Possible futures from the intersection of nature, tech and society | Natsai Audrey Chieza

Transcriber:

Translator: Nguyễn Phan Nam 1Q-20ACN Reviewer: Nguyen Minh

Năm 1998, tôi và bạn bè mình đã thắng một cuộc thi nghệ thuật cấp quốc gia.

Giải thưởng là một tuần ở Disneyland tại Paris,

cùng với hàng trăm trẻ em từ khắp thế giới,

In 1998, my friends and I won a national art competition.

các đại biểu của Hội Nghị Thượng Đỉnh Thiếu Nhi Quốc Tế của UNESCO.

The prize was a week in Disneyland Paris,

Đây không là chuyến đi bình thường đến Disneyland.

with hundreds of other children from across the world,

Bên cạnh việc đi khắp nơi và kết bạn mới,

as delegates to UNESCO's International Children's Summit.

chúng tôi còn thảo luận về tương lai của hành tinh này.

Làm cách nào để giải quyết vấn đề ô nhiễm

Now this was no ordinary trip to Disneyland.

Between running riot in the park and making friends,

và những đe dọa cho sức khỏe con người và môi trường?

we workshopped the future of this planet.

Làm thế nào để đảm bảo

quyền bình đẳng, công bằng và phẩm giá cho tất cả mọi người?

How could we overcome the problems of pollution

Đến cuối hội nghị,

and their threats to human and environmental health?

chúng tôi đã tạo ra một mô hình 20 năm,

How could we guarantee universal human rights

mỗi quốc gia vạch ra một tầm nhìn về tương lai họ mơ ước.

of equality, justice and dignity?

Hôm nay khi tôi nhìn quanh,

Towards the end of the summit,

rõ ràng là những tầm nhìn ấy chưa thành hiện thực.

we created a 20-year time capsule,

Chúng ta vẫn còn bị những mối nguy cũ đe dọa,

with each country planting a vision of the future they hoped for.

thậm chí, tồi tệ hơn qua các thời kỳ.

But as I look around today,

it's clear to me that those visions have not come true yet.

Bây giờ chúng ta đối diện những nguy cơ từ hậu quả của biến đổi khí hậu

We're confronted by the same crises,

made infinitely worse through decades of geopolitical inaction.

với nguồn tài nguyên giới hạn nhất và bị tước đoạt

We now face global existential risks as a result of the climate emergency,

làm dễ bị thương tổn hơn trong khi đóng góp rất ít cho vấn đề.

Chuyến đi đó tới Disneyland

with the world's least-resourced and most disenfranchised

dạy tôi rằng nghệ thuật và phác họa có sức mạnh để mường tượng ra

made more vulnerable despite having contributed least to the problem.

những khả năng của tương lai.

Câu hỏi là: “Chúng tôi đã xây dựng chúng như thế nào?”

That trip to Disneyland

taught me that art and design had the power to imagine

Hiện tại, tôi điều hành một cơ sở phác họa có tên là Faber Futures,

other possible futures.

và đội ngũ của tôi phác họa sự giao thoa của sinh vật học,

The question is: "How do we actually build them?"

công nghệ và xã hội.

Today, I lead a design agency called Faber Futures,

Qua nghiên cứu và cộng tác phát triển,

đối tác, và những chiến lược khác,

and my team and I design at the intersection of biology,

chúng tôi định hình một tương lai khi con người và hành tinh cùng phát triển

technology and society.

Through research and development collaborations,

và vai trò của công nghệ sinh học được định hình bởi sự nhìn xa trông rộng.

partnerships, and other strategies,

we model a future in which both people and planet can thrive

Công việc phác họa của chúng tôi là tạo mẫu tương lai.

Chúng tôi đã phát triển quy trình nhuộm vải không độc tố,

and where the role that biotechnology plays is shaped through plural visions.

tiết kiệm nước với vi khuẩn sản xuất sắc tố.

Our design work prototypes the future.

đang khai phá những cách hiểu mới về vòng tuần hoàn thiết kế

We have developed toxin-free, water-efficient textile dye processes

cho nền công nghiệp dệt và thời trang.

with a pigment-producing bacterium,

Có thể bạn đã nghe về giám sát dữ liệu

pioneering new ways of thinking about circular design

nhưng thế nào nếu nó là về mặt sinh học?

Sử dụng nguồn dữ liệu mở về hệ vi sinh vật của con người,

for the textile and fashion industries.

You've probably already heard of data surveillance,

chúng ta tạo ra những minh họa thực nghiệm liên quan tới đạo đức trong khai thác ADN.

but what if it was biological?

