Meet Our Planet's Hidden Defenders | Anjan Sundaram | TED

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Eren Gokce

I'm here to tell you

Size zamanımızın

about some of the most vital heroes of our time.

en hayati kahramanlarından bazılarını anlatmak için buradayım.

They fight a hidden war across our world that will define our future.

Onlar dünyamızda geleceğimizi belirleyecek gizli bir savaş veriyorlar.

They battle on behalf of us all to protect mountains, rivers, forests

Dağları, nehirleri, ormanları ve son bozulmamış ekosistemleri korumak için

and the last pristine ecosystems.

hepimiz adına savaşıyorlar.

Yet these warriors pass almost invisible.

Yine de bu savaşçılar neredeyse görünmezler.

We don't know their names, and we rarely read about them.

İsimlerini bilmiyoruz ve haklarında nadiren bir şeyler okuyoruz.

These obscure heroes are environmental defenders.

Bu silik kahramanlar çevre savunucularıdır.

They mount protests and fight legal and armed battles,

Protestolar düzenliyor, yasal ve silahlı mücadeleler veriyorlar

and have already saved many plants and animals from destruction.

ve şimdiden pek çok bitki ve hayvanı yok olmaktan kurtardılar.

Small Indigenous communities make up only five percent

Küçük yerli topluluklar dünya nüfusunun yalnızca yüzde beşini oluşturuyor,

of the world's population,

but they defend 80 percent of all the biodiversity that remains on Earth.

ancak yeryüzünde kalan biyolojik çeşitliliğin yüzde 80′ini onlar koruyor.

Their stories aren't told,

Onların hikâyeleri anlatılmıyor,

in part because many of them live in war zones.

çünkü birçoğu savaş bölgelerinde yaşıyor.

I've committed myself to reporting on forgotten conflicts

Kendimi Kongo ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki gibi

like those in the Congo and the Central African Republic.

unutulmuş çatışmalar hakkında haber yapmaya adadım.

For several years now,

Birkaç yıldır

I’ve documented the war for the environment

çevre için verilen savaşı belgeliyorum ve

and I'd like to show you this fight for the future from the inside.

size gelecek için verilen bu mücadeleyi içeriden göstermek istiyorum.

The front line of this war runs right through Latin America.

Bu savaşın ön cephesi Latin Amerika’dan geçiyor.

At least 1,700 environmental defenders have been killed over the last decade.

Son on yılda en az 1.700 çevre savunucusu öldürüldü.

Nearly 70 percent of these assassinations

Bu suikastların yaklaşık yüzde 70′i

were perpetrated on the land between Mexico and Argentina.

Meksika ve Arjantin arasındaki topraklarda işlendi.

Three years ago,

Üç yıl önce,

sadece o yıl Meksika’da 50′den fazla çevre savunucusunun öldürüldüğünü

I read that more than 50 defenders were murdered in Mexico just that year,

ve bu rakamla Meksika’nın doğa savunuculuğu açısından

making it the world's deadliest country for the defense of nature.

dünyanın en ölümcül ülkesi olduğunu okumuştum.

I didn't know how long it would take to investigate these crimes

Çevre savunucularına karşı işlenen bu suçları araştırmanın

against environmental defenders,

ne kadar süreceğini bilmiyordum,

bu yüzden onların fedakârlıklarının hikâyelerini ortaya çıkarmak

so I bought a one-way ticket there

to uncover and tell the stories of their sacrifices.

ve anlatmak için oraya tek yönlü bir bilet aldım.

One of the first defenders I met was David Salazar.

Tanıştığım ilk savunuculardan biri David Salazar’dı.

I met him on the Pan-American Highway.

Onunla Pan-Amerikan Otoyolu’nda tanıştım.

His community had hijacked buses and trucks

Topluluğu, planlanan bir mega endüstriyel projeyi protesto etmek için

and blockaded the longest highway in the world

otobüs ve kamyonları kaçırmış

to protest a planned industrial mega-project.

ve dünyanın en uzun otoyolunu abluka altına almıştı.

Their lowland forest, called El Pitayal,

El Pitayal adlı ova ormanları,

had been marked for destruction to build a new factory complex.

yeni bir fabrika kompleksi inşa etmek için yok edilmek üzere işaretlenmişti.

