What to Do When There's a Polar Bear in Your Backyard | Alysa McCall | TED

Translator: Phương Nguyễn Hà Reviewer: 24 Anh

When you think of a polar bear,

Khi nghĩ đến gấu Bắc Cực,

you might think white, cold, cute, fuzzy, huggable.

bạn sẽ nghĩ đến màu trắng, lạnh lẽo, đáng yêu, bù xù và trông muốn ôm.

Or maybe you feel a bit sad,

Hoặc bạn sẽ thấy man mác buồn

imagining a polar bear floating away on a melting ice floe.

khi tưởng tượng một chú gấu bắc cực trôi trên tảng băng tan.

Either way, there's a good chance that for you,

Dù nghĩ theo cách nào, rất có thể đối với bạn,

polar bears are a distant reality.

gấu bắc cực là hiện thực xa vời.

But think of those living and working in the Arctic.

Nhưng hãy nghĩ về những người sống và làm việc ở Bắc cực.

For them, melting ice doesn't mean polar bears floating away.

Với họ, băng tan không có nghĩa là gấu bắc cực cũng trôi theo.

It means the bears getting stuck on land and more desperate for food.

Mà những chú gấu sẽ mắc kẹt trên đất liền và khao khát thức ăn hơn.

For them, polar bears can be a daily reality.

Với họ, gấu Bắc Cực là hiện thực luôn hiện hữu.

And whether this reality feels safe or scary

Và việc hiện thực này an toàn hay đáng sợ

depends on how well prepared people are

còn tùy vào việc con người chuẩn bị kỹ lưỡng

to coexist with the world's largest four-legged predator.

để cùng chung sống với loài săn mồi bốn chân lớn nhất thế giới.

After working and living off and on with polar bears for over 12 years,

Sau hơn 12 năm làm việc và chung sống với gấu Bắc Cực,

I know coexisting with them can be a challenge,

tôi biết việc chung sống với chúng là một thử thách,

and it will only get more challenging

và chuyện sẽ chỉ khó khăn hơn

as climate change forces our species to increasingly overlap

khi biến đổi khí hậu buộc các loài tăng trưởng chồng chéo lên nhau

in the coming decades.

trong những thập kỷ tới.

Cùng với tổ chức Gấu Bắc Cực Toàn cầu của mình,

With my organization, Polar Bears International,

I'm focused on conserving wild polar bears

công việc của tôi là bảo tồn gấu Bắc Cực hoang dã

while respecting and assisting those

đồng thời tôn trọng, hỗ trợ những quốc gia

who share their coastlines with this carnivore.

dùng chung đường bờ biển với loài ăn thịt này.

To understand how to best coexist with polar bears,

Để hiểu cách tốt nhất để cùng sống với gấu bắc cực,

we first need to understand them.

trước tiên ta phải hiểu chúng.

And I think one of the best places to start

Và tôi nghĩ tốt nhất là bắt đầu bằng câu hỏi tôi nhận được thường xuyên nhất,

is with one of the most common questions I get asked,

which is, "How are they actually doing?"

”Tình trạng thực tế của chúng ra sao?”

It's a great question.

Một câu hỏi hay.

It's simple, but the answer has some nuance

Đơn giản thôi, song câu trả lời có vài sắc thái

and can depend on where we're looking in time and space.

và phụ thuộc vào góc nhìn về thời gian và không gian của ta.

If we could pause time

Nếu có thể ngưng đọng thời gian

and stop all the impacts we're having on the planet,

và chấm dứt mọi tác động mà con người đang gây ra cho hành tinh,

then sure, right now the species would be okay.

thì chắc chắn loài vật này sẽ ổn.

We still have about 25,000 polar bears spread across the Arctic,

Chúng ta sẽ vẫn có 25.000 chú gấu Bắc Cực rải rác khắp Bắc Cực,

split into 19 different populations in Canada, Russia, Norway,

được chia thành 19 quần thể khác nhau ở Canada, Nga, Na Uy,

Greenland and Alaska.

