Can you "see" images in your mind? Some people can't - Adam Zeman

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

When reading Lewis Carroll’s “Alice’s Adventures in Wonderland,”

“Alice’s Adventures in Wonderland” ကို ဖတ်တဲ့အခါ၊

most readers visualize the Queen's croquet game play out in their heads.

စာဖတ်သူ အများစုက ဘုရင်မရဲ့ သစ်သားဘောလုံး ကစားနည်းကို ခေါင်းထဲမှာ မြင်ယောင်လာကြတယ်။

“...it was all ridges and furrows;

“အားလုံးက တောင်ပို့တွေ၊ ထယ်ရေးတွေ၊

the balls were live hedgehogs, the mallets live flamingos,

ဘောလုံးတွေက ဖြူကောင်အရှင်တွေ၊ လက်ရိုက်တွေက ကြိုးကြာနီအရှင်တွေ၊

and the soldiers had to double themselves up and to stand on their hands and feet,

စစ်သားတွေက နှစ်ယောက်တွဲကာ အခုံးတွေလုပ်ဖို့ လက်တွေ၊ ခြေတွေပေါ်မှာ

to make the arches.”

မတ်တပ်ရပ်တယ်။”

A few might see vivid details,

လူအနည်းငယ်က ဖြူကောင်ရဲ့ ဆူးတွေ ဒါမဟုတ်

such as the pattern of the hedgehog's quills or the flush of the queen's face.

မိဖုရားရဲ့မျက်နှာ နီမြန်းတာလို ပုံစံကို ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း အသေးစိတ် မြင်လောက်တယ်။

However, a small fraction of readers have a drastically different experience.

ဒါပေမဲ့၊ စာဖတ်သူ အနည်းငယ်မှာတော့ သိသိသာသာ ကွဲပြားတဲ့ အတွေ့အကြုံတစ်ခုရှိတယ်။

As the scene plays out on the page, within their heads,

စာမျက်နှာပေါ်မှာ မြင်ကွင်းတွေ ပေါ်လာစဉ်မှာ၊ သူတို့ရဲ့ ခေါင်းထဲမှာ

they “see” absolutely nothing.

လုံးဝ ဘာကိုမှ “မမြင်ဘူး။

This inability to clearly visualize images in the mind’s eye

စိတ်မျက်လုံးထဲမှာ ပုံရိပ်တွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မမြင်နိုင်တာကို

is known as aphantasia,

စိတ်အမြင်ကွယ်ခြင်း လို့ခေါ်ပြီး

and it applies to around 4% of the world’s population.

ဒါက ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့ ၄% ခန့်နဲ့ သက်ဆိုင်နေတာပါ။

It was first characterized by a psychologist in the 19th century,

ဒါကို ၁၉ ရာစုမှာ စိတ်ပညာရှင်တစ်ယောက်က ပထမဆုံး ခွဲခြားသိမြင်ခဲ့ပြီး

who asked study participants to visualize their breakfast table

လေ့လာမှုမှာ ပါဝင်သူတွေကို သူတို့ရဲ့ မနက်စာ စားပွဲကို မြင်ယောင်ကြည့်ပြီး

and then rate the vividness and color of this mental picture.

ဒီစိတ်ရုပ်ပုံရဲ့ အရောင်အသွေးကို အဆင့်သတ်မှတ်ခိုင်းတယ်။

He determined that mental imagery exists on a spectrum.

စိတ်ပုံရိပ်တွေက ရောင်စဉ်တန်းတစ်ခုပေါ်မှာ ရှိနေတယ်လို့ သူ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

At one end are people with aphantasia,

 အစွန်းတစ်ဖက်မှာက စိတ်အမြင်ကွယ်နေသူတွေဖြစ်ကြပြီး

and at the other are people with hyperphantasia,

အခြားအစွန်းမှာက ပုံရိပ်တွေက ထင်းလွန်းနေတဲ့

with imagery so real, it rivals seeing.

