It’s Time To Rethink the Role of First Lady | Irina Karamanos Adrian | TED

Translator: Ngọc Quỳnh Đặng Reviewer: Thái Hưng Trần

In 2021, Gabriel Boric became the elected President of Chile.

Năm 2021, Gabriel Boric trở thành Tổng thống đắc cử của Chile.

He was one of the youngest worldwide

Ông là một trong những nhà lãnh đạo trẻ nhất trên toàn thế giới

and one of the most voted in the country's history.

và một trong những ứng cử viên được bầu nhiều nhất trong lịch sử đất nước.

He was supported by a political party

Ông được ủng hộ bởi một đảng chính trị có tên

called Convergencia Social.

Convergencia Social.

And by the time of the election,

Và vào thời điểm bầu cử,

I was in charge of the feminist front of that party.

tôi phụ trách mặt trận nữ quyền của đảng đó.

So even though I was very confident our candidate was going to win,

Mặc dù tôi rất tự tin rằng ứng cử viên sẽ giành chiến thắng,

the night itself of the election was still very overwhelming,

nhưng đêm bầu cử vẫn rất choáng ngợp,

especially so when we got to walk through the crowds, held by security.

đặc biệt là khi chúng tôi phải bước qua đám đông, được lực lượng an ninh bảo hộ.

You know, it suddenly all felt so real

Tất cả mọi thứ bất chợt trở nên sống động

because we were walking to a stage

bởi vì chúng tôi đang tiến đến sân khấu

in front of where thousands of people had gathered to celebrate the victory.

trước hàng ngàn người đã tụ tập để ăn mừng chiến thắng.

Because Gabriel Boric was not just a candidate I was supporting,

Bởi vì Gabriel Boric không chỉ là một ứng cử viên mà tôi ủng hộ,

he was also my partner.

ông ấy còn là bạn đời của tôi.

So soon enough,

Vậy nên, sớm thôi,

this meant for people that I was about to become a First Lady.

điều ấy có nghĩa rằng tôi sắp trở thành Đệ nhất Phu nhân.

And now I come to you, this great audience,

Và bây giờ tôi đến với các bạn, khán giả tuyệt vời ở đây,

and want to ask you,

và muốn hỏi bạn rằng,

have you ever thought of becoming a First Lady?

bạn đã bao giờ nghĩ đến việc trở thành Đệ nhất Phu nhân chưa?

Is it something you thought of growing up or lately, I don't know?

Đó là điều bạn nghĩ đến khi lớn lên hay gần đây, tôi không biết?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Well, I didn't think so.

Tôi thì không nghĩ vậy.

Me neither.

Không hề.

Until I was about to become one.

Cho tới khi điều đó trở thành sự thật.

Because really, whatever your partner does, you know,

Bởi lẽ, bất kể bạn đời của bạn làm công việc gì,

do you picture yourself getting up in the morning

bạn có hình dung nổi việc mình phải thức dậy mỗi buổi sáng

and accompanying him or her to his or her job?

và theo họ tới chỗ làm không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

You know?

Bạn biết không?

And now picture that job being to rule over a country.

Và bây giờ hãy hình dung công việc đó là cai quản một quốc gia.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But as much as it comes as a surprise to me,

Nhưng dù danh phận mới khiến tôi bàng hoàng,

imagine what a surprise it might be to the voters that don't elect you.

thử tưởng tượng các cử tri bất ngờ ra sao khi họ không hề bầu cho tôi.

They elected the president, right?

Họ đã bầu tổng thống, phải không?

And the president chose me,

Và tổng thống đã chọn tôi,

but surely not thinking of me becoming an authority one day.

mà không suy tính rằng một ngày nào đó tôi sẽ nắm giữ thẩm quyền.

And so I first rejected the idea

Và vì vậy, đầu tiên tôi đã bác bỏ ý tưởng

of becoming a First Lady,

trở thành Đệ nhất phu nhân,

and all of, you know, what that meant.

và tất cả những trách nhiệm liên quan.

And so, many people criticized me,

Và vì vậy, nhiều người chỉ trích tôi,

but many feminists applauded me, right.

nhưng nhiều nhà nữ quyền lại hoan nghênh tôi.

Because, as a feminist,

Bởi vì, với tư cách là một nhà nữ quyền,

I can see that feminist beliefs

tôi có thể thấy rằng niềm tin nữ quyền

seem contradictory or incompatible with being a First Lady.

dường như mâu thuẫn hoặc không tương thích với việc trở thành Đệ nhất phu nhân.

On the one hand,

Một mặt,

OK, what does a feminist possibly want to do

nhà nữ quyền có thể muốn làm gì

in such a conservative space?

trong một không gian bảo thủ như vậy chứ?

But on the other hand,

Nhