Why do we harvest horseshoe crab blood? - Elizabeth Cox

Tại sao chúng ta lại thu hoạch máu của loài sam? - Elizabeth Cox

Translator: Tân Nguyễn Reviewer: Ngoc Bui

"Một thế giới, một trải nghiệm" Edward O.Wilson, Sự đa dạng của cuộc sống.

During the warmer months, especially at night during the full moon,

Trong những tháng trời ấm, đặc biệt vào những đêm trăng tròn,

horseshoe crabs emerge from the sea to spawn.

những con sam trồi lên từ dưới biển để sinh sản.

Waiting for them are teams of lab workers

Đón đợi chúng là những nhóm làm việc trong phòng thí nghiệm.

who capture the horseshoe crabs by the hundreds of thousands,

những người bắt hàng trăm ngàn con sam,

take them to labs,

đem tới phòng thí nghiệm,

harvest their cerulean blood,

và thu lấy máu màu xanh da trời từ chúng,

then return them to the sea.

sau đó trả chúng về với biển.

Oddly enough, we capture horseshoe crabs on the beach

Kì lạ là chúng ta chỉ bắt được sam trên bãi biển

because that's the only place we know we can find them.

vì đó là nơi duy nhất chúng ta có thể tìm thấy chúng.

A female horseshoe crab lays as many as 20 batches of up to 4,000 eggs

Một con sam cái có thể để lại tới gần 20 ổ với khoảng 4,000 trứng

on her annual visit to the beach.

sau mỗi chuyến đến bãi biển hằng năm của nó.

When the eggs hatch,

Khi trứng nở,

the juvenile horseshoe crabs often stay near shore,

những ấu trùng sam thường ở lại gần bờ biển,

periodically shedding their shells as they grow.

thay lớp vỏ của chúng dần dần mỗi khi lớn lên.

Once they leave these shallow waters,

Một khi chúng rời những vùng nước cạn này,

they don't return until they reach sexual maturity ten years later.

chúng sẽ không trở lại cho tới tuổi sinh sản mười năm sau.

Despite our best efforts, we don't know where they spend those years.

Dù rất nỗ lực, chúng ta vẫn không biết chúng đã ở đâu những năm trước đó.

Though we've spotted the occasional horseshoe crab

Dù thỉnh thoảng chúng ta vẫn thấy những con sam

as deep as 200 meters below the ocean's surface,

ở độ sâu khoảng 200m dưới đáy biển,

we only see large groups of adults when they come ashore to spawn.

Ta chỉ thấy các nhóm lớn con trưởng thành khi chúng lên bờ để sinh sản.

Horseshoe crab blood contains cells called amebocytes

Máu của sam chứa những tế bào gọi là tế bào amip

that protect them from infection by viruses,

bảo vệ chúng khỏi nguy cơ xâm nhập từ virus,

fungi,

nấm,

and bacteria.

và vi khuẩn.

Amebocytes form gels around these invaders

Tế bào amip tạo ra một lớp keo bao quanh những kẻ xâm nhập

to prevent them from spreading infections.

để ngăn chúng khỏi phát tán sự nhiễm trùng.

This isn't unusual.

Điều này không phổ biến lắm.

All animals have protective immune systems.

Tất cả con vật đều có hệ miễn dịch để bảo vệ.

But horseshoe crab amebocytes are exceptionally sensitive

Nhưng các tế bào amip của sam cực kì nhạy cảm

to bacterial endotoxins.

với nội độc tố của vi khuẩn.

Endotoxins are molecules from the cell walls of certain bacteria,

Nội độc tố là những phân tử từ thành tế bào của một số vi khuẩn,

including E. coli.

bao gồm E.coli.

Large amounts of them are released when bacterial cells die,

Một lượng lớn của chúng sẽ được giải phóng khi vi khuẩn chết,

and they can make us sick if they enter the blood stream.

và khiến chúng ta bệnh nếu chúng thâm nhập vào dòng máu.

Many of the medicines and medical devices we rely on can become contaminated,

Nhiều thuốc hay dụng cụ y tế chúng ta sử dụng có thể bị nhiễm khuẩn,

so we have to test them before they touch our blood.

do đó ta phải kiểm tra trước khi chúng tiếp xúc với máu chúng ta.

We do have tests called Gram stains that detect bacteria,

Chúng ta có phương pháp nhuộm Gram để phát hiện vi khuẩn,

but they can't recognize endotoxins

nhưng nó không thể nhận diện được nội độc tố

which can be there even when bacteria aren't present.

mà có thể xuất hiện kể cả khi không có vi khuẩn.