အပြိုင်မြင်နေတဲ့ စိတ်အမြင် ကောင်းလွန်းသူတွေပါ၊

And most people land somewhere in between these two extremes.

လူအများစုက ဒီအစွန်းနှစ်ခုကြား တစ်နေရာရာမှာ ကျရောက်နေတယ်။

But how do we know if someone with aphantasia

ဒါပေမဲ့ စိတ်အမြင်ကွယ်သူ တစ်ယောက်က စိတ်ပုံရိပ်ရှိတဲ့

isn’t describing the same experience as someone with mental imagery,

လူတစ်ယောက်လို အလားတူ အတွေ့အကြုံကို ကွဲပြားတဲ့ စကားရပ်တွေနဲ့

just in different terms?

ဖော်မပြနေတာကို  ဘယ်လို သိလဲ။

In other words, how does one objectively measure

တစ်နည်းပြောရရင်၊ လူတစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ထဲမှာ ဖြစ်နေတာတွေကို

what’s going on in someone else’s mind?

ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ ဘယ်လိုတိုင်းတာလဲ။

In one study, scientists looked for clues in people's eyes.

လေ့လာမှုတစ်ခုမှာ၊ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက   မျက်စိထဲမှာ သဲလွန်စတွေကို ရှာဖွေခဲ့တယ်။

They investigated differences in pupillary light reflexes,

သူတို့က အလင်းအလိုအလျောက် တုံ့ပြန်မှုတွေထဲက ကွဲပြားမှုတွေ ဒါမှမဟုတ်

or how the pupil automatically constricts in response to light.

အလင်းကို တုံ့ပြန်ရာမှာ မျက်စိသူငယ်အိမ် အလိုအလျောက် ကျဉ်းသွားပုံကို စူးစမ်းခဲ့တယ်။

Even just imagining that you are looking into a light

အလင်းထဲကို ကြည့်နေတယ်လို့ စိတ်ကူးရုံနဲ့တောင်

will cause the pupil to narrow—

မျက်စိသူငယ်အိမ်ကို ကျဉ်းသွားစေမှာပါ၊

or at least it will if you have mental imagery.

အနည်းဆုံး သင့်မှာ စိတ်ပုံရိပ်ရှိနေရင် ဖြစ်မှာပါ။

They found that the eyes of people with aphantasia don’t constrict

ဒါက အလင်းကို စိတ်ကူးကြည့်တဲ့အခါ စိတ်အမြင်ကွယ်နေသူတွေရဲ့ မျက်လုံးတွေက

when imagining light.

ကျဉ်းမသွားတာကို သူတို့ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Brain-imaging studies may help decipher another perplexing phenomenon:

ဦးနှောက် ပုံရိပ်ဖော် လေ့လာမှုတွေက နောက်ထပ် စိတ်ရှုပ်စရာဖြစ်စဉ်ကို အနက်ဖော်လောက်တယ်၊

people with aphantasia can see mental imagery when they dream.

စိတ်အမြင်ကွယ်သူတွေ အိပ်မက် မက်တဲ့အခါ စိတ်ပုံရိပ်ကို မြင်နိုင်တယ်။

How this happens is likely explained by the contrasting ways

ဒါ ဖြစ်ပျက်ပုံကို  အိပ်မက် ပုံရိပ်နဲ့ယှဉ်ကာ ဦးနှောက်က

the brain generates deliberate visualization versus dream imagery.

စက္ခုအာရုံ ထုတ်ပေးတဲ့ ကွဲပြားတဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ ရှင်းပြနိုင်လောက်တယ်။

Typically, conjuring a mental image involves multiple brain regions,

ပုံမှန်က စိတ်ပုံရိပ်တစ်ခုကို  အာရုံမှာ မြင်စေတာက ဦးနှောက် နယ်ပယ်များစွာပါဝင်ပြီး

and is sometimes referred to as a top-down process.

