How to Squeeze All the Juice Out of Retirement | Riley Moynes | TED

Translator: huyen vu Reviewer: 24 Anh

Everyone says you have to get ready to retire financially.

Mọi người đều nói rằng bạn phải chuẩn bị tài chính để nghỉ hưu.

And of course you do.

Đương nhiên bạn sẽ phải thế.

But what they don't tell you

Tuy nhiên, không ai mách nước

is that you also have to get ready psychologically.

là bạn cũng cần chuẩn bị tinh thần.

Who knew?

Ai biết trước được?

But it's important for a couple of reasons.

Chuẩn bị là điều quan trọng vì một vài lí do.

First, 10,000 North Americans will retire today

Thứ nhất, ngày hôm nay sẽ có 10.000 người dân Bắc Mỹ nghỉ hưu

and every day for the next 10 to 15 years.

và mỗi ngày đều như vậy trong vòng 10 đến 15 năm kế tiếp.

This is a retirement tsunami.

Đây là cơn sóng thần nghỉ hưu.

And when these folks come crashing onto the beach,

Khi đợt sóng này đập bờ,

a lot of them are going to feel like fish out of water,

sẽ có nhiều người cảm thấy như cá mắc cạn,

without a clue as to what to expect.

không biết phải chờ mong điều gì.

Secondly, it's important because there is a very good chance

Thứ hai, chuẩn bị tinh thần là quan trọng

vì rất có khả năng

that you will live one third of your life in retirement.

một phần ba cuộc đời bạn sẽ dành cho việc nghỉ hưu.

So it's important that you have a heads up

Nên quan trọng là bạn được cảnh báo trước

to the fact that there will be significant psychological changes

rằng thực tế sẽ có nhiều thay đổi lớn về mặt tâm lý

and challenges that come with it.

và những thách thức đi cùng.

I belong to a walking group that meets early three mornings a week.

Tôi là thành viên của nhóm đi bộ mà họp mặt ba lần mỗi tuần vào sáng sớm.

Our primary goal is to put 10,000 steps on our Fitbits,

Mục tiêu chính của chúng tôi là đạt được 10.000 bước trên Fitbits,

and then we go for coffee and cinnamon buns more importantly.

nhưng quan trọng hơn là sau đó đi cà phê và ăn bánh quế.

(Laughter and applause)

(Tiếng cười và tiếng vỗ tay)

So we've gotten the habit of, as we walk,

Nên thường khi đi bộ, chúng tôi có thói quen

we've gotten the habit of choosing a topic for discussion.

chọn một chủ đề để thảo luận.

And one day the topic was,

Và chủ đề ngày hôm đó là

how do you squeeze all the juice out of retirement?

làm sao để tận dụng tối ưu thời gian nghỉ hưu trí.

How's that for seven o'clock in the morning?

Làm sao mà mới bảy giờ sáng nhưng ta đã nói về điều này rồi?

(Laughter)

(Tiếng cười)

So we walk and we talk, and the next day we go on to the next topic.

Chúng tôi cứ đi và nói, rồi tiếp tục đề tài khác vào hôm sau.

But the question stayed with me

Nhưng câu hỏi vẫn cứ mắc kẹt trong đầu tôi

because I was really having some challenges with retirement.

bởi thật sự tôi cũng gặp vài thách thức về việc nghỉ hưu.

I was busy enough,

Mặc dù tương đối bận rộn,

but I really didn't feel that I was doing very much

nhưng tôi vẫn cảm thấy mình làm chưa đủ

that was significant or important.

những điều giá trị và quan trọng.

I was really struggling.

Tôi thực sự loay hoay.

I thought I had a pretty good idea of what success looked like

Tôi nghĩ mình hình dung khá tốt thế nào là thành công trong sự nghiệp,

in a working career,

but when it came to retirement, it was fuzzier for me.

nhưng khi nói đến chuyện nghỉ hưu thì tôi cảm thấy mơ hồ hơn.

So I decided to dig deeper.