They're up against the US and Mexican governments

Okyanuslar arası bu devasa mega projenin ilerlemesini isteyen

and multinational companies

ABD ve Meksika hükûmetleri ile

that want this vast inter-oceanic mega-project to go forward.

çok uluslu şirketlere karşı çıkıyorlar.

According to researchers,

Araştırmacılara göre,

Mexico's violent cartels also see a chance

Meksika’nın şiddet yanlısı kartelleri de

to boost their multi-billion dollar revenues

kendi topraklarında hırsızlık ve haraç yoluyla

through theft and protection rackets on their territory.

milyarlarca dolarlık gelirlerini artırma şansı görüyor.

Governments, companies and cartels stand to profit.

Hükûmetler, şirketler ve karteller kazançlı çıkıyor.

When David's protests didn't stop the construction,

David’in protestoları inşaatı durdurmayınca,

saboteurs burned government vehicles near their forest.

sabotajcılar ormanlarının yakınında hükûmet araçlarını yaktı.

Their weapon was fire, which locals call "lumbre."

Silahları, yerel halkın “lumbre” dediği ateşti.

We don't know who burned the vehicles,

Araçları kimin yaktığını bilmiyoruz

but the community authority, David, was singled out.

ama topluluk yetkilisi David tek başına yakıldı.

The other men and women organizing the resistance warned me:

Direnişi örgütleyen diğer kadın ve erkekler beni uyardı:

David's going to be attacked or even assassinated.

David saldırıya uğrayacak, hatta öldürülecek.

The municipal police had once severely beaten him up.

Belediye zabıtası bir keresinde onu feci şekilde dövmüştü.

That afternoon, I sat down with David in his yard and I pulled out my notebook.

O öğleden sonra David ile bahçesinde oturduk ve not defterimi çıkardım.

"Aren't you afraid they'll kill you?" I asked.

“Seni öldüreceklerinden korkmuyor musun?” diye sordum.

He said, "Of course I'm afraid."

 “Elbette korkuyorum.” dedi.

David wasn't killed,

David öldürülmedi

but two months ago, a Mexican court sentenced him

ama iki ay önce bir Meksika mahkemesi onu

to 46.5 years in prison

mülke zarar vermekten 46,5 yıl

for damaging property,

hapis cezasına çarptırdı,

effectively handing him a life sentence.

yani ömür boyu hapis cezası aldı.

But David told me all the world’s prisons aren’t large enough to fit the defenders

Ancak David bana dünyadaki tüm hapishanelerin Dünya’yı korumak için

her şeyi riske atmak isteyen savunucuları sığdıracak kadar büyük olmadığını söyledi.

willing to risk everything to protect the Earth.

I've gotten his community legal assistance.

Onun toplumsal hukuki yardımını aldım.

Since the courts don't reliably protect the planet,

Mahkemeler gezegeni güvenilir bir şekilde korumadığından,

other communities have armed themselves.

diğer topluluklar kendilerini silahlandırdı.

On Mexico's Pacific coast,

Meksika’nın Pasifik kıyısında,

a locality of only a thousand people

sadece bin kişiden oluşan bir bölge,

fights a drone war to protect their ancestral mountain.

atalarından kalma dağlarını korumak için insansız hava aracıyla savaşıyor.

A European company has built a huge iron mine nearby,

Avrupalı bir şirket yakınlarda devasa bir demir madeni inşa etti

and now wants to expand its excavation

ve şimdi kazılarını La Mancira adlı

to this pristine mountain called La Mancira.

bu bakir dağa doğru genişletmek istiyor.

A ferocious cartel regularly strikes the community using drones,

Vahşi bir kartel, insansız hava araçlarını kullanarak

düzenli olarak topluluğa saldırıyor,

as it disappears and kills anti-mining activists.

maden karşıtı aktivistleri ortadan kaldırıyor ve öldürüyor.

The European company denies allegations made by local activists

Avrupalı şirket, yerel aktivistlerin

herhangi bir yasadışı faaliyete karıştığı yönündeki iddialarını reddediyor.

that it's involved in any illegal activity.

But the mountain is full of gold.

Ancak dağ altınla dolu.

It is also a home to jaguars,

Aynı zamanda jaguarlara, nadir bitkilere

rare plants and an intact forest.

ve bozulmamış bir ormana da ev sahipliği yapıyor.

This isolated Indigenous community, called Santa Maria de Ostula,

Santa Maria de Ostula adlı bu izole yerli topluluk,

fights back to defend nature and to defend its culture and its people.

doğayı, kültürünü ve halkını savunmak için mücadele ediyor.

