What It's Like To Be a War Refugee | Zarlasht Halaimzai | TED

Translator: Phạm Quỳnh Trang Reviewer: Nguyễn Huệ Anh

I was born during a war

Tôi sinh ra trong khi chiến tranh

that still engulfs my country, Afghanistan.

còn bao trùm quê hương Afghanistan của tôi.

When I was growing up, violence was all around me.

Tôi lớn lên trong bạo lực.

I remember sitting in my living room with my family

Tôi còn nhớ khi đang ngồi cùng gia đình ở phòng khách

when a distant thud would jerk us all out of our seats.

và bỗng có tiếng uỵch khiến chúng tôi giật mình như muốn nhảy khỏi ghế.

As the sound of the rockets came closer and closer,

Tiếng tên lửa cứ đến gần hơn,

our bodies would coil and freeze.

chúng tôi sẽ thu mình và ở yên một chỗ.

My grandmother would take charge of her terrified flock

Bà của tôi sẽ chăm lo cho đàn con lo sợ

and shepherd us into a room in the back of the house.

và lùa chúng tôi vào căn phòng sau nhà.

No less exposed, but to us, it somehow felt safer.

Dù không ít lộ liễu hơn, nhưng chúng tôi thấy an toàn hơn.

I'd cling to my granny and clench my fists

Tôi sẽ bám vào bà và nắm chặt tay

wondering why this was happening to us.

tự hỏi vì sao những chuyện này lại xảy ra với chúng tôi.

I clearly remember my little brother's face wincing

Tôi nhớ rõ khuôn mặt nhăn lại của em trai mình

every time we heard a rocket fall.

mỗi khi chúng tôi nghe thấy tiếng tên lửa rơi.

It was this violence,

Chính sự bạo lực này,

this war that still goes on today,

ngày nay chiến tranh vẫn còn tiếp diễn

which forced my family to leave our home.

buộc gia đình tôi phải rời đi.

We left early one morning not knowing where we would end up.

Chúng tôi rời đi vào một buổi sáng sớm, không biết sẽ kết thúc ở đâu.

Along the way, there was more violence.

Trên đường đi, bạo lực xuất hiện nhiều hơn

We drove on roads with landmines,

Chúng tôi lái xe trên đường nhiều mìn,

and everywhere we went, there was hostility.

đi đến đâu cũng thấy chiến tranh.

The overriding memory in my body of those years

Kí ức sống động nhất trong tôi suốt những năm đó

is of feeling unsafe.

là sự bất an.

Feeling as though something terrible would happen to me

Cảm giác như thứ gì đó tồi tệ sẽ xảy đến với tôi

or to my family.

hoặc với gia đình tôi.

We worried about our friends and family back home.

Chúng tôi thấy lo lắng cho những người bạn và gia đình ở nhà.

My grandmother was still in Kabul, and I missed her terribly.

Bà của tôi vẫn còn ở Kabul, và tôi nhớ bà rất nhiều.

I'd go to bed at night and say the prayers she taught me

Tôi sẽ cầu nguyện khi đi ngủ, những lời cầu nguyện bà đã dạy

to pray for her safety.

để cầu cho sự bình yên của bà.

We wanted nothing more than to go back home.

Chúng tôi không mong gì hơn là được trở về nhà.

But when the Taliban took over the country in 1996,

Nhưng khi người Taliban chiếm đóng quốc gia vào năm 1996,

my parents realized that was no longer an option.

bố mẹ tôi nhận ra đó không còn là lựa chọn.

So after four years of living in exile,

Vậy sau bốn năm tha hương,

we sought asylum in the UK and began a new life.

chúng tôi tìm nơi ẩn nấp ở Vương quốc Anh và bắt đầu cuộc sống mới.

I started going to school.

Tôi bắt đầu đi học.

And almost 25 years later, I'm standing here with you.

Gần 25 năm sau, tôi đang đứng đây với các bạn.

I'm now working to help others overcome devastation by war.

Tôi đang làm việc để hỗ trợ người dân vượt qua tác động của chiến tranh

To overcome the trauma of being expendable.

Để vượt qua cú sốc của việc có thể hy sinh.