Using open-source data on the human microbiome,

Làm sao ta có thể gắn vào một văn hóa của ký hiệu đa ngành

we’ve created experiential artworks that engage with the ethics of DNA mining.

từ trong nền công nghiệp công nghệ sinh học?

Để tìm ra, chúng tôi đã hình thành Ginkgo Creative Residency

How can we embed a culture of multidisciplinary codesign

để kêu gọi những người đang hành nghề

from within the industry of biotechnology?

dành ra vài tháng để phát triển những dự án của họ

To find out, we designed the Ginkgo Creative Residency,

bên trong công trình Ginkgo Bioworks.

Chúng tôi cũng tạo ra và công bố những tương tác riêng biệt và mở rộng

which invites creative practitioners

to spend several months developing their own projects

giữa nhiều người ở các lĩnh vực kiến thức khác nhau--

from within the Ginkgo Bioworks foundry.

nhà hoạt động vì người da màu với nhà sinh vật học vũ trụ,

We also generate and publish unique and expansive dialogues

nhà nghiên cứu thực phẩm với nhà ủng hộ người sắc tộc.

between people with different types of knowledges --

Những câu chuyện mà họ kể

Afrofuturists with astrobiologists,

cho chúng ta những công cụ cần để tưởng tượng ra những tương lai sinh học

food researchers with Indigenous campaigners.

Những dự kiến thấm sâu vào đời sống chúng ta,

The stories that they and others tell

và chúng ta thường nhận ra những điều

give us the tools we need to imagine other biological futures.

và không phải những hệ thống phức hợp thực sự tạo nên chúng.

Nhóm chúng tôi khám phá ra những hệ thống này,

Design deeply permeates all of our lives,

nối kết những lĩnh vực như văn hóa và công nghệ,

and yet we tend to recognize things

and not the complex systems that actually produce them.

sinh thái và kinh tế.

Chúng tôi nhận diện các vấn đề, và thấy ở đâu có thể tạo ra giá trị.

My team and I explore these systems,

connecting fields like culture and technology,

Chúng tôi thích nghĩ về bản tóm thiết kế như một bản hướng dẫn,

ecology and economics.

We identify problems, and where value and values can be created.

vạch ra bối cảnh của vấn đề,

và những giải pháp.

để đạt được điều này cần thiết lập những mạng lưới mới

We like to think about a design brief as an instruction manual,

xây dựng những công cụ mới, và ngay cả cơ sở hạ tầng.

mapping the context of the problem,

and where we might find solutions.

Làm sao để những mảnh ghép này tương tác với nhau

Getting there might involve establishing new networks,

có thể xác định nghiên cứu và phát triển, chi tiết kỹ thuật vật liệu,

building new tools, and even infrastructure.

sản xuất và phân phối.

How all of these pieces interact with one another

ai cơ bản được hưởng lợi ích, và giá cho môi trường ra sao.

can determine research and development, material specification,

Do vậy bạn có thể bắt đầu tưởng tượng ra những hệ thống có thể vận hành

manufacturing and distribution.

thiết kế điện thoại thông minh hoặc ngay cả dịch vụ dùng xe chung.

Who ultimately benefits, and at what environmental cost.

Nhưng khi tới phần thiết kế sinh học,

So you can start to imagine the kinds of systems that might drive

mọi thứ trở nên trừu tượng hơn.

the design of your smartphone or even a rideshare service.

Những kỹ sư tạo ra vi khuẩn cho những việc hữu ích trong công nghiệp,

But when it comes to the design of biology,

như những bãi thải chất độc sinh học

things become a little bit more abstract.

hay thay thế việc dệt vải bằng xăng dầu bằng những thứ có thể thay mới.

Organism engineers design microbes to do industrially useful things,

Để tạo ra mức độ chính xác sinh học và hiệu năng theo tỷ lệ,

like bioremediate toxic waste sites

or replace petroleum-based textiles with renewable ones.

cần những công cụ như chuỗi DNA, tự động hóa và kiến thức về máy móc.

To architect this level of biological precision and performance at scale,

Chúng cho phép các kỹ sư sinh vật thực sự tập trung vào lĩnh vực sinh học

tools like DNA sequencing, automation and machine learning are essential.

đặt ra những câu hỏi khoa học để giải quyết những thách đố chuyên biệt.

They allow the organism engineers to really zoom in on biology,

Những giải pháp thành công được tạo ra ở quy mô phân tử

asking scientific questions to solve deep technical challenges.

dần dần tương tác với những giải pháp ở quy mô hành tinh.

