A Firework Ladder to the Sky — and the Magic of Explosive Art | Cai Guo-Qiang | TED

Translator: Karine Le Reviewer: Nguyen Hue

Chris Anderson: Cai is incredible, Cai's language is Mandarin.

Chris Anderson: Cai thật tuyệt, Cai nói tiếng Quan Thoại.

Many of us do not speak Mandarin.

Đa số chúng ta không nói tiếng Quan Thoại.

But Cai agreed to do a wild experiment.

Nhưng Cai đồng ý làm một thí nghiệm thú vị

For this talk,

Trong buổi hôm nay,

we collaborated with another TED speaker, Tom Graham,

chúng tôi hợp tác với một diễn giả TED khác, Tom Graham,

and his team at Metaphysic,

và nhóm của anh ấy tại Metaphysic,

who built an AI model

những người đã xây dựng một mô hình AI

to make Cai's translator's voice sound just like Cai speaking --

để làm cho giọng dịch của Cai nghe giống như Cai đang nói

just like he is speaking in English.

giống như anh ấy đang nói bằng tiếng Anh.

So Sang is in a sound booth now.

Hiện giờ Sang đang ở trong phòng âm thanh.

Sang, Hello.

Sang, xin chào.

Sang: Hi, everyone.

Sang: Chào mọi người.

CA: OK, so it's great to see you.

CA: OK, rất vui khi gặp anh.

Now let's hear you sounding as if you were Cai.

Bây giờ hãy nghe bạn nói như thể bạn là Cai.

Sang: My name is Cai Guo-Qiang.

Sang: Tên tôi là Cai Guo-Qiang.

CA: (Laughs)

CA: (Cười)

OK, nothing's going to go wrong here.

Được rồi, sẽ không có gì sai ở đây cả.

Nothing's going to go wrong.

Sẽ không có gì sai cả.

(Laughter)

(Cười)

The stage is yours.

Sân khấu là của bạn.

Cai Guo-Qiang: Thank you.

Cai Guo-Qiang: Cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

(Speaking Mandarin)

(Nói tiếng Quan Thoại)

More than 1,000 years ago,

Hơn 1.000 năm trước,

when Chinese alchemists were developing elixir of immortality,

khi các nhà giả kim Trung Quốc đang phát triển thuốc bất tử,

one recipe caused an explosion.

một công thức đã gây ra một vụ nổ.

Boom.

Bùm.

Boom.

Bùm.

(Laughter)

(Cười)

They named their discovery “fire medicine,”

Họ đặt tên cho phát hiện của mình là “thuốc chữa cháy”

the Chinese word for gunpowder.

từ tiếng Trung có nghĩa là thuốc súng.

From the very beginning, gunpowder has been about accidents,

Ngay từ đầu, thuốc súng đã gây ra tai nạn,

loss of control and destruction.

mất kiểm soát và phá hủy.

But it's also been about the healing power and unseen energies.

Nhưng nó cũng là về sức mạnh chữa bệnh và năng lượng vô hình.

I dreamed of becoming an artist when I was little, but like my father,

Tôi mơ ước trở thành một nghệ sĩ khi tôi còn nhỏ, nhưng giống như cha tôi,

who was an avid painter himself, I was cautious and timid.

người cũng là một họa sĩ cuồng nhiệt, tôi thận trọng và rụt rè.

Caution is a fine quality in life, but not so in art.

Cẩn trọng cần thiết trong đời sống, nhưng lại không trong nghệ thuật.

And Chinese society was also very controlling when I was young,

Và xã hội Trung Quốc rất kiểm soát khi tôi còn trẻ,

so I longed for an artistic medium that could help me free myself

vì vậy tôi khao khát 1 phương tiện nghệ thuật

có thể giúp tôi tự do và được buông bỏ.

and lose control.

I came from an ancient city in southeast China called Quanzhou.

Tôi đến từ một thành phố cổ ở đông nam Trung Quốc tên là Tuyền Châu.

