You'll travel 1 trillion kilometers through space - Fabio Pacucci and Lindsay DeMarchi

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Happy 100th birthday!

ပျော်စရာ နှစ် ၁၀၀ ပြည့် မွေးနေ့ ဖြစ်ပါစေ။

Your favorite granddaughter (shh, don’t tell the others)

သင့်ရဲ့မြေးမလေးက သင့်မွေးနေ့အတွက် အံ့ဩစရာ ဖန်တီးထားတယ်၊

created a surprise:

(သူများကို သွားမပြောနဲ့နော်)

a holographic map displaying everywhere you’ve traveled—

ကမ္ဘာပေါ်မှာတင်မက၊ စကြဝဠာတစ်လျှောက်၊ သင် သွားခဲ့ဖူးတဲ့

not just on Earth, but through the universe!

နေရာတိုင်းကို ပြသတဲ့ ဟိုလိုဂရပ်ဖစ် မြေပုံတစ်ခုပါ၊

While you haven’t literally been to space,

သင်ဟာ အာကာသထဲကို တကယ် မရောက်ဖူးပေမဲ့၊

you've lived on a spinning rock hurtling around a sun, whizzing through a galaxy,

နဂါးငွေ့တန်းကို ဖြတ်ပြီး ရွေ့နေတဲ့ နေအနားက လွင့်နေတဲ့ ကျောက်တုံးပေါ်မှာ နေခဲ့တယ်၊

and the journey only gets wilder from there.

ဒီနေရာကနေ ခရီးက ပိုကြမ်းလာတယ်။

You’ve made some real progress in the grand scheme of things.

ကြီးကျယ်တဲ့ အရာတွေထဲမှာ သင်ဟာ တကယ်ံ ရှေ့ကို တိုးသွားခဲ့တယ်။

But... how much, exactly?

ဒါပေမဲ့ အတိအကျ ဘယ်လောက်လဲ။

Your atlas starts on the planet’s surface.

သင့်ရဲ့ မြေပုံက ကမ္ဘာဂြိုဟ် မျက်နှာပြင်မှာ စတင်တယ်။

Over the course of your life you’ve walked about 120,000 kilometers—

သင့်ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ကီလိုမီတာ ၁၂၀,၀၀၀ လောက် လမ်းလျှောက်ခဲ့တယ်၊

the equivalent of three trips around the globe.

ဒါက ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ခရီးစဉ် သုံးခုနဲ့ ညီမျှတယ်။

Daily commutes and international travel add a few more.

နေ့စဥ်သွားလာတာနဲ့ နိုင်ငံတကာ ခရီးစဥ်တွေ အနည်းငယ် ထပ်ထည့်ထားတယ်။

This may seem remarkable until you factor in your pirouette around the planet

လည်ပတ်မှုကြောင့် ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဝန်းကျင်မှာ နေ့စဉ်  ခြေဖျားထောက်လှည့်တာကို မထည့်ခင်အထိ

each day due to its rotation.

ဒါက မှတ်သားဖွယ်ကောင်းပုံရတယ်။

The distance traveled this way differs from person to person—

ဒီနည်းနဲ့ ခရီးထွက်ခဲ့တဲ့ အကွာအဝေး တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် ကွဲပြားတယ်၊

those close to the poles trace a smaller circle than those at the equator.

ဝင်ရိုးစွန်းအနီးကလူတွေက အီကွေတာက လူတွေထက် ပိုသေးငယ်တဲ့ စက်ဝိုင်းတစ်ခုကို ခြေရာခံတယ်။

Living halfway between them you’ve picked up 30,000 kilometers every day

သူတို့တွေကြားမှာ ခရီးတစ်ဝက်မှာ နေထိုင်ရင်း သင်ဟာ ကြွက်သားမလှုပ်ဘဲ

without shifting a muscle.

နေ့စဉ် ကီလိုမီတာ ၃၀,၀၀၀ အမီလိုက်တယ်။

ချွင်းချက်က သင့်ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုက စက်ဝိုင်းပြည့်မဟုတ်ဘူး။

Except, your motion isn’t perfectly circular.

It's a curlicue.

အတွန့်အတက် တစ်ခုပါ။

As the Earth elliptically orbits the Sun, there you go,

ကမ္ဘာမြေက နေကို ဘဲဥပုံ လှည့်ပတ်နေတာကြောင် သင် သွားတဲ့နေရာမှာ

adding roughly another 940 million kilometers every year.

နှစ်စဉ် နောက်ထပ် ကီလိုမီတာ သန်း ၉၄၀ ခန့် တိုးနေတယ်။

But it doesn’t end there.

ဒါပေမဲ့ အဲဒီမှာ အဆုံးမသတ်ဘူး။

Our entire solar system is contained within the heliosphere,

နေအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုလုံးက နေကနေ ထုတ်လွှတ်တဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်သွင်းထားတဲ့

a bubble of charged particles emitted by the Sun.

