Is Climate Change Slowing Down the Ocean? | Susan Lozier | TED

126,337 views ・ 2024-02-22

TED


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Yousif Chato Reviewer: Daban Q. Jaff
00:08
I'm going to start this morning
0
8713
1502
ئەم بەیانییە من دەست پێ دەکەم
00:10
by telling you about a 12th century natural philosopher
1
10257
3503
بە باسکردنی سەدەی دوانزەیەم فەیلەسوفی سروشتی
00:13
named Adelard of Bath.
2
13802
1668
ناوی ئەدێلارد لە باتە.
ئەدێلارد بە جێبەجێکردنی لیستێکی بڵاوکردنەوە کە پرسیارە بێ وەڵامەکان
00:16
Adelard compiled a list of unanswered questions
3
16054
2961
00:19
near the end of his long life.
4
19057
1710
نزیکە لە کۆتایی ژیانێکی درێژدا.
00:21
Among the 76 questions in his treatise on nature
5
21351
4004
لە نێوان 76 پرسیار لەسەر مامەڵەکردن لەسەر سروشت
00:25
were those that interest an oceanographer like me:
6
25355
3587
ئەوانە بوون کە بەرژەوەندییان هەیە لە زەریاناسێکی وەک من:
00:28
Why are the waters of the sea salty?
7
28942
2419
بۆچی ئاوی دەریا سوێرە؟
00:31
Whence comes the ebb and flow of the tide?
8
31862
3336
لەکوێوە داکشانی دەریا دێت و وە لێشاوەکە دێت؟
00:35
And why does the ocean not increase from the influx of the rivers?
9
35240
4379
وە بۆچی زەریا زیاد ناکات لە لێشاوی ڕووبارەکان؟
00:40
Nine centuries later,
10
40412
1501
دوای نۆ سەدە،
00:41
oceanographers are asking questions unfathomable to Adelard.
11
41955
4046
زەریاناسەکان پرسیار دەکەن قووڵی یەکەی ناپێورێت بۆ ئەدێلارد.
00:46
How will navigation routes change as sea and land ice continue to melt?
12
46835
4504
چۆن دەبێت رێگاکانی گەڕان بگۆڕێت لە کاتێکدا سەهۆڵی دەریا و وشکانی بەردەوام دەتوێنەوە؟
00:51
How are marine ecosystems faring in these warming waters?
13
51756
4004
چۆن سیستەمی ژینگەیی دەریایی لەم ئاوە گەرمەدا دەڕوات؟
00:55
And, will climate change cause the collapse
14
55802
4171
و گۆڕانی کەشوهەوا دەبێتە هۆی داڕوخان
00:59
of the ocean overturning circulation?
15
59973
2502
هەڵگەڕانەوەی سووڕانی ئۆقیانوس؟
01:03
If that last one puzzles you, let me explain.
16
63018
3503
ئەگەر ئەوە یەکەم سەرسووڕمان تۆیە، با ڕوونی بکەمەوە.
01:07
Ocean waters are constantly on the move.
17
67147
3086
ئاوی زەریاکان بەردەوام لە جوڵەدان.
01:10
Many of the ocean waters are local,
18
70275
1752
زۆرێک لە ئاوی زەریاکان ناوخۆیین،
01:12
like the surface currents of the North Atlantic you see here.
19
72068
3462
وەک تەزوەکانی سەر ڕووی زەوی لە باکووری زەریای ئەتڵەسی، لێرە دەیبینیت.
01:15
But the ocean is also home to large currents
20
75572
2836
بەڵام زەریاش نیشتمانە بۆ تەوژمە گەورەکان
01:18
that travel from one ocean basin to the next,
21
78408
3170
ئەم گەشتە لە یەک زەریا تاریک بۆ داهاتوو،
01:21
often thousands of kilometers away.
22
81620
3336
هەزاران کیلۆمەتر لە دوورەوە.
01:25
The largest of these is referred to as the “ocean overturning circulation.”
23
85498
5673
گەورەترینیان ئاماژەیە بۆ “هەڵگەڕانەوەی سووڕانی ئۆقیانوس“.