Greenland và Alaska.

But obviously, we can't pause time.

Nhưng dĩ nhiên, ta không thể dừng thời gian.

The world is warming

Trái Đất đang nóng lên

and the Arctic is warming faster than anywhere.

và Bắc Cực là nơi nóng lên nhanh hơn tất thảy mọi chỗ.

If we did nothing to change our current path,

Nếu chúng ta không hành động để thay đổi hiện thực,

we could lose most of the world's polar bears

phần lớn gấu Bắc Cực trên thế giới sẽ biến mất

by the end of the century due to habitat loss.

vào cuối thế kỷ vì mất đi môi trường sống.

Populations are experiencing changes at different rates

Loài người đang trải qua những thay đổi ở tốc độ khác nhau

depending on where they are,

tùy vào nơi họ sống,

but ultimately all will be impacted

nhưng sau cùng tất cả sẽ bị ảnh hưởng

unless we collectively switch to cleaner energies.

trừ khi ta cùng chuyển sang sử dụng năng lượng sạch hơn.

So we're racing time to tackle climate change in the long term

Tất cả đang chạy đua với thời gian để ngăn biến đổi khí hậu

trong dài hạn và ngắn hạn,

and in the short term,

trying to keep as many polar bears in the wild as possible.

cố gắng cứu sống nhiều gấu bắc cực trong tự nhiên nhất có thể.

But in the short term,

Nhưng trước mắt,

one of the biggest hurdles these charismatic megafauna face is us.

một trong những rào cản lớn nhất sinh vật này phải đối mặt là chúng ta.

Polar bears use the frozen ocean for traveling,

Gấu Bắc Cực di chuyển trên những phần đại dương đóng băng,

mating and hunting their main prey: seals.

giao phối và săn con mồi chính là hải cẩu.

Specifically, high-calorie seal blubber.

Cụ thể, mỡ hải cẩu có hàm lượng calo cao.

Polar bears can't outswim seals,

Gấu Bắc Cực không bơi nhanh như hải cẩu,

so they use the sea ice to sneak up on unsuspecting prey.

nên chúng dùng băng biển để rình bắt những con mồi thiếu phòng bị.

Tóm lại, gấu bắc cực cần băng biển để sinh sống và tồn tại.

Polar bears need sea ice for sustenance and survival, period.

Vậy chuyện gì sẽ xảy ra khi gấu băng bị mất đi băng?

So what happens when ice bears start losing their ice?

They get stuck on land and they get hungry.

Chúng mắc kẹt trên đất liền với cái bụng rỗng.

Polar bears want and need blubber, but they're still bears,

Gấu Bắc Cực thích và cần mỡ, nhưng chúng vẫn là gấu thôi,

so they will follow their noses to fill their tummies,

chúng sẽ lần theo thính giác để lấp đầy cái bụng,

whatever that takes.

bất kể cái giá nào.

But it takes a lot.

Nhưng cái giá phải trả quá cao.

Just one polar bear needs a lot of seals,

Một con gấu Bắc Cực cần ăn rất nhiều hải cẩu,

and just one seal is equal to about 74 snow geese

và riêng một con hải cẩu đã tương đương với 74 con ngỗng tuyết

or 216 snow goose eggs --

hay 216 quả trứng ngỗng tuyết,

it's a big omelet --

là cả một phần ốp la cỡ to,

or three million crowberries.

hay bằng ba triệu quả việt quất.

This amount of food doesn't exist on the tundra

Lượng thức ăn lớn này không có sẵn trên lãnh nguyên

in quantities great enough to sustain a population

với số lượng đủ nhiều để duy trì sự sống cho quần thể gấu băng săn mồi.

of blubber-hunting ice bears.

So when polar bears can't find good food to eat,

Vậy khi gấu Bắc Cực không thể tìm được thức ăn ngon,

just like people, they'll fill up on junk food.

giống con người, chúng ăn đồ ăn tạp.

And for polar bears, junk food is human food.