It sends its young men to the front lines.

Genç erkeklerini ön saflara gönderiyor.

It scavenges weapons after its victories over the cartels.

Kartellere karşı kazandıkları zaferlerden sonra silah topluyorlar.

I'm told it's common knowledge

Meksika ordusu ve polisinden bazı grupların

that factions of the Mexican army and police

kartellere ve topluluklara silah sattığı

sell weapons to the cartels and communities,

ve böylece bu savaşın her iki tarafından da

thereby profiting from both sides of this war.

kazanç sağladığı yaygın bir bilgi.

The cartels, by some estimates, Mexico's fifth largest employer,

Bazı tahminlere göre Meksika’nın beşinci büyük işvereni olan karteller,

recruit young, poor men, arm them,

genç ve yoksul erkekleri işe alıyor, silahlandırıyor

and have them run illegal businesses in remote places

ve gazeteciler için tehlikeli olan ücra yerlerde

that are dangerous for journalists.

yasadışı işler yürütmelerini sağlıyor.

Scores of reporters have been killed in Mexico,

Meksika’da birçoğu yasa dışılık ve yolsuzluğu araştıran

many of whom investigated illegality and corruption.

çok sayıda muhabir öldürüldü.

I carry cigarettes and chocolate to hand out,

Karşılaştığım kartel savaşçılarının beni bağışlayabilmesi için

so any cartel fighters I run into might spare me.

yanımda sigara ve çikolata taşıyorum.

I asked one of Ostula's young defenders, a councilman named Pedro,

Ostula’nın genç savunucularından Pedro adında bir meclis üyesinden

beni onların ön cephesine götürmesini istedim.

to take me to their front line.

I'm not showing you his face for his protection.

Korunması için size yüzünü göstermiyorum.

He said, "I'll take you to the European iron mine,

 “Seni Avrupa demir madenine götüreceğim

but it's crawling with cartel fighters."

ama orası kartel savaşçılarıyla kaynıyor” dedi.

Ostula had just lost three defenders in a cartel ambush

Ostula daha yeni üç savunucusunu kartel pususunda kaybetmişti

and was braced for a new attack.

ve yeni bir saldırıya hazırlanıyordu.

Millions of dollars are extracted each year from the iron mine.

Demir madeninden her yıl milyonlarca dolar çıkarılıyor.

But in the nearby municipal capital, the houses were dirty.

Ancak yakındaki belediye başkentinde evler kirliydi.

Paint peeled, the walls crumbled.

Boyalar soyulmuş, duvarlar dökülüyordu.

We drove into a compound with an ordinary low building.

Sıradan, alçak bir binanın bulunduğu bir yerleşkeye girdik.

I wasn't allowed, of course, to take photos inside,

Elbette içeride fotoğraf çekmeme izin verilmedi

but this is what I saw.

ama gördüğüm buydu.

As I walked in,

İçeri girdiğimde,

it was like a fixer upper meets the movie "The Matrix."

“Matrix” filmiyle buluşan bir tamirci evi gibiydi.

I was surrounded by 50-millimeter guns and assault rifles covering the walls.

Etrafım duvarları kaplayan 50 milimetrelik silahlar

ve saldırı tüfekleriyle çevriliydi.

Large drones, walkie-talkies.

Büyük dronlar, telsizler.

Bullets lay on the ground.

Mermiler yerde yatıyordu.

A carpenter repaired the roof, fortified with three layers.

Bir marangoz üç katla güçlendirilmiş çatıyı onarıyordu.

I interviewed the base commander, a hefty man named El Chopo.

El Chopo adında iri yarı bir adam olan üs komutanıyla görüştüm.

I asked where the cartel attacked.

Kartelin nereye saldırdığını sordum.

"Here," he said.

Burası, dedi.

I looked out into the valley and asked how often they attacked.

Vadiye baktım ve ne sıklıkla saldırdıklarını sordum.

Every two days.

İki günde bir.

“They sent four drones this morning,” he said.

 “Bu sabah dört insansız hava aracı gönderdiler,” dedi.

"Carrying C4 explosives mounted on motor heads.

 “Motor başlıklarına monte edilmiş C4 patlayıcılar taşıyorlar. 

They didn't drop those bombs, but they'll be back later today."