The city had many firecracker factories when I was young,

Thành phố có nhiều nhà máy pháo hoa khi tôi còn trẻ,

so it was easy to get gunpowder.

vì vậy rất dễ để có được thuốc súng.

When I first began using gunpowder to create art,

Khi tôi mới bắt đầu sử dụng thuốc súng để tạo ra nghệ thuật,

I would lay out a canvas in the living room

tôi sẽ đặt một bức tranh trong phòng khách

and set up small explosions on it.

và đặt những vụ nổ nhỏ trên đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Seeing the canvas on fire one day,

Một ngày nọ, nhìn thấy tấm vải bốc cháy,

my grandmother threw a linen rag over the flame

bà tôi ném một miếng vải lanh lên ngọn lửa

and put it out with a small puff.

và dập tắt nó bằng một cái phồng nhỏ.

It was my grandma who taught me that while it's important to light fires,

Chính bà tôi đã dạy tôi rằng mặc dù việc đốt lửa là quan trọng,

it's more important to know how to put them out.

nhưng điều quan trọng hơn là phải biết cách dập tắt chúng.

(Laughter)

(Cười)

Over the decades,

Suốt nhiều thập kỷ,

I've grown closer to gunpowder and mastered more techniques.

tôi đã tiến gần hơn đến thuốc súng và thành thạo nhiều kỹ thuật hơn.

(Explosions)

(Tiếng nổ)

My creations forever oscillate between destruction and construction,

Các tác phẩm của tôi luôn xoay quanh phá vỡ và kiến tạo,

control and freedom, dictatorship and democracy.

kiểm soát và tự do, độc tài và dân chủ.

For example, here I first painted my imagination of Paradise,

Ví dụ, ở đây lần đầu tiên tôi vẽ trí tưởng tượng của mình về Thiên đường,

a mirage of temptations.

một ảo ảnh của những cám dỗ.

I exploded colored gunpowder

Tôi làm nổ thuốc súng màu

to create a sensual and dazzling garden,

để tạo ra một khu vườn gợi cảm và rực rỡ,

so beautiful that I didn't want to lay a finger on it.

đẹp đến nỗi tôi không muốn đặt một ngón tay vào nó.

However, I picked up my courage

Tuy nhiên, tôi đã lấy hết can đảm của mình

and scattered black powder all over this beauty.

và rải bột đen khắp vẻ đẹp này.

Covered it with a blank canvas and ignited again.

Che nó bằng một tấm vải trống và đốt cháy một lần nữa.

Bang!

Bang!

(Explosion)

(Tiếng nổ)

When I removed the canvas on top,

Khi tôi tháo tấm bạt lên trên,

the once enchanting garden was now forever sealed beneath the black.

khu vườn đầy mê hoặc một thời giờ đã bị phong ấn mãi mãi bên dưới màu đen.

However, what shocked me the most was the canvas on top,

Tuy nhiên, điều khiến tôi sốc nhất là tấm bạt trên đỉnh,

which now looked like an apparition of that heavenly garden.

bây giờ trông giống như một sự hiện ra của khu vườn trên trời đó.

At the end of 1986,

Cuối năm 1986,

I moved to Japan.

tôi chuyển đến Nhật Bản.

My cosmology,

Vũ trụ học của tôi,

which till then was a simple one,

thời đó chỉ đơn giản,

developed by stargazing and studying feng shui in Quanzhou,

được phát triển bằng cách ngắm sao và nghiên cứu phong thủy ở Tuyền Châu,

suddenly expanded to include the latest developments in modern astrophysics.

đột nhiên được mở rộng bao gồm

các triển vọng gần nhất cho ngành vật lý thiên văn hiện đại.

As a young artist from China,

Là một nghệ sĩ trẻ đến từ Trung Quốc,

my grueling experiences with getting visas around the world

những trải nghiệm gian nan khi tìm thị thực khắp thế giới

inspired me to explode a chain of big footprints

đã truyền cảm hứng cho tôi làm nổ tung một chuỗi dấu chân to lớn

that traversed the Earth.