ဒြပ်မှုန် ပူဖောင်း၊ ဟယ်လီယိုစဖီးယားထဲမှာ ရှိတယ်။

That bubble orbits the Milky Way’s center, which harbors a supermassive black hole,

ဒီပူဖောင်းက တစ်စက္ကန့်ကို ကီလိုမီတာ ၂၀၀ ခန့် အမြန်နှုန်းနဲ့ ကြီးမားတဲ့

at a speed of about 200 kilometers per second.

တွင်းနက်တစ်ခုမှာ ခိုအောင်းနေတဲ့ နဂါးငွေ့တန်းရဲ့ ဗဟိုကို လှည့်ပတ်နေတယ်။

One full orbit takes 230 million years—

ပတ်လမ်းအပြည့်တစ်ခု နှစ်သန်းပေါင်း ၂၃၀ ကြာတယ်၊

meaning we've aged little more than one galactic year since the first dinosaurs.

ပထမ ဒိုင်နိုဆောတွေကနေ ဂလက်ဆီတစ်နှစ်ထက် နည်းနည်းပိုတဲ့ သက်တမ်းရှိတာပါ။

In your 100 years, you’ve witnessed four ten millionths of one rotation.

သင့်ရဲ့နှစ် ၁၀၀ မှာ သင်ဟာ လည်ပတ်မှု တစ်ခုရဲ့ ဆယ်သန်း ၄ပုံ ၁ပုံကို တွေ့ဖူးတယ်။

That’s still 600 billion kilometers,

ဒါက ကမ္ဘာနဲ့ နေကြား အသွားအပြန် ကီလိုမီတာ ၆၀၀ ဘီလီယံ

or 2,200 round trips between the Earth and Sun.

ဒါမှမဟုတ် ဘီလီယံ ကီလိုမီတာ ၂၂၀၀ ရှိသေးတယ်။

Our galaxy and over 100 neighbors together constitute “The Local Group.”

ဂလက်ဆီနဲ့ အိမ်နီးချင်း ၁၀၀ ကျော်တို့ အတူ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ “The Local Group” ပါ။

The Milky Way and Andromeda are hurtling towards each other

နဂါးငွေ့တန်း နဲ့ Andromeda တို့ဟာ တစ်စက္ကန့်မှာ ၁၂၅ ကီလိုမီတာနှုန်းနဲ့

at 125 kilometers per second,

တစ်ခုဆီတစ်ခု လွင့်စဉ်နေပြီး

and will collide in about 4.5 billion years.

နှစ်ပေါင်း ၄.၅ ဘီလီယံခန့်အတွင်း တိုက်မိမှာပါ။

The Local Group is a speck within the Virgo Supercluster,

Local Group က ဂလက်ဆီ ၁၀၀,၀၀၀ ကျော် ပါတဲ့

which is itself just one of many lobes of the Laniakea Supercluster

Laniakea Supercluster ရဲ့ နားပန်များစွာထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး

that contains over 100,000 galaxies.

Virgo Supercluster အတွင်းက အမှုန်တစ်ခုပါ။

This supercluster has a mysterious gravitational center

ဒီအစုအဝေးကြီးမှာ Great Attractor လို့ ခေါ်တဲ့ ဆန်းကြယ်တဲ့

called the Great Attractor.

ဆွဲငင်အား ဗဟိုတစ်ခုရှိတယ်။

Because these enormous masses all gravitationally tug on each other,

ဒီဧရာမ ဒြပ်ထုတွေအားလုံးက တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု ဆွဲငင်အားအတိုင်း ဆောင့်ဆွဲတယ်၊

our galaxy’s motion is much more helter-skelter

ဂလက်ဆီရဲ့ ရွေ့လျားမှုက ရှင်းလင်းတဲ့ စက်ဝိုင်းပတ်လမ်းဆိုတာထက်

than a clean, circular orbit.

ပိုဒရောသောပါးဖြစ်နေတယ်။

In your lifetime, you’ve traveled 2 trillion kilometers

သင့်ဘ၀တာမှာ၊ သင်ဟာ Great Attractor နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင်၊

at about 600 kilometers per second relative to the Great Attractor.

တစ်စက္ကန့်မှာ ကီလိုမီတာ ၆၀၀ ခန့်နဲ့ ကီလိုမီတာ ၂ ထရီလီယံသို့ ခရီးနှင်ခဲ့တယ်။

The Laniakea Supercluster is, you guessed it,

Laniakea Supercluster က စကြာဝဠာထဲက အခြားအရာအားလုံးနဲ့

moving with respect to everything else in the universe.

ဆက်စပ်ပြီး ရွေ့လျားနေတယ်လို့ ခန့်မှန်းရတယ်။

At every step thus far, your granddaughter has used central reference points

အခုအထိ ခြေလှမ်းတိုင်းမှာ၊သင့်ရဲ့မြေးမလေးက သင့်ရဲ့ နှိုင်းရရွေ့လျားမှုကို ဖော်ပြဖို့

to describe your relative motion.