Nên tôi quyết định tìm hiểu sâu hơn.

And what I discovered was that much of the material on retirement

Tôi phát hiện ra phần lớn tư liệu về đề tài hưu dưỡng

focuses on the financial and/or the estate side of things.

tập trung vào vấn đề tài chính và/hoặc bất động sản.

And of course, they're both important,

Đúng là cả hai đều quan trọng,

but just not what I was looking for.

nhưng không phải thứ mà tôi đang tìm.

So I interviewed dozens and dozens of retirees

Thế nên tôi phỏng vấn hàng chục người về hưu này đến chục người về hưu kia

and I asked them the question:

và đều hỏi họ câu này:

how do you squeeze all the juice out of retirement?

Làm sao để tận hưởng thời gian nghỉ hưu một cách trọn vẹn nhất?

What I discovered was that there is a framework

Điều mà tôi khám phá ra là một khuôn mẫu chung

that can help make sense of it all.

mà có thể giải thích toàn bộ vấn đề này.

And that's what I want to share with you today.

Và đó chính là điều tôi muốn chia sẻ với mọi người vào hôm nay.

You see, there are four distinct phases

Ta đều biết có bốn giai đoạn khác biệt

that most of us move through in retirement.

mà hầu hết chúng ta trải qua khi nghỉ hưu.

And as you'll see, it's not always a smooth ride.

Rồi như các bạn sẽ thấy, quá trình này không phải lúc nào cũng suôn sẻ.

In the next few minutes,

Vài phút nữa,

you’ll recognize which phase you’re in, if you’re retired.

người nào đã về hưu sẽ nhận ra mình đang ở giai đoạn nào;

And if you’re not,

còn nếu người nào chưa,

you'll have a better idea of what to expect when that time comes.

bạn sẽ hình dung tốt hơn về việc chuẩn bị gì khi thời khắc đến.

And best of all, you'll know that there is a phase four.

Và quan trọng nhất, bạn sẽ biết rằng có một giai đoạn thứ tư.

The most gratifying, satisfying of the four phases,

Giai đoạn thỏa nguyện, sung sướng nhất trong bốn giai đoạn,

and that's where you can squeeze all the juice out of retirement.

cũng chính là giai đoạn nếm được tất cả những trái ngọt ở tuổi hưu.

Phase one is the vacation phase, and that's just what it's like.

Giai đoạn một là giai đoạn kì nghỉ, cũng đơn giản như kì nghỉ vậy thôi.

You wake up when you want, you do what you want all day.

Các bạn thức dậy giờ nào tùy ý, làm gì đó tùy ý cả ngày.

And the best part is that there is no set routine.

Và điều tuyệt nhất là không có lịch trình sắp đặt trước.

For most people, phase one represents their view of an ideal retirement.

Đối với nhiều người, giai đoạn này thể hiện quan điểm của họ

về cuộc sống hưu trí lý tưởng:

Relaxing, fun in the sun, freedom, baby.

thư giãn, vui chơi ngoài trời, tự do kìa người ơi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And for most folks, phase one lasts for about a year or so.

Theo nhiều người, giai đoạn này kéo dài khoảng một năm hoặc cỡ như vậy.

And then strangely, it begins to lose its luster.

Rồi sau đó lạ thay, sự hấp dẫn bắt đầu biến mất.

We begin to feel a bit bored.

Chúng ta bắt đầu thấy hơi chán,

We actually miss our routine.

thấy thực sự nhớ thói quen thường ngày,

Something in us seems to need one.

Có thứ gì bên trong chúng ta dường như cần như vậy.

And we ask ourselves,

Rồi chúng ta hỏi chính mình:

"Is that all there is to retirement?"

“Nghỉ hưu chỉ có vậy thôi sao?”

Now when these thoughts and feelings start to bubble up,

Khi những cảm xúc và suy nghĩ này bắt đầu khơi lên,

you have already moved into phase two.

bạn biết là mình đã sang giai đoạn hai.

