Why do fingers become pruney? - Mark Changizi

Các ngón tay nhăn: Một câu chuyện thú vị - Mark Changizi

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: Linh Lê Reviewer: Ai Van Tran

There are all sorts of things

Có đủ thứ chuyện

that happen every day

xảy ra mỗi ngày

that might make you ask,

sẽ làm bạn băn khoăn,

"Why?

"Tại sao?

Why do we drive on a parkway

Tại sao chúng ta lái xe ở đường đỗ

and park on a driveway?

và lại đỗ xe trên đường đi?

Why does my hair get frizzy when it's humid?

Tại sao tóc tôi lại bị xoăn khi nó ẩm?

And why do my fingers get all pruney when they're wet?"

Và tại sao các ngón tay của tôi lại nhăn khi chúng bị ướt?"

Often we simply can't know the answers to these questions.

Chúng ta thường không biết câu trả lời cho những câu hỏi này.

But progress can often be made,

Nhưng khoa học luôn tiến bộ,

and, when it comes to your pruney fingers,

và, khi nói đến ngón tay nhăn

scientists have a few interesting ideas.

các nhà khoa học có một vài ý tưởng thú vị

The story here begins with an observation

Câu chuyện bắt đầu khi người ta

made in the 1930s in the emergency room.

quan sát việc xảy ra ở phòng cấp cứu những năm 1930.

Doctors noticed that patients

Các bác sĩ thấy rằng các bệnh nhân

with nerve damage to their hands

bị tổn thương dây thần kinh ở bàn tay

did not get pruney fingertips

thì không bị nhăn nheo đầu ngón tay

like most of us do in a bath,

như chúng ta thường bị khi tắm,

which might make you wonder,

điều này làm bạn tự hỏi,

"Why would primates want wrinkly fingers,

"VÌ sao loài linh trưởng muốn ngón tay nhăn nheo

presumably when it's rainy or dewy?"

giả dụ như khi trời mưa hay sương mù?"

What could this trait be for?

Điều này có nghĩa là gì?

What if these wrinkles functioned like rain treads?

Nếu như những nếp nhăn này hoạt động như những rãnh mưa ?

Think about car tires.

Hãy nghĩ tới lốp xe.

When the ground is dry,

Khi mặt đất khô ráo,

it's generally best to have smooth tires,

thường thì dùng lốp nhẵn là tốt nhất,

and race cars do.

và các xe đua thì đều thế.

Smooth tires means more rubber

Lốp nhẵn có nhiều cao su hơn

or surface area in contact with the road,

hoặc phần bề mặt tiếp xúc với đường,

which gives them better grip.

giúp chúng phanh tốt hơn.

But in rainy and muddy conditions,

Nhưng trong điều kiện mưa và nhiều bùn đất

it's a different story,

đó là một câu chuyện khác,

and here's where treads come into play.

và đây là lúc mà các rãnh lốp trở nên có ích.

Treads reduce the amount of rubber on the road,

Rãnh lốp làm giảm lượng cao su trên đường,

but they help channel out water when it rains,

nhưng chúng giúp thoát nước khi mưa,

lowering the risk of hydroplaning.

hạ thấp nguy cơ trơn trượt trên đường.

Well, if your fingers really are like rain treads,

Vậy đấy, nếu ngón tay bạn cũng như các rãnh mưa,

you should be able to predict

bạn cũng có thể đoán ra

the optimal shape for them, right?

hình dáng tối ưu cho chúng, phải không?

So, what would the predicted wrinkle shapes be?

Nên, nếu ta đoán được hình dạng các vết nhăn thì chúng sẽ như thế nào?

That is, are our prunes actually the right shape

Có phải những vết nhăn của chúng ta thực ra là đúng hình dạng

to be rain treads?

giống như những rãnh mưa?

Let's take a detour into rivers.

Hãy cùng vòng tới các con sông.

When we think of river networks,

Nghĩ về hệ thống sông,

we usually imagine lots of smaller river channels

chúng ta thường tưởng tượng ra rất nhiều các kênh sông nhỏ

joining to make larger river channels downstream,

cùng hợp lại để chảy thành các mạng lưới sông lớn ở hạ lưu,

which is what happens in concave basins.

đây là điều thường xảy ra ở các lưu vực lõm.

In these cases, the divides,

Trong trường hợp này, phần bị chia ra,

the regions between the river segments,

phần giữa các phân khúc của sông,

are disconnected from one another

không được kết nối với phần khác

and diverge away from one another uphill.

và bị tản đi khỏi 1 phần dốc khác

But river networks look fundamentally different

Nhưng mạng lưới sông về cơ bản là khác hẳn

on convex promontories or protrusions.