ဒါကို တစ်ခါတစ်ရံ အပေါ်-အောက် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုအဖြစ် ရည်ညွှန်းတယ်။

First, actively trying to visualize an object

ပထမ၊ အရာဝတ္ထုတစ်ခုကို မြင်ယောင်ဖို့ တက်တက်ကြွကြွ ကြိုးစားတာက 

activates cognitive control regions of our brain.

ဦးနှောက်ရဲ့ သိမှတ်မှူ ထိန်းချုပ်ရေး နယ်ပယ်တွေကို နိုးကြွစေတယ်။

This then drives activity in regions of the brain

ဒါက မှတ်ဉာဏ်၊ အမြင်အာရုံနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်

associated with memory and vision, creating a mental picture.

အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ လှုပ်ရှားစေပြီး စိတ်ပုံရိပ်ကို ဖန်တီးပေးတယ်။

People with hyperphantasia tend to have stronger connections between these regions

စိတ်အမြင်ကွယ်သူတွေနဲ့ယှဉ်ရင်၊ စိတ်အမြင် ကောင်းလွန်းသူတွေက ဒီနယ်ပယ်တွေကြားမှာ

compared to those with aphantasia.

ပိုခိုင်မာတဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေရှိတယ်။

As for dreaming,

အိပ်မက်မက်တာအတွက်တော့၊

many scientists believe this imagery is produced by a different bottom-up pathway,

ဒီပုံရိပ်ကို၊ ဦးနှောက်အတွင်းနက်နက်က  လှုပ်ရှားမှုကနေ အမြင်အာရုံနဲ့

through activity deep in the brain

မှတ်ဉာဏ် စနစ်တွေကို အလိုအလျောက် နိုးကြွစေတဲ့၊

spontaneously activating visual and memory systems.

မတူတဲ့ အောက်ခြေ လမ်းကြောင်းက ထုတ်ပေးတာလို့ သိပ္ပံပညာရှင်များစွာက ယုံကြည်ကြတယ်။

So, what causes the spectrum of mental imagery to develop?

ဒါဆို၊ ဘာက စိတ်ပုံရိပ်တွေရဲ့ ရောင်စဉ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေတာလဲ။

Aphantasia often runs in families,

စိတ်အမြင်ကွယ်တာက မကြာခဏ မျိုးရိုးလိုက်လေ့ရှိတယ်၊

suggesting that the vividness of your mental canvas

ဒါက  စိတ်ပိုင်း ပြက်ပြက်ထင်ထင်ဖြစ်မှုကို

may be influenced by your genes.

 ဗီဇက လွှမ်းမိုးလေက်တယ်လို့ ညွှန်းတာပါ။

While most people with aphantasia have it their entire lives,

စိတ်အမြင်ကွယ်သူအများစုမှာ ဒါက သူတို့ဘဝတာ တစ်ခုလုံးရှိနေပေမဲ့၊

some people can develop it later in life—

တချို့လူတွေကတော့ မကြာခဏတော့ ဦးနှောက်ဒဏ်ရာ

often due to brain injury or psychological conditions.

ဒါမှမဟုတ် စိတ်ပိုင်း အခြေအနေတွေကြောင့် ဘဝနှောင်းပိုင်းမှာ ရလာတတ်တာပါ။

But in most cases, imagery extremes aren’t considered disorders

ဒါပေမဲ့၊ အဖြစ်အများစုမှာ၊ ပုံရိပ်လွန်ကဲမှုကို ကုသမှု လိုအပ်တဲ့

in need of treatment,

ချို့ယွင်းချက်တွေလို့ မယူဆဘဲ၊

but rather intriguing variations in human experience.