được hằn trên Trái đất.

The footprints would evoke extraterrestrials

Những dấu chân sẽ gợi lên những người ngoài hành tinh

racing across several kilometers,

chạy xuyên vài km,

bam bam bam, in only a few strides,

bam bam bam, chỉ cần vài bước sải,

ignoring artificial borders and disappearing into the distance.

nó đã phớt lờ những biên giới nhân tạo và biến mất trong hư không.

(Explosion)

(Tiếng nổ)

After decades of attempts around the world,

Sau nhiều thập kỷ nỗ lực trên khắp thế giới,

this concept was finally realized

khái niệm này cuối cùng đã được

as 29 footprint fireworks

hiện thực hóa như pháo hoa 29 dấu chân

at the opening ceremony of the 2008 Beijing Olympics.

tại lễ khai mạc Thế vận hội Bắc Kinh 2008.

The big footprints

Những dấu chân lớn

walked across the 15-kilometer central axis of Beijing,

đi ngang qua trục trung tâm 15 km của Bắc Kinh,

like an invisible giant in the sky.

như người khổng lồ vô hình trên bầu trời.

Witnessed by 1.5 ...

Được chứng kiến bởi 1.5...

(Applause)

(Vỗ tay)

Witnessed by 1.5 billion people in person and through live broadcasts,

Chứng kiến bởi 1,5 tỷ người trực tiếp và qua các chương trình truyền hình,

this work symbolized the era's idealistic delusion of globalization.

tác phẩm tượng trưng cho ảo tưởng duy tâm của thời đại về toàn cầu hóa.

In the early '90s, I conceived a work titled Sky ladder,

Vào đầu những năm 90, tôi đã hình thành một tác phẩm có tựa đề Sky Ladder,

a ladder made of fireworks that would connect heaven and Earth.

một cái thang làm bằng pháo hoa sẽ kết nối trời và đất.

I made many failed attempts to realize the idea over 21 years.

Tôi đã trải qua nhiều nỗ lực thất bại để hiện thực hóa ý tưởng này trong 21 năm.

The difficulty of the project lay in its technical requirements.

Khó khăn của dự án nằm ở các yêu cầu kỹ thuật của nó.

We needed a helium balloon of over 6,000 cubic meters

Chúng tôi cần một quả bóng khí heli

in order to raise a ladder

hơn 6.000 mét khối để nâng một cái thang

as high as the World Trade Center.

cao bằng Trung tâm Thương mại Thế giới.

Once up, the balloon could easily be blown away.

Khi đã lên, quả bóng có thể dễ dàng bị thổi bay.

And because it would carry lots of dangerous materials,

Và bởi vì nó sẽ mang theo rất nhiều vật liệu nguy hiểm,

we had to acquire numerous permits for land, sea and air.

chúng tôi phải có nhiều giấy phép cho đất liền, biển và không khí.

In my hometown,

Ở quê nhà tôi,

it's said that 500 meters is the height of the clouds,

người ta nói rằng 500 mét là độ cao của những đám mây,

so the ladder symbolized a useful dream

chiếc thang tượng trưng cho một giấc mơ

of reaching for the stars and touching the clouds.

vươn đến các vì sao và chạm vào những đám mây.

I've created so much art around the world,

Tôi tạo ra vô vàn tác phẩm trên toàn cầu

but my grandma has never seen any of them in person,

nhưng bà tôi chưa bao giờ nhìn thấy bất kỳ tác phẩm nào trong số đó,

so I was determined to do something awesome for her to see.

vì vậy tôi quyết tâm làm điều gì đó tuyệt vời để bà nhìn thấy.

(Video) One!

(Video) Một!

Fire!

Lửa!

(Music)

(Âm nhạc)

Cai Guo-Qiang: One morning in 2015,

Cai Guo-Qiang: Một buổi sáng năm 2015,

at the crack of dawn,

lúc chớm bình minh,

a golden ladder rose into the sky.

một chiếc thang vàng dẫn bước lên trời.

