The Science of Lifespan — and the Impact of Your Five Senses | Christi Gendron | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

I'm here to tell you that what we sense,

အာရုံခံစားရတာတွေ၊ ဆိုလိုတာက အမြင်၊ အနံ့၊ အကြား အရသာနဲ့ ထိတွေ့တာတွေက

meaning what we see, smell, hear, taste and touch,

ကျွန်မတို့ ဘယ်လောက် အသက်ရှည်နေရပုံကို သက်ရောက်မှုရှိတာကို

can impact how long we live.

ပြောပြဖို့ ဒီကို ရောက်လာတာပါ။

Now this may seem extraordinary, but it really isn't.

ကဲ ဒါက ထူးခြားပုံရပေမဲ့၊ တကယ်တော့ မထူးခြားပါဘူး။

Let's say that you wake up one morning

တစ်မနက် သင်ဟာ အိပ်ရာကနေ နိုးထပြီး

and are trying to decide whether to go to an amusement park.

အပန်းဖြေ ဥယျာဉ်ကို သွားရမလားဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်ဆိုပါစို့။

One of the very first things you might do is to step outside and check the weather.

ပထမဆုံး လုပ်နိုင်တာတစ်ခုက အပြင်ထွက်ပြီး ရာသီဥတုကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးတာပါ။

When you do, you see that the sky is blue, that the sun is out.

ဒီလိုလုပ်တဲ့အခါ ကောင်းကင်က အပြာရောင်၊ နေထွက်နေတာကို တွေ့ရတယ်။

You hear that the birds are chirping.

ငှက်တွေ က်တွေ တကျိကျိ အော်နေတာကို ကြားရတယ်။

You feel how warm it is on your skin.

သင့်အရေပြားပေါ်မှာ ဘယ်လောက် နွေးနေတာကို ခံစားရတယ်။

Based on all of this information,

ဒီအချက်အလက်အားလုံးကို အခြေခံပြီး

you decide it is a perfect day for going to the park.

ပန်းခြံကိုသွားဖို့ အကောင်းဆုံးနေ့လို့ သင် ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

You have used your senses to impact your decision.

သင့်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သက်‌ရောက်ဖို့ အာရုံတွေကို သင် အသုံးပြုလိုက်တာပါ။

Now gathering this information does more than simply impact your behavior.

ကဲ၊ ဒီအချက်အလက်တွေကို စုဆောင်းတာက သင့်ရဲ့အပြုအမူကို သက်ရောက်တာထက်ပိုပါတယ်။

It also can affect your emotions

ဒါက သင့်ရဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေအပြင်၊

as well as how your body physically responds.

သင့်ရဲ့ခန္ဓာကိုယ် တုံ့ပြန်ပုံကိုပါ သက်ရောက်စေနိုင်တယ်။

To demonstrate, let's say you've arrived at that amusement park,

သရုပ်ပြဖို့ဆိုရင်၊ ဒီအပန်းဖြေ ဥယျာဉ်ကို သင် ရောက်သွားပြီး သင် မြင်ရတဲ့

and one of the very first things that you see

ပထမဆုံး အရာတွေထဲက တစ်ခုက

is a roller coaster.

ရိုလာကိုစတာဆိုပါစို့။

You see the speed with which it moves.

ဒါက အမြန်နှုန်းနဲ့ ရွေ့ လျားနေတာကို သင် မြင်တယ်။

You see the twists and turns it takes.

အလှည့်၊ အပြောင်းတွေလုပ်တာကို မြင်ရတယ်။

You see the terrified look on the riders' faces.

စီးနေသူတွေရဲ့ မျက်နှာတွေမှာ ထိတ်လန့်နေတဲ့ ပုံကို မြင်ရတယ်။

You hear their screams. Even right here, right now,

သူတို့ရဲ့အော်ဟစ်သံတွေကို ကြားရတယ်။ လောလေဆယ် ဒီနေရာမှာတောင်၊

this sensory event may be causing you to feel anxious

ဒီအာရုံခံ ဖြစ်ရပ်က သင့်ကို ပူပန်တာတွေ၊

or even excited,

စိတ်လှုပ်ရှားတာတွေ၊

feelings that are associated with butterflies in your stomach,

သင့်ရဲ့ စိုးရိမ်စိတ်တွေနဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ ခံစားချက်တွေ၊

a racing heartbeat, even sweating palms.