In my work,

Trong công việc của tôi,

I see how living under constant threat of violence and feeling unsafe

tôi có thể thấy việc liên tục sống trong sự đe dọa của bạo lực và bất an

can affect people,

có thể ảnh hưởng đến mọi người,

even when they manage to get out.

ngay cả khi họ đã vượt qua.

War leaves a physical legacy in our body,

Chiến tranh để lại di chứng trên cơ thể,

our mind and in our spirit.

tâm trí và tinh thần của chúng ta.

When I tell people about my life,

Khi tôi kể về cuộc đời mình,

they sometimes say it's a remarkable story.

thi thoảng họ sẽ nói rằng đó là câu chuyện ấn tượng.

But this is not true.

Nhưng điều này không đúng.

Millions of people are living through war and displacement,

Hàng triệu người đang sống giữa chiến tranh và loạn lạc,

trying to survive.

cố gắng sống sót.

For these people, like my family,

Với những người này, như gia đình tôi,

the dream isn't to get rich

không mơ ước làm giàu

or to go on vacations or to buy that perfect house.

hay đi du lịch hay mua căn nhà như ý.

They have a modest,

Họ có ước mơ giản dị,

yet somehow still extravagant dream of being safe.

nhưng to lớn, đó là được an toàn.

They dream of a day when they can go to the market

Họ mơ về một ngày được đi chợ

without the fear of violence.

mà không có bạo lực.

Or send their kids to school

Hoặc đưa con trẻ đến trường

without being afraid for their lives.

mà không sợ mất mạng.

War is dislocating.

Chiến tranh rất hỗn loạn.

It gets inside your body and makes you into a thing,

Nó thâm nhập vào cơ thể bạn, và biến bạn trở thành

a corpse.

một cái xác.

It can dislodge empathy, hope and joy

Nó có thể làm sự cảm thông, hi vọng và niềm vui tan biến

and replace them with fear.

và thay thế bằng nỗi sợ.

The fear that comes from living in the violence of war

Nỗi sợ sống trong sự tàn bạo của chiến tranh

can break social bonds,

có thể phá vỡ mối quan hệ xã hội,

disbanding the very communities we rely on for safety.

giải thể các cộng đồng chúng ta dựa vào vì sự an toàn.

Women and children I work with complain about pain in their body.

Phụ nữ và trẻ em tôi làm việc cùng than phiền về nỗi đau trong cơ thể họ.

Children as young as three or four talk about hurt in their bellies

Trẻ em tầm ba hay bốn tuổi nói về cơn đau trong bụng

and not because they're hungry.

không phải vì chúng đói bụng.

It's a pain I know well.

Đây là cơn đau tôi hiểu rõ.

A constant, dull ache all over your body,

Cơn đau dai dẳng trong cơ thể,

and it feels as though nothing can alleviate it.

cảm giác như không có gì chữa được.

People have nightmares and experience overwhelming emotions:

Mọi người gặp ác mộng và trải qua những cảm xúc choáng ngợp:

grief, sadness and anger.

sự thương tiếc, buồn bã và tức giận.

"Why did I deserve this," they wonder.

Họ tự hỏi “Vì sao tôi phải hứng chịu điều này?”

This is the situation facing 84 million forcibly displaced people.

Đây là tình huống mà 84 triệu người buộc phải di dời phải đối mặt.

And according to UNHCR, more than half are women and children.

Theo tổ chức UNHCR, hơn một nửa là phụ nữ và trẻ em.

What's even more startling

Điều còn bất ngờ hơn

is the number of people living in active conflict zones.

là số người sống trong những khu vực có mâu thuẫn.

According to Save the Children,

Theo chương trình Bảo vệ Trẻ em,

420 million children are growing up in places where violence is the norm.

420 triệu trẻ em đang lớn lên ở những nơi mà bạo lực là điều thường thấy.

These are families and children subject to forces they cannot control.

Đây là gia đình và trẻ em chịu ảnh hưởng của những thế lực không thể kiểm soát.

Yet war and violence don't become normal.

Nhưng chiến tranh và bạo lực không trở nên bình thường.

