Can you "see" images in your mind? Some people can't - Adam Zeman

Çeviri: Erva Nur Üresin Gözden geçirme: Eren Gokce

When reading Lewis Carroll’s “Alice’s Adventures in Wonderland,”

Lewis Carroll’un “Alice’in Harikalar Diyarında Maceraları” nı okurken

most readers visualize the Queen's croquet game play out in their heads.

çoğu okuyucu, Kraliçe’nin kroket oyununu gözünde canlandırır.

“...it was all ridges and furrows;

“... her yer tümseklerle doluydu;

the balls were live hedgehogs, the mallets live flamingos,

toplar kanlı canlı kirpiler, tokmaklar ise kanlı canlı flamingolardı

and the soldiers had to double themselves up and to stand on their hands and feet,

ve kemerler yapmak için askerler kendilerini katlayarak

ellerinin ve ayaklarının üzerinde durmak zorundaydılar.”

to make the arches.”

A few might see vivid details,

Bazılarıysa kirpi tüylerinin desenlerini veya

such as the pattern of the hedgehog's quills or the flush of the queen's face.

kraliçenin yüzünün kızarması gibi detayları canlı bir şekilde görebilir.

However, a small fraction of readers have a drastically different experience.

Fakat okuyucuların küçük bir kısmı bundan oldukça farklı bir deneyim yaşar.

As the scene plays out on the page, within their heads,

Sayfa üzerinde sahne oynarken

they “see” absolutely nothing.

onlar kafalarının içinde, hiçbir şey “görmezler”.

This inability to clearly visualize images in the mind’s eye

Görselleri net bir şekilde zihin gözünde canlandıramamak

is known as aphantasia,

afantazi olarak bilinir

and it applies to around 4% of the world’s population.

ve dünya nüfusunun yaklaşık %4′ünü etkilemektedir.

It was first characterized by a psychologist in the 19th century,

İlk olarak 19. yüzyılda bir psikolog tarafından tespit edilmiştir.

who asked study participants to visualize their breakfast table

Bu kişi, araştırma katılımcılarından kahvaltı masalarını canlandırmalarını

ve bu imgenin ne kadar canlı ve renkli olduğunu derecelendirmelerini istemiş ve

and then rate the vividness and color of this mental picture.

He determined that mental imagery exists on a spectrum.

zihinsel imgelerin bir spektrumda var olduğu sonucuna varmıştır.

At one end are people with aphantasia,

Bir ucunda afantazisi olan insanlar,

and at the other are people with hyperphantasia,

diğer ucunda ise hiperfantezisi olanlar var

with imagery so real, it rivals seeing.

ve onların imgelemi neredeyse görmeye eş değer.

And most people land somewhere in between these two extremes.

Çoğu insan bu iki uç arasında bir yerde bulunuyor

But how do we know if someone with aphantasia

ama afantazisi olan birinin zihinsel imgelere sahip biriyle

isn’t describing the same experience as someone with mental imagery,

aynı deneyimi yaşayıp da yalnızca farklı terimler kullanmadığını

just in different terms?

nasıl bilebiliriz?

In other words, how does one objectively measure

Yani bir başkasının zihninde neler olup bittiğini

what’s going on in someone else’s mind?

nesnel bir şekilde nasıl ölçebiliriz?

In one study, scientists looked for clues in people's eyes.

Bir çalışmada, bilim adamları bunun ipuçlarını insanların gözlerinde aradılar.

They investigated differences in pupillary light reflexes,

Gözbebeklerinin ışığa verdiği farklı tepkileri ve

or how the pupil automatically constricts in response to light.

ışığa tepki olarak nasıl kendiliğinden daraldığını araştırdılar.

Even just imagining that you are looking into a light

Sadece bir ışığa baktığınızı hayal etmek bile gözbebeğinin

will cause the pupil to narrow—

daralmasına neden olur,

or at least it will if you have mental imagery.

tabii zihinsel imgeleriniz varsa.

They found that the eyes of people with aphantasia don’t constrict

Afantazisi olan insanların gözlerinin ışığı hayal ederken

when imagining light.

daralmadığını buldular.

Brain-imaging studies may help decipher another perplexing phenomenon:

Beyin görüntüleme çalışmaları başka bir çetrefilli meseleye açıklık getirebilir:

people with aphantasia can see mental imagery when they dream.

Afantazisi olan insanlar rüyalarında zihinsel imgeleri görebiliyorlar.

How this happens is likely explained by the contrasting ways

Bunun sebebi muhtemelen beynin ürettiği kasıtlı görüntülerin

the brain generates deliberate visualization versus dream imagery.

rüya imgelerinden farklı olmasıdır.