01:31
This current originates at high latitudes.
24
91212
2920
ئەم سەردەمە لە بەرزاییەکانەوە سەرچاوە دەگرێت.
01:34
In the winter,
25
94174
1168
لە زستاندا،
01:35
when cold winds blow across the ocean,
26
95383
3087
کاتێک بای سارد بە زەریادا هەڵدەکات،
01:38
warm surface waters are converted to cold waters.
27
98511
3838
ئاوی ڕووی گەرم دەبن بە ئاوی سارد.
01:42
That's the orange arrow turning blue.
28
102349
2502
کە تیری پرتەقاڵی شین دەبێت.
01:44
These cold waters are now denser than the waters underneath,
29
104851
3128
ئەم ئاوە ساردانە ئێستا چڕترن لە ژێر ئاوەکان،
01:47
and so they sink and then spread at depth to distant parts of the globe
30
107979
4630
بۆیە نوقم دەبن و پاشان بڵاو دەبنەوە لە قووڵایی ناوچە دوورەکانی جیهان
01:52
following that ribbon of blue.
31
112651
2544
بەدوای ئەو شریتە شینەدا.
01:55
Eventually these waters upwell,
32
115236
1836
لە کۆتاییدا ئەم ئاوە بەرز دەبێتەوە،
01:57
meaning they return to the surface where they warm.
33
117072
2752
مانای ئەوان دەگەڕێنەوە بۆ ئەو شوێنەی کە گەرمن.
01:59
And so now the blue ribbon turns back to orange,
34
119866
2711
بۆیە ئێستا شریتە شینەکە دەگەڕێتەوە بۆ پرتەقاڵی،
02:02
and they return to where they started completing the ocean overturning.
35
122577
4880
و دەگەڕێنەوە بۆ ئەو شوێنەی کە دەستیان پێکرد کۆتایی بە ئۆقیانووس هێنا.
02:07
Now, this ocean overturning redistributes heat on our planet.
36
127499
4337
ئێستا، ئەم سووڕانی ئۆقیانووس دووبارە دابەشکردنەوەی گەرمی لەسەر هەسارەکەمان.
02:11
In partnership with the atmospheric circulation,
37
131836
3129
بە هاوبەشی لەگەڵ سووڕانەوەی بەرگەهەوا،
02:15
this fluid movement maintains a 30-degree-Celsius difference
38
135006
4380
ئەم جووڵە شلەیە دەهێڵێتەوە جیاوازی ۳۰ پلەی سیلیزی
02:19
between the equator and the poles.
39
139386
2294
لەنێوان هێڵی لە جەمسەری و هێڵی یەکسانی زەوی.
02:22
Without these fluid motions,
40
142013
1418
بەبێ ئەم جووڵە شلەمەنییانە،
02:23
that temperature difference would be 110 degrees Celsius
41
143473
4463
جیاوازی پلەی گەرمی ١١٠ پلەی سیلیزی
02:27
and not just over the ocean,
42
147978
1876
نەک تەنها لەسەر زەریا،
02:29
inland as well.
43
149854
1377
هەروەها دوور لە کەنار دەریا.
02:31
Polar latitudes would be completely frozen,
44
151648
2669
پانی جەمسەری بە تەواوی بەستوو دەبێت،
02:34
and the tropics, well the tropics would be even more sweltering.
45
154359
4254
و لە ناوچەی یەکسانبوون، لەوانەیە زۆر گەرمتر بێت لە گۆی زەویدا.
02:39
But this overturning also impacts our climate
46
159823
2878
بەڵام ئەم هەڵگەڕانەوە کاریگەری لەسەر کەش و هەوای ئێمە هەیە
02:42
because when those waters sink,
47
162742
2086
چونکە کاتێک ئەو ئاوانە نقوم دەبن،
02:44
they carry with them the carbon dioxide they've gained
48
164869
3420
ئەوان دوانە ئۆکسیدی کاربۆنەیان لەگەڵ خۆیان هەڵگرتووە کە بەدەستیان هێناوە
02:48
by exchange with the atmosphere.
