The real reason polio is so dangerous

Translator: Ngọc Châu Phạm Reviewer: Nguyễn Hà Thi Ân

In 1952, polio was everywhere.

Vào năm 1952, bệnh bại liệt xuất hiện ở khắp nơi.

For years, this virus killed or paralyzed roughly half a million people annually,

Trong nhiều năm, loại virus này đã giết chết hoặc làm tê bại

khoảng nửa triệu người mỗi năm,

leaving survivors reliant on crutches, wheelchairs, and respirators.

làm cho họ phải phụ thuộc vào nạng, xe lăn và máy trợ thở.

Yet just 10 years later, paralytic polio cases in the US dropped by 96%.

Nhưng chỉ 10 năm sau đó, các ca bệnh bại liệt ở Mỹ đã giảm tới 96%.

Soon, similar trends spread worldwide,

Ngay sau đó, các ca bệnh trên thế giới cũng giảm dần theo

and it looked like we were on track to eradicate polio for good.

và chúng ta vẫn đang trên đà xóa bỏ hoàn toàn căn bệnh này.

But in the 21st century, the virus started striking back.

Nhưng vào thế kỷ 21, virus bại liệt bắt đầu bùng phát trở lại.

So, what’s the source of these recent spikes,

Vậy, do đâu mà bệnh bại liệt lại bùng phát trở lại gần đây,

and how can researchers fighting polio finally get rid of this deadly disease?

và làm thế nào mà các nhà nghiên cứu đương đầu và loại bỏ căn bệnh này?

To answer these questions, we first need to understand the true danger of polio.

Để trả lời các câu hỏi này, đầu tiên ta cần hiểu sự nguy hiểm thật sự của bại liệt

Most infected individuals only present mild flu symptoms or no symptoms at all,

Hầu hết các ca bị nhiễm chỉ xuất hiện triệu chứng cảm nhẹ

hoặc không có triệu chứng nào cả,

with paralysis occurring in less than 1% of cases.

với triệu chứng tê bại xảy ra ở ít hơn 1% các ca bệnh.

Which is why the real danger of polio is how infectious it is.

Bệnh bại liệt thật sự nguy hiểm là do cách thức nó lây nhiễm.

Historically, there have been three strains of poliovirus,

Trong lịch sử, có ba chủng virus gây bệnh bại liệt,

all of which typically enter our mouths from airborne droplets

mà cả ba chủng này đều đi vào miệng thông qua những giọt bắn từ không khí

or contact with infected fecal matter.

hoặc tiếp xúc với mẫu phân bị nhiễm bệnh.

This means polio runs rampant in communities with poor sanitation.

Có nghĩa là, virus bại liệt lây lan trong cộng đồng có điều kiện vệ sinh kém.

And once infected, individuals remain contagious for 3 to 6 weeks,

Và một khi bị nhiễm, người đó truyền mầm bệnh cho người khác từ 3 đến 6 tuần

spreading a silent outbreak with few trackable symptoms.

gây ra một đợt bùng phát thầm lặng với ít triệu chứng có thể nhìn thấy.

This is what made polio unstoppable

Đây là lý do khiến bệnh bại liệt không thể dập tắt

until US physician Jonas Salk found a solution in the early 1950s.

cho đến khi vị bác sĩ người Mỹ Jonas Salk tìm ra giải pháp từ đầu những năm 1950.

He created an inactivated version of the virus that, when injected,

Ông đã tạo ra một phiên bản bất hoạt của virus, mà khi tiêm vào cơ thể,

prevented all three strains from causing paralysis.

nó sẽ ngăn chặn cả ba chủng virus này gây ra tình trạng tê bại.

However, this inactivated poliovirus vaccine, or IPV,

Tuy nhiên, loại vắc-xin chứa virus bại liệt bất hoạt này, hay IPV

didn’t stop poliovirus from living in our bodies and spreading to others.

không ngăn được việc nó sống trong cơ thể ta và lây lan cho người khác

Fortunately, Polish American microbiologist Albert Sabin

May mắn thay, nhà vi sinh vật người Mỹ gốc Ba Lan - Albert Sabin

was creating the oral polio vaccine, or OPV, at the same time.

đã tạo ra một loại vắc-xin đường uống, hay OPV, vào cùng thời điểm đó.

This even cheaper and easier to administer treatment

Nó thậm chí còn rẻ tiền hơn và dễ dàng hơn trong việc quản lý điều trị

contained weakened variants of each poliovirus strain,

chứa các biến thể đã suy yếu của mỗi chủng virus bại liệt,

known as attenuated viruses,

được biết như là virus sống giảm độc lực,

And once ingested, these prevented polio from settling in the body altogether.

Và một khi được hấp thu, chúng ngăn chặn hoàn toàn virus trú ngụ trong cơ thể.

Over the next several decades,

Qua những thập kỷ tiếp theo,

IPV and OPV eliminated polio in country after country.

IPV và OPV đã tiêu diệt virus ở khắp các quốc gia.

But near the turn of the century,

Nhưng gần đây,

this arms race between medical ingenuity and viral evolution took a turn.

cuộc so kè giữa sự tiến bộ y khoa và sự tiến hóa của virus có bước chuyển mới

Scientists discovered variant strains of polio—

Các nhà khoa học khám phá ra các biến thể của virus bại liệt-

each almost identical to one of the three existing strains.

mà mỗi chủng này gần giống với một trong ba chủng đã có từ trước.

And their source was even more troubling.

Và nguồn gốc của chúng thậm chí còn phức tạp hơn.

Up to this point, one of OPV’s greatest advantages was that its attenuated viruses

Cho đến nay, một trong những lợi ích lớn nhất của OPV là virus đã được làm yếu

could spread just like wild polio,

có thể lan truyền giống như chủng virus nguyên bản,

moving through the air and immunizing unvaccinated individuals.

lây lan trong không khí và thâm nhập vào những người chưa tiêm chủng.

