Possible futures from the intersection of nature, tech and society | Natsai Audrey Chieza

Transcriber:

Translator: Shkak Nasradeen Mustafa Reviewer: Daban Q. Jaff

In 1998, my friends and I won a national art competition.

ساڵی ١٩٩٨، من و هاوڕێکانم پێشبڕکێیەکی هونەری نەتەوەییمان بردەوە.

The prize was a week in Disneyland Paris,

خەڵاتەکە هەفتەیەک بوو بۆ دیزنیلاند پاریس،

with hundreds of other children from across the world,

لەگەڵ سەدان منداڵی تر لە هەموو جیهانەوە،

as delegates to UNESCO's International Children's Summit.

وەک نوێنەر لە ڕێکخراوی یونسکۆی جیهانی منداڵان.

Now this was no ordinary trip to Disneyland.

ئەمە گەشتێکی ئاسایی نەبوو بۆ دیزنی لاند.

Between running riot in the park and making friends,

لە نێوان ئاژاوەگێڕیی لە پارکەکەدا و دروستکردنی هاوڕێ،

we workshopped the future of this planet.

وۆرکشۆپی داهاتووی ئەم هەسارەیەمان کرد.

How could we overcome the problems of pollution

چۆن بتوانین بەسەر کێشەکانی پیسبوون زاڵببین

and their threats to human and environmental health?

و هەڕەشەکانیان بۆ سەر مرۆڤ وە تەندروستی ژینگەیی؟

How could we guarantee universal human rights

چۆن دەتوانین گەرەنتی مافی مروڤ بکەین..

of equality, justice and dignity?

بە کەڕامەت و یەکسانی و دادپەروەری؟

Towards the end of the summit,

بەرەو کۆتایی لوتکە،

we created a 20-year time capsule,

کەپسولێکی کاتی 20 ساڵەمان دروست کرد،

with each country planting a vision of the future they hoped for.

لەگەڵ هەر وڵاتێکدا بوونی پلانێک لە داهاتوو کە هیوایان بۆ دەخوازن.

But as I look around today,

بەڵام وەک ئەمڕۆ سەیری دەورووبەر دەکەم،

it's clear to me that those visions have not come true yet.

بۆ من ڕوونە کە ئەو هیوایانە تا ئێستا نەهاتوونەتە دی.

We're confronted by the same crises,

ڕووبەڕووی هەمان قەیران دەبینەوە،

made infinitely worse through decades of geopolitical inaction.

بە شێوەکی خراپتر لە ماوەی دەیان ساڵی دیکدا بە هەڵوەشانەوەی پەیوەندی سیاسی.

We now face global existential risks as a result of the climate emergency,

ئێستا ڕووبەڕووی مەترسی جیهانی بوون دەبینەوە لە ئەنجامی کەش و هەوادا،

with the world's least-resourced and most disenfranchised

لەگەڵ کەمترین سەرچاوەی جیهانی و زۆر دوورخرانەوە و

made more vulnerable despite having contributed least to the problem.

زیاتر لاواز بوون، سەرەڕای ئەوەی هەوڵی چارەسەری کێشەکەیان داوە.

That trip to Disneyland

گەشتەکە بۆ دیزنی لاند

taught me that art and design had the power to imagine

ئەو هونەر و دیزاینەی فێرکردم و هێزی ئەوەی هەبوو کە وێنای

other possible futures.

داهاتوو نیشان بدات.

The question is: "How do we actually build them?"

پرسیارەکە ئەوەیە: چۆن دروستیان بکەین؟

Today, I lead a design agency called Faber Futures,

ئەمڕۆ، سەرکردایەتی ئاژانسێکی نەخشەسازی دەکەم کە بە فابەر فیوتەرز ناودەبرێت،

and my team and I design at the intersection of biology,

من و تیمەکەم نەخشە دادەڕێژین لە بواری بایلۆژی و

technology and society.

کۆمەڵگا و تەکنەلۆژیادا.

Through research and development collaborations,

لەڕێگەی توێژینەوەوە،و هاوکاری، پەرەپێدان

partnerships, and other strategies,

و هاوبەشیکردن و ستراتیژیەکانی تر،

we model a future in which both people and planet can thrive

ئایندەیەک پێشبینی دەکەین کە تێیدا خەڵک و هەسارە دەتوانن بەرەو پێش بچن

and where the role that biotechnology plays is shaped through plural visions.

و ڕۆڵی شانۆکانیان بە شێوەەکی فرەیی.

Our design work prototypes the future.

کاری دیزاینی ئێمە نمونەی داهاتووە.