49
168289
2461
بە ئاڵوگۆڕکردن لەگەڵ بەرگە هەوا.
02:50
And so as a result of this, as the decades have progressed,
50
170792
4963
لە ئەنجامی ئەمەدا، هەروەک چۆن دەیان ساڵ بەرەو پێش چوون،
02:55
the amount of carbon taken up or fluxed into the ocean
51
175797
4087
بڕی ئەو کاربۆنەی کە وەریگرتووە یان لە ناو زەریادا
02:59
has been increasing
52
179926
1752
لە زیادبووندایە
03:01
in tandem with the increasing concentrations of carbon dioxide
53
181720
3878
لەگەڵ زیادبوونی چڕبوونەوەی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن
03:05
in the atmosphere.
54
185640
1293
لە بەرگە هەوا.
03:07
In fact, the ocean now stores 30 percent of the carbon dioxide
55
187267
4838
لە ڕاستیدا، زەریا ئێستا لە سەدا ۳۰ دوانە ئۆکسیدی کاربۆن هەڵدەگرێت
03:12
released by humanity
56
192105
1543
ژیانی مرۆڤایەتی دەپارێزێت
03:13
since the start of the Industrial Revolution.
57
193690
3170
هەر لە سەرەتاوە شۆڕشی پیشەسازی.
03:16
Now, this does mean that the levels of carbon dioxide in the atmosphere
58
196860
4296
ئێستا، ئەمە مانای ئەوەیە کە ئاستەکان دوانە ئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگەهەوادا
03:21
are less than they would be otherwise, which is good news.
59
201197
4004
کەمتر لەوەی کە بە پێچەوانەوە دەبێت، ئەمە هەواڵێکی خۆشە.
03:25
But that carbon uptake by the ocean increases ocean acidity,
60
205827
4087
بەڵام ئەو کاربۆنەی کە لە لایەن ئۆقیانووسیە دەگرێتەوە ترشی زەریا زیاد دەکات،
03:29
which is not good news for marine species that build skeletons and shells.
61
209956
6423
ئەمە هەواڵێکی خۆش نییە بۆ جۆرە دەریاییەکان کە توێکڵ و ئێسکەپەیکەر دروست دەکات.
03:36
And it is certainly not good news for marine ecosystems in general.
62
216379
4004
بێگومان ئەمە هەواڵێکی خۆش نییە بۆ دەریاوانی سیستەمی ژینگەیی بە گشتی.
03:41
Now, as our ocean continues to warm and as ice continues to melt,
63
221342
6173
ئێستا کاتێک زەریاکەمان بەردەوام گەرم دەبێت هەروەک سەهۆڵ بەردەوام دەتوێتەوە،
03:47
both of which cause surface waters to become less dense,
64
227557
3921
هەردووکیان دەبنە هۆی دروستبوونی ئاوی سەر زەوی بۆ ئەوەی کەمتر چڕ بێت،
03:51
we fully expect that at some point, in winter,
65
231519
3254
ئێمە بە تەواوی چاوەڕوانین ئەوە لە هەندێک کاتدا، لە زستاندا،
03:54
those surface waters will not get dense enough to sink.
66
234814
3087
ئەو ئاوە ڕووکەشانە بە پێی پێویست چڕ نابێتەوە تا نقوم ببێت.
03:58
And at that point, we expect the overturning to slow.
67
238735
4004
و لەو خاڵەدا, ئێمە چاوەڕوانی بۆ خاوبوونەوە.
04:03
And if the overturning slows,
68
243740
1501
ئەگەر هەڵوەشانەوەکە خاوببێتەوە،
04:05
well, there will be less carbon uptake by the ocean.
69
245283
3337
کەواتە، کەمتر دەبێت لەوێ بۆ هەڵکردنی کاربۆن لەلایەن زەریاوە.