So scientists use an extract called LAL

Do đó các nhà khoa học sử dụng một trích xuất tên là LAL

produced from harvested horseshoe crab blood

điều chế từ máu của sam thu hoạch được

to test for endotoxins.

để kiểm tra nội độc tố.

They add LAL to a medicine sample, and if gels form,

Họ thêm LAL vào các mẫu thuốc thử, và nếu lớp keo được hình thành,

bacterial endotoxins are present.

nghĩa là có sự xuất hiện của nội độc tố.

Today, the LAL test is used so widely

Ngày này, kiểm tra bằng LAL được sử dụng rộng rãi đến mức

that millions of people who've never seen a horseshoe crab

hàng triệu người chưa từng thấy con sam

have been protected by their blood.

đều đang được bảo vệ bởi máu của chúng.

If you've ever had an injection, that probably includes you.

Nếu bạn đã từng được tiêm thuốc, có lẽ bạn cũng thuộc nhóm đó.

How did horseshoe crabs end up with such special blood?

Vậy tại sao sam lại có được loại máu đặc biệt như vậy?

Like other invertebrates,

Như những động vật không xương sống khác,

the horseshoe crab has an open circulatory system.

sam có hệ thống tuần hoàn mở.

This means their blood isn't contained in blood vessels, like ours.

Nghĩa là máu của chúng không được chứa trong mạch máu, như chúng ta.

Instead, horseshoe crab blood flows freely through the body cavity

Thay vào đó, máu của sam chảy thoải mái trong các khoang của cơ thể

and comes in direct contact with tissues.

và do đó tiếp xúc trực tiếp với các mô.

If bacteria enters their blood, it can quickly spread over a large area.

Nếu vi khuẩn xâm nhập vào máu của chúng, nó sẽ phát tán nhanh chóng ở diện rộng.

Pair this vulnerability

Kết hợp với sự dễ tổn thương này

with the horseshoe crab's bacteria-filled ocean and shoreline habitats,

là môi trường sống đầy vi khuẩn ở bờ biển và đại dương của sam,

and it's easy to see why they need such a sensitive immune response.

dễ thấy rằng tại sao chúng cần sự đáp ứng miễn dịch nhạy cảm đến vậy.

Horseshoe crabs survived mass extinction events

Sam đã sống sót qua những đợt đại tuyệt chủng

that wiped out over 90% of life on Earth and killed off the dinosaurs,

đã quét sạch hơn 90% sự sống trên Trái Đất và tiêu diệt loài khủng long,

but they're not invincible.

nhưng chúng không phải là bất khả chiến bại.

And the biggest disruptions they've faced in millions of years come from us.

Và điều lớn nhất ngăn cản chúng sau hàng triệu năm chính là chúng ta.

Studies have shown that up to 15% of horseshoe crabs

Nghiên cứu cho thấy gần 15% số sam

die in the process of having their blood harvested.

chết trong quá trình thu hoạch máu.

And recent research suggests this number may be even higher.

Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng con số này còn có thể cao hơn thế.

Researchers have also observed fewer females returning to spawn

Các nhà nghiên cứu còn nhận thấy số con cái trở lại để sinh sản thưa dần

at some of the most harvested areas.

ở một vài khu vực được thu hoạch nhiều nhất.

Our impact on horseshoe crabs extends beyond the biomedical industry, too.

Sự tác động của chúng ta tới loài sam còn vượt ra khỏi ngành y sinh.

Coastal development destroys spawning sites,

Sự phát triển ở những vùng bờ biển đã phá hủy nơi sinh sản,

and horseshoe crabs are also killed for fishing bait.

và sam còn bị giết để làm mồi câu cá.

There's ample evidence that their populations are shrinking.

Những bằng chứng này quá đủ để cho thấy số lượng sam đang thu hẹp dần.

Some researchers have started working

Một vài nhà nghiên cứu đã bắt đầu làm việc

to synthesize horseshoe crab blood in the lab.

để tổng hợp máu của sam trong phòng thí nghiệm.

For now, we're unlikely to stop our beach trips,

Cho tới giờ, chúng ta chưa thể dừng những chuyến đi biển lại,

but hopefully, a synthetic alternative will someday eliminate our reliance

nhưng hy vọng rằng, một ngày nào đó chất tổng hợp thay thế sẽ loại bỏ

on the blood of these ancient creatures.

sự phụ thuộc của chúng ta vào máu của loài sinh vật cổ đại này.

[Ted-ed là một dự án phi lợi nhuận, và video này sẽ không tồn tại

nếu không có sự hỗ trự to lớn từ cộng đồng trên Patreon.

Bạn có thể tìm hiểu thêm ở link này]