We have developed toxin-free, water-efficient textile dye processes

ئێمە بە بێ ژەهر پەرەمان بە پرۆسەکانی چنینی کارامەی ئاو داوە

with a pigment-producing bacterium,

لەگەڵ بەکتریۆمێکی بەرهەمهێنەری رەنگ

pioneering new ways of thinking about circular design

و ڕێگای نوێ و پێشەنگ بۆ دروستکردنی نەخشەی بازنەیی

for the textile and fashion industries.

بۆ پیشەسازی چنین و مۆد.

You've probably already heard of data surveillance,

لەوانەیە پێشتر چاودێریکردنی داتات بیستبێت،

but what if it was biological?

بەڵام چی ئەگەر زیندەوەرزانی بوو؟

Using open-source data on the human microbiome,

بەکارهێنانی سەرچاوە لەسەر میکرۆبیۆمی مرۆڤ،

we’ve created experiential artworks that engage with the ethics of DNA mining.

کاری هونەری ئەزموونکاریمان دروست کردووە، لەگەڵ ڕەوشتی کانزای دی ئێن ئەی تێدەگلێت.

How can we embed a culture of multidisciplinary codesign

چۆن دەتوانین کلتورێک لە کۆدیسپینی فرەیی بچەسپێنین

from within the industry of biotechnology?

لە پیشەسازی و تەکنەلۆژیاوە؟

To find out, we designed the Ginkgo Creative Residency,

سەرەنجام، نەخشەمان لە شوێنی نیشتەجێبووندا درووستکردووە،

which invites creative practitioners

کە داهێنەرەکانی بانگێشت دەکات

to spend several months developing their own projects

بۆ بەسەربردنی پەرەپێدانی پڕۆژەکانی خۆیان بە چەند مانگێک

from within the Ginkgo Bioworks foundry.

لە دۆزینەوەی بایۆکاری جینکۆ.

We also generate and publish unique and expansive dialogues

هەروەها بەرهەم هێنین و دیالۆگی بێوێنە و فراوان بڵاودەکەینەوە،

between people with different types of knowledges --

لەنێوان خەڵک و زانیاری جیاواز

Afrofuturists with astrobiologists,

ئەفرۆفۆریستەکان لەگەڵ ئەستێرەناسی،

food researchers with Indigenous campaigners.

توێژەرانی خۆراک لەگەڵ هەڵمەتە ڕەسەنەکان.

The stories that they and others tell

ئەو چیرۆکانەی کە ئەوان دەیانگێڕنەوە،

give us the tools we need to imagine other biological futures.

ئەو ئامرازانەمان پێ دەدەن کە پێویستە وێنای بکەین لە شێوە بایلۆجیەکاندا.

Design deeply permeates all of our lives,

نەخشە بە شێوەیەکی قووڵ ژیانمان دیاری دەکات

and yet we tend to recognize things

وە هێشتا حەز دەکەین شتەکان بناسینەوە

and not the complex systems that actually produce them.

وە سیستەمە ئاڵۆزەکان نا کە لە ڕاستیدا بەرهەمیان دەهێنێت.

My team and I explore these systems,

من و تیمەکەم ئەم سیستەمانە دەپشکنین،

connecting fields like culture and technology,

خانە پەیوەندیدارەکان وەک کلتور و تەکنەلۆجیا،

ecology and economics.

ئیکۆلۆژی و ئابووری.

We identify problems, and where value and values can be created.

کێشەکان دەستنیشان دەکەین وە لەکوێ دەکرێت بەهاکان پێوانە بکرێن.

We like to think about a design brief as an instruction manual,

ئێمە حەز دەکەین بیر لە کورتەیەکی دیزاین بکەینەوە وەک رێنمایی،

mapping the context of the problem,

نەخشەکێشانی چوارچێوەی کێشەکە

and where we might find solutions.

وە لەو شوێنەی کە دەکرێ چارەسەری لێ بدۆزینەوە.

Getting there might involve establishing new networks,

گەیشتن بە ئەوێ لەوانەیە بەشدار بێت لە دامەزراندنی تۆڕە نوێکان،

building new tools, and even infrastructure.

دروست کردنی ئامرازی نوێ وە تەنانەت ژێرخانیش.

How all of these pieces interact with one another

چۆن هەموو ئەو پارچانە لەگەڵ یەکتر کارلێک دەکەن

can determine research and development, material specification,

و دەتوانێت توێژینەوە و گەشەسەندن دیاری بکەن. تایبەتمەندی ماددی و

manufacturing and distribution.

دروستکردن و دابەشکردن.

Who ultimately benefits, and at what environmental cost.