နှလုံးခုန်နှုန်း မြန်တာ၊ လက်ဖဝါး ချွေးထွက်တာတွေတောင် ဖြစ်စေလောက်မှာပါ။

Your senses have caused your body to change.

သင့်အာရုံတွေက သင့်ကိုယ်ခန္ဓာကို ပြောင်းလဲသွားစေခဲ့တာပါ။

This is an example

ဒါက အလွန်တိုတောင်းတဲ့

of how a very short sensory perceptive event can impact you.

အာရုံခံ သိမြင်မှု ဖြစ်ရပ်က သင့်အပေါ် သက်ရောက်နိုင်ပုံရဲ့ နမူနာတစ်ခုပါ။

What do you imagine

အများကြီး ပိုကြာရှည်တဲ့

a much longer sensory event might do to you?

အာရုံခံ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုက သင့်ကို သက်ရောက်နိုင်လောက်တာကို စိတ်ကူးမိလား။

This is the question that I am interested in addressing.

ဒါက ကျွန်မ ဖြေရှင်းဖို့ စိတ်ဝင်စားတဲ့ မေးခွန်းပါ။

And what scientists like me have discovered

ကျွန်မလို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တာက

is that prolonged sensory events

ရှည်ကြာတဲ့ အာရုံခံ ဖြစ်ရပ်တွေက တိရစ္ဆာန်တစ်ကောင်ရဲ့

can impact the lifespan of an animal.

သက်တမ်းကို သက်ရောက်နိုင်တယ်ဆိုတာပါ။

This has been shown with worms, flies, mice.

ဒါကို တီကောင်တွေ၊ ယင်ကောင်တွေ၊ ကြွက်တွေနဲ့အတူ ပြသထားပါတယ်။

When you expose them to pheromones, it impacts how long they live.

သူတို့ကို ဖီရိုမုန်းနဲ့တွေ့ထိစေတဲ့အခါ၊ဒါက ဘယ်လောက်ကြာကြာ ရှင်သန်ပုံကို သက်ရောက်တယ်။

Now at this point, you might be asking yourself,

ကဲ၊ ဒီအချိန်မှာ ယင်ကောင် ဒါမှမဟုတ်

um, what does a worm, a fly or a mouse have to do with me?

ကြွက်တစ်ကောင်က ငါ နဲ့ ဘာဆိုင်လဲလို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မေးနေကြလောက်တယ်။

I would argue more than you realize.

သင်တို့ နားလည်တာထက် ကျွန်မ ပိုစောဒကတက်မိမှာပါ။

The genes or genetic material that you find within a worm

တီကောင် ဒါမှမဟုတ် ယင်ကောင်တစ်ကောင် အတွင်းမှာ တွေ့ရတဲ့ ဗီဇတွေ

or within a fly,

ဒါမှမဟုတ် ဗီဇ ပစ္စည်းတွေက

that is approximately 60 to 75 percent similar to our own.

ကျွန်မတို့ ဗီဇတွေနဲ့ ၆၀ ကနေ ၇၅ % နီးပါး ဆင်တူတယ်။

This increases to 85 percent if we compare ourselves to a mouse.

ကြွက်တစ်ကောင်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရင်၊ ဒါက ၈၅% အထိ တိုးလာတယ်။

Furthermore, the fact that three very different animals

ဒါ့အပြင် အလွန် ကွဲပြားတဲ့ တိရစ္ဆာန်သုံးကောင်စလုံးက

all respond in terms of changing their lifespan

သီးခြား ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်တစ်ခုနှင့် ထိတွေ့တဲ့အခါ၊

when exposed to a specific environmental cue,

သူတို့ရဲ့သက်တမ်းကို ပြောင်းလဲစေတာအရ တုံ့ပြန်တယ်ဆိုတဲ့အချက်က

this suggests that those underlying biological processes

ဒီအပြောင်းအလဲတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ ငုပ်နေတဲ့

that drive those changes are similar.

