Visualizing hidden worlds inside your body - Dee Breger

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Ho Ha Reviewer: Linh Tran

I'm going to take you on a journey

Tôi sẽ đưa các bạn trên một hành trình

into some hidden worlds inside your own body

vào thế giới ẩn giấu bên trong cơ thể của chúng ta

using the scanning electron microscope.

bằng cách dùng kính hiển vi điện tử quét.

These microscopes use a beam of electrons

Những kính hiển vi này sử dụng một tia điện tử

to illuminate things that are too small

để phóng rõ những thứ quá nhỏ không thấy được

to be seen by the photons of visible light.

bằng các hạt photon ánh sáng nhìn thấy được

And to put this in context,

Và để đặt cái này vào trong bối cảnh,

if you mentally divide one tiny millimeter

nếu bạn nhẩm chia một milimet nhỏ xíu

into a thousand parts,

thành một ngàn phần,

each one of those parts is a micrometer,

mỗi phần là một micromet,

or micron for short.

hoặc nói gọn là micron.

If you then divide one micron

Rồi nếu bạn chia một micron

into another thousand parts,

thành ngàn phần khác nữa,

each one of those is a nanometer.

thì mỗi phần là một nanomet.

And it's nanometers and microns

Và các nanomet và micron

that are the domain

là giá trị xác định

of the scanning electron microscope.

của kính hiển vi điện tử quét.

So, let's start with something on the body

Nào, chúng ta hãy bắt đầu với cái gì đó trên cơ thể

that we can measure at about 100 microns wide,

mà chiều rộng đo khoảng 100 micron

and that would be a human hair,

và đó là lông tóc của người,

which now you can see is covered with scales,

mà bây giờ bạn có thể thấy nó được bao bọc bởi lớp vảy,

just like all of our hairs,

giống với lông tóc của chúng ta,

and in fact, just like all mammal hairs.

thực ra là giống tất cả lông của động vật có vú.

We're going to plunge into the body now,

chúng ta sẽ đi vào bên trong cơ thể,

and we've landed in the thyroid gland.

và chúng ta ghé vào tuyến giáp.

Here we're looking at proteins

Ở đây chúng ta đang nhìn vào các protein

that are being secreted into a storage chamber

mà đang được tiết vào trong ngăn dự trữ

where they are going to develop

nơi mà chúng sẽ phát triển

into the mature thyroid hormones

thành các nội tiết tố tuyến giáp trưởng thành

before being released into the body.

trước khi được giải phóng vào cơ thể.

And at this point you might be wondering

Ở đây bạn hẳn băn khoăn

if these colors are real.

những màu này là thật hay không.

The answer is no.

Câu trả lời là không.

Electron images only happen in black and white.

Hình ảnh điện tử chỉ có màu đen trắng.

I often colorize my images for various reasons,

Tôi thường tô màu các bức ảnh vì nhiều nguyên nhân khác nhau,

but I don't change the structures,

nhưng tôi không thay đổi cấu trúc,

so the strucutres that you're seeing

vì vậy các cấu trúc mà các bạn đang thấy

are all exactly as they were

tất cả chính xác là thật

when I photographed them in the microscope.

khi tôi chụp hình chúng qua kính hiển vi.

We're going to take a detour

Bây giờ chúng ta sẽ đi một vòng

and zoom in on the heart muscle now.

và phóng đại cơ tim lên.

And the heart muscle has this curious structure

Cơ tim có cấu trúc kỳ lạ

that's kind of like corrugated cardboard.

giống như tấm bìa có nhiều nếp gấp.

That's what allows the heart to expand and contract as it's beating.

cho phép quả tim co giãn khi nó đập.

Let's go look at a lung with pneumonia.

Chúng ta hãy đi đến lá phổi với chứng viêm phổi.

Here we've got a white blood cell

Ở đây chúng ta có tế bào bạch cầu

poking around in an air sac,

đang thăm dò chung quanh phế nang,

looking for something to clean out

tìm kiếm cái gì đó để dọn sạch

like a little vacuum cleaner.

như một cái máy hút bụi nhỏ.

This is your immune systems at work.

Đây là hệ thống miễn dịch của bạn đang làm việc.

So what are the kinds of things

Vậy những thứ gì

that we don't want to be breathing,

mà chúng ta không muốn hít vào,

besides bacteria and viruses?

ngoài vi khuẩn và vi rút?

Well, we all know to stay away from asbestos

Tất cả chúng ta đều biết phải tránh xa bụi amiăng

and now we can see why.

và bây giờ chúng ta có thể thấy tại sao.

This is a close-up view of the mineral

Đây là hình ảnh nhìn gần của miếng quặng

that asbestos is made from,

tạo nên bụi amiăng,

and now you can see that it's composed of

bây giờ bạn có thể thấy nó bao gồm

many tiny, fine little needles.

nhiều cây kim rất nhỏ sắc nhọn.

Each one of those needles is a single crystal.

Mỗi một cây kim đó là một tinh thể đơn độc.

And in this picture, they're begininng to pry apart

Và trong bức hình này, chúng đang bắt đầu gãy lìa

and tangle up into a spiky mess,

và làm thành đống hỗn độn nhọn hoắc,

not for breathing.

không dành cho hô hấp.

Còn cái gì khác chúng ta cần tránh hít vào nữa?

What else might we want to avoid breathing?