کە لە کۆتاییدا سوودی هەیە، بە هەر نرخێک بێت.

کەواتە دەتوانیت دەست بە وێناکردن بکەیت بۆ ئەو سیستەمانەی کە لەوانەیە نەخشەی...

So you can start to imagine the kinds of systems that might drive

the design of your smartphone or even a rideshare service.

مۆبایلەکەت بکێشت یان بابەتی تریش،

But when it comes to the design of biology,

بەڵام کاتێک دێت بۆ نەخشەی زیندەوەرزانی،

things become a little bit more abstract.

شتەکان کەمێک نا زیندوو دەبن.

Organism engineers design microbes to do industrially useful things,

ئەندازیارانی ئۆرگانیزم نەخشەی میکرۆب بەکاردێنن، بۆ ئەوەی کاری پیشەسازی بەسوود

like bioremediate toxic waste sites

ئەنجام بدەن، وەک سایتەکانی پاشەڕۆی ژەهراویی بایۆمیدیا

or replace petroleum-based textiles with renewable ones.

یان شوێنی گۆڕینی چنینی نەوت لەگەڵ ئەوانەی کە تازەن.

To architect this level of biological precision and performance at scale,

بۆ پێوانی ئەو ئاستەی بایۆلۆجی وردبوونەوە و بە پێوەر و

tools like DNA sequencing, automation and machine learning are essential.

ئامرازەکانی وەک زنجیرەی دی ئێن ئەی ئۆتۆماتیکی،فێربوونی ئامێرەکان زۆر گرنگن.

They allow the organism engineers to really zoom in on biology,

ڕێگە بە ئەندازیارانی ئۆرگانیزم دەدەن بۆ ئەوەی زۆر لە زیندەوەرزانی بکۆڵنەوە،

asking scientific questions to solve deep technical challenges.

بە پرسیارکردنی زانستی بۆ چارەسەرکردنی بەرەنگارییە تەکنیکییە قوڵەکان.

Successful solutions designed at a molecular scale

چارەسەرە سەرکەوتووەکان نەخشە کراوە لە پێوەری مۆیکوڵەر

eventually interact with those at a planetary one.

لە کۆتاییدا، لەگەڵ ئەوانەی کە لە هەسارەیەکدان کارڵیک دەکەن،

But if all of the research and development focuses on the technical question alone,

بەڵام هەموو توێژینەوە و پێشکەوتنەکان بە تەنیا تیشک دەخەنە سەر پرسیاری تەکنیکی،

then what do we risk by excluding the broader context?

کەواتە مەترسی چیمان لەسەرە بەبێ بەکارهێنانی چوارچێوەی فراوانتر؟

We've all spent over a year now living at an unprecedented intersection

ئێستا هەموومان ماوەی ساڵێکمان لە ژیان بەسەربردووە

between biology, technology and society.

لە نێوان بایۆلۆجی و تەکنەلۆجیا و کۆمەڵگا.

We've witnessed, with the rapid development of the COVID-19 vaccine,

شایەتیمان داوە لەسەر خێرا بڵاوبوونەوە و پەرەسەندنی ڤاکسینی کۆڤید-١٩،

that although techno-fixes offer us a critical remedy,

هەرچەندە تەکنەلۆجیا چارەسەرێکی ڕەخنەییمان بۆ پێشکەش دەکات،

they don't always provide a panaceum,

ئەوان هەمیشە پاناسۆم دابین ناکەن،

and that’s because the real world is a complex social and economic one,

ئەوەش لەبەر ئەوەیە کە جیهانی ڕاستەقینە لە نێوان کۆمەڵگایەکی ئاڵۆز و

where dominant systems determine the distribution of benefits.

لایەنی ئابوورییەوەیە، کە سیستەمی سەرمایەداری سوودەکان دابەش دەکات.

It will be another two years

دوو ساڵی تری دەوێت،

before hundreds of millions across the world

پێش ئەوەی سەدان ملیۆن کەس لە سەرانسەری جیهان،

receive their emergency vaccines,

ڤاکسینە فریاگوزارییەکانیان وەربگرن..

which, in a globalized world, risks undermining its efficacy

لە جیهانێکی پڕ مەترسی کاریگەری لاواز دەبێت

on all our communities.

لەسەر هەموو کۆمەڵگاکان.

Scientific endeavors have long been considered separate

ماوەیەکی زۆرە هەوڵ و کۆششی زانستی جیاکراوەتەوە

to real-world contexts,

لە چوارچێوەی جیهانی ڕاستەقینە،

an idea that places profound limitations on the promises of biotechnology.