Với gấu Bắc Cực, đồ ăn tạp chính là đồ ăn của con người.

And for a hungry bear,

Với một chú gấu đang đói,

the best late-night fast food takeout

thức ăn đêm mang về tuyệt nhất

can be their northern neighborhood's trash.

là rác của những hàng xóm phương Bắc.

But we have a saying in conservation:

Nhưng giới bảo tồn chúng tôi có câu:

a fed bear is a dead bear,

một con gấu được cho ăn là một con gấu chết,

and this has major implications for coexistence.

và điều này có ý nghĩa quan trọng với việc cùng chung sống.

Many people work and live across the north,

Nhiều người sinh sống và làm việc trên khắp phương Bắc,

and some Indigenous cultures have centuries-old,

một số nền văn hóa bản địa có kiến thức lâu đời, sâu rộng về gấu bắc cực.

deep knowledge of polar bears.

But as the world is warming and bears are spending more time on land,

Nhưng khi trái đất nóng lên và gấu Bắc Cực thì cứ mãi ở trên đất liền,

thêm nhiều người đến phương Bắc

more people are moving north

and also spending more time on the land

và cũng dành nhiều thời gian trên đất liền

and bringing with them more food and more garbage.

và mang theo càng nhiều đồ ăn và rác thải.

And they might not be so bear aware.

Họ có thể quá chú ý đến loài gấu.

This is a rising safety concern for humans

Đây là mối lo ngại về an toàn báo động với con người

who are always the number-one priority.

vì chúng ta luôn là ưu tiên số một.

It's also a concern for the bears

Nó cũng là mối lo ngại với loài gấu

because when a polar bear has a negative encounter with a human,

bởi khi gấu Bắc Cực có cuộc chạm trán tiêu cực với con người,

it risks being taken out of the population in a defense kill,

nó có nguy cơ sẽ bị trừ khử sau một cuộc tấn công tự vệ,

which is the legal killing of an animal to defend life or property.

tứclà hành vi giết động vật hợp pháp để bảo vệ tính mạng hoặc tài sản.

Now here, I should also mention that in parts of the range,

Bây giờ, tôi cũng nên nói đến phạm vi,

polar bears are harvested under a quota system

gấu Bắc Cực được thu hoạch theo hạn ngạch

informed by science and Indigenous knowledge.

dựa trên kiến thức khoa học và bản địa.

If I don't mention it, people can think I'm hiding it,

Nếu tôi không nói, người ta sẽ nghĩ tôi giấu giếm,

and when I do, they can be surprised that I'm not opposed.

và khi tôi nói, họ có thể ngạc nhiên vì tôi không phản đối.

Điều vô cùng quan trọng

It is incredibly important

that we protect the rights of Indigenous peoples

là chúng ta phải bảo vệ quyền của dân bản địa

to practice their traditions.

khi duy trì truyền thống của họ.

And right now that practice is not a significant threat to the species.

Và hiện tại các tập tục đó không phải là mối đe dọa đáng kể với muôn loài.

Các tác động cấp độ dân số thể hiện qua

Where we could see population-level impacts

is through climate change,

biến đổi khí hậu,

or if defense kills, which count toward quotas,

hoặc nếu các vụ thủ tiêu để phòng thủ, được thống kê vào hạn ngạch,

defense kills start rising above the relatively low quotas.

thì các vụ ra tay để phòng thủ bắt đầu tăng vượt hạn ngạch khá thấp.

That's when I worry.

Lúc đó tôi sẽ thấy bất an.

But people can't worry about conservation

Nhưng con người không thể lo lắng về công cuộc bảo tồn

when their lives are at risk.

khi mạng sống của họ bị đe dọa.

So we need to help limit negative polar bear encounters

Vậy nên chúng ta cần giới hạn các cuộc chạm trán với gấu Bắc Cực

and support people in protecting themselves

và hỗ trợ mọi người bảo vệ bản thân

with whatever tools work best for them.

với tất cả công cụ tốt nhất.