ဇီဝဖြစ်စဉ်တွေက တူညီနေတာကို ညွှန်းနေတာပါ။

Therefore, there is every reason to believe

ဒါကြောင့် ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ် တွေက ကျွန်မတို့ ကိုယ်ပိုင် လူသား

that environmental cues impact our own very human aging process.

အိုမင်းခြင်းဖြစ်စဉ်အပေါ် သက်ရောက်တယ်လို့ ယုံကြည်ဖို့ ခိုင်မာတဲ့ အကြောင်းရင်းရှိတယ်။

In order to study environmental cues and how they impact lifespan,

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်တွေနဲ့ ဒါတွေက သက်တမ်းကို သက်ရောက်ပုံကို လေ့လာဖို့

our lab has decided to focus on the nervous system.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းက အာရုံကြော စနစ်ကို အာရုံစိုက်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

Now why the nervous system?

ကဲ၊ ဘာကြောင့် နဗ်ကြောစနစ်ဖြစ်ရတာလဲ။

Well, we can think of the nervous system as a communication hub.

အာရုံကြောစနစ်ကို ဆက်သွယ်ရေး ဗဟိုချက် တစ်ခုအဖြစ် မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။

It's responsible for gathering that sensory information,

ဒါက အာရုံခံ သတင်းအချက်အလက်ကို စုဆောင်းတာ၊ ဒါကို စီမံပြုပြင်တာနဲ့ ဒီနောက်

for processing it and then for causing those bodily changes that occur.

ဖြစ်ပျက်တဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်ပေါ် စေတာအတွက် တာဝန်ရှိတာပါ။

Furthermore, to do this research,

ဒါ့အပြင် ဒီသုတေသန လုပ်ဖို့

we need to control the environment

တိရစ္ဆာန်တစ်ကောင် တစ်သက်လုံး ရှိနေတဲ့

that an animal is in for its entire life.

ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းချုပ်ဖို့လိုပါတယ်။

This is something that would be pretty difficult at best,

ဒါက အကောင်းဆုံးအနေအထားမှာ အတော်လေး ခက်ခဲပြီး

and unethical at worst to do using humans.

အဆိုးဆုံးအနေအထားမှာ လူသားတွေကို အသုံးပြုဖို့ ကျင့်ဝတ်နဲ့မညီတဲ့အရာပါ။

I therefore use this little guy,

ဒါကြောင့် သက်တမ်းကို သက်ရောက်စေတဲ့

Drosophila melanogaster,

ကျွန်မတို့ တူညီနေတာတွေကို နားလည်ဖို့

also known as the fruit fly

သစ်သီးယင် ဒါမှမဟုတ်

or the pest that came home on your bananas from the grocery store,

သင်တို့ရဲ့ ငှက်ပျောသီးပေါ်မှာ အိမ်လုပ်ဖို့ လာတဲ့

in order to understand the things that we share in common

ပိုးမွှားလို့လည်း သိကြတဲ့ Drosophila melanogaster ဆိုတဲ့

that impact lifespan.

ဒီကောင်လေးကို သုံးပါတယ်။

Now fruit flies are amazing for this type of research.

ကဲ၊ သစ်သီးယင်တွေက ဒီလိုသုတေသနမျိုးအတွက် အံ့ဩစရာကောင်းပါတယ်။

They live a short amount of time.

သူတို့က သက်တမ်းတိုတိုမှာ ရှင်သန်ကြတာပါ။

They only live two or three months.

သူတို့က နှစ်လ၊ သုံးလပဲ အသက်ရှင်ကြတယ်။

They have a brain and a central nervous system.

သူတို့မှာ ဦးနှောက်တစ်လုံးနဲ့ ဗဟို အာရုံကြော စနစ်တစ်ခုရှိတယ်။

And we can easily activate or inhibit specific neuron cells

ဒီပြောင်းလဲမှုတွေက တိရိစ္ဆာန်က ဘယ်လောက် ကြာကြာ ရှင်သန်ပုံကို သက်ရောက်ပုံကို သိဖို့

or even the activities of specific molecules

သီးခြား အာရုံကြော ဆဲလ်တွေ ဒါမဟုတ် သီးခြား မော်လီကျူးတွေရဲ့

in order to see how these changes impact how long the animal lives.