ဗဟို ရည်ညွှန်းအမှတ်တွေကို အသုံးပြုထားတယ်။

But the universe has no center.

ဒါပေမဲ့၊ စကြဝဠာမှာ ဗဟိုချက်မရှိဘူ။

Instead, astronomers use the Cosmic Microwave Background, or CMB,

ဒါအစား၊ နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တွေက နေရာတိုင်းမှာ ဦးတည်ရားတိုင်းမှာ

an echo of the early universe, which involves low-energy photons

တစ်ချိန်လုံး ကန်ထွက်နေတဲ့ စွမ်းအင်နည်းတဲ့ ဖိုတွန်တွေ ပါ၀င်တဲ့ အစောပိုင်း စကြဝဠာရဲ့

bouncing around everywhere in all directions, all the time.

ပဲ့တင်သံ၊ Cosmic Microwave Background ဒါမဟုတ် CMB ကို အသုံးပြုကြတယ်။  

Imagine standing somewhere where the wind blows toward you

လေက သင့်ဆီကို ဦးတည်ရာတိုင်းကနေ တူညီတဲ့ အရှိန်နဲ့ တိုက်တဲ့

at the same speed from every direction.

တစ်နေရာမှာ ရပ်နေတယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

If you started running any which way,

လမ်းတစ်ခုကို သင် စပြီး ပြေးရင်၊

the wind in your face would have a higher speed,

မျက်နှာဘက်မှာ လေက အရှိန် ပိုမြင့်ပေမဲ့၊

while the wind at your back would be gentler.

နောက်ကျောမှာ လေက ပိုပျော့လိမ့်မယ်။

The CMB is like that—

CMB က ဒီလိုပါ၊

any direction we travel, the CMB appears more energetic or blue-shifted,

သွားတဲ့ ဦးတည်ရာတိုင်းမှာ CMB က ပိုတက်ကြွ ဒါမှမဟုတ် အပြာရောင် ပြောင်းသွားပုံရပေမဲ့၊

while behind us it appears red-shifted.

ကျောဘက်မှာ အနီရောင်ပြောင်းသွားပုံရတယ်။

By measuring the degree and direction of that shift,

ဒီအရွေ့ရဲ့ ဒီဂရီနဲ့ ဦးတည်ရာကို တိုင်းတာရင်း၊

we can determine where we’re going and how fast, relative to the CMB.

သွားမယ့်နေရာနဲ့ ဘယ်လောက်မြန်တာကို CMB နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ဆုံးဖြတ်နိုင်တယ်။

And the answer is:

အဖြေက

630 kilometers per second towards the Great Attractor.

Great Attractor ဆီ တစ်စက္ကန့်မှာ ၆၃၀ ကီလိုမီတာနှုန်းပါ။

To recap: you’re spiraling around a sun circling a supermassive black hole,

ပြန်ပြောရရင်၊ သင်ဟာ အလွန်ကြီးမားတဲ့ တွင်းနက်တစ်ခုကို လှည့်ပတ်နေတဲ့

hurtling towards another galaxy,

နေတစ်ဝိုက်မှာ လှည့်ပတ်နေပြီး

chaotically weaving around a supercluster, and barreling out into the great expanse.

အခြားဂလက်ဆီကို လွှင့်ကာ အစုအဝေးကြီးနားမှာ ဖရိုဖရဲ ကွေ့ပတ်ကာ ကျယ်ဝန်းမှူထဲတိုးဝင်တယ်။

Yet you’ve felt none of that;

ဒါတစ်ခုမှ သင် မခံစားရဘူး။

tucked as you are into your planetary spaceship by gravity’s embrace.

ဆွဲငင်အားရဲ့ ပွေ့ဖက်မှုကြောင့် ဂြိုလ်သွား အာကာသယာဉ်ထဲ ရောက်နေသလို လျှိုသွင်းခံရတယ်။

If you drew a straight line from the point where you were born

သင်  မွေးဖွားခဲ့တဲ့ နေရာကနေ ဒီနေ့ မွေးဖွားတဲ့

to where you are today,

နေရာဆီ မျဉ်းဖြောင့်ဆွဲရင်၊

it would measure about one fifth of a light year!

အလင်းနှစ်ရဲ့ ငါးပုံတစ်ပုံခန့် အတိုင်းအတာရှိမယ်။

That may not sound like much,

ဒါက သိပ် မထင်ရပေမဲ့၊

but neither does hiking through a park or sitting through a sunset.

ပန်းခြံကို ခြေလျင်လျှောက်တာ ဒါမှမဟုတ် နေဝင်ချိန်မှာ ထိုင်တာမျိုး မလုပ်ဘူး။

There’s wonder to be found at every point of our all too brief journeys.

ခရီးတိုလေးတိုင်းရဲ့ နေရာတိုင်းမှာ အံ့ဩစရာတွေ တွေ့နိုင်ပါတယ်။