Phase two is when we feel loss and we feel lost.

Giai đoạn hai là khi chúng ta cảm thấy mất mát và vô định.

Phase two is when we lose the big five,

Đó là lúc ta đánh mất năm điều to lớn, quan trọng

significant losses all associated with retirement.

gắn liền với nghỉ hưu.

We lose that routine.

Chúng ta mất đi thói quen,

We lose a sense of identity.

mất đi cảm giác là chính mình,

We lose many of the relationships that we had established at work.

mất đi những mối quan hệ đã xây dựng trước đó trong công việc,

We lose a sense of purpose,

mất đi mục tiêu,

and for some people, there's a loss of power.

và vài người còn mất đi sức mạnh.

Now we don't see these things coming.

Giờ chúng ta chưa thấy những mất mát ấy xảy đến.

We didn’t see these losses coming, and because they happen all at once,

Chúng ta không thấy được chúng đến bởi những điều đó đến cùng một lúc.

it’s like, poof, gone.

Điều đó giống như là: “Phụt, mất tiêu.”

It's traumatic.

Thật bi kịch.

Giai đoạn hai cũng là khi ta đối diện trực tiếp với ba vấn đề:

Phase two is also when we come face-to-face with the three Ds:

divorce,

ly hôn,

depression

trầm cảm

and decline, both physical and mental.

và sụt giảm về mặt thể chất lẫn tinh thần.

The result of all of this

Tất cả khiến chúng ta cảm thấy giống như bị xe buýt tông vậy.

is that we can feel like we've been hit by a bus.

You see, before we can appreciate and enjoy some of the positive aspects

Các bạn biết đấy,

trước khi được trân quý và tận hưởng vài khía cạnh tích cực

associated with phase three and four,

gắn liền với giai đoạn ba và bốn,

you are going to, in phase two, feel fear,

các bạn sẽ đi qua giai đoạn hai,

anxiety and quite even depression.

sẽ cảm thấy lo sợ, buồn chán và thậm chí là trầm cảm.

That's just the way it is.

Đó là lẽ thông thường.

So buckle up, get ready.

Vậy hãy thắt dây an toàn và sẵn sàng.

Fortunately, at some point, most of us say to ourselves,

May mắn là vào một lúc nào đó, hầu hết chúng ta nói với chính mình rằng:

"Hey, I can't go on like this.

“Mình không thể tiếp tục như vậy được.

I don't want to spend the rest of my life,

Mình không muốn dành khoảng ba mươi năm cuối đời này

perhaps 30 years, feeling like this."

sống như thế này.”

And when we do, we've turned a corner to phase three.

Khi nhận ra điều đó, chúng ta đã rẽ sang một góc cua đến giai đoạn ba.

Phase three is a time of trial and error.

Giai đoạn ba là thời gian thử nghiệm và mắc lỗi.

In phase three, we ask ourselves,

Ở giai đoạn này, chúng ta hỏi chính mình:

“How can I make my life meaningful again?

“Làm sao để khiến cuộc đời mình ý nghĩa thêm lần nữa?

How can I contribute?”

Tôi có thể đóng góp bằng cách nào đây?”

The answer often is to do things that you love to do and do really well.

Đáp án thường là làm những gì ta thích và làm thật tốt.

But phase three can also deliver some disappointment and failure.

Nhưng giai đoạn ba cũng đem đến vài thất vọng và thất bại.

For example,

Ví dụ như,

I spent a couple of years serving on a condo board

tôi dành vài năm hoạt động trong hội đồng quản lí nhà chung cư

until I finally got tired of being yelled at.

cho đến khi quá mệt mỏi vì bị la rầy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

You see, one year the board decided that we were going to plant daffodils

Các bạn thấy đó, vào năm nọ, hội đồng quyết định trồng hoa thủy tiên

rather than the traditional daisies,

thay vì loại cúc truyền thống,

(Laughter)

(Tiếng cười)

and we got yelled at.

nên chúng tôi bị la.

Go figure.

