Why do fingers become pruney? - Mark Changizi

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Marta Grochowalska

There are all sorts of things

Wiele rzeczy

that happen every day

zdarzających się codziennie,

that might make you ask,

może prowokować pytanie:

"Why?

"Dlaczego?"

Why do we drive on a parkway

Dlaczego jedziemy po drodze,

and park on a driveway?

a parkujemy na podjeździe?

Why does my hair get frizzy when it's humid?

Dlaczego włosy kręcą się, kiedy jest wilgotno?

And why do my fingers get all pruney when they're wet?"

Dlaczego mokre palce się marszczą?

Often we simply can't know the answers to these questions.

Często po prostu nie możemy odpowiedzieć na te pytania,

But progress can often be made,

ale też możemy zrobić pewien postęp.

and, when it comes to your pruney fingers,

Odnośnie pomarszczonych palców

scientists have a few interesting ideas.

naukowcy mają kilka ciekawych pomysłów.

The story here begins with an observation

Ich historia zaczyna się

od obserwacji na pogotowiu w latach 30. XX wieku.

made in the 1930s in the emergency room.

Doctors noticed that patients

Lekarze zauważyli, że pacjenci

with nerve damage to their hands

z uszkodzeniem nerwów dłoni

did not get pruney fingertips

nie mieli pomarszczonych palców

like most of us do in a bath,

jak większość z nas w kąpieli,

which might make you wonder,

co może zastanawiać:

"Why would primates want wrinkly fingers,

"Po co naczelnym pomarszczone palce,

presumably when it's rainy or dewy?"

kiedy pada lub jest wilgotno?”

What could this trait be for?

Do czego to potrzebne?

What if these wrinkles functioned like rain treads?

Może te pomarszczenia działają jak bieżniki opon?

Think about car tires.

Pomyślcie o oponach samochodowych.

When the ground is dry,

Kiedy ziemia jest sucha,

it's generally best to have smooth tires,

lepiej mieć gładkie opony

and race cars do.

i wyścigówki takie mają.

Smooth tires means more rubber

Przy gładkich oponach więcej gumy,

or surface area in contact with the road,

czyli powierzchni, dotyka drogi,

which gives them better grip.

co daje lepszą przyczepność.

But in rainy and muddy conditions,

Ale w deszczu i błocie

it's a different story,

jest inaczej.

and here's where treads come into play.

Wtedy ważne są bieżniki,

Treads reduce the amount of rubber on the road,

zmniejszające powierzchnię dotykającą drogi

but they help channel out water when it rains,

i odprowadzające wodę podczas deszczu,

lowering the risk of hydroplaning.

co obniża ryzyko poślizgu.

Well, if your fingers really are like rain treads,

Jeśli palce naprawdę mają być jak bieżniki,

you should be able to predict

powinniśmy umieć określić

the optimal shape for them, right?

ich optymalny kształt.

So, what would the predicted wrinkle shapes be?

Jaki kształt powinny więc mieć te pomarszczenia?

That is, are our prunes actually the right shape

Czy nasze palce są odpowiednio pomarszczone,

żeby być jak bieżniki?

to be rain treads?

Let's take a detour into rivers.

Zejdźmy teraz z tematu do rzeki.

When we think of river networks,

Sieci rzeczne

we usually imagine lots of smaller river channels

tworzy zwykle wiele małych rzek

joining to make larger river channels downstream,

spływających do większych.

which is what happens in concave basins.

Tak jest w zagłębieniach terenu.

In these cases, the divides,

Tutaj obszary

the regions between the river segments,

między odnogami rzeki,

are disconnected from one another

są odcięte od siebie

and diverge away from one another uphill.

i rozchodzą się w górę.

But river networks look fundamentally different

Ale sieci rzeczne wyglądają zupełnie inaczej

on convex promontories or protrusions.

na wzniesieniach.

Here, the river channels are disconnected from one another

Tutaj kanały rzeczne nie są połączone

and diverge away from one another downstream,

i rozchodzą się w dół,

not very river-like.

co nie wygląda bardzo typowo dla rzek.

In these cases, it's the divides

W tym przypadku to tereny między nimi

that link together to form a tree,

są powiązane, tworząc drzewo

with its trunk uphill at the top of the promontory.

z pniem wznoszącym się ku szczytowi.

Here, it's the divides that look more traditionally river-like.

Tutaj to tereny między wodami są bardziej podobne do układu rzek.

Jeśli pomarszczenia tworzą sieci

If our pruney fingers are drainage networks,

designed to channel out water when they grip,

odprowadzające wodę przy chwytaniu,

then we expect to find similar shapes on our fingers

oczekujemy na palcach podobnych kształtów,

as we find out there among rivers.

które odnajdujemy wśród rzek.

There should be a tree network of divides,

Powinna być to sieć podzielona na kształt drzewa

or ridges, with their trunk near the top of the fingertip

z pniem przy opuszce

i mocniej przepuszczającymi częściami

and with their more leaky parts

reaching out downhill, away from the tip.

rozchodzącymi się w dół.

The channels themselves,

Same kanały,

through which the water is channeled during a grip,

przez które woda odpływa podczas chwytania,

should not connect to one another,

nie powinny łączyć się ze sobą,

and instead should diverge away from one another downhill.

tylko odbiegać od siebie w dół.

If pruney fingers are rain treads,

Jeśli pomarszczenia są bieżnikami,

then they should look like the river networks

powinny wyglądać jak sieci rzeczne

on convex promontories.

na wzniesieniach.

In fact, that's exactly the morphology

Faktyczne taka jest budowa

we find among pruney fingers!

pomarszczonych palców!

When we grip, then,

Kiedy coś chwytamy,

our pruney wrinkles really do channel out the water.

pomarszczone palce naprawdę odprowadzają wodę.

But does it actually help us grip?

Ale czy rzeczywiście pomaga nam to chwytać?

New behavioral experiments have shown that they do.

Nowe eksperymenty behawioralne pokazały, że tak jest.

In a task where subjects had to grasp wet marbles

Ich uczestnicy mieli chwycić mokre, szklane kulki

and move them through a hole and out the other side,

i wysunąć je przez otwór na drugą stronę,

those with pruney fingers finished the task

ci z pomarszczonymi palcami skończyli zadanie

significantly faster than those with smooth fingers.

znacznie szybciej niż ci z gładkimi.

Pruney fingers not only ought to enhance grip in wet conditions

Pomarszczone palce nie tylko mają ułatwiać chwytanie na mokro,

but do.

ale faktycznie to robią.

So, pruney fingers may be a crucial part

Mogą być kluczową cechą

of the primate repertoire.

z repertuaru naczelnych.

Maybe, once primates lost their claws

Może kiedy naczelne zamiast pazurów

in favor of fingernails,

wykształciły paznokcie,

rain treads were needed to deal

rowki były potrzebne

with the especially challenging,

w szczególnie wymagających,

often wet, grip-heavy forest habitats.

często mokrych i śliskich środowiskach leśnych.

By looking closely at the mysteries in our world

Przyglądając się zagadkom świata

and trying to find things that look similar,

i próbując odnaleźć podobne do siebie rzeczy,

like our wet fingers and rain treads,

jak nasze mokre palce i bieżniki opon,

we can come up with ideas about what's happening.

możemy domyślić się, o co chodzi.

And that's a good way to think about

To dobry sposób myślenia

all sorts of questions in life, too.

o innych zagadkach w naszym życiu.