And to help with that, we can provide tools that are non-lethal.

Để làm được vậy, chúng tôi cung cấp những công cụ phi sát thương.

Luckily, non-lethal tools are available and more are being developed,

May mắn thay, những công cụ phí sát thương luôn sẵn có và đang được cải tiến,

particularly in Canada,

đặc biệt là ở Canada,

which is home to two thirds of the world's polar bears.

nơi trú ẩn của hai phần ba gấu Bắc Cực trên thế giới.

And one of the best testing grounds for tools

Và một trong những nơi tốt nhất để thử nghiệm công cụ

is in the self-proclaimed polar bear capital of the world,

là nơi được mệnh danh là thủ đô gấu Bắc Cực của thế giới,

Churchill, Manitoba.

Churchill, thành phố Manitoba.

Churchill is home to the western Hudson Bay population,

Churchill là nơi cư trú của quần thể gấu phía tây Vịnh Hudson,

some of the best-studied and most-southern polar bears in the world.

một số loài ở hầu hết phía nam được nghiên cứu kỹ nhất trên thế giới.

In this region,

Ở vùng này,

the ice-free season is lengthening,

mùa không băng đang kéo dài,

meaning these bears are on land longer

tức là loài gấu sẽ ở trên đất liền lâu hơn

and have less access to calories compared to their grandparents.

và tiếp cận được ít nguồn calo hơn so với tổ tiên của chúng.

This does not mean all the bears are starving to death.

Điều này không có nghĩa là tất cả số gấu này đang chết đói,

It means the females are having a harder time having cubs,

mà là những con gấu cái sinh đẻ khó khăn hơn,

the cubs are having a harder time becoming adults

và gấu con chật vật hơn để trưởng thành

and some bears have just moved elsewhere in search of better conditions.

và vài con gấu sẽ đến vùng đất khác có điều kiện sống tốt hơn.

As a result, this population has declined from about 1,200 bears in the 1980s,

Kết quả là, số lượng gấu giảm từ 1.200 con vào những năm 1980,

to just over 600 today, almost 50 percent.

xuống còn 600 con hiện tại, gần 50%.

Churchill is also home to about 900 people,

Churchill cũng là nhà của hơn 900 cư dân,

but grows by thousands during tourist season.

nhưng tăng lên hàng nghìn người vào mùa du lịch.

And visitors do sometimes ask me,

Thi thoảng du khách hỏi tôi,

"Do polar bears really come into town or is this some tourism ploy?"

“Gấu Bắc Cực có thực sự đến đây không hay chỉ là chiêu trò của ngành du lịch?”

Oh yeah, they come into town.

Chúng thực sự xuất hiện ở thị trấn.

So this is from last fall,

Đây là vào mùa thu năm ngoái,

which is in bear season, October, November in Churchill,

vào mùa gấu, tháng 10, 11 ở Churchill,

and the local woman had gone out through a living room about 4 am

một người phụ nữ bản địa đi qua phòng khách khoảng bốn giờ sáng

thì chứng kiến cảnh này qua khung cửa sổ.

and watched this through her window.

Tức thì, cô gọi cho đường dây nóng Cảnh báo về gấu Bắc Cực,

And no doubt she called the Polar Bear Alert hotline right after,

which is a real thing.

đó là chuyện có thật.

But you can tell how big they are,

Bạn có thể thấy chúng rất to lớn,

hiếu kỳ và hơi thô lỗ.

curious and pretty rude.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So polar bears are an economic keystone in Churchill,

Gấu Bắc Cực là yếu tố chủ chốt về kinh tế ở Churchill,

driving tourism and creating jobs.

thúc đẩy du lịch và tạo công ăn việc làm.

It's important Churchill protects them and their people,

Quan trọng là Churchill cần phải bảo vệ gấu và người dân,

which they do through a wide variety of efforts.

điều mà họ dùng mọi nỗ lực để thực thi.

But one of the most interesting and effective is their waste management.