بیرۆکەیەک کە سنوور دادەنێ لەسەر بەڵێنەکانی ببایۆ تەکنۆلۆژیادا

By missing the full scope of design, we may think we’re solving problems

بە ونبوونی مەودای تەواوی نەخشەکە لەوانەیە وا بیربکەینەوە کە کێشەکان چارەسەر دەکەین

and realize later that actually, not much has changed.

وە دواتر ئەوە بزانن کە لە راستیدا زۆر نەگۆڕاوە.

And a similar logic is emerging

وە لە لۆژیکێکی هاوشێوە دەچێت

in biotechnology for consumer goods and industry.

لە کنۆلۆژیای زانیاری بە بەکارهێنانی کەل و پەل و پیشەسازی.

So far, it offers innovations for commodities markets,

تا ئێستا نوێکاری بۆ بازاڕی کاڵاکان پێشکەش دەکات،

drop-in replacements that change problematic ingredients,

شوێن گۆڕکێکانی خوارەوە کە پێکهاتە کێشە دروستکەرەکان دەگۆڕێت،

and yet sustain prevailing mindsets and dynamics of power.

هێشتا لە ئەقڵییەتی زاڵ وە دینامیکی هێز بەردەوام بوون.

Again, technically sound solutions

دووبارە، لە بواری تەکنیکییەوە چارەسەرەکانی دەنگ

that unwittingly reinforce social and ecological inequities.

کە بە شێوەیەکی بەهێز دەبێت لە لایەنی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئیکۆلۆجی.

Addressing these asymmetries

چارەسەرکردنی ئەو ئامرازانە

requires us to take a more revolutionary approach,

پێویستی بە ئێمە هەیە کە ڕێبازێکی شۆڕشگێڕانەتر بگرینە بەر،

one that begins by asking "What kind of a world do we wish for?"

ئەوەش بە پرسیارکردن دەست پێدەکات “ئێمە هیوا بە چ جیهانێک دەخوازین؟

So what if we could do both?

کەواتە ئەگەر ئێمە بتوانین هەردووکیان بکەین چی؟

What if we could design at the molecular scale,

چی دەبێت ئەگەر ئێمە بتوانین لە پێوەری مۆلیکۆلەر

with the real world in mind?

نەخشە بکێشین، لەگەڵ جیهانی ڕاستەقینە لە مێشکدا؟

A more integrated approach to designing with biology

ڕێبازێکی یەکخراوتر بۆ نەخشەسازی لەگەڵ بایۆلۆجی..

requires us to ask more nuanced questions;

داوامان لێ دەکات پرسیاری زیاتر بکەین;

not "What will people buy,"

نەوەک، “خەڵکی چی دەکڕن“،

but "What if we put communities, rather than commodities, first."

بەڵام،” چی ئەگەر کۆمەڵگاکان ڕەچاوکەی لە جیاتی کاڵاکان، یەکەمین جار٠”

"Could distributed biotechnology

دەکرێت تەکنۆلۆژیا دابەش بکرێ و

enable people to find local solutions to local problems?"

ڕێگا بە خەڵک بدا بۆ دۆزینەوەی چارەسەرە ناوخۆییەکان بۆ کێشە ناوخۆییەکان؟

"Can we move beyond a biotechnology that creates monocultures

ئایا دەتوانین لە دەرەوەی تەکنۆلۆژیادا داهێنان بکەین کە کلتور دروست دەکات

to one which, like nature itself, embraces a multiplicity of adaptations?"

وەک سروشت، خۆی باوەشی فرەیی گونجاندنەکان دەکات؟

"How do we equip the next generation with the tools,

چۆن ئێمە نەوەی داهاتوو بە ئامرازەکان ئاشنا دەکەین.

spaces and communities they need to broaden their skills,

بۆشایی ئاسمان و کۆمەڵگاکان کە پێویستیان بە فراوانکردنی تواناکان و

knowledge and ideas?"

زانیاری و بیرۆکەکانە؟

An incredible amount of work that begins to address these questions

بڕێکی زۆر کاری ناوازە دەست دەکەن بە چارەسەرکردنی ئەم پرسیارانە

is already underway.

کە لەو ساوە هەن.

The Open Bioeconomy Lab,

تاقیگەی بیۆکۆنۆمی کراوە

which has nodes in the UK, Ghana and Cameroon,

کە لە هەموو شـوێنێکی بەریتانیا، غانا و کامیڕۆندا هەیە،

designs open-source research tools to expand geographies of innovation

نەخشەی ئامێرەکانی لێکۆڵینەوە و سەرچاوەی کراوە دەکات بۆ فراوانکردنی

into resource-constrained contexts.