But researchers discovered that if these weakened viruses circulated

Nhưng các nhà nghiên cứu khám phá ra rằng nếu chủng virus này tồn tại

for several weeks in under-vaccinated populations,

trong vài tuần ở những cộng đồng chưa được tiêm chủng,

they could mutate into new vaccine-derived strains.

chúng có thể tiến hóa thành chủng virus mới có nguồn gốc từ vắc-xin.

To be clear, this didn’t mean the attenuated vaccine

Để làm rõ hơn, điều này không có nghĩa là vắc-xin sống giảm độc lực

was inherently dangerous.

vốn đã nguy hiểm.

OPV had already been used to stop wild poliovirus type 2 worldwide

OPV đã từng được dùng để ngăn chặn virus ‘hoang dã’ type 2 khắp toàn cầu

and eradicate all wild poliovirus

và xóa sổ các chủng virus ‘hoang dã’ khác

from the Americas, West Pacific, and countless other countries.

từ lục địa Mỹ, Tây Thái Bình Dương, và vô số các quốc gia khác.

The issue was ensuring populations met a certain vaccination threshold—

Vấn đề ở đây là phải bảo đảm người dân đáp ứng một ngưỡng tiêm chủng nhất định-

specifically, at least 80% of every community needed to be vaccinated

cụ thể là, ít nhất 80% số dân ở mỗi cộng đồng được tiêm chủng

to prevent strains from mutating.

để ngăn sự đột biến ở các chủng gây bệnh.

So, in our current fight against polio,

Vậy nên, trong cuộc chiến chống bệnh bại liệt hiện nay,

we've taken two approaches to this problem.

chúng ta có hai cách tiếp cận cho vấn đề này.

First, vaccine developers have made even safer forms of OPV.

Thứ nhất, các nhà phát triển vắc-xin đã tạo nên các dạng OPV an toàn hơn.

Monovalent and bivalent OPVs

Monovalent và bivalent OPVs

respectively contain one or two types of attenuated poliovirus,

lần lượt chứa một hoặc hai chủng virus sống giảm độc lực,

reducing the number of strains that could possibly mutate.

làm giảm số lượng chủng virus có thể làm phát sinh đột biến.

These vaccines helped eradicate wild poliovirus types 2 and 3,

Các loại vắc-xin này giúp tiêu diệt virus ‘hoang dã’ type 2 và 3,

and today they’re tackling the last remnants of type 1 poliovirus

và ngày nay, chúng đang xử lý tàn dư còn lại của virus type 1

in Pakistan and Afghanistan.

ở Pakistan và Afghanistan.

Vaccine researchers also developed OPVs targeting vaccine-derived polio.

Các nhà nghiên cứu cũng phát triển OPV nhắm đến chủng virus bắt nguồn từ vắc-xin.

Currently, most polio cases are caused by vaccine-derived poliovirus

Hiện tại, hầu hết các ca bệnh bại liệt là do chủng type 2 đột biến từ vắc-xin

type 2 outbreaks in Africa and the Middle East.

đang bùng phát ở châu Phi và Trung Đông.

So researchers created a new vaccine specifically to tackle this strain

Vậy nên, các nhà nghiên cứu đã tạo ra một loại vắc-xin chuyên biệt cho chủng này

with minimal risk of mutating.

với rủi ro gây ra đột biến thấp.

Second, medical workers on the front lines are using cutting-edge technology

Thứ hai, các y bác sĩ tuyến đầu đang dùng công nghệ tiên tiến

to ensure every population meets that 80% threshold.

để bảo đảm mỗi cộng đồng đạt ngưỡng 80% đã tiêm chủng.

Digital tools like geospatial imaging and analysis

Các công cụ kỹ thuật số như hình ảnh và phân tích không gian địa lý

help them locate and immunize remote communities.

giúp họ định vị và tiêm chủng cho các cộng đồng ở xa.

Extensive monitoring systems ensure they don’t miss a single child.

Hệ thống giám sát rộng lớn giúp bảo đảm không bỏ sót một đứa trẻ nào.

And waste surveillance systems employed across the globe

Các hệ thống giám sát rác thải được áp dụng trên toàn cầu

can alert us to potential outbreaks.

có thể cảnh báo được những nguy cơ bùng phát đại dịch.

Today, the fight against polio is at a critical moment.

Ngày nay, cuộc chiến chống lại bệnh bại liệt đang ở giai đoạn quan trọng.

We’re primed to eradicate wild poliovirus in the near future,

Chúng ta chuẩn bị loại bỏ virus bại liệt trong tương lai gần,

and with our new vaccines,

và nhờ vào loại vắc-xin mới,

eradicating vaccine-derived strains might not be much further off.

việc xóa sổ chủng virus biến thể từ vắc-xin trở nên gần hơn bao giờ hết.

But doctors still struggle to reach areas

Nhưng các bác sĩ vẫn gặp khó khi tiếp cận các khu vực

experiencing military conflict and civil unrest.

đang trải qua các xung đột vũ trang và bất ổn dân sự.

And without keeping vaccination rates high,

Và nếu tỷ lệ tiểm chủng không ở mức cao,

polio’s silent outbreaks could easily surge.

các đợt bùng phát bệnh bại liệt thầm lặng có thể dễ dàng tăng lên.

So it’s essential that we keep up the pressure

Vậy nên, việc quan trọng là chúng ta phải giữ được tiến độ

to finally finish what we started over 70 years ago.

để cuối cùng có thể hoàn thành những gì mà ta đã bắt đầu cách đây hơn 70 năm.