04:08
But there will also be even more major disruptions to our climate
70
248661
4088
بەڵام هەروەها زیاتر دەبێت لەوێ وەک جۆری تێکچوونی کەشوهەوای ئێمە
04:12
and weather patterns; we can expect stronger hurricanes,
71
252749
3503
وە شێوازی کەش و هەوا؛ ئێمە دەتوانین پێشبینی زریانی بەهێزتر بکەین،
04:16
even more intense precipitation.
72
256252
3003
تەنانەت زیاتر بارانبارینی چڕتر.
04:19
Just about now, you might be wondering,
73
259297
2920
نزیکەی ئێستا، لەوانەیە بپرسیت،
04:22
how quickly might the overturning change?
74
262258
2711
چەند بە خێرایی گۆڕانکاری دەکرێت؟
04:25
Well, for decades, oceanographers assumed that the overturning changed slowly
75
265470
5213
بۆ دەیان ساڵ، زەریاناسەکان گریمانە دەکەن کە هەڵگەڕانەوەکە بە هێواشی گۆڕا
04:30
on the time scales of tens of thousands of years, in concert with the ice ages.
76
270683
5047
لە پێوەری دەیان هەزار ساڵ لەگەڵ سەردەمی سەهۆڵ.
04:36
But a study in the 1990s of ice sheets,
77
276481
3045
بەڵام لێکۆڵینەوەیەک لە ساڵانی ۱۹۹۰ی سەهۆڵەکان،
04:39
which hold bubbles of air from past climates,
78
279567
3587
کە بڵقەکانی هەوا دەگرێت کەش و هەوای ڕابردوو،
04:43
well, that study suggested that the overturning could change quickly,
79
283196
4504
باشە، ئەو لێکۆڵینەوەیە پێشنیاری کرد کە سووڕانێک دەتوانێت بە خێرایی بگۆڕێت،
04:47
within decades, maybe even within years.
80
287742
2836
لە ماوەی دەیان ساڵدا، لەوانەیە تەنانەت لە ماوەی ساڵانیشدا.
04:51
And with that, the possibility of an abrupt collapse
81
291079
3795
لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەری لە داڕمانێکی کتوپڕ
04:54
of the overturning circulation brought about by human-induced warming?
82
294874
4380
لە هەڵگەڕانەوەی سووڕانی بەهۆی گەرمبوونی هێنانی چالاکی مرۆڤەوە؟
04:59
Well, at that point it became a very real possibility.
83
299254
4087
باشە، لەو کاتەدا بوو بە ئەگەرێکی زۆر ڕاستەقینە.
05:03
Thankfully, advances in climate modeling
84
303383
2586
سوپاس، بۆ پێشکەوتن لە مۆدێلی کەشوهەوا
05:06
give us a much better idea today of that risk.
85
306010
3337
ئەمڕۆ بیرۆکەیەکی باشترمان پێ بڵێ لەسەر ئەو مەترسییە.
05:09
The black and gray lines that you see on this graph
86
309347
3754
هێڵی ڕەش و خۆڵەمێشی کە لەم گرافەدا دەیبینیت
05:13
are the model reconstructions of the past relatively steady overturning changes.
87
313143
6506
ئەمانە مۆدێلی دووبارە دروستکردنەوەی گۆڕانکارییە ڕابردوون بە ڕێژەیەکی بەردەوام.
05:19
The lines of various colors show you the future projections
88
319691
4087
چەند ڕەنگێکی جیاواز پێشبینییەکانی داهاتووت پیشاندەدەن
05:23
of the overturning, based on different climate models
89
323820
2878
لەسەر گۆڕانی، بنەمای مۆدێلی کەشوهەوای جیاواز
05:26
and different climate scenarios.
90
326698
2252
و سیناریۆیەکی کەشوهەوای جیاواز.
05:29
I'm going to start with the good news.
91
329367
1835
لە هەواڵە خۆشەکەوە دەست پێبکەم.
05:31
And the good news is that the overturning is unlikely to collapse
92
331202
3462
هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە کە ئەم سووڕانە ئەگەری ڕووخان نیە
05:34
before 2100.
93
334706
1501
پێش ٢١٠٠.