It was a birthday present for my grandmother,

Đó là một món quà sinh nhật cho bà tôi,

who turned 100 that year.

người đã tròn 100 tuổi vào năm đó.

(Applause)

(Vỗ tay)

(Laughter)

(Tiếng cười)

She passed away one month later.

Bà qua đời một tháng sau đó.

In 1995, I moved from Japan to New York with my wife and daughter.

Năm 1995, tôi chuyển từ Nhật Bản đến New York cùng vợ và con gái.

After I came to New York, my work became more site-specific,

Sau khi đến New York, công việc tôi trở nên cụ thể hơn về địa điểm,

addressing more socio-political themes

chú trọng nhiều chủ đề chính trị xã hội

and reflecting the changes I've developed from living in the West.

và phản ánh những thay đổi mà tôi đã phát triển từ cuộc sống ở phương Tây.

This transition also allowed me to better thrive

Sự chuyển đổi này cũng cho phép tôi phát triển tốt hơn

in different cultures around the world.

ở các nền văn hóa khác nhau trên thế giới.

Some have asked why I never deal with the subject of sex.

Một số người đã hỏi tại sao tôi không bao giờ giải quyết vấn đề tình dục.

I would often say, "Isn't explosion sexy in itself?"

Tôi thường nói, “Bản thân chính vụ nổ không gợi cảm sao?”

(Laughter)

(Cười)

Ten years ago, I was invited to create an artwork in Paris.

Mười năm trước, tôi được mời làm một tác phẩm nghệ thuật ở Paris.

I decided to invite 50 couples from around the world

Tôi quyết định mời 50 cặp vợ chồng từ khắp nơi trên thế giới

to a sightseeing boat on the Seine,

đến một du thuyền dạo trên sông Seine,

where they would first enjoy a 12-minute firework display

nơi đầu tiên họ sẽ thưởng thức màn trình diễn pháo hoa kéo dài 12 phút

that simulates the process of lovemaking.

mô phỏng quá trình làm tình.

Why 12 minutes?

Tại sao lại là 12 phút?

Because that seems to be the average duration of French lovemaking.

Bởi vì đó dường như là thời gian làm tình trung bình của Pháp.

(Laughter)

(Tiếng cười)

According to the internet.

Theo Internet.

(Laughter)

(Cười)

Excited by the passionate climax of the fireworks,

Kích thích bởi cao trào của màn pháo hoa,

the couples then entered individual tents to do whatever they wanted.

các cặp đôi sau đó bước vào lều riêng làm bất cứ điều gì họ muốn.

When satisfied,

Khi hài lòng,

they could press a button

họ có thể nhấn một nút

and trigger fireworks from a small boat nearby.

và kích hoạt pháo hoa từ một chiếc thuyền nhỏ gần đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I had prepared 300 shots of fireworks.

Tôi đã chuẩn bị 300 phát pháo hoa.

However, the couples didn't use them all.

Tuy nhiên, các cặp đôi không tận dụng hết.

In the end, the fireworks spelled out the words:

Cuối cùng, pháo hoa đánh vần các từ:

"Sorry, gotta go."

“Xin lỗi, phải đi rồi.”

(Laughter)

(Cười)

Nighttime fireworks are visible because of light

Pháo hoa ban đêm có thể nhìn thấy nhờ ánh sáng

and are more focused on the explosions themselves.

và tập trung nhiều hơn vào chính các vụ nổ.

Daytime fireworks rely on smoke.

Pháo hoa ban ngày dựa vào khói.

They are like a painter's brush moving across the sunlit sky in real time.

Chúng giống cây cọ của họa sĩ lướt đi mềm mại giữa bầu trời rực rỡ.

In Shanghai, I realized the daytime fireworks "Elegy,"

Tại Thượng Hải, tôi nhận ra pháo hoa ban ngày “Elegy”,

lamenting the severe environmental problems China faces.

than thở về những vấn đề môi trường nghiêm trọng mà Trung Quốc phải đối mặt.

