Can you "see" images in your mind? Some people can't - Adam Zeman

Translator: Nhu Duong Reviewer: Ngọc Châu Phạm

When reading Lewis Carroll’s “Alice’s Adventures in Wonderland,”

Khi đọc quyển “Alice lạc vào Xứ sở thần tiên” của Lewis Carroll,

most readers visualize the Queen's croquet game play out in their heads.

hầu hết độc giả hình dung màn chơi môn bóng vồ của Nữ hoàng trong đầu họ.

“...it was all ridges and furrows;

“...mặt sân toàn là gờ và rãnh sâu;

the balls were live hedgehogs, the mallets live flamingos,

những quả bóng là nhím thật, những chiếc vồ là hồng hạc sống,

and the soldiers had to double themselves up and to stand on their hands and feet,

và đám lính phải gập người, chống cả tay cả chân xuống đất,

to make the arches.”

để tạo nên các cửa vòm.”

A few might see vivid details,

Một số người có thể thấy các chi tiết này rất rõ ràng,

such as the pattern of the hedgehog's quills or the flush of the queen's face.

như hình dạng gai của con nhím hoặc đôi má ửng đỏ của Nữ hoàng.

However, a small fraction of readers have a drastically different experience.

Tuy nhiên, một phần nhỏ độc giả lại có trải nghiệm hoàn toàn khác biệt.

As the scene plays out on the page, within their heads,

Khi khung cảnh được miêu tả trên trang giấy, thì trong tâm trí họ,

they “see” absolutely nothing.

họ không “nhìn thấy” bất kỳ điều gì.

This inability to clearly visualize images in the mind’s eye

Việc không thể tưởng tượng rõ ràng hình ảnh trong tâm trí

is known as aphantasia,

được gọi là hội chứng Aphantasia.

and it applies to around 4% of the world’s population.

và khoảng 4% dân số thế giới mắc hội chứng này.

It was first characterized by a psychologist in the 19th century,

Hội chứng này được phát hiện lần đầu bởi một nhà tâm lý học vào thế kỷ 19,

who asked study participants to visualize their breakfast table

người đã yêu cầu người tham gia nghiên cứu hình dung bữa ăn sáng của họ

and then rate the vividness and color of this mental picture.

và sau đó đánh giá sự sống động và màu sắc của bức tranh tưởng tượng này.

He determined that mental imagery exists on a spectrum.

Ông cho rằng mức độ sống động của bức tranh này tồn tại trên một thước đo.

At one end are people with aphantasia,

Một đầu thước đo là những người mắc chứng Aphantasia,

and at the other are people with hyperphantasia,

và đầu còn lại là những người mắc chứng Hyperphantasia,

with imagery so real, it rivals seeing.

là người có thể hình dung ra hình ảnh vô cùng sống động và trực quan.

And most people land somewhere in between these two extremes.

Và hầu hết mọi người đều rơi vào đâu đó giữa hai đầu cực này.

But how do we know if someone with aphantasia

Nhưng làm sao chúng ta biết được người mắc Aphantasia

isn’t describing the same experience as someone with mental imagery,

có đang mô tả trải nghiệm của họ khác với những người còn lại không

just in different terms?

chỉ bằng việc dùng từ ngữ?

In other words, how does one objectively measure

Nói cách khác, làm sao để ta có thể đo lường khách quan

what’s going on in someone else’s mind?

những gì đang diễn ra trong tâm trí của người khác?

In one study, scientists looked for clues in people's eyes.

Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã tìm kiếm manh mối từ đôi mắt.

They investigated differences in pupillary light reflexes,

Họ đã nghiên cứu sự khác biệt trong cách phản xạ với ánh sáng của đồng tử,

or how the pupil automatically constricts in response to light.

hoặc cách đồng tử tự động co lại khi phản xạ với ánh sáng.

Even just imagining that you are looking into a light

Ngay cả khi bạn chỉ tưởng tượng bạn đang nhìn thẳng vào ánh sáng

will cause the pupil to narrow—

cũng sẽ khiến đồng tử của bạn bị thu hẹp—

or at least it will if you have mental imagery.

đó là trong trường hợp bạn có thể mường tượng ra nó.

They found that the eyes of people with aphantasia don’t constrict

Họ phát hiện ra rằng mắt của những người mắc chứng Aphantasia không co lại

when imagining light.

khi tưởng tượng ra ánh sáng.

Brain-imaging studies may help decipher another perplexing phenomenon:

Các nghiên cứu về sự hình dung của não bộ có thể giải mã hiện tượng khó hiểu khác:

people with aphantasia can see mental imagery when they dream.

người mắc chứng Aphantasia có thể nhìn thấy hình ảnh tưởng tượng khi họ mơ.

How this happens is likely explained by the contrasting ways

Hiện tượng này có thể được giải thích bằng sự đối lập

the brain generates deliberate visualization versus dream imagery.

trong cách não bộ tạo ra hình ảnh có chủ đích và hình ảnh trong mơ.