The stress and trauma experienced by people who go through war

Sự căng thẳng và đau khổ mà họ phải trải qua chiến tranh

is itself deadly.

bản thân nó đã chết chóc.

Illnesses like cancer,

Những bệnh như ung thư,

diabetes and heart disease

tiểu đường và bệnh tim,

have been linked to trauma and chronic stress.

có liên quan đến chấn thương tâm lí và stress mãn tính.

But it's the psychic pain that affects people the most.

Nhưng nỗi đau về tinh thần có ảnh hưởng hơn cả.

Depression, PTSD and other psychiatric disorders

Trầm cảm, rối loạn stress sau sang chấn và các bệnh rối loạn tâm thần khác

affect a significant percentage of people who go through war.

ảnh hưởng đến rất nhiều người đã trải qua chiến tranh.

I was shocked when I learned that since 9/11,

Tôi cảm thấy sốc khi tôi biết rằng kể từ ngày 9/11,

four times more US soldiers have taken their own lives

số lượng lính Mỹ tự tử nhiều gấp 4 lần

than died in combat.

số lượng đã hi sinh.

Reconciling to normal life after you've seen life-shattering war

Trở về với cuộc sống thường ngày sau khi trải qua chiến tranh khốc liệt

can be the hardest of tasks for a human being.

có thể là việc khó khăn nhất với con người.

But mental health and healing are often overlooked

Nhưng sức khỏe tinh thần và sự hồi phục thường xuyên bị bỏ qua

when supporting people who have survived war.

khi hỗ trợ những người đã sống sót qua chiến tranh.

And that's why I set up Refugee Trauma Initiative,

Và đó là lí do tôi thành lập Sáng kiến về Khủng hoảng của Người tị nạn

to help support the mental health of those affected by war and displacement.

để hỗ trợ sức khỏe tinh thần của những người ảnh hưởng bởi chiến tranh.

Our organization is one of several around the world that helps people

Tổ chức chúng tôi là một trong vài tổ chức trên thế giới giúp đỡ mọi người

so they can begin to feel safe again.

để họ có thể bắt đầu cảm thấy an toàn trở lại.

When feeling safe is splintered

Khi cảm giác an toàn bị phá vỡ

and you feel unsafe and unseen,

bạn cảm thấy nguy hiểm và bị ngó lơ,

we work to help bring the internal safe system back online.

chúng tôi cố gắng giúp đem lại cảm giác an toàn từ bên trong.

We create spaces where people can convene

Chúng tôi tạo ra không gian nơi mà họ có thể tập hợp

and heal as a community.

và chữa lành theo cộng đồng.

In our groups, men, women and children reconnect with their bodies,

Trong nhóm của chúng tôi, đàn ông, phụ nữ, và trẻ em kết nối với cơ thể họ,

have the space to express what they are feeling,

có không gian để bày tỏ cảm xúc của họ,

and most importantly,

và quan trọng nhất,

reconnect with others.

là tái kết nối với những người xung quanh.

We use art, mindfulness,

Chúng tôi dùng nghệ thuật, chánh niệm,

dance and storytelling

vũ điệu và phương pháp kể chuyện

to help make sense of the dislocating experiences of violence

để làm rõ cảm giác lạc lối của bạo lực

and of being forced to leave your home.

và cảm giác bị ép buộc phải rời khỏi nhà.

And everything that we do is underpinned by value-based practice.

Và những gì chúng tôi làm đều dựa trên những công tác có giá trị.

We practice understanding, curiosity

Chúng tôi rèn luyện sự thấu hiểu, tò mò

and respect to everyone who comes through the door.

và sự tôn trọng với những ai bước vào.

We recognize and acknowledge their trauma

Chúng tôi nhận ra và tiếp nhận sự chấn thương tâm lí

without pathologizing or medicalizing their very normal human reaction

mà không điều trị như bệnh với những phản ứng thông thường

to the reckless violence they've experienced.

với những bạo lực tàn khốc mà họ đã trải qua.

And we recognize that these experiences are the result of systemic injustice

Và chúng tôi nhận ra những trải nghiệm này là kết quả của sự bất công có hệ thống

and oppression that often have colonial roots,

hay sự áp bức có nguồn gốc thuộc địa,

which has dehumanized and killed people for centuries.