Nhưng điều thú vị và hiệu quả nhất là công cuộc quản lý rác thải của họ.

Unsurprisingly, Churchill's garbage dump used to be outdoors,

Không ngạc nhiên khi bãi rác của Churchill từng nằm ngoài trời,

which was fine until it became a popular polar bear buffet.

việc đó vẫn ổn cho đến khi nó trở thành bữa tiệc buffet cho gấu Bắc Cực.

So this is a problem for the bear's health,

Vậy, chuyện này không chỉ vì vấn đề sức khỏe của loài gấu,

but also because when they're on their way to the snack bar,

mà còn là vì khi chúng trên đường đến quầy ăn vặt,

they risk bumping into people.

có nguy cơ chúng sẽ va phải con người.

Polar bears are no more likely to actively hunt

Gấu Bắc Cực không có khả năng chủ động săn mồi

and kill people than black bears,

và tàn sát con người như gấu đen,

But they are more likely to attack near towns,

Nhưng có khả năng chúng vẫn tấn công quanh các thị trấn,

especially when food is nearby.

đặc biệt nơi có thức ăn.

Churchill đã có bước đi sáng suốt,

So Churchill did the smart thing,

and they've just moved their garbage dump indoors.

họ chuyển bãi rác vào trong nhà.

Giờ thì lũ gấu không thể tiếp cận bãi rác.

Now the bears can't even get to it.

They also installed residential bear resistant bins,

Họ cũng lắp đặt các thùng chống gấu ở khu dân cư,

so no polar bear with late night munchies in this town gets any rotten food rewards.

Vậy, chẳng còn con gấu bắc cực chuyên vào thị trấn ăn khuya

nhận được bất kỳ thức quà ôi thiu nào.

Churchill continues to evolve their waste management

Churchill tiếp tục phát triển việc quản lý rác thải

because it's key in coexistence.

vì đó là mấu chốt của cùng tồn tại.

But not everywhere can do what Churchill's done.

Nhưng không phải ở đâu cũng làm được như Churchchill.

Ta cần nhiều lựa chọn hơn.

So we need more options.

Polar Bears International is working on innovative technologies

Tổ chức Gấu Bắc Cực Toàn cầu đang nghiên cứu các công nghệ tân tiến

that could help provide longer lead times

để kéo dài khoảng thời gian chờ

between when polar bears and people meet

trước khi gấu bắc cực và con người gặp mặt

or prevent them from meeting altogether.

hoặc ngăn hai cá thể chạm trán.

Just one example, GPS tracking.

Ví dụ như, máy dò GPS.

It can tell us where, when and why polar bears move.

Chúng giúp báo cáo địa điểm, thời gian và lí do gấu Bắc Cực di chuyển.

It's critical data,

Đó là dữ liệu quan trọng,

but we've only successfully collared adult females.

nhưng chỉ thu thập thành công từ những con cái trưởng thành.

Adult males have these like pylon heads with necks thicker than their skulls,

Con đực trưởng thành có đầu hình tháp với cổ dày hơn hộp sọ,

chúng giật đứt vòng cổ ngay tức khắc.

and they just pull collars right off.

And then the subadults are still growing.

Con chưa trưởng thành vẫn đang phát triển.

And this is really too bad

Và điều này hết sức không ổn

vì con chưa trưởng thành, thanh thiếu niên thường gây ra nhiều rắc rối,

because the subadults, or the teenagers, often cause the most trouble,

big surprise.

bất ngờ lớn nhất.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So we've started working with 3M,

Vì vậy, chúng tôi bắt đầu làm việc với 3M,

the sticky stuff company that makes Post-it notes,

công ty sản xuất giấy dán ghi chú Post-it,

and they're helping us figure out how to stick a tracker to any bear's fur.

và họ giúp tìm cách dán thiết bị theo dõi lên bất kỳ phần lông gấu nào.