ở mũi đất lồi lên hoặc những chỗ nhô ra

Here, the river channels are disconnected from one another

Tại đây, các kênh sông tách rời nhau

and diverge away from one another downstream,

và chảy phân tán xuống hạ lưu,

not very river-like.

có vẻ không giống một con sông lắm.

In these cases, it's the divides

Ở những trường hợp này, chính các phần bị chia

that link together to form a tree,

kết nối với nhau tạo ra cái cây,

with its trunk uphill at the top of the promontory.

với phần thân dốc ở ngọn của mũi đất.

Here, it's the divides that look more traditionally river-like.

Tại đây, chính các nhánh sông mới nhìn giống con sông mà ta vấn thấy.

If our pruney fingers are drainage networks,

Nếu ngón tay nhăn giống một mạng thoát nước,

designed to channel out water when they grip,

được thiết kế để nước thoát ra khi nắm tay lại

then we expect to find similar shapes on our fingers

và ta lại mong thấy được các hình dạng tương tự ở các ngón tay

as we find out there among rivers.

như chúng ta thấy ở giữa các con sông.

There should be a tree network of divides,

Có mạng lưới hình cây với các nhánh,

or ridges, with their trunk near the top of the fingertip

hoặc hình rặng núi, với phần thân gần đỉnh của đầu ngón tay

and with their more leaky parts

và với các phần dễ rò rỉ hơn

reaching out downhill, away from the tip.

vươn ra đường dốc xuống, xa phần đỉnh.

The channels themselves,

Các kênh dẫn thoát,

through which the water is channeled during a grip,

qua đó mà nước có thể chảy ra khi nắm tay lại

should not connect to one another,

không nên kết nối với nhau,

and instead should diverge away from one another downhill.

mà thay vào đó nên tách nhau ra khi xuống dốc.

If pruney fingers are rain treads,

Nếu các ngón tay nhăn như các rãnh mưa,

then they should look like the river networks

thì chúng sẽ nhìn giống những mạng lưới sông

on convex promontories.

ở những mũi đất nhô lên.

In fact, that's exactly the morphology

Thực tế, đó chính là hình thái

we find among pruney fingers!

mà ta tìm thấy ở các ngón tay nhăn!

When we grip, then,

Khi ta nắm chặt tay,

our pruney wrinkles really do channel out the water.

các nếp nhăn quả thật thoát nước ra.

But does it actually help us grip?

Nhưng nó có thực sự giúp chúng ta nắm chặt tay hơn?

New behavioral experiments have shown that they do.

Những thí nghiệm mới về hành vi đã cho thấy là chúng có thể.

In a task where subjects had to grasp wet marbles

Trong một nhiệm vụ mà các đối tượng phải lấy các viên bi ướt

and move them through a hole and out the other side,

và chuyển chúng qua một cái lỗ để sang bên kia,

those with pruney fingers finished the task

những người có ngón tay nhăn hoàn thành nhiệm vụ

significantly faster than those with smooth fingers.

nhanh hơn nhiều so với những người có ngón tay trơn nhẵn.

Pruney fingers not only ought to enhance grip in wet conditions

Những ngón tay nhăn nheo không chỉ có thế giúp nắm chặt hơn ở môi trường ẩm ướt

but do.

mà thực sự làm được điều đó.

So, pruney fingers may be a crucial part

Vậy nên, các ngón tay nhăn có lẽ là một phần quan trọng

of the primate repertoire.

với màn trình diễn của loài linh trường.

Maybe, once primates lost their claws

Có lẽ, một khi loài linh trưởng mất đi móng vuốt

in favor of fingernails,

thay vì móng tay,

rain treads were needed to deal

các rãnh mưa được dùng để xử lý

with the especially challenging,

những khó khăn đặc biệt,

often wet, grip-heavy forest habitats.

thường là ở các môi trường rừng ẩm ướt.

By looking closely at the mysteries in our world

Khi quan sát kĩ lưỡng các bí mật của thế giới

and trying to find things that look similar,

và cố gắng tìm ra những thứ nhìn giống nhau,

like our wet fingers and rain treads,

như ngón tay của chúng ta khi ướt và các rãnh mưa,

we can come up with ideas about what's happening.

chúng ta có thể đưa ra các ý tưởng về những gì đang diễn ra.

And that's a good way to think about

Và đó là một cách tốt

all sorts of questions in life, too.

để nghĩ về mọi loại câu hỏi trong cuộc sống này.