đã làm mất tính người và sát hại nhiều người trong suốt nhiều thế kỉ

At the heart of our work is a simple yet fundamental notion

Cốt lõi của công việc chúng tôi là niềm tin đơn giản nhưng mang tính nền tảng

that feelings of safety

là những cảm giác an toàn

are inextricably tied to feeling connected to a community.

được gắn với cảm giác kết nối với cộng đồng.

A community where you feel worthy and seen.

Một cộng đồng mà bạn cảm thấy có giá trị và được công nhận.

Where your suffering will be recognized and cared for,

Nơi nỗi đau của bạn được nhìn thấy và quan tâm,

where you can experience belonging.

nơi bạn có cảm giác thuộc về.

Understanding how violence and conflict affects and changes people

Việc hiểu cách bạo lực và mâu thuẫn ảnh hưởng và thay đổi con người

is more important than ever.

quan trọng hơn cả.

Our world is embroiled in multiple chronic conflicts

Thế giới của chúng ta chìm trong những cuộc xung đột kinh niên

that seem to have no end in sight.

dường như không bao giờ kết thúc.

Since 1945, there have been 150 conflicts around the world,

Kể từ năm 1945, đã có khoảng 150 xung đột toàn cầu,

and the overwhelming majority of casualties have been civilians.

và đa số những người thiệt mạng là người dân.

We can't talk about this human toll of war

Chúng ta không thể nói về gánh nặng chiến tranh của con người

without talking about the war industry.

mà không kể đến ngành công nghiệp chiến tranh.

The war on terror over the last 20 years unleashed a new kind of violence,

Chiến tranh trong 20 năm qua đã giải phóng loại bạo lực mới,

displacing 38 million people.

ảnh hưởng đến 38 triệu người.

This is a war that made drone warfare the norm.

Đây là chiến tranh đã bình thường hóa chiến tranh bằng máy bay không người lái.

Drones enable automated extermination.

Máy bay cho phép hủy diệt tự động.

As we are moving closer and closer towards automation of war,

Như chúng ta đang tiến gần hơn với sự tự động của chiến tranh,

what happens when we outsource violence,

những gì xảy ra khi chúng ta chuyển giao bạo lực,

the extinguishing of a human life,

sự tiêu tan của đời người

to a computer?

cho một chiếc máy tính?

What happens to us as an interconnected global community

Điều gì sẽ xảy ra khi chúng ta sống trong cộng đồng toàn cầu

when a machine and not a human

khi máy móc mà không phải con người

decides whether a life is worth something?

quyết định cuộc sống có giá trị không?

This is all bleak,

Tất cả đều mù mịt,

but not hopeless.

nhưng không vô vọng.

There's always room to adjust our trajectory to a better future.

Sẽ luôn có chỗ để chỉnh quỹ đạo của chúng ta vì tương lai tốt đẹp hơn.

I'm standing here in the most powerful country in the world,

Tôi đứng đây tại quốc gia hùng mạnh nhất thế giới,

a citizen of the United Kingdom,

với tư cách là công dân Vương Quốc Anh,

two countries that have long held power over war and peace.

hai quốc gia từ lâu đã kiểm soát chiến tranh và hòa bình.

And the first thing that we can do

Và điều đầu tiên chúng ta có thể làm

is demand that our governments stop investing in mass destruction.

là yêu cầu chính phủ ngừng đầu tư vào sự phá hủy diện rộng.

At a time when we need to invest in tackling climate change

Khi chúng ta cần viện trợ để xử lí vấn đề biến đổi khí hậu

and in health care,

và cho chăm sóc sức khỏe,

our governments are financing weapons and drones.

các chính phủ đang tài trợ cho vũ khí và máy bay.

Every vote that we cast should be against weapons of mass destruction,

Từng lá phiếu bỏ ra của chúng ta nên chống lại vũ khí

against automation of war.

và sự tự động hóa chiến tranh.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

And you can do something in your own community.

Và bạn có thể làm điều gì đó cho cộng đồng của mình.

Right now, there are literally millions of Afghans

Bây giờ, có hàng triệu người dân Afghanistan

who are brutally forced to leave their home.

bị ép buộc phải rời khỏi nhà.

