Can a robot pass a university entrance exam? | Noriko Arai

Translator: Kaven Tran Reviewer: Trang Nguyen T.H

Today, I'm going to talk about AI and us.

Hôm nay, tôi sẽ bàn về Trí tuệ nhân tạo (TTNT) và loài người chúng ta.

AI researchers have always said

Những nhà nghiên cứu về TTNT luôn nói rằng

that we humans do not need to worry,

con người thật sự không cần phải lo lắng

because only menial jobs will be taken over by machines.

vì máy móc chỉ đảm nhiệm những công việc của người giúp việc thôi.

Is that really true?

Nhưng điều đó có thật sự đúng?

They have also said that AI will create new jobs,

Họ còn nói rằng TTNT sẽ tạo ra thêm những việc làm,

so those who lose their jobs will find a new one.

vì vậy những người mất việc sẽ tìm được công việc mới.

Of course.

Dĩ nhiên là vậy.

But the real question is:

Nhưng câu hỏi thật sự là:

How many of those who may lose their jobs to AI

Có bao nhiêu người có lẽ bị mất việc vì TTNT

will be able to land a new one,

sẽ có thể tìm được một công việc mới,

especially when AI is smart enough to learn better than most of us?

đặc biệt khi TTNT đủ thông minh để có thể học hỏi tốt hơn đa số chúng ta?

Let me ask you a question:

Để tôi hỏi các bạn một câu hỏi:

How many of you think

Bao nhiêu người trong các bạn nghĩ là

that AI will pass the entrance examination of a top university by 2020?

TTNT sẽ vượt qua kì thi tuyển sinh của các trường đại học hàng đầu trước năm 2020?

Oh, so many. OK.

Ồ nhiều người nghĩ vậy sao, được rồi.

So some of you may say, "Of course, yes!"

Một vài người trong số các bạn có thể sẽ nói : " Tất nhiên là có!".

Now singularity is the issue.

Giả thuyết thiểu số chính là vấn đề.

And some others may say, "Maybe,

Và một số người khác có thể sẽ nói: " Có thể lắm chứ,

because AI already won against a top Go player."

bởi vì TTNT đã thắng các kì thủ cờ vây hàng đầu rồi."

And others may say, "No, never. Uh-uh."

Những người khác có thể sẽ nói: "Uh-Uh. Không, không bao giờ. "

That means we do not know the answer yet, right?

Nghĩa là chúng ta thật sự không biết câu trả lời là gì, phải không?

So that was the reason why I started Todai Robot Project,

Đó chính là lí do vì sao tôi đã khởi động Dự án Robot Todai,

making an AI which passes the entrance examination

nhằm chế tạo ra TTNT có khả năng vượt qua kỳ thi tuyển sinh

of the University of Tokyo,

của Đại học Tokyo,

the top university in Japan.

đại học hàng đầu Nhật Bản.

This is our Todai Robot.

Đây là Robot Todai của chúng tôi.

And, of course, the brain of the robot is working in the remote server.

Và dĩ nhiên, não của chú robot này đang làm việc trên máy chủ từ xa.

It is now writing a 600-word essay

Chú đang viết bài văn 600 từ

on maritime trade in the 17th century.

về thương mại hàng hải ở thế kỉ 17.

How does that sound?

Các bạn cảm thấy thế nào?

Why did I take the entrance exam as its benchmark?

Tại sao tôi lại tham gia kì thi tuyển này theo điểm chuẩn của trường?

Because I thought we had to study the performance of AI

Bởi vì tôi nghĩ chúng ta phải nghiên cứu thành tích của TTNT

in comparison to humans,

so với con người,

especially on the skills and expertise

đặc biệt là về mặt kĩ năng và sự thành thạo

which are believed to be acquired only by humans

vốn được cho là chỉ con người mới đạt được, tiếp thu được

and only through education.

và chỉ thông qua được đào tạo.

To enter Todai, the University of Tokyo,

Để có thể học tập tại Đại học Tokyo, Todai,

you have to pass two different types of exams.

bạn phải vượt qua hai bài thi khác nhau.

The first one is a national standardized test

Bài thứ nhất là khảo thí theo tiêu chuẩn quốc gia

in multiple-choice style.

theo hình thức trắc nghiệm.