လုပ်ဆောင်မှုတွေကိုတောင် အလွယ်တကူ အသက်သွင်း ဒါမှမဟုတ် တားဆီးနိုင်တယ်။

Now I am the first to admit

အခုဆိုရင် သစ်သီးယင်တွေနဲ့ အလုပ်လုပ်ရတာ ဘယ်လောက်

that my belief of how great it is to work with fruit flies is biased.

ကြီးကျယ်တယ်ဆိုတဲ့ ကျွန်မ ယုံကြည်ချက်က ဘက်လိုက်တာကို ပထမဆုံး ဝန်ခံရမှာက ကျွန်မပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But that's because I'm a fly girl.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မက ယင်မလေးတစ်ယောက်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So our lab has studied how very many different environmental cues

ဒီတော့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်တွေက ဒီတိရစ္ဆာန်ရဲ့ သက်တမ်းကို သက်ရောက်ပုံကို

have impacted the lifespan of this animal.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းက လေ့လာခဲ့ကြတယ်။

I'm going to highlight one in particular,

အထူးသဖြင့် တစ်ခုကို အသားပေးမှာပါ၊

and that is death perception.

ဒါက သေတာကို သိတာပါ။

Yes, I said death.

ဟုတ်တယ်၊ သေတာလို့ ကျွန်မ ပြောလိုက်တယ်။

So why are we interested

ဒါဆို ယင်တစ်ကောင်က အခြား ယင်ကောင်သေတွေကို

in whether a fly can recognize other dead flies?

သိနိုင်လားဆိုတာကို ဘာကြောင့် ကျွန်မတို့ စိတ်ဝင်စားတာလဲ။

We're interested in this so that we can develop therapies

ကျွန်မတို့ စိတ်ဝင်စားတာက သေတဲ့ ဝန်းကျင်က စိတ်ဖိစီးတဲ့ အခြေအနေတွေကြောင့်

for people who find themselves developing negative health consequences

မကောင်းတဲ့ ကျန်းမာရေး အကျိုးဆက်တွေ ဖြစ်ပေါ်လာတာကို

as a result of stressful situations surrounding death.

သိလိုက်ရတဲ့ လူတွေအတွက် ကုထုံးတွေ တီထွင်နိုင်အောင်လို့ပါ။

If you think about this,

ဒီအကြောင်း စဉ်းစားမိရင်၊

this could impact soldiers and first responders.

ဒါက စစ်သားတွေနဲ့ အရေးပေါ် ကယ်ဆယ်ရေး သမားတွေကို သက်ရောက်နိုင်ပါတယ်။

You're thinking, "What? A fly can actually recognize another dead fly?"

သင်တို့ တွေးနေတာက “ဘာလဲဟ။ ယင်တစ်ကောင်က နောက်တစ်ကောင် သေတာကို တကယ်သိနိုင်လို့လား။”

The answer is yes.

အဖြေက သိနိုင်ပါတယ်။

If I take a vial of flies and I put dead in there,

ယင်တစ်ကောင်ကို ပုလင်းနဲ့ပိတ်ပြီး ဒီထဲမှာ သေစေမယ်ဆိုရင်၊

they send out a signal to other flies

ဒီယင်က တခြားယင်ကောင်တွေကို

to stay away.

ဝေးဝေးရှောင်နေဖို့ အချက်ပြတယ်။

We can measure this.

ဒါကို ကျွန်မတို့ တိုင်းတာနိုင်တယ်။

You know those flies in the vial with the dead?

အသေတွေရှိတဲ့ ပုလင်းထဲက ယင်ကောင်တွေကို သိလား။

They lose weight and they die sooner.

သူတို့ဟာ အလေးချိန်ကျပြီး စောစော သေသွားကြတယ်။

Now that we know that there's all these effects,

ကဲ၊ ဒီအကျိုးဆက်တွေအားလုံးရှိတာ ကျွန်မတို့ သိနေတဲ့အတွက်

we wanted to make sure this was real.

ဒါက တကယ်ဆိုတာ သေချာအောင်လုပ်ချင်တယ်။

So, you know, the first thing that you might imagine

ဒီတော့ ပထမဆုံး စိတ်ကူးကြည့်နိုင်လောက်တာက၊

is that, well, those flies with the dead, they're getting an infection.