Like them, there are Syrians, Iraqis, Burundians

Tương tự, có những người Syria, Iraq, Burundi

who all have to deal with the fallout of war and displacement.

phải đối mặt với sự đổ vỡ chiến tranh và sự loạn lạc.

And the antidote to their suffering lies in the kindness and connection

Và liều thuốc cho nỗi đau của họ nằm ở sự lương thiện và kết nối

of the communities where they find themselves.

giữa các cộng đồng nơi mà họ có thể tìm thấy bản thân mình.

If they can feel safe there,

Nếu họ cảm thấy an toàn ở đó,

they can begin to heal

họ có thể bắt đầu hồi phục

and start a new life.

và bắt đầu cuộc sống mới.

It's sometimes hard for us to see

Đôi khi thật khó để chúng ta thấy

that the answers to some of the most complicated problems in the world

rằng giải pháp cho những vấn đề phức tạp nhất thế giới

lie in the simplest of human actions.

nằm ở những hành động đơn giản của con người.

It may sound too easy

Có vẻ sẽ thật quá dễ dàng

that a good neighbor can help to heal the wounds of war.

nếu nói rằng một hàng xóm tốt có thể giúp hồi phục chấn thương chiến tranh

But in my experience, this is true.

Nhưng trong trải nghiệm, điều này đúng.

Before we landed in London, after months of hardship,

Trước khi chúng tôi hạ cánh ở London, sau nhiều tháng khổ cực,

we stopped in a poor neighborhood of a town in Central Asia.

chúng tôi dừng lại ở một làng xóm nghèo trong thị trấn Trung Á.

I was forlorn, grief stricken

Tôi cảm thấy tủi thân, buồn bã.

and not yet able to imagine a future without violence.

và chưa thể hình dung một tương lai không có bạo lực.

One day, a neighborhood teacher knocked on our door.

Một ngày, một giáo viên ở hàng xóm gõ cửa nhà chúng tôi.

When we opened the door,

Khi chúng tôi mở cửa,

we saw a kindly middle-aged woman

chúng tôi thấy một phụ nữ trung niên phúc hậu

carrying a box of pens, colored pencils,

đang cầm theo một hộp đầy bút bi, bút chì màu,

paper and children's books.

giấy và sách truyện thiếu nhi.

She asked my parents if she could come in and spend time with us.

Cô ấy hỏi bố mẹ tôi liệu có thể vào và dành thời gian cho chúng tôi.

They let her in, and from that day,

Họ cho cô ấy vào, và kể từ ngày đó,

she visited us most days after school.

cô ấy đến thăm chúng tôi gần như mỗi ngày sau giờ học.

When I told her that I desperately wanted to go to school,

Khi tôi nói với cô ấy rằng tôi thiết tha muốn đi học,

she took me to her classroom,

cô ấy đưa tôi đến lớp mình,

where the girls had prepared gifts.

nơi mà các bạn nữ đã chuẩn bị quà.

They taught me how to sing a song.

Họ dạy tôi cách hát.

It wasn't long before we had to move on,

Không lâu trước khi chúng tôi tiếp tục đi,

and once we left, I never saw her again.

và một khi đã đi, tôi không bao giờ gặp lại cô ấy nữa.

But what she did made me feel valued and safe.

Nhưng những gì cô ấy đã làm khiến tôi cảm thấy được trân trọng và an toàn.

The memory of that experience had left a blueprint

Kí ức về trải nghiệm đó đã để lại dấu ấn

of what it felt to inhabit my body,

về cảm giác như có cái gì xâm chiếm cơ thể tôi,

if only for a moment, without fear.

không sợ hãi dù chỉ là một chút.

A memory of joy and belonging.

Kí ức về niềm vui và cảm giác thuộc về.

And to this day, when I feel the opposite,

Và đến ngày hôm nay, khi tôi không cảm nhận được điều đó,

I can close my eyes and feel that connection.

Tôi có thể nhắm mắt và cảm nhận sự kết nối đó.

And it carries me through the dark days.

Và nó giúp tôi vượt qua những ngày tháng đen tối.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)