Nhưng nếu tất cả nghiên cứu và phát triển chỉ tập trung vào những câu hỏi chuyên môn

Successful solutions designed at a molecular scale

thì chúng ta lại mạo hiểm điều gì khi loại bỏ bối cảnh rộng lớn hơn?

eventually interact with those at a planetary one.

But if all of the research and development focuses on the technical question alone,

Chúng tôi đã dành hơn 1 năm sống với một giao điểm chưa từng xảy ra

then what do we risk by excluding the broader context?

giữa sinh học, công nghệ và xã hội.

Chúng ta đã chứng kiến sự phát triển nhanh của vaccine ngừa Covid-19,

We've all spent over a year now living at an unprecedented intersection

mặc dù giải pháp sửa lỗi kỹ thuật cho chúng ta một phương thuốc quan trọng,

between biology, technology and society.

nhưng chúng không luôn là thần dược,

We've witnessed, with the rapid development of the COVID-19 vaccine,

và bởi vì thế giới thực tế là thực thể xã hội và kinh tế phức hợp

that although techno-fixes offer us a critical remedy,

nơi mà những hệ thống thống trị quyết định việc phân phối quyền lợi.

they don't always provide a panaceum,

and that’s because the real world is a complex social and economic one,

Sẽ mất thêm 2 năm

trước khi hàng triệu người trên thế giới

nhận được vắc-xin khẩn cấp

where dominant systems determine the distribution of benefits.

trên toàn cầu, lại gây rủi ro về hiệu quả của nó

It will be another two years

before hundreds of millions across the world

trên tất cả các cộng đồng.

Những nỗ lực khoa học từ lâu đã xem xét chia cắt

receive their emergency vaccines,

which, in a globalized world, risks undermining its efficacy

những bối cảnh của thế giới thực

một ý tưởng đặt những giới hạn nền tảng trên triển vọng của công nghệ sinh học.

on all our communities.

Scientific endeavors have long been considered separate

Bỏ qua tầm nhìn toàn thể của dự thảo, chúng ta nghĩ mình giải quyết vấn đề

to real-world contexts,

an idea that places profound limitations on the promises of biotechnology.

và nhận ra sau đó thực sự là, không có gì thay đổi đáng kể.

Và một lý luận tương tự đang nổi lên

By missing the full scope of design, we may think we’re solving problems

trong công nghệ sinh học để tiêu thụ sản phẩm và nền công nghiệp

and realize later that actually, not much has changed.

đến nay, nó cung ứng sự đổi mới cho những thị trường hàng hóa,

And a similar logic is emerging

những thay thế chóng vánh thay đổi những thành phần có vấn đề

in biotechnology for consumer goods and industry.

và duy trì những mô thức tư duy phổ biến và những năng động về quyền lực.

So far, it offers innovations for commodities markets,

Lần nữa, những giải pháp kỹ thuật đúng đắn

drop-in replacements that change problematic ingredients,

mà vô tình lại ủng hộ những bất công xã hội và sinh thái.

and yet sustain prevailing mindsets and dynamics of power.

Chú tâm vào tính bất đối xứng này

Again, technically sound solutions

đòi hỏi chúng tôi thực hiện bước tiếp cận mang tính cách mạng hơn,

that unwittingly reinforce social and ecological inequities.

một là bắt đầu với câu hỏi “Chúng ta mong ước kiểu thế giới nào?”

Addressing these asymmetries

requires us to take a more revolutionary approach,

Sẽ là gì nếu chúng ta có thể làm cả hai?

Sẽ thế nào nếu ta có thể tạo ra ở cấp độ phân tử,

one that begins by asking "What kind of a world do we wish for?"

với một thế giới thực trong tâm trí?

Một hướng tiếp cận hội nhất hơn để phác họa bằng sinh học

So what if we could do both?

đòi buộc chúng tôi đặt ra những câu hỏi ở nhiều sắc thái hơn;

What if we could design at the molecular scale,

with the real world in mind?

không phải “người ta sẽ mua gì”

nhưng “sẽ thế nào nếu chúng ta ưu tiên cho cộng đồng hơn là hàng hóa”

A more integrated approach to designing with biology

requires us to ask more nuanced questions;

“Công nghệ sinh học được phân phối

có thể làm cho người ta tìm ra những giải pháp ở cấp địa phương.

not "What will people buy,"

but "What if we put communities, rather than commodities, first."

“Ta có thể đi xa hơn công nghệ sinh học từ sự độc canh

"Could distributed biotechnology

bằng một loại, như chính thiên nhiên, bao hàm vô số những sự thích nghi?”

enable people to find local solutions to local problems?"