အသေတွေနဲ့ရှိနေတဲ့ ယင်ကောင်တွေဟာ ရောဂါ ကူးစက်နေတာပါ။

They're getting sick, and that's what's causing them to die.

သူတို့ ဖျားနာနေတယ်၊ ဒါက သူတို့ကို သေစေတာပါ။

But we know this isn't the case,

ဒါပေမဲ့ ဒါက ဒီလိုမဟုတ်တာကို ကျွန်မတို့ သိတာက၊

because if I do the experiment

ပိုးသတ်ထားတဲ့ ဒါမှမဟုတ်

under sterile or infection-free conditions,

ရောဂါကူးစက်မှုကင်းတဲ့ အခြေအနေတွေအောက်မှာ စမ်းသပ်မှုလုပ်မယ်ဆိုရင်၊

the live flies, they still die when they're with the dead.

ယင်ကောင် အရှင်တွေက အသေတွေနဲ့အတူရှိတဲ့အခါ၊ သေနေတုန်းဖြစ်တာကြောင့်ပါ။

But if you take that vial of flies

ဒါပေမဲ့ ယင်ကောင်တွေရဲ့ ပုလင်းနဲ့ပိတ်ပြီး

and you put them in complete darkness

၂၄ နာရီလုံးလုံး အမှောင်ထဲမှာ

for 24 hours, all the time,

တစ်ချိန်လုံး ထားမယ်ဆိုရင်၊

they never see the light,

သူတို့ဟာ အလင်းကို လုံးဝ မမြင်ရဘူး၊

those flies live just as long

ဒီယင်ကောင်တွေဟာ ပုလင်းထဲမှာ

as flies that never had dead in their vial to begin with.

အစတည်းက ယင်ကောင်အသေတွေ တစ်ခါမှ မရှိသရွေ့ အသက်ရှင်ကြတယ်။

This indicates that it is the sight of the dead

ဒါက အသေတွေကို မြင်နေရတာက သူတို့ရဲ့ သက်တမ်းကို သက်ရောစေတဲ့

that is causing all those biological changes,

ဇီဝဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုအားလုံးကို

which impacts their lifespan.

ဖြစ်ပေါ်စေတာကို ဖော်ပြတာပါ။

So now that we know that flies can sense other dead,

ဒီတော့ ယင်ကောင်တွေဟာ တခြားယင်သေတွေကို အာရုံခံနိုင်တယ်ဆိုတာ သိပြီဆိုတော့

we turned our attention toward trying to understand

ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ ဇီဝဖြစ်စဉ်တွေအကြောင်း

a little bit more about those biological processes

နည်းနည်း ပိုနားလည်ဖို့ ကြိုးစားတာဆီ ကျွန်မတို့

that are happening.

အာရုံစိုက်ခဲ့တယ်။

What are the changes?

အပြောင်းအလဲတွေက ဘာတွေလဲ။

And what we discovered was that molecules found in our own bodies,

ကျွန်မတို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တာကတော့ ဆာရိုတိုနင်နဲ့ အင်ဆူလင်အပါအဝင်

including serotonin and insulin, had a role.

ကိုယ်ခန္ဓာထဲမှာ တွေ့ရတဲ့ မော်လီကျူးတွေမှာ ကဏ္ဍတစ်ခု ရှိတယ်ဆိုတာပါ။

Furthermore, we discovered parts of the fly brain

ဒါ့အပြင် အသေတွေနဲ့ ထိတွေ့တဲ့အခါ၊ ဘယ်လောက် ကြာကြာ အသက်ရှင်တယ်ဆိုရာမှာ

that played a role in how long they live when exposed to dead

ကဏ္ဍတစ်ခု ပါဝင်တဲ့ ယင်ကောင်ရဲ့ ဦးနှောက် အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ

that have similarities with regions of our own brains.

ကျွန်မတိုရဲ့ ဦးနှောက် နယ်ပယ်တွေနဲ့ ဆင်တူတာတွေ ရှိနေတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

This is what we know about just one type of environmental cue.