On the day,

Vào ban ngày,

clouds loomed low over the Huangpu River,

những đám mây bay thấp trên sông Hoàng Phố,

and the firework smoke lingered in the air long afterwards,

và khói pháo hoa kéo dài trong không khí rất lâu sau đó,

like an ink painting with its gentle sorrow.

giống như một bức tranh mực với nỗi buồn nhẹ nhàng của nó.

For my solo exhibition at Uffizi Galleries,

Đối với triển lãm cá nhân tại Phòng trưng bày Uffizi,

I created fireworks in the shapes of flowers and plants

tôi đã tạo ra pháo hoa với hình dạng của hoa và thực vật

from Renaissance paintings.

từ các bức tranh thời Phục hưng.

People from across the city could see the fireworks

Mọi người từ khắp thành phố có thể nhìn thấy pháo hoa

as they launched from the Michelangelo Square,

từ Quảng trường Michelangelo,

reigniting the spirit of the Renaissance.

khơi dậy tinh thần từ thời Phục hưng.

Last year I realized the project "When the Sky Blooms with Sakura"

Năm ngoái, tôi đã nhận ra dự án “Khi bầu trời nở hoa với Sakura”

in Fukushima,

ở Fukushima,

which suffered the earthquake and tsunami 12 years ago.

nơi đã chịu trận động đất và sóng thần cách đây 12 năm.

On the June day,

Vào ngày tháng Sáu,

we had a rare collaboration of the wind and the waves

chúng tôi đã có một sự hợp tác hiếm hoi của gió và sóng

to realize these daytime fireworks

để hiện ra những pháo hoa ban ngày

like a symphony of reverence for nature.

như bản giao hưởng tôn kính thiên nhiên.

(Applause)

(Vỗ tay)

I've realized over 600 solo exhibitions and projects worldwide,

Tôi đã thực hiện hơn 600 triển lãm cá nhân và dự án trên toàn thế giới,

often facing numerous challenges

thường phải đối mặt với nhiều thách thức

such as weather conditions, legal regulations

như điều kiện thời tiết, quy định pháp lý

and social-political hurdles.

và rào cản chính trị xã hội.

But such is the nature of my art.

Đó là bản chất của nghệ thuật của tôi.

Behind the momentary magic lies countless unknown factors.

Đằng sau phép thuật nhất thời là vô số yếu tố chưa biết.

Gunpowder and I have been travel companions

Gunpowder và tôi đã là bạn đồng hành

on a 40-year-long, fantastical journey.

trong một cuộc hành trình tuyệt vời kéo dài 40 năm.

Yet, I have never grown tired of it,

Tuy nhiên, tôi chưa bao giờ mệt mỏi về nó,

thanks to its uncertainty and uncontrollability.

nhờ sự không chắc chắn và không thể kiểm soát của nó.

And it's the same fascination with the unforeseeable

Và chính niềm đam mê với những điều không thể lường trước

that led to my research in artificial intelligence

đã dẫn đến nghiên cứu của tôi về trí tuệ nhân tạo

that began in 2017.

triển khai vào năm 2017.

This led to the launch of my AI Cai,

Điều này dẫn đến sự ra mắt của AI Cai,

my custom AI model.

mô hình AI cá nhân hoá.

AI Cai deep learns from my artworks, archives and areas of interest.

AI Cai đào sâu các tác phẩm nghệ thuật, dữ liệu và lĩnh vực sở trường của tôi.

It also mimics contemporary and historical figures I admire

Nó cũng bắt chước các nhân vật đương đại và lịch sử mà tôi ngưỡng mộ

developing distinct personas

khi phát triển các nhân cách riêng biệt

that can debate with each other,

có thể tranh luận với nhau,

forming an independent and free community.

hình thành một cộng đồng độc lập và tự do.

AI Cai is my artwork,

AI Cai là tác phẩm nghệ thuật của tôi,

but it's also a partner for dialogue and collaboration.

nhưng nó cũng là đối tác đối thoại và hợp tác.