05:36
Now, before anybody breathes a sigh of relief,
94
336833
3003
ئێستا، پێش ئەوەی کەسێک هەناسەیەکی ئاسوودەیی بدات،
05:39
I will remind you that our children, our grandchildren, will likely see 2100.
95
339836
5088
بەبیرتان دەهێنمەوە کە منداڵەکانمان، نەوەکانمان، لەوانەیە ۲۱۰۰ ببیینن.
و لە ڕاستیدا،هیچ کام لە ئێمە لە دەرەوەی دارستانەکە نەبووین
05:45
And really, none of us are out of the woods
96
345425
2002
05:47
because the overturning is likely to weaken over this century
97
347468
3921
چونکە سووڕانەکە ئەگەری لاوازبوونی هەیە لەم سەدەیەدا
05:51
by between 11 percent and 34 percent.
98
351431
4087
لە نێوان سەدا ١١ و سەدا ٣٤.
05:55
And that weakening is enough to cause the disruptions that I mentioned earlier.
99
355560
4212
ئەم لاوازییە بەسە بۆ ئەوەی ببێتە هۆی ئەو تێکچوونانەی کە پێشتر ئاماژەم پێکرد.
06:00
Now back to those various lines of color.
100
360106
3003
ئێستا بگەڕێوە بۆ ئەو جۆرە ڕەنگی هێڵەکان.
06:03
All future projections show a decline,
101
363151
3336
هەموو پێشبینییەکانی داهاتوو کەمبوونەوەیەک نیشان دەدەن،
06:06
but they differ in how fast and by how much that decline will be.
102
366529
3671
ئەوان جیاوازییان هەیە لەوەی کە چەند خێرا و بە چ ڕادەیەک ئەو دابەزینە دەبێت.
06:10
And this is exactly where observations come in,
103
370200
3420
و ئەمە ڕێک ئەو شوێنەیە کە تێبینیەکان دێنە ناوەوە،
06:13
because the longer we measure, the better our predictions will be.
104
373620
4004
چونکە تا زیاتر پێوانە بکەین، پێشبینیەکانمان باشتر دەبن.
06:18
If Adelard had started measuring nine centuries ago,
105
378041
3003
ئەگەر ئەدێلارد نۆ سەدە لەمەوبەر دەستی بە پێوانەکردن کردبایە،
06:21
we would be way ahead of the game.
106
381085
1877
ئێمە لە پێش یارییەکەوە دەبین.
06:23
Unfortunately, we only started measuring in this century
107
383713
2878
بەداخەوە، ئێمە تەنها لەم سەدەیەدا دەستمان کرد بە پێوانەکردن
06:26
when we had the resources
108
386591
2210
کاتێک سەرچاوەکانمان هەبوو
06:28
and, frankly, the motivation to do so.
109
388801
3087
و بە ڕاشکاوانە، هاندانەکە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارەیە.
06:32
One of those efforts is an international observing system
110
392305
2711
یەکێک لەو هەوڵانە سیستەمێکی چاودێری نێودەوڵەتییە
06:35
in the subpolar North Atlantic.
111
395016
2085
لە باکووری ئەتڵەسی.
06:37
OSNAP stretches from the Labrador coast to one side of Greenland,
112
397518
3754
ئۆ ئێس ئێن پی لە کەناری لابرادۆرەوە بۆ لایەکی گرینلاند درێژ دەبێتەوە،
06:41
and then again from the other side of Greenland,
113
401314
2419
جارێکی تر لە لایەکی دیکەی گرینلاند،
06:43
all the way over to the Scottish coast.
114
403733
2794
بەرەو کەناری سکۆتلەندا.
06:46
Those red ribbons depict the surface currents,
115
406569
2586
ئەو شریتە سوورانە وێنەی تەزوەکانی ڕووی زەوی دەکەن،
06:49
and those dark blue ribbons depict the deep currents
116
409197
2919
و ئەو شریتە شینە تۆخانە وێنەی تەوژمە قووڵەکان دەکەن
06:52
of the ocean overturning circulation.