ဒါက ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်တစ်မျိုး တည်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မတို့ သိတာပါ။

တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ သက်တမ်းကို သက်ရောက်စေတဲ့

There are many different environmental cues

that impact the lifespan of animals.

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်အမျိုးမျိုးရှိပါတယ်။

These include the temperature that the animal is kept in.

ဒါတွေမှာ တိရစ္ဆာန်က သိုမှီးထားတဲ့ အပူချိန် ပါဝင်တယ်။

These include the smell of food,

ဒါတွေမှာ အစာရဲ့ အနံ့၊

the wavelength of light they are exposed to,

သူတို့ ထိတွေ့တဲ့ အလင်းရဲ့ လှိုင်းအလျား၊

even the perception of pain.

နာကျင်မှု နဲ့ပတ်သက်ပြီး သိမြင်မှုတောင် ပါဝင်တယ်။

In order for us to develop therapies

ကျန်းမာတဲ့ အိုမင်းခြင်းကို မြှင့်တင်ပေးတဲ့

that promote healthy aging,

ကုထုံးတွေ တီထွင်ဖို့

we must understand the basic biology of all of these cues,

ဒီအရိပ်နိမိတ်အားလုံးရဲ့ အခြေခံ ဇီဝဗေဒကို ကျွန်မတို့ နားလည်ရမှာပါ

because after all, we don't live in a world

ဘာလို့လဲဆိုတော့ နောက်ဆုံးတော့ ကျွန်မတို့ဟာ တစ်ကြိမ်မှာ

where we receive one cue at a time.

အရိပ်နိမိတ်တစ်ခု လက်ခံရရှိတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုမှာ နေထိုင်တာမဟုတ်လို့ပါ။

So what does this all mean?

ဒီတော့ ဒါတွေအားလုံးက ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ။

I would love nothing more than to be able to tell you

ဒီပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အရိပ်နိမိတ်တွေကို သင်တို့ ကိုယ်တိုင် ထိတွေ့သင့်တယ်၊

that you should expose yourself to this environmental cue,

အရှည်ဆုံး၊ အကျန်းမာဆုံး ဘဝမှာနေထိုင်ဖို့

you should avoid that one

ဒီတစ်ခုကို သင်တို့ ရှောင်သင့်တယ်လို့

in order to live your longest, healthiest life.

ကျွန်မ ပြောပြချင်တာထက် ပိုနှစ်သက်စရာမရှိဘူး။

But I simply can't do that yet.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ဒါကို မလုပ်နိုင်သေးဘူး။

We're just not there.

ကျွန်မတို့က အဲဒီမှာပဲ မဟုတ်ဘူး။

But we're pushing hard towards this type of understanding,

ဒါပေမဲ့ ဒီလို နားလည်မှုမျိုးဆီ ကျွန်မတို့ အားစိုက်လုပ်ဆောင်နေတယ်၊

and we're going to do it with these little guys.

ကျွန်မတို့ ဒီကောင်လေးတွေနဲ့ ဒါကို လုပ်ဆောင်ကြမှာပါ။

After all, six Nobel Prizes have been won

နောက်ဆုံးတော့ တီကောင်တွေ၊ ယင်ကောင်တွေ၊

based on work with Drosophila

ကြွက်တွေ၊ ဟုတ်တယ်၊ လူတွေအပါအဝင်၊

that impacts the biology and helps us all,

ဇီဝဗေဒကို သက်ရောက်ိပြီး ကျွန်မတို့ အားလုံးကို ကူညီပေးတဲ့

including worms, flies, mice,

Drosophila နဲ့ အလုပ်အပေါ် အခြေခံပြီး

and yes, humans.

နိုဘယ်လ်ဆု ခြောက်ခုကို ဆွတ်ခူးခဲ့တာပါ။

And on that note, I'd like to leave you with a happy perceptive experience

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဒါက သင့်ဘဝကို အသေအချာ သက်ရောက်စေမယ်ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

in the hopes that this positively impacts your life.

ပျော်ရွှင်၊ ထိုးထွင်းသိမြင်တဲ့ အတွေ့အကြုံ တစ်ခုကို သင်တို့အတွက် ချန်ထားခဲ့ချင်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)