Typically, conjuring a mental image involves multiple brain regions,

Genelde zihinsel bir görseli canlandırmak için birçok beyin bölgesi devreye girer

and is sometimes referred to as a top-down process.

ve bu bazen “yukarıdan aşağıya işleme” olarak adlandırılır.

First, actively trying to visualize an object

İlk olarak, bir nesneyi aktif olarak zihinde canlandırmaya çalışmak

activates cognitive control regions of our brain.

beynimizin bilişsel kontrol bölgelerini harekete geçirir.

This then drives activity in regions of the brain

Bu da sonra beynin hafıza ve görme ile ilişkili bölgelerini aktifleştirir

associated with memory and vision, creating a mental picture.

ve zihinsel bir görsel oluşur.

People with hyperphantasia tend to have stronger connections between these regions

Hiperfantezisi olan insanlar, afantazisi olanlara kıyasla

bu bölgeler arasında daha güçlü bağlantılara sahip olma eğilimindedir.

compared to those with aphantasia.

As for dreaming,

Rüya görmeye gelince,

many scientists believe this imagery is produced by a different bottom-up pathway,

birçok bilim insanına göre bu görüntü, aşağıdan yukarıya başka bir yol üzerinden;

through activity deep in the brain

beynin derinliklerindeki aktivitenin

spontaneously activating visual and memory systems.

görsel ve hafıza sistemlerini kendiliğinden aktif etmesiyle üretiliyor.

So, what causes the spectrum of mental imagery to develop?

Peki, zihinsel imgelerin spektrumunun gelişmesine ne sebep olur?

Aphantasia often runs in families,

Afantazi genellikle aileden gelir.

suggesting that the vividness of your mental canvas

Bu da zihinsel tuvalinizin ne kadar canlı olduğunu

may be influenced by your genes.

genlerinizin belirleyebileceği anlamına gelir.

While most people with aphantasia have it their entire lives,

Afantazisi olanların çoğu yaşamı boyunca buna sahipken,

bazı insanlar bunu sonradan da geliştirebilir.

some people can develop it later in life—

often due to brain injury or psychological conditions.

Bu durum genellikle beyin hasarı veya psikolojik koşullar nedeniyle görülür.

But in most cases, imagery extremes aren’t considered disorders

Ancak çoğu durumda, aşırı imgeleme,

tedavi edilmesi gereken bir bozukluk olarak değil de

in need of treatment,

but rather intriguing variations in human experience.

insanların deneyimleyebileceği ilginç farklılıklar olarak kabul edilir.

For example, for those with a mind's eye,

Örneğin, zihin gözü olanlar

the excitement of a thrilling story will cause them to sweat a little,

bir gerilim hikâyesini okurken fark etmeseler de biraz terlerler.

even if they don't notice it.

People with aphantasia, however, lack this sweat response—

Buna karşın afantazisi olan insanlar bu terleme tepkisini vermezler.

presumably because it depends on the emotional effect

Çünkü muhtemelen bu tepki, hikâyeyi hayal etmenin getirdiği

of imagining the the storyline.

duygusal etkiye bağlı.

At the same time, scientists have speculated that aphantasia

Bunun yanında bilim adamları, afantazinin özellikle olumsuz görüntülerle ilgili olan

may be protective against certain mental health disorders,

TSSB gibi bazı ruh sağlığı bozukluklarına karşı koruyucu

specifically those related to negative imagery, like PTSD—

olabileceğini düşünüyorlar ancak daha fazla araştırma gerekiyor.

though more research is needed.

Hiperfantezisi olanlar,

Recalling details, like the food served at last year’s holiday party,

geçen yılbaşı partisinde servis edilen yemekler gibi ayrıntıları

may not be as difficult for people with hyperphantasia,

çok da zorlanmadan hatırlayabilirler

as they tend to have a richer memory of past events

çünkü geçmişe dair daha zengin bir hafızaya sahip olma eğilimindedirler

and can “relive” these experiences in greater detail.

ve bu deneyimleri daha ayrıntılı bir şekilde “yeniden yaşayabilirler”.

Differences in mental imagery may even influence your career choice.

Zihinsel imgelerdeki farklılıklar kariyer seçiminizi bile etkileyebilir.

A survey of over 2,000 people found that those with aphantasia

2.000′den fazla kişiyle yapılan bir ankete göre

afantazisi olanlar daha çok STEM alanlarında çalışırken

are more likely to work in STEM professions,

while people with hyperphantasia tend to gravitate towards jobs

hiperfantezisi olanlar sanat, medya ve tasarım işlerine yöneliyor.

in the arts, media, and design.

We may never be able to fully understand what’s happening

Başka birinin zihninde neler olduğunu

asla tam olarak anlayamayabiliriz.

in another person's mind.

The inner worlds of those around you might be quite different from your own.

Çevrenizdekilerin iç dünyaları sizinkinden oldukça farklı olabilir.