Khó hiểu!

I thought about law school,

Tôi nghĩ đến trường luật,

thinking perhaps of becoming a paralegal.

nghĩ có lẽ mình muốn thành trợ lý luật sư.

And then I completed a program on dispute resolution.

Sau khi tôi hoàn tất chương trình học giải quyết tranh chấp rồi,

It all went nowhere.

mọi thứ cũng chẳng tới đâu.

I love to write.

Tôi thích viết lách,

So I created a program called Getting Started on Your Memoirs.

tôi tạo một chương trình gọi là ‘Bắt đầu Viết Hồi ký của bạn’.

That program has met with "limited success."

Chương trình đã đạt được “thành công nhất định”.

(Laughter)

(Tiếng cười)

It's been a rocky road for me, too.

Đó cũng là quãng đường gập ghềnh đối với tôi,

And I told you to buckle up.

nên tôi mới dặn bạn phải thắt dây an toàn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, I know all this can sound bad.

Này, tôi biết mọi thứ có thể nghe bi quan.

But it's really important to keep trying and experimenting

Nhưng điều quan trọng là tiếp tục thử và trải nghiệm

with different activities that'll make you want to get up in the morning again,

những hoạt động khác nhau

mà tiếp cho bạn động lực để thức dậy vào mỗi sáng.

because if you don't,

Bởi nếu bạn không còn muốn nữa,

rất có khả năng bạn sẽ bị trượt lùi trở lại giai đoạn hai,

there's a real good chance of slipping back into phase two,

feeling like you've been hit by a bus,

có cảm giác không khác gì bị xe buýt tông vậy.

and that is not a happy prospect.

Và đó chẳng phải là viễn cảnh hạnh phúc.

Not everyone breaks through to phase four.

Không phải ai cũng đến được giai đoạn bốn.

But those who do are some of the happiest people

Nhưng những người làm được là những người hạnh phúc nhất

mà tôi từng gặp.

I have ever met.

Phase four is a time to reinvent and rewire.

Giai đoạn bốn là khoảng thời gian sáng tạo và kết nối lại.

But phase four involves answering some tough questions, too.

Nhưng giai đoạn bốn cũng đòi hỏi ta trả lời một số câu hỏi khó.

Like what's the purpose here?

Ví như mục đích của tôi ở đây là gì?

What's my mission?

Tôi có sứ mệnh gì?

How can I squeeze all the juice out of retirement?

Làm sao để tận dụng tối đa những điều tuyệt nhất khi về hưu?

You see, it's important that we find activities

Bạn thấy đấy, quan trọng là ta tìm ra những hoạt động mang lại ý nghĩa

that are meaningful to us

and that give us a sense of accomplishment.

và cho chúng ta cảm giác toại nguyện.

And my experience is that it almost always involves service to others.

Theo kinh nghiệm của tôi,

hầu như nó đều liên quan đến việc phục vụ người khác.

Maybe it's helping a charity that you care about.

Có thể là giúp đỡ một tổ chức từ thiện mà mình quan tâm.

Maybe you'll be like the old coots.

Hay là giống như mấy bô lão.

Yeah, these folks took a booth in the local farmers market

Đúng vậy, mấy lão đây chọn một quầy trong chợ nông sản địa phương,

and were prepared to give their advice

chuẩn bị sẵn sàng để đưa ra lời khuyên

based on their vast years of experience

dựa trên kinh nghiệm nhiều năm của họ

to anyone who came by.

dành cho bất kỳ ai ghé ngang.

Or maybe you'll be like my friend Bill.

Hay cũng có thể như Bill, bạn của tôi.

I met Bill a few years ago in a 55-plus activity group.

Vài năm trước, tôi gặp Bill ở một nhóm xã hội dành cho người từ 55 tuổi trở lên.

In the summer, we golf together

Mùa hè, chúng tôi đi chơi golf,

and walk together and bicycle together,

đi bộ và chạy xe đạp chung với nhau.

and in the winter we curl.