Typically, conjuring a mental image involves multiple brain regions,

Thông thường, việc hình dung ra một hình ảnh liên quan đến nhiều vùng não bộ,

and is sometimes referred to as a top-down process.

và đôi khi ta xem nó như là một quá trình xử lý từ trên xuống.

First, actively trying to visualize an object

Đầu tiên, việc cố gắng hình dung một vật gì đó

activates cognitive control regions of our brain.

kích hoạt các vùng kiểm soát nhận thức trong não của chúng ta.

This then drives activity in regions of the brain

Việc này tiếp tục thúc đẩy hoạt động ở các vùng não

associated with memory and vision, creating a mental picture.

gắn liền với trí nhớ và thị lực để tạo ra một bức tranh tinh thần.

People with hyperphantasia tend to have stronger connections between these regions

Người mắc Hyperphantasia thường sẽ có mối liên kết mạnh mẽ hơn giữa các vùng này

compared to those with aphantasia.

so với người mắc chứng Aphantasia.

As for dreaming,

Đối với việc nằm mơ,

many scientists believe this imagery is produced by a different bottom-up pathway,

nhiều nhà khoa học tin rằng hình ảnh này được tạo ra bởi một quá trình từ dưới lên,

through activity deep in the brain

thông qua hoạt động sâu trong não bộ

spontaneously activating visual and memory systems.

kích hoạt một cách tự phát hệ thống thị giác và trí nhớ.

So, what causes the spectrum of mental imagery to develop?

Vậy điều gì tạo nên mức độ sống động của bức tranh tưởng tượng ở mỗi người?

Aphantasia often runs in families,

Aphantasia thường liên quan đến vấn đề di truyền,

suggesting that the vividness of your mental canvas

nghĩa là sự chân thực của bức tranh tinh thần của bạn

may be influenced by your genes.

có thể bị ảnh hưởng bởi gen của bạn.

While most people with aphantasia have it their entire lives,

Trong khi hầu hết người mắc Aphantasia mang nó trong người từ lúc sinh ra,

some people can develop it later in life—

số khác vẫn có thể mắc nó trong quá trình lớn lên—

often due to brain injury or psychological conditions.

thường là do chấn thương não hoặc do vấn đề tâm lý.

But in most cases, imagery extremes aren’t considered disorders

Nhưng trong hầu hết các trường hợp, các hội chứng này không được xem là

in need of treatment,

bệnh cần được điều trị,

but rather intriguing variations in human experience.

mà là những điểm khác biệt thú vị trong đời sống của con người.

For example, for those with a mind's eye,

Ví dụ, đối với người có “đôi mắt” trong tâm trí,

the excitement of a thrilling story will cause them to sweat a little,

sự kích thích của một câu chuyện rùng rợn sẽ khiến họ cảm thấy sợ hãi,

even if they don't notice it.

mặc dù họ không nhận ra nó.

People with aphantasia, however, lack this sweat response—

Tuy nhiên, người mắc chứng Aphantasia lại không hề cảm thấy sợ hãi—

presumably because it depends on the emotional effect

có lẽ là vì nó phụ thuộc vào phản ứng của mặt cảm xúc

of imagining the the storyline.

khi mường tượng ra câu truyện.

At the same time, scientists have speculated that aphantasia

Đồng thời, các nhà khoa học đã suy đoán rằng chứng Aphantasia

may be protective against certain mental health disorders,

có thể bảo vệ ta khỏi các rối loạn tâm lý nhất định,

specifically those related to negative imagery, like PTSD—

đặc biệt là những rối loạn liên quan đến hình ảnh tiêu cực, như PTSD—

though more research is needed.

dù vẫn cần phải nghiên cứu thêm.

Recalling details, like the food served at last year’s holiday party,

Việc nhớ lại các chi tiết, như món ăn được phục vụ trong bữa tiệc vào năm ngoái,

may not be as difficult for people with hyperphantasia,

có thể không khó đối với người mắc chứng Hyperphantasia,

as they tend to have a richer memory of past events

vì họ thường có ký ức rõ nét hơn về các sự kiện trong quá khứ

and can “relive” these experiences in greater detail.

và có thể “làm sống lại” các sự kiện đó một cách chi tiết hơn.

Differences in mental imagery may even influence your career choice.

Sự khác biệt ở bức tranh tinh thần có thể ảnh hưởng đến cả lựa chọn nghề nghiệp.

A survey of over 2,000 people found that those with aphantasia

Một cuộc khảo sát với hơn 2.000 người cho thấy những người mắc chứng Aphantasia

are more likely to work in STEM professions,

có xu hướng sẽ làm việc trong các ngành nghề STEM,

while people with hyperphantasia tend to gravitate towards jobs

trong khi những người mắc Hyperphantasia thường nghiêng về các công việc

in the arts, media, and design.

trong lĩnh vực nghệ thuật, truyền thông và thiết kế.

We may never be able to fully understand what’s happening

Chúng ta có thể sẽ không bao giờ hiểu rõ điều gì đang diễn ra

in another person's mind.

trong tâm trí người khác.

The inner worlds of those around you might be quite different from your own.

Thế giới bên trong của người xung quanh bạn có thể rất khác với thế giới của bạn.