These "burr on fur" tags could be a conservation game changer,

“Mảnh trên lông” này là công cụ thay đổi cục diện về bảo tồn,

letting us temporarily tag any bear that comes too close to a community.

cho phép chúng tôi tạm thời gắn thẻ bất kỳ con gấu nào đến quá gần cộng đồng.

And upon relocation, we can track that bear

Khi nó di chuyển, chúng tôi có thể theo dõi con gấu

and intercept it before it gets too close.

và chặn nó trước khi nó đến quá gần.

This could help reduce dumpster diving and reduce negative human-bear encounters,

Điều này giúp giảm việc bới thùng rác và chạm trán tiêu cực giữa người và gấu,

keeping both species safer.

giữ cho cả hai loài an toàn hơn.

We also hope the tags could be used on other species

Chúng tôi cũng mong thẻ được dùng cho các loài khác

that maybe need some support staying away from us humans.

cần được hỗ trợ để tránh xa loài người.

Các công cụ phục vụ cùng tồn tại khác nhau đang được thực hiện

So there's different coexistence tools being worked on

for different needs across the north,

vì những nhu cầu khác nhau dọc miền Bắc,

nhưng không thể nói về bảo tồn

but we can't talk about conservation

mà không đề cập đến một trong các công cụ quan trọng nhất -- giáo dục.

without mentioning one of the most important tools of all -- education.

If you are going into bear country,

Nếu đi vào lãnh địa của gấu,

polar or otherwise, please get bear aware.

vùng cực hay bất cứ chỗ nào, hãy cẩn trọng với gấu.

Stay together, secure your snacks

Đi theo nhóm, bảo vệ đồ ăn của bạn

and carry a deterrent like flares or bangers or bear spray.

và mang theo vũ khí như pháo sáng, súng nổ hoặc bình xịt gấu.

Bình xịt gấu có thể dùng ngay cả trong thời tiết lạnh hoặc nhiều gió.

Bear spray works even in the cold and the wind.

But finally, the number one most important coexistence tool we have

Nhưng sau cùng công cụ quan trọng nhất để cùng tồn tại

is our willingness to cut carbon emissions

là quyết tâm cắt giảm lượng khí thải cacbon

và ngừng làm nóng bầu khí quyển.

and stop trapping so much heat in our atmosphere.

But on that note, I have some optimism.

Nhưng về vấn đề đó, tôi có vài tin tốt.

Sea ice.

Băng biển.

It's very responsive to atmospheric temperatures.

Nó rất nhạy cảm với nhiệt độ khí quyển.

We can keep this habitat in the Arctic,

Ta có thể giữ môi trường sống này ở Bắc Cực,

but it will mean drastically reducing our emissions

nhưng điều đó nghĩa là giảm đáng kể lượng khí thải

and eventually getting them to zero.

và cuối cùng đưa chúng về không.

Polar bears are fat, white, hairy canaries in the coal mine,

Gấu Bắc Cực là những con chim hoàng yến béo, trắng, lông lá trong mỏ than,

warning us to act now.

cảnh báo chúng ta phải hành động ngay.

The faster we switch to cleaner energies,

Ta chuyển sang năng lượng sạch càng nhanh,

the better we can protect future generations of polar bears and people.

thế hệ tương lai của loài gấu Bắc Cực và con người càng được bảo vệ tốt hơn.

I'd be lying if I said I wasn't worried,

Sẽ là nói dối nếu nói tôi không lo lắng,

but action is the best antidote to anxiety.

nhưng hành động là liều thuốc trị lo âu tốt nhất.

And I'm working to ensure climate change doesn't separate our species for good.

Tôi đang cố gắng đảm bảo biến đổi khí hậu không chia rẽ vĩnh viễn các loài.

But until then, it's bringing us too close together.

Nhưng cho đến lúc đó, nó mang chúng ta lại quá gần nhau.

Coexistence is the only option.

Cùng tồn tại là lựa chọn duy nhất.

Let's make it safe for all.

Hãy đảm bảo sự an toàn cho tất cả.

Thank you.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)

(Applause)