Mùa đông, chúng tôi nâng tạ.

Nhưng Bill cũng đề xuất ý tưởng là chúng tôi cũng nên luyện tập trí não.

But Bill had this idea that we should exercise our brains as well.

He believed that there was a tremendous pool

Ông ấy tin rằng mọi người trong nhóm chúng tôi có

of expertise and experience in our group.

một nguồn kiến thức, kĩ năng chuyên môn, và kinh nghiệm rộng lớn.

And so he approached a number of folks

Thế nên Bill tiếp cận vài lão khác

and asked if they would volunteer to teach some of the things

để hỏi xem họ có muốn tình nguyện dạy vài thứ

that they love to do to others.

cho những người khác không.

And almost invariably they agreed.

Và gần như họ luôn nhận lời.

Bill himself taught two sessions,

Bill dạy hai học phần,

one on iPads and one on iPhones.

một lớp về iPad và lớp còn lại về iPhone.

Because we were smart enough to know

Những lớp này mở ra bởi chúng tôi đủ thông minh để biết

that a number of our members had been given these things

rằng vài người trong hội nhận được quà là những món đồ này

as gifts at Christmas by their children

từ con cái vào dịp Giáng Sinh

and that they barely knew how to turn them on.

và họ cũng chả biết cách bật mấy thứ ấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The first year we offered nine programs

Năm đầu chúng tôi mở chín khóa học

and there were 200 folks signed up.

và có 200 người đăng kí.

The next year, that number expanded to 45 programs

Năm tiếp theo, số chương trình học mở rộng tới 45

with over 700 folks participating.

cùng với hơn 700 người tham gia.

And the following year we offered over 90 programs

Và năm tiếp đó nữa, chúng tôi mở hơn 90 học phần

and had 2,100 registrations.

và thu về 2.100 lượt đăng kí.

Amazing.

Tuyệt vời.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

That was Bill.

Nhờ có Bill.

Our members taught us to play bridge and mahjong.

Những thành viên trong nhóm dạy chúng tôi chơi bài cầu và mạt chược,

They taught us to paint.

vẽ tranh,

They taught us to repair our bicycles.

sửa xe đạp.

We tutored and mentored local school kids.

Chúng tôi cũng dạy kèm và làm cố vấn cho trẻ em ở trường địa phương.

We set up English as a second language programs for newcomers.

Chúng tôi có chương trình dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai

cho những người mới tới.

We had book clubs, we had film clubs,

Chúng tôi còn có câu lạc bộ sách, phim ảnh

we even had a few golf clubs.

và thậm chí là một vài câu lạc bộ golf.

Exhausting, but exhilarating.

Công việc mặc dù mệt nhưng vui.

That's what's possible in phase four.

Đó là những điều có thể xảy ra ở giai đoạn bốn.

And do you remember the five losses

Và mọi người có còn nhớ năm mất mát

that we talked about in phase two?

mà chúng ta đã nói ở giai đoạn hai không?

Loss of our routine and identity and relationships

Mất mát thói quen, nhận dạng, mối quan hệ,

and purpose and power.

mục tiêu và sức mạnh.

In phase four, these are all recovered.

Tất cả những thứ ấy đều được phục hồi ở giai đoạn bốn.

It is magic to see.

Điều đó thực sự khó tin.

Magic.

Mầu nhiệm.

So I urge you to enjoy your vacation in phase one.

Thế nên, tôi mong các bạn tận hưởng kì nghỉ ở giai đoạn một,

(Laughter)

(Tiếng cười)

Be prepared for the losses in phase two.

Hãy lên tinh thần cho những mất mát ở giai đoạn hai.

Experiment and try as many different things as you can

Cứ thử nghiệm và thử càng nhiều thứ khác nhau càng tốt

in phase three.

ở giai đoạn ba.

And squeeze all the juice out of retirement

và nếm trải tất cả những tinh hoa trong lúc nghỉ hưu

in phase four.

ở giai đoạn bốn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)