You have to take seven subjects

Bạn phải thi bảy môn

and achieve a high score --

và phải đạt được điểm cao.

I would say like an 85 percent or more accuracy rate --

Hay phải đúng được 84% hoặc hơn thế nữa ,

to be allowed to take the second stage written test

để đủ tiêu chuẩn làm bài thứ hai, thi viết

prepared by Todai.

được soạn bởi Todai.

So let me first explain how modern AI works,

Vậy, để tôi giải thích TTNT hiện đại vận hành như thế nào,

taking the "Jeopardy!" challenge as an example.

thông qua ví dụ tham gia gameshow đố vui kiến thức "Jeopardy!"

Here is a typical "Jeopardy!" question:

Đây là câu hỏi điển hình của "Jeopardy!":

"Mozart's last symphony shares its name with this planet."

"Bản giao hưởng cuối cùng của Mozart có cùng tên với hành tinh này."

Interestingly, a "Jeopardy!" question always asks,

Thú vị là, ''Jeopardy!" luôn có câu hỏi dạng như vậy,

always ends with "this" something:

luôn luôn kết thúc với từ "này" như:

"this" planet, "this" country,

hành tinh "này", đất nước "này",

"this" rock musician, and so on.

nhạc sĩ nhạc rock "này", v.v.

In other words, "Jeopardy!" doesn't ask many different types of questions,

Nói cách khác, "Jeopardy!" không có nhiều loại câu hỏi đa dạng, phong phú

but a single type,

mà chỉ có một loại,

which we call "factoid questions."

gọi là "câu hỏi factoid" (câu hỏi ai,cái gì,ở đâu...)

By the way, do you know the answer?

Nhân tiện, bạn có biết đáp án không?

If you do not know the answer and if you want to know the answer,

Nếu bạn thật sự không tìm ra câu trả lời và nếu muốn biết,

what would you do?

bạn sẽ làm gì?

You Google, right? Of course.

Tất nhiên là tra Google phải không?

Why not?

Tại sao không chứ?

But you have to pick appropriate keywords

Nhưng bạn phải chọn ra những từ khoá thích hợp

like "Mozart," "last" and "symphony" to search.

như "Mozart", "cuối cùng" và "bản giao hưởng" để tìm kiếm.

The machine basically does the same.

Máy móc về cơ bản cũng làm giống vậy.

Then this Wikipedia page will be ranked top.

Sau đó trang Wikipedia sẽ hiện ra ở đầu trang tìm kiếm.

Then the machine reads the page.

Và rồi máy sẽ đọc trang này.

No, uh-uh.

Không, uh-uh.

Unfortunately, none of the modern AIs,

Không may là, không có một TTNT hiện đại nào,

including Watson, Siri and Todai Robot,

bao gồm cả Watson, Siri and Robot Todai,

is able to read.

có thể đọc được.

But they are very good at searching and optimizing.

Nhưng chúng lại rất giỏi trong việc tìm kiếm và tối ưu hoá.

It will recognize

Nó sẽ nhận dạng

that the keywords "Mozart," "last" and "symphony"

các từ khoá "Mozart", "cuối cùng" và "bản giao hưởng"

are appearing heavily around here.

đang xuất hiện dày đặc khắp xung quanh.

So if it can find a word which is a planet

Vì vậy nếu nó có thể tìm ra từ "hành tinh"

and which is co-occurring with these keywords,

và từ đồng thời xuất hiện với những từ khoá này,

that must be the answer.

đó chắc chắn là câu trả lời.

This is how Watson finds the answer "Jupiter," in this case.

Trong trường hợp này, đây chính là cách Watson tìm ra đáp án "Jupiter" (Sao Mộc) .

Our Todai Robot works similarly, but a bit smarter

Robot Todai cũng làm việc tương tự vậy, nhưng thông minh hơn một chút

in answering history yes-no questions,

trong việc trả lời các câu hỏi về lịch sử dạng có- không,

like, "'Charlemagne repelled the Magyars.' Is this sentence true or false?"

như: "Hoàng đế Charlemagne đã chinh phục người Magyar. Đúng hay sai?"

Our robot starts producing a factoid question,

Robot liền bắt đầu tự đưa ra câu hỏi factoid,

like: "Charlemagne repelled [this person type]" by itself.

như: "Hoàng đế Charlemagne đã chinh phục [người này]."