جیۆگرافیا و داهێنان بۆ دەقە سنوردارکراوەکان.

Over thousands of years,

هەزاران ساڵ لەمەوبەر،

we've domesticated plants to make them edible,

ڕووەکەکانمان خۆماڵی کردووە بۆ ئەوەی بەکاربێن لە..

creating nutrient-rich, diverse and delicious food cultures.

دروستکردنی خۆراکە هەمەجۆر و کلتوریی و بەتامەکان.

MicroByre wants to do the same, but for microbes.

مایکرۆبایەر دەیەوێت هەمان کار بکات بەڵام بۆ میکرۆبەکان،

The San Francisco based start-up assembles diverse microbial libraries

سان فرانسیسکۆ لەسەر بنەمای دەسپێکردن کتێبە میکرۆبییە هەمەجۆرەکان کۆدەکاتەوە

for a more resilient biological toolkit.

بۆ ئامێرێکی بایۆلۆجی پوخت و باشتر.

Imagine the expanded color palettes and different applications,

وێناو ڕەنگیان بە بەرنامەی جیاواز فراوان بکە

from different types of pigment-producing bacteria.

لەجۆرە جیاوازەکانی بەکتریای بەرهەمهێنەری رەنگەکان.

And from London's famed art school, Central Saint Martins,

وە لە قوتابخانەی هونەری بەناوبانگی لەندەن و

students from different disciplines

قوتابی لە دیسپلینە جیاوازەکانەوە،

are generating new sustainable design practices

کار و نەخشەی نوێ بە بەردەوامی...

from biological medium.

لە نێوەندی بایۆلۆجییەوە دروست دەکەن.

You'll find them at work in a wet lab,

لە تاقیگەیەکی تەڕدا ئەوان دەدۆزیتەوە،

nested between historic fashion textiles and architecture departments,

لە نێوان چنینی مۆدی مێژوویی وە لایەنەکانی تەلارسازی

a radical reunification of the arts and sciences in education.

یەکگرتنەوەی ڕیشەیی لە هونەر و زانستەکان و پەروەردەدا.

Many examples of this type of systemic design work in biotechnology exist --

نموونەی زۆر لەم جۆرە سییستەمە و کاری نەخشەسازی لە تەکنەلۆژیای زانیاری هەیە،

piece them together, and you start to glimpse different visions

تۆ دەتوانیت بیکەیت؟ بۆ سەرنجدان بە دیدی جیاواز

of our biological futures.

لە زیندەوەرناسی و لە داهاتووماندا.

I don't know what happened

نازانم چی ڕوویدا

to the time capsule we left behind in Paris,

بۆ ئەو کاتەی کە لە پاریس بەجێمان هێشت،

but I do remember wishing for a more just and meaningful world,

بەڵام ئەوەم لەبیرە کە هیوادەخوازین بۆ جیهانێکی ڕێک و پڕ ماناتر،

where all of nature can thrive.

کە هەموو سروشت دەتوانێت گەشە بکات.

In their own significant ways,

بەشێوازە گرینگەکەی خۆیان،

technology and design have played their role in denying us this,

تەکنەلۆجیا و نەخشەسازی ڕۆڵی خۆیان هەبووە لە نکۆڵیکردنمان لەوە،

but it's in our power to change that.

بەڵام لە توانای ئێمەدایە کە ئەوە بگۆڕین.

Fundamentally,

لە بنەڕەتدا،

this means recognizing that the design of, with and from biology

ئەمە مانای ناسینەوەی ئەوە دەگەیەنێت کە نەخشەکە لە، زیندەوەرزانی

is designing systems and not stuff,

دیزاینی سیستەمەکان دەکات نەک شتەکان،

and that with a truly ambitious design proposition,

وە ئەوە بە زلزانییەکی زۆر بە ڕاستی پێشنیاری دیزاین،

ئه‌وه‌ی كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای به‌هاكانه‌ كه‌ ناوه‌ندی گه‌شه‌ كردنی

one that’s based on values that center flourishing,

caretaking and equity.

بایەخدان و دادپەروەریه‌.

We have the opportunity to build truly transformative systems,

دەرفەتمان هەیە بۆ بنیاتنانی سیستمە ڕاستیە گۆڕاوەکان

systems that open up holistic measures of value and impact,

ئەو سیستەمانەی کە پێوانەی گشتی دەکەنەوە بە بەها و کاریگەریان و

and how we think about scaling innovation

چۆن بیر لە داهێنان دەکەینەوە

and doing business for the futures we now need.

وە ئەنجامدانی کار کە لە ئێستا پێویستمانە.