Well, how about diesel fuel?

Dầu diesel thì sao?

We're looking here at the particles of diesel soot,

Chúng ta đang thấy các bột muội than của dầu diesel,

and these are extraordinarily tiny.

và những cái này cực kỳ nhỏ.

In fact, each one of these little particles

Thực tế, mỗi một phân từ nhỏ này

is only about 50 nanometers wide.

có bề ngang chỉ khoảng 50 nanomet.

We'll go and look at some blood now.

Chúng ta sẽ đi và nhìn một ít máu nào.

We've got a collection

Chúng ta có một tập hợp

of nice, fat, happy, healthy red blood cells,

các tế bào hồng cầu khoẻ mạnh, vui vẻ, béo tốt và đẹp,

but they're all tangled up in a network of fibers.

nhưng tất cả chúng rối nhùi trong mạng lưới sợi.

This is how the body makes a blood clot.

Đây là cách mà cơ thể tạo cục máu đông.

And so, it surrounds a group of red blood cells

nó bọc xung quanh một nhóm các hồng cầu

and other cells, and traps them

và các tế bào khác, và chặn chúng lại

so the blood can't flow.

vì vậy máu không thể chảy.

We've got two more blood cells here,

Chúng ta có thêm hai tế bào máu nữa ở đây,

but they're not normal

nhưng chúng không bình thường

like the ones in the blood clot image.

như những cái trong hình cục máu đông.

These are distorted.

Những cái này đã bị méo mó.

You can see that they're curling up

Bạn có thể thấy chúng co lại

and beginning to grow what's going to become spikes.

và đang bắt đầu phát triển thành các gai.

These are sickle cells

Đây là các tế bào hình liềm

and these are what cause the condition

là những tế bào gây nên tình trạng

of sickle cell amenia.

thiếu máu hình liềm.

We've gone into the mouth now

Bây giờ chúng ta đi vào miệng xem nào

and we've landed on dental plague,

chúng ta liếc qua mảng bám trên răng

which you can see is covered with bacteria,

mà bạn có thể thấy chứa đầy vi khuẩn,

and in fact dental plague is host

trên thực tế mảng bám răng là vật chủ

to about 1,000 different species of bacteria.

của khoảng 1.000 loài vi khuẩn khác nhau.

Lovely to think about.

Đáng để nghĩ đấy.

And now we are on to other teeth.

Bây giờ chúng đang xem mấy cái răng khác.

We're on the surfaces of the,

Chúng ta đang ở trên bề mặt

or the internal surfaces of the teeth themselves.

hoặc mặt trong của mấy cái răng.

The smaller one is a baby tooth

Cái nhỏ hơn là răng sữa

that had just fallen out of the mouth

mà vừa rụng ra khỏi miệng

of a young friend of mine,

của một người bạn nhỏ của tôi,

and I want to call your attention to the little holes.

và tôi muốn các bạn chú ý đến cái lỗ nhỏ này.

Those little holes are the tops

Những cái lỗ nhỏ ở mặt trên răng đó

of a whole network of tiny little tubes

là mạng lưới của các ống nhỏ li ti

that circulate nourishing fluids inside your teeth.

mà lưu chuyển dưỡng chất bên trong răng.

And we can see those tubes

Chúng ta có thể thấy

a little better in the larger picture

những ống nhỏ đó lớn rõ hơn một chút

because some of them are in cross-section.

vì một vài trong số đó là hình mặt cắt ngang

But in fact, this larger picture is showing you

Nhưng thực tế, bức hình lớn hơn này cho bạn thấy

a portion of a tusk, which you may know

một phần của một cái ngà,

is simply a great big, elongated tooth,

đơn giản là một cái răng dài, vô cùng lớn,

so you would expect to see the same features

bạn hẳn mong chờ để thấy các đặc điểm tương tự

between your teeth and a tusk.

giữa răng mình và cái răng ngà.

But that larger tusk picture is also rough

Nhưng cái răng ngà lớn hơn đó cũng thô ráp

by comparison to the young baby tooth.

so với cái răng sữa.

That's because it's many, many thousands of years old.

Đó là vì nó có nhiều, nhiều ngàn năm tuổi rồi.

It's also partly fossilized.

Một phần cũng đã hoá thạch.

And, between these two pictures,

Giữa hai bức hình này,

now you can see how your teeth relate

bạn có thể thấy răng của mình liên quan như thế nào

to the tusk of an Ice Age mammoth.

đến cái răng ngà của voi ma mút thời kỷ nguyên băng hà

We're shooting up north now into the brain,

Giờ thì chúng ta tiến thẳng lên phía bắc vào não,

and we can see these pink cells down at the bottom.

chúng ta có thể thấy các tế bào màu hồng ở dưới cùng.

Those are the neurons of memory.

Đó là các tế bào thần kinh về trí nhớ.

And I'm going to leave you with this picture

Tôi sẽ để các bạn lại với bức hình này

because I know you're going to take

vì tôi biết các bạn sẽ mang

a lot of happy memories away

rất nhiều kỷ niệm đẹp rời khỏi

from your exciting day at TED

cái ngày đầy phấn khích này ở TED

and now you can visualize where those memories

và bây giờ bạn có thể hình dung được nơi các ký ức

are being stored in your own brain.

được lưu giữ lại trong não bộ của mình

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)