117
412158
2586
لە هەڵگەڕانەوەی سووڕانی ئۆقیانوس.
06:54
Every black vertical line you see is the mooring that stretches
118
414744
4630
هەر هێڵێکی ستوونی ڕەش کە دەیبینیت لە نیشتنەوەی کە درێژ دەبێتەوە
06:59
from the sea surface to the sea floor,
119
419374
2419
لە ڕووی دەریاوە بۆ دەریا،
07:01
upon which instruments, shown as red dots,
120
421834
3587
لەسەر کام ئامێر، نیشان دەدرێت وەک خاڵی سوور،
07:05
those instruments are on those moorings, and they're measuring the ocean currents,
121
425421
3921
ئەو ئامێرانە لەسەر ئەو لەنگەرانە، و ئەوان تەوژمی زەریاکان پێوانە دەکەن،
07:09
the temperature and the salinity.
122
429342
2669
لە پلەی گەرمی و سوێری.
07:12
Every other summer since 2014,
123
432053
2419
هەموو هاوینەکانی تر لە ٢٠١٤ ەوە،
07:14
research vessels like this one have traced the OSNAP line,
124
434514
4004
کەشتیەکانی توێژینەوە وەک ئەمە شوێنی هێڵی ئۆ ئێس ئێن ئەی پییان دۆزیوەتەوە،
07:18
deploying instruments and taking measurements.
125
438559
3295
بڵاوکردنەوەی ئامێرەکان و پێوانه کردن.
07:21
Dozens of oceanographers from many different countries
126
441896
2961
دەیان زەریاناس لە چەندین وڵاتی جیاوازەوە
07:24
have been on these cruises.
127
444899
1752
لەم گەشتیارانه دا بوون.
07:26
Here's a former student of mine off the coast of Greenland,
128
446693
3336
ئەوەتا خوێندکارێکی پێشووی من لە کەناری گرینلاند،
07:30
bringing in a rosette of bottles that have captured water samples
129
450071
4796
هێنانی گوڵێک لە بوتڵ کە نمونەی ئاوی گرتووە
07:34
in the deep ocean.
130
454867
1710
لە قووڵایی زەریادا.
07:36
OSNAP also allows us to use new technology,
131
456577
3087
ئۆ ئێس ئێن ئەی ڕێگەمان پێدەدات بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای نوێ،
07:39
like this autonomous glider that, once deployed,
132
459706
3378
وەک ئەم فڕۆکە خۆبەڕێوەبەرە کە جارێک بڵاوکرایەوە،
07:43
will set off on a programmed course,
133
463084
2085
لە کۆرسێکی بەرنامەکراو دەست پێدەکات،
07:45
taking measurements at depth.
134
465169
2002
لە قووڵاییدا پێوانە بکەن.
07:47
Every now and again,
135
467213
1210
هەموو ئێستا و دووبارە،
07:48
this glider will pop to the surface and relay its information
136
468464
3087
ئەم فڕۆکانە دێتە سەر ڕووی زەوی و زانیاریەکانی دەگوازێتەوە
07:51
to a passing satellite.
137
471592
2044
بۆ سەتەلایتێکی تێپەڕ.
07:53
You could be sitting in a cafe, enjoying your latte,
138
473636
3962
لەوانەیە لە قاوەخانەیەکدا دانیشیت، چێژ لە خواردنەوەکە دەبینیت،
07:57
all the while downloading data from this glider,
139
477598
3462
لە کاتی داگرتنی داتا لەم فڕۆکانە،
08:01
which, for a seasick-prone oceanographer like me, is a godsend.
140
481060
4088
بۆ زەریاناسێکی وەک من کە ئەگەری هەیە تووشی تێکچونی دەریایی ببێت ئەوە بەخششێکی خودایە.
08:05
(Laughter)
141
485189
1293
(پێکەنین)
08:08
However, it is true
142
488026
1459
هەرچەندە، ئەوە ڕاستە
08:09
that conditions on these cruises are sometimes challenging.
