကို အတူတူ ကုသနိုင်တဲ့

without some of the severe side effects of narcotics.

လက်ရှိ ဆေးဝါးနှစ်မျိုးကို သိမြင်စေခဲ့တယ်။

However, this is still a work in progress.

ဒါပေမဲ့ ဒါက လုပ်ဆောင်နေဆဲပါ။

It would be a few years before it may become an approved treatment.

ဒါက ခွင့်ပြုပေးတဲ့ ကုသမှု ဖြစ်မလာခင်၊ နှစ်အနည်းငယ်လောက်ဖြစ်မှာပါ။

But, and this is the last thing I'm going to say,

ဒါပေမဲ့၊ ဒါက ကျွန်တော် နောက်ဆုံး ပြောမယ့်အရာပါ၊

regardless of drugs,

ဆေးတွေက ဘာပဲဖြစ်ဖြစ်၊

you have the ability to help family and friends

ပြင်းထန်တဲ့ ရုပ်ပိုင်း ဒါမှမဟုတ် စိတ်ပိုင်းနာကျင်မှု ခံစားနေရတဲ့ မိသားစုနဲ့

who are in severe physical or mental pain.

မိတ်ဆွေ တွေကို ကူညီနိုင်စွမ်း ခင်ဗျားမှာ ရှိတယ်။

Thank you very much.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)