"Can we move beyond a biotechnology that creates monocultures

“Bạn sẽ trang bị cho thế hệ tiếp theo những công cụ,

to one which, like nature itself, embraces a multiplicity of adaptations?"

những không gian và cộng đồng chúng cần để mở rộng kỹ năng

kiến thức và quan niệm?”

"How do we equip the next generation with the tools,

Một lượng công việc phi thường bắt đầu nhắm vào những câu hỏi này

spaces and communities they need to broaden their skills,

đang được thực hiện.

Open Bioeconomy Lab,

knowledge and ideas?"

có những điểm ở Anh’ Ghana và Cameroon,

An incredible amount of work that begins to address these questions

tạo ra những công cụ nghiên cứu nguồn mở để mở rộng địa bàn đổi mới

is already underway.

The Open Bioeconomy Lab,

which has nodes in the UK, Ghana and Cameroon,

vào những bối cảnh tài nguyên giới hạn.

Hơn 1.000 năm,

designs open-source research tools to expand geographies of innovation

chúng ta đã cải hóa thực vật làm cho có thể ăn được,

giàu dinh dưỡng, nền văn hóa ẩm thực đa dạng và thơm ngon .

into resource-constrained contexts.

Over thousands of years,

MicroByre muốn làm tương tự như vậy nhưng với vi sinh vật.

we've domesticated plants to make them edible,

San Francisco đã bố trí khởi động thu tập những thư viện vi sinh vật đa dạng

creating nutrient-rich, diverse and delicious food cultures.

cho một bộ dụng cụ sinh học tốt hơn.

MicroByre wants to do the same, but for microbes.

Tưởng tượng những bảng màu mở rộng và những ứng dụng khác nhau,

The San Francisco based start-up assembles diverse microbial libraries

từ những loại khác nhau của vi khuẩn sản sinh sắc tố

for a more resilient biological toolkit.

Và từ trường nghệ thuật nỏi tiếng ở London Central Saint Martins,

Imagine the expanded color palettes and different applications,

sinh viên từ những ngành khác nhau

from different types of pigment-producing bacteria.

đang tạo ra những hoạt động thiết kế mới

And from London's famed art school, Central Saint Martins,

từ môi trường sinh học.

Bạn sẽ thấy họ trong phòng thí nghiệm

students from different disciplines

lồng vào giữa công nghệ dệt thời trang vào những lĩnh vực kiến trúc

are generating new sustainable design practices

from biological medium.

một sự hợp nhất cơ bản của nghệ thuật và khoa học trong giáo dục.

You'll find them at work in a wet lab,

nested between historic fashion textiles and architecture departments,

Rất nhiều ví dụ về loại hình này với thiết kế hệ thống trong công nghệ sinh học

a radical reunification of the arts and sciences in education.

hợp lại với nhau, và bạn bắt đầu thoáng thấy những tầm nhìn

về tương lai sinh học của chúng ta.

Many examples of this type of systemic design work in biotechnology exist --

Không biết điều gì xảy ra

cho mô hình thời gian chúng tôi để lại ở Paris,

piece them together, and you start to glimpse different visions

nhưng tôi nhớ mong ước cho một thế giới công bình và ý nghĩa hơn,

of our biological futures.

nơi mà tất cả tự nhiên có thể phát triển.

I don't know what happened

to the time capsule we left behind in Paris,

Trong cách thế đặc trưng của mình,

but I do remember wishing for a more just and meaningful world,

thì công nghệ và thiết kế đóng vai trò trong việc phủ nhận chúng ta điều này,

where all of nature can thrive.

nhưng sức mạnh chúng ta để thay đổi.

In their own significant ways,

Về cơ bản,

điều này có nghĩa nhận ra sự thiết kế của, với, và từ sinh học

technology and design have played their role in denying us this,

là những hệ thống, không phải là vật liệu,

but it's in our power to change that.

và với một sự đề xuất thiết kế thực sự tham vọng,

Fundamentally,

this means recognizing that the design of, with and from biology

dựa trên những giá trị là thịnh vượng,

is designing systems and not stuff,

chăm sóc và công bằng.

Chúng ta có cơ hội để xây nên những hệ thống thực sự cải tiến

and that with a truly ambitious design proposition,

one that’s based on values that center flourishing,

những hệ thống mở ra những phạm vi về những giá trị và tác động,

caretaking and equity.

We have the opportunity to build truly transformative systems,

và cách mà ta nghĩ về đổi mới được đo đếm

và làm kinh doanh cho tương lai mà chúng ta đang cần.

systems that open up holistic measures of value and impact,

and how we think about scaling innovation

and doing business for the futures we now need.