O bombaları atmadılar ama bugün ilerleyen saatlerde geri dönecekler.”

A fighter jumped out of his hammock and loaded his rifle.

Bir savaşçı hamağından atladı ve tüfeğini doldurdu.

“Estamos listos.” “We’re ready.”

“Estamos listos.” “Biz hazırız.”

This is how the battle to save nature is waged.

Doğayı kurtarma savaşı işte böyle yürütülüyor.

One mountain, forest and river at a time.

Her seferinde bir dağ, orman ve nehir.

The roads were quiet as I drove with Pedro, the councilman,

Meclis üyesi Pedro ile birlikte

Avrupa demir madenine giderken yollar sessizdi.

to the European iron mine.

It was a wide, gray mountainside.

Geniş, gri bir dağ yamacıydı.

Mexicans say the mining companies work to “licuar las montañas,”

Meksikalılar maden şirketlerinin “licuar las montañas”

yani “dağları harmanlamak” için çalıştığını söylüyor.

or “blend the mountains down.”

Pedro pointed up at an old shack.

Pedro eski bir kulübeyi işaret etti.

He said, “The cartel fighters are behind those walls and we should leave,

 “Kartel savaşçıları bu duvarların arkasında ve buradan gitmeliyiz

çünkü ben onların ölüm listesindeyim” dedi.

because I’m on their hit list.”

These remote wars for the environment can seem to not exist.

Çevre için yapılan bu uzak savaşlar yokmuş gibi görünebilir.

Meanwhile, the international mining companies

Bu arada uluslararası madencilik şirketleri

are winning so-called corporate sustainability awards.

sözde kurumsal sürdürülebilirlik ödülleri kazanıyor.

That night, walking on Ostula’s beach,

O gece Ostula sahilinde yürürken

I waited for turtles to swim ashore to nest.

kaplumbağaların yuva yapmak için kıyıya yüzmelerini bekledim.

I saw their soft white egg shells glow in the moonlight.

Yumuşak beyaz yumurta kabuklarının ay ışığında parladığını gördüm.

In the morning, baby turtles hatched.

Sabah yavru kaplumbağalar yumurtadan çıktı.

The turtles seemed oblivious to the humans fighting around them.

Kaplumbağalar etraflarında savaşan insanlardan habersiz görünüyorlardı.

Or maybe they knew about the environmental defenders.

Ya da belki de çevre savunucularını biliyorlardı.

I've now covered a dozen battles for pristine ecosystems rich in titanium,

Titanyum, bakır, altın, su, kum, ormanlar,

jaguarlar, kelebekler bakımından zengin

copper, gold,

el değmemiş ekosistemler için verilen

water, sand, forests,

jaguars, butterflies.

bir düzine savaşın haberini yaptım.

Without war reporters on the ecological front lines,

Ekolojik cephelerde savaş muhabirleri olmazsa,

environmental defenders are killed in obscurity,

çevre savunucuları bilinmezlik içinde öldürülür,

ecosystems are destroyed in silence

ekosistemler sessizlik içinde yok edilir

and the perpetrators get away.

ve failler kaçar.

In my own work, I've shone a light on war crimes in Central Africa.

Kendi çalışmalarımda Orta Afrika’daki savaş suçlarına ışık tuttum.

I've seen criminals be prosecuted.

Suçluların yargılandığını gördüm.

Yet we won't win the global environmental war

Yine de daha fazla dikkat etmez ve

unless we pay more attention

dünyanın dört bir yanındaki cesur savunucularla

and join forces with brave defenders around the world.

güçlerimizi birleştirmezsek küresel çevre savaşını kazanamayız.

These small bands of fighters are fearless.

Bu küçük savaşçı grupları korkusuzdur.

They fought colonial conquerors hundreds of years ago,

Yüzlerce yıl önce sömürgeci fatihlerle savaştılar,

then led fiery revolutions

ardından ateşli devrimlere öncülük ettiler

and remarkably, hold off heavily armed cartels.

ve dikkat çekici bir şekilde ağır silahlı kartelleri durdurdular.

Together with them,

Şimdi onlarla birlikte

you and I now need to take on our biggest

en büyük ve en önemli savaşımıza

and most important war.

girişmemiz gerekiyor.

To save all that remains of nature and ensure our survival.

Doğadan geriye kalan her şeyi kurtarmak ve hayatta kalmamızı sağlamak için.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)