လူသားအတွေ့အကြုံထဲက စိတ်ဝင်စားစရာ မူကွဲတွေပါပဲ။

For example, for those with a mind's eye,

ဥပမာ၊ စိတ် မျက်စိရှိသူတွေအတွက်

the excitement of a thrilling story will cause them to sweat a little,

သည်းထိတ်ရင်ဖို ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားမှုက ဒါကို သတိမပြုမိတောင်၊

even if they don't notice it.

ချွေးနည်းနည်း ထွက်စေတယ်။

People with aphantasia, however, lack this sweat response—

ဒါပေမဲ့၊ စိတ်အမြင်ကွယ်နေသူတွေကျတော့၊ ဒီချွေးတုံ့ပြန်မှု ကင်းမဲ့နေတယ်၊

presumably because it depends on the emotional effect

ဘာလို့လဲဆိုတော့၊ ဒါက ဇာတ်လမ်းကို စိတ်ကူးပုံဖော်တာရဲ့ စိတ်ပိုင်း

of imagining the the storyline.

သက်ရောက်မှုအပေါ် မူတည်တာကြောင့်ပါ။  

At the same time, scientists have speculated that aphantasia

တစ်ချိန်တည်းမှာ၊ စိတ်အမြင်ကွယ်တာက တချို့စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းမှုတွေ၊

may be protective against certain mental health disorders,

အထူးသဖြင့် PTSD လို အပျက်သဘော ပုံရိပ်နဲ့ ပတ်သက်နေတယ်လို့

specifically those related to negative imagery, like PTSD—

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက မှန်းဆထားကြပေမဲ့၊

though more research is needed.

နောက်ထပ် သုတေသနတွေ လိုအပ်ပါသေးတယ်။

Recalling details, like the food served at last year’s holiday party,

အရင်နှစ်က အားလပ်ရက် ပါတီမှာ ကျွေးတဲ့ အစားအသောက်တွေလို အသေးစိတ်တွေကို မှတ်မိတာက

may not be as difficult for people with hyperphantasia,

စိတ်အမြင်ကောင်းလွန်းသူတွေအတွက် မခက်ခဲလောက်ဘူး၊

as they tend to have a richer memory of past events

သူတို့တွေက အရင်က အဖြစ်အပျက်တွေကို ပိုမှတ်မိတတ်ပြီး

and can “relive” these experiences in greater detail.

ဒီအတွေ့အကြုံတွေကို ပိုအသေးစိတ် “ပြန်ခံစား” နိုင်တာကြောင့်ပါ။

Differences in mental imagery may even influence your career choice.

စိတ်ပုံရိပ်မှာ ကွဲပြားမှုတွေက သက်မွေးအလုပ် ရွေးချယ်မှုအပေါ် လွှမ်းမိုးနိုင်တယ်။

A survey of over 2,000 people found that those with aphantasia

လူပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်ရဲ့ စစ်တမ်းတစ်ခုအရ စိတ်အမြင်ကွယ်သူတွေဟာ

are more likely to work in STEM professions,

STEM သက်မွေးဝမ်းအလုပ်တွေမှာ ပိုလုပ်ကိုင်နိုင်ခြေရှိပြီး

while people with hyperphantasia tend to gravitate towards jobs

စိတ်အမြင်ကောင်းလွန်းသူတွေက အနုပညာ၊ မီဒီယာနဲ့ ဒီဇိုင်း အလုပ်တွေဆီ

in the arts, media, and design.

ဦးတည်လေ့ရှိတာာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

We may never be able to fully understand what’s happening

ကျွန်မတို့က အခြားသူရဲ့ စိတ်ထဲမှာ ဖြစ်နေတာကို ဘယ်တော့မှ

in another person's mind.

အပြည့်အဝ နားလည်နိုင်လောက်ဘူး။

The inner worlds of those around you might be quite different from your own.

ပတ်ဝန်းကျင်က လူတွေရဲ့ ကိုယ်တွင်းကမ္ဘာတွေက ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာနဲ့ အတော် ကွဲပြားလောက်တယ်။