143
489527
3962
ئەو مەرجانەی لەسەر ئەم کەشتیانە هەندێک جار تەحەدا دەکەن.
08:13
But I must admit that the views are almost always worth it.
144
493489
4380
بەڵام پێویستە دان بەوەدا بنێم کە بۆچوونەکان بە نزیکەیی هەمیشە شایەنی ئەوەن.
08:18
Now, you can tell from a glance
145
498619
2670
ئێستا، دەتوانیت لە چاوێکەوە بڵێیت
08:21
that our OSNAP data to date
146
501331
2085
ئەوە داتای ئۆ ئێس ئێن پی ئێمەیە تا ئەمڕۆ
08:23
do not tell us whether the overturning in this part of the ocean
147
503416
5172
پێمان مەڵێن کە ئایا لەم سووڕانەی بەشەی زەریادا ڕوو دەدات
08:28
is currently increasing or decreasing.
148
508629
3295
لە ئێستادا لە زیادبوون و کەمبوونەوەدایە.
08:32
And the reason for that is the same reason
149
512675
2628
هۆکاری ئەمەش هەمان هۆکارە
08:35
that you cannot tell what the stock market will do in a year
150
515345
3753
کە ناتوانیت بڵێیت چی بازاڕی دراو لە ماوەی ساڵێکدا ئەنجام دەدرێت
08:39
by looking at the Dow Jones Industrial Index for a week.
151
519140
4213
بە سەیرکردنی پێوەرەکانی پیشەسازی دەو جۆنز بۆ ماوەی هەفتەیەک.
08:43
There is noise in the market, and there is noise in the ocean.
152
523394
5005
دەنگ لە بازاڕدا هەیە، و دەنگێک لە زەریادا هەیە.
08:49
But just as we have confidence that stocks are a good bet in the long run,
153
529275
4463
بەڵام هەروەک چۆن متمانەمان بەوە هەیە کە پشکەکان گرەوێکی باشن لە درێژخایەندا،
08:53
we have confidence that in the long run,
154
533738
2294
ئێمە متمانەمان هەیە کە لە درێژخایەندا،
08:56
the overturning will decline if our climate continues to warm.
155
536074
4879
لە کەش و هەوای ئێمە بەردەوام بێت لە گەرم بوون کەم دەبێتەوە.
09:02
And with that confidence, we know that it's not enough for us to study
156
542246
4088
و بەو متمانەیەوە، دەزانین ئەمە بەس نییە بۆ ئەوەی ئێمە بخوێنین
09:06
the overturning in isolation.
157
546334
1752
هەڵگەڕانەوە لە گۆشەگیری.
09:08
We need to understand how the overturning is impacting
158
548753
3045
ئێمە پێویستە تێبگەین کە چۆن کاریگەری هەڵگەڕانەوە هەیە
09:11
and being impacted by everything else going on in the ocean.
159
551839
4129
وە کاریگەری لەسەر هەموو ئەو شتانەی تر کە لە زەریادا ڕوودەدات.
09:16
I just told you, the ocean is noisy.
160
556427
2461
من تەنها پێم وتیت کە زەریا ژاوەژاوە.
09:18
Well, the ocean is also connected.
161
558888
2669
باشە، وهەروەها زەریاش بەستراونەتەوە.
09:21
What's happening in one part of the ocean
162
561599
1960
ئەوەی لە بەشێک لە زەریاکاندا ڕوودەدات
09:23
affects what's going on in another part.
163
563601
2669
کاریگەری دەبێت لەسەر ئەوەی کە ڕوودەدات لە بەشێکی تردا.
09:26
And so to understand and to improve our estimates of the overturning,
164
566687
3754
بۆ تێگەیشتن و باشترکردنی خەمڵاندنەکانمان بۆ هەڵوەشاندنەوە،
09:30
the warming, the freshening, the acidification,
165
570483
2836
گەرمکردنەوە، تازەکردنەوەکە، لە ترشبوون.
09:33
we need to measure globally.
166
573319
2002
پێویستە لە ئاستی جیهانیدا پێوانە بکەین.
09:35
And we are.