In the future, it may even create art by itself.

Trong tương lai, nó thậm chí có thể tự tạo ra nghệ thuật.

Recently, we also enabled AI Cai

Gần đây, chúng tôi cũng cho phép AI Cai

to sprinkle and ignite gunpowder on canvases.

rải và đốt thuốc súng lên các bức tranh sơn dầu.

Nowadays, if I burn through a canvas,

Ngày nay, nếu tôi đốt xuyên qua một bức tranh,

it's usually an intentional loss of control for effect.

đó thường là cố ý mất kiểm soát hiệu quả.

But when AI Cai burns something, it's a genuine accident.

Nhưng khi AI Cai đốt cháy thứ gì đó, đó là một tai nạn thực sự.

(Laughter)

(Cười)

Perhaps AI Cai is that rash, clumsy boy Cai.

Có lẽ AI Cai là cậu bé Cai nóng nảy, vụng về.

People often assume that I like fireworks,

Mọi người thường cho rằng tôi mê pháo hoa,

but what I really like are explosions.

nhưng điều tôi thực sự thích là các vụ nổ.

(Laughter)

(Cười)

I like their energy and magic.

Thích năng lượng và sự kỳ diệu của chúng.

Over the years,

Trong suốt những năm qua,

the goal of my gunpowder creations has never been political,

mục tiêu sáng tạo thuốc súng của tôi chưa bao giờ là chính trị,

but their results do carry political significance.

nhưng kết quả của chúng mang ý nghĩa chính trị.

At a recent Nobel Prize event, I said,

Trong một sự kiện giải Nobel gần đây,

"Using explosions to create beauty rather than warfare and violence

“Sử dụng các vụ nổ để tôn lên nét đẹp thay vì chiến tranh và bạo lực

provides a sliver of hope for our shared human future."

mang lại một chút hy vọng cho tương lai chung của nhân loại”

(Applause)

(Vỗ tay)

Gunpowder helped me set my timid personality

Thuốc súng đã giúp tôi trấn chỉnh sự rụt rè của mình

and liberate myself in a repressive society.

và tự giải phóng bản thân trong một xã hội đàn áp.

Its uncertainty makes me both uneasy and exhilarated.

Sự không chắc chắn của nó khiến tôi vừa khó chịu vừa phấn khích.

That's similar to my interactions with AI.

Như sự gắn bó của tôi và AI.

The unknown and uncontrollable aspects of AI are indeed unsettling.

Sự khó lường của AI biến thiên.

But today, as contemporary art seems weak and conservative,

Nhưng ngày nay, vì nghệ thuật đương đại dường như yếu đuối và bảo thủ,

I hope that AI can help me unleash creativity,

tôi hy vọng rằng AI có thể giúp tôi giải phóng sự sáng tạo,

transcending the current dimensions of human cognition.

vượt qua các khía cạnh nhận thức hiện tại của con người.

Can AI reveal heavenly secrets

AI có thể tiết lộ những bí mật động trời

and open a door to interspecies civilizations for us?

và mở ra cánh cửa cho các nền văn minh giữa các loài cho chúng ta không?

If the disruptive nature of gunpowder can bring hope to people

Nếu bản chất phá hoại của thuốc súng có thể mang lại hy vọng cho con người

through the beauty of explosions,

thông qua vẻ đẹp của các vụ nổ,

then can the unsettling power of AI do the same,

thì sức mạnh đáng lo ngại của AI có thể làm điều tương tự,

bringing hope to mankind's future by expanding the unknown world?

mang lại hy vọng cho tương lai nhân loại bằng cách mở rộng thế giới chưa biết?

(Explosions)

(Vụ nổ)

I'm always at the beginning of the next great journey.

Tôi luôn ở đầu cuộc hành trình vĩ đại tiếp theo.

Thank you everyone, and thank you AI.

Cảm ơn tất cả mọi người, và cảm ơn AI.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và cổ vũ)