Then, "Avars" but not "Magyars" is ranked top.

Sau đó, "người Avar" sẽ xuất hiện ở top tìm kiếm thay vì "người Magya".

This sentence is likely to be false.

Câu này có thể sai.

Our robot does not read, does not understand,

Bởi vì robot của chúng tôi thật sự không đọc được, không hiểu được,

but it is statistically correct in many cases.

nhưng qua số liệu thống kê, nó lại đúng trong rất nhiều trường hợp.

For the second stage written test,

Về bài thi viết của bước thứ hai,

it is required to write a 600-word essay like this one:

yêu cầu phải viết một bài văn dài 600 từ chẳng hạn như:

[Discuss the rise and fall of the maritime trade

[Bàn về sự tăng và giảm của thương mại hàng hải

in East and Southeast Asia in the 17th century ...]

ở phía Đông và Đông Nam châu Á trong thế kỉ 17...]

and as I have shown earlier,

và như những gì tôi đã nói,

our robot took the sentences from the textbooks and Wikipedia,

robot đã trích những câu từ sách giáo khoa và Wikipedia,

combined them together,

rồi kết hợp chúng lại với nhau,

and optimized it to produce an essay

và tối ưu hoá để viết thành một bài văn

without understanding a thing.

mà chẳng cần hiểu một thứ gì cả.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But surprisingly, it wrote a better essay

Nhưng thật bất ngờ, bài văn mà robot viết còn tốt hơn cả

than most of the students.

đa số học sinh.

(Laughter)

(Tiếng cười)

How about mathematics?

Vậy môn Toán thì sao?

A fully automatic math-solving machine

Một chiếc máy giải toán tự động hoàn toàn

has been a dream

luôn là ước mơ của bao người

since the birth of the word "artificial intelligence,"

từ lúc thuật ngữ "Trí tuệ nhân tạo" ra đời

but it has stayed at the level of arithmetic for a long, long time.

nhưng nó vẫn chỉ gói gọn ở cấp độ thuật toán đã rất lâu, rất lâu rồi.

Last year, we finally succeeded in developing a system

Vào năm ngoái, cuối cùng chúng tôi cũng thành công trong việc phát triển hệ thống

which solved pre-university-level problems from end to end,

giải toán cấp độ dự bị đại học từ đầu đến cuối,

like this one.

như cái này đây.

This is the original problem written in Japanese,

Đây là bài toán gốc viết bằng tiếng Nhật,

and we had to teach it 2,000 mathematical axioms

và chúng tôi đã phải dạy robot những 2000 tiên đề toán học

and 8,000 Japanese words

và 8000 chữ Nhật

to make it accept the problems written in natural language.

để nó chấp nhận những bài toán được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên.

And it is now translating the original problems

Và hiện tại nó đang dịch các bài toán gốc

into machine-readable formulas.

sang dạng thuật ngữ máy tính.

Weird, but it is now ready to solve it, I think.

Có vẻ kì quặc nhưng tôi nghĩ là robot bây giờ đã sẵn sàng để giải toán rồi.

Go and solve it.

Giải đi nào.

Yes! It is now executing symbolic computation.

Đúng vậy! Hiện giờ robot đang tính toán các thuật toán dùng kí hiệu.

Even more weird,

Nghe có vẻ kì lạ hơn

but probably this is the most fun part for the machine.

nhưng đó chắc chắn là phần thú vị nhất của chiếc máy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now it outputs a perfect answer,

Bây giờ robot xuất ra một đáp án hoàn hảo,

though its proof is impossible to read, even for mathematicians.

ngay cả các nhà toán học cũng không thể hiểu được cách đáp án được chứng minh.

Anyway, last year our robot was among the top one percent

Dù sao chăng nữa thì vào năm ngoái, robot của chúng tôi nằm trong top 1%

in the second stage written exam in mathematics.

ở bài thứ hai, bài thi toán tự luận.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cám ơn.

So, did it enter Todai?

Vậy, robot có được học tại Todai?

No, not as I expected.

Không, khác xa những gì tôi mong chờ.

Why?

Tại sao ư?

Because it doesn't understand any meaning.

Vì nó không thể hiểu những thứ có nghĩa.

Let me show you a typical error it made in the English test.

Để tôi đưa ra lỗi sai điển hình mà chú mắc phải trong bài kiểm tra tiếng Anh.

[Nate: We're almost at the bookstore. Just a few more minutes.

[Nate: Chúng ta gần đến nhà sách rồi. Một vài phút nữa thôi.

Sunil: Wait. ______ . Nate: Thank you! That always happens ...]

Sunil: Chờ đã.____. Nate: Cám ơn! Chuyện này xảy ra suốt...]

Two people are talking.

Bọn họ đang nói chuyện.

For us, who can understand the situation --

Chúng tôi có thể hiểu tình huống như sau:

[1. "We walked for a long time." 2. "We're almost there."

[1."Chúng ta đã đi lâu lắm rồi." 2."Chúng ta gần tới rồi."

3. "Your shoes look expensive." 4. "Your shoelace is untied."]

3."Giày của bạn nhìn đắt quá." 4."Dây giày bạn bung rồi kìa."]

it is obvious number four is the correct answer, right?

Rõ ràng số 4 là đáp án chính xác, đúng không?

But Todai Robot chose number two,

Nhưng Robot Todai lại chọn số 2,

even after learning 15 billion English sentences

mặc dù nó đã học 15 triệu câu tiếng Anh,

using deep learning technologies.

sử dụng các công nghệ Deep Learning.

OK, so now you might understand what I said:

Được rồi, bây giờ các bạn có thể đã hiểu tôi nói gì rồi:

modern AIs do not read,

TTNT hiện đại thật sự không đọc được,

do not understand.

không hiểu được.

They only disguise as if they do.

Chúng chỉ đang nguỵ trang như thể chúng có thể đọc, hiểu được vậy.

This is the distribution graph

Đây là đồ thị phân loại

of half a million students who took the same exam as Todai Robot.

500.000 học sinh tham dự kì thi giống với Robot Todai.

Now our Todai Robot is among the top 20 percent,

Robot Todai nằm trong số top 20%,

and it was capable to pass

có thể đạt đủ điểm chuẩn kì thi

more than 60 percent of the universities in Japan --

của hơn 60% các trường đại học ở Nhật Bản,

but not Todai.

ngoại trừ trường Todai

But see how it is beyond the volume zone

Nhưng có thể thấy rằng robot nằm ngoài khu vực

of to-be white-collar workers.

những người chuẩn bị trở thành nhân viên văn phòng.

You might think I was delighted.

Bạn có thể nghĩ là tôi đã rất vui mừng.

After all, my robot was surpassing students everywhere.

Vì sau tất cả, robot của tôi đã vượt trội hơn những học sinh từ khắp mọi nơi.

Instead, I was alarmed.

Thay vì vui mừng, tôi đã hoảng sợ.

How on earth could this unintelligent machine outperform students --

Làm thế nào cỗ máy không hiểu biết gì lại thể hiện giỏi hơn

our children?

con em chúng ta?

Right?

Phải không?

I decided to investigate what was going on in the human world.

Tôi quyết định nghiên cứu chuyện gì đã xảy ra với thế giới loài người.

I took hundreds of sentences from high school textbooks

Tôi đã trích hàng trăm câu từ sách giáo khoa bậc trung học

and made easy multiple-choice quizzes,

và biến chúng thành những câu đố đơn giản theo hình thức trắc nghiệm,

and asked thousands of high school students to answer.

và đem hỏi hàng ngàn học sinh trung học.

Here is an example:

Và đây là ví dụ:

[Buddhism spread to ... , Christianity to ... and Oceania,

[Đạo Phật truyền bá đến...,Đạo Chúa đến ...và Châu Đại Dương

and Islam to ...]

và đạo Hồi truyền đến..]

Of course, the original problems are written in Japanese,

Các câu hỏi gốc này tất nhiên được viết bằng tiếng Nhật,

their mother tongue.

tiếng mẹ đẻ của các em.

[ ______ has spread to Oceania.

[ __lan rộng tới châu Đại Dương

1. Hinduism 2. Christianity 3. Islam 4. Buddhism ]

1. Đạo Hindu 2. Đạo Cơ đốc 3. Đạo Hồi 4.Đạo Phật ]

Obviously, Christianity is the answer, isn't it?

Đạo Cơ đốc rõ ràng là đáp án đúng, phải không?

It's written!

Đáp án được viết ra rồi!

And Todai Robot chose the correct answer, too.

Và Robot Todai cũng chọn ngay đáp án chính xác luôn.

But one-third of junior high school students

Nhưng 1/3 học sinh trung học cơ sở

failed to answer this question.

đã không đưa ra được đáp án chính xác.

Do you think it is only the case in Japan?

Vậy bạn có nghĩ đó là trường hợp duy nhất chỉ xảy ra ở Nhật không?

I do not think so,

Nhưng tôi thật sự không nghĩ như vậy,

because Japan is always ranked among the top in OECD PISA tests,

Vì Nhật luôn có kết quả nằm trong top của bài kiểm tra PISA trong OECD,

measuring 15-year-old students' performance in mathematics,

xem xét đánh giá năng lực đạt được của học sinh lứa tuổi 15 trong lĩnh vực toán,

science and reading

khoa học và đọc hiểu

every three years.

trong mỗi 3 năm.

We have been believing

Chúng tôi vẫn luôn tin tưởng rằng

that everybody can learn

mọi người có thể học

and learn well,

và có thể học tốt, học giỏi,

as long as we provide good learning materials

miễn là chúng ta cứ cung cấp những tài liệu học tập thật tốt

free on the web

miễn phí trên web

so that they can access through the internet.

để mọi người có thể tiếp cận qua internet.

But such wonderful materials may benefit only those who can read well,

Nhưng những tài liệu tuyệt vời này có thể chỉ giúp ích cho người có thể đọc hiểu tốt

and the percentage of those who can read well

và phần trăm số người có khả năng đọc hiểu tốt

may be much less than we expected.

có lẽ ít hơn hẳn chúng tôi đã nghĩ.

How we humans will coexist with AI

Vậy chúng ta phải suy nghĩ cẩn thận rằng

is something we have to think about carefully,

làm sao loài người lại có thể cùng tồn tại với Trí tuệ nhân tạo

based on solid evidence.

dựa vào căn cứ xác thực.

At the same time, we have to think in a hurry

Đồng thời, chúng ta phải gấp rút suy nghĩ

because time is running out.

bởi vì thời gian đang dần rút ngắn đi rồi.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Chris Anderson: Noriko, thank you.

Xin cám ơn bà Noriko.

Noriko Arai: Thank you.

Cám ơn.

CA: In your talk, you so beautifully give us a sense of how AIs think,

Trong bài nói,bà đã cho thấy việc TTNT suy nghĩ ra sao,

what they can do amazingly

thứ chúng có thể làm xuất sắc

and what they can't do.

và thứ chúng không thể làm được.

But -- do I read you right,

Nhưng, tôi có hiểu ý bà không,

that you think we really need quite an urgent revolution in education

rằng chúng ta cần một cuộc cách mạng khẩn cấp trong lĩnh vực giáo dục nhằm giúp

to help kids do the things that humans can do better than AIs?

thế hệ mai sau thực hiện các thứ con người vốn có thể làm tốt hơn TTNT, phải không?

NA: Yes, yes, yes.

Vâng, đúng, đúng vậy.

Because we humans can understand the meaning.

Bởi vì loài người chúng ta có thể hiểu được ý nghĩa,

That is something which is very, very lacking in AI.

thứ mà TTNT rất, rất thiếu.

But most of the students just pack the knowledge

Nhưng phần lớn học sinh chỉ biết nhồi nhét kiến thức vào đầu mình

without understanding the meaning of the knowledge,

mà không hiểu được ý nghĩa những thứ các em đang học thật sự là gì.

so that is not knowledge, that is just memorizing,

Đó cũng chỉ là thứ ta đang cố nhớ, không phải là kiến thức

and AI can do the same thing.

và TTNT có thể làm tương tự như thế.

So we have to think about a new type of education.

Vì vậy, chúng ta cần nghĩ đến một loại hình giáo dục mới.

CA: A shift from knowledge, rote knowledge, to meaning.

Tức là thay đổi từ kiến thức, học vẹt sang học theo kiểu hiểu ý nghĩa.

NA: Mm-hmm.

Ừm.

CA: Well, there's a challenge for the educators. Thank you so much.

Vâng,đó sẽ là thách thức cho những người làm giáo dục đây.Cám ơn bà.

NA: Thank you very much. Thank you.

Cám ơn rất nhiều. Cám ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)