167
575321
1335
و ئێمە.
09:36
This NOAA buoy is out there,
168
576697
2044
ئەم نۆ ئەی ئەیە لەوێیە،
09:38
measuring the exchange of carbon between the ocean and the atmosphere.
169
578741
4338
پێوانەکردنی ئاڵوگۆڕی کاربۆن لە نێوان زەریا و بەرگەهەوادا.
09:43
This one buoy is but a small part of a vast global measurement system
170
583121
5755
ئەم یەک سەرئاو کەوتوو تەنها بەشێکی بچووکە لە سیستەمێکی پێوانەکردنی جیهانی فراوان
09:48
that looks like this.
171
588918
1376
کە بەم شێوەیەیە.
09:50
Every line or dot you see on this map is where there is a ship,
172
590336
3796
هەر هێڵێک یان خاڵێک کە لەسەر ئەم نەخشەیە دەیبینیت ئەو شوێنەیە کە کەشتییەک هەیە،
09:54
a mooring or buoy out in the ocean, taking measurements.
173
594173
4672
نیشتنەوە یان بەرزبوونەوە لە زەریادا پێوانە دەکات.
09:58
This multinational effort is the backbone of 21-century oceanography.
174
598886
6715
ئەم هەوڵە فرەنەتەوەییە بڕبڕەی پشتی زەریاناسی سەدەی ۲۱یە.
10:06
But we can do all those measurements of many things in many places.
175
606060
5839
بەڵام ئێمە دەتوانین هەموو ئەو پێوانەیە بکەین لە زۆر شوێندا.
10:12
But to stem the warming, the freshening,
176
612400
3378
بەڵام بۆ ڕاگرتنی گەرمبوونی ،تازەکردنەوە،
10:15
the acidification, the sea level rise
177
615820
3795
لە ترشبوون، ئاستی دەریا بەرز دەبێتەوە
10:19
and to reduce the very real risk of an overturning slowdown or shutdown,
178
619657
6089
و بۆ کەمکردنەوەی مەترسیە ڕاستەقینەکە بۆ هەڵوەشاندنەوە خاوبوونەوە یان داخستن،
10:25
there's one solution.
179
625746
1669
یەک چارەسەر هەیە.
10:27
We must work collectively
180
627915
1919
پێویستە بە کۆمەڵ کار بکەین
10:29
to reduce the carbon dioxide in our atmosphere.
181
629876
3253
بۆ کەمکردنەوەی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگەهەوادا.
10:34
Adelard did not have everything figured out in the 12th century,
182
634714
4629
ئەدێلارد هەموو شتێکی لە سەدەی دوانزەدا نەبوو،
10:39
and we certainly don't here in the 21st.
183
639343
3587
بە دڵنیاییەوە ئێمە لێرە نین لە ۲۱ین.
10:43
Answers to Adelard's questions were centuries in the making.
184
643681
4254
وەڵامی پرسیارەکانی ئەدێلارد سەدەکان بوون لە دروستکردنی.
10:48
But to figure everything out on our end,
185
648644
2711
بەڵام بۆ ئەوەی هەموو شتێک لە کۆتایی ئێمەدا بزانین،
10:51
we don't have nine centuries.
186
651355
1961
ئێمە نۆ سەدەمان نییە.
10:53
We don't have nine decades.
187
653691
2002
ئێمە نۆ دەیەمان نییە.
10:56
We probably have about nine years to get it right.
188
656360
3003
لەوانەیە نزیکەی نۆ ساڵمان هەبێت بۆ ئەوەی ڕاستی بکەین.
10:59
And to get it right,
189
659697
1668
بۆ ئەوەی ڕاست بێت،
11:01
it's just like everyone says,
190
661407
2211
هەر وەک هەموو کەسێک دەیڵێت،
11:03
we need all hands on deck.
191
663659
1877
پێویستە هەموومان یارمەتیدەر بیین.
11:05
Thank you.
192
665912
1167
زۆر سوپاس. (چەپڵەڕێزان)
11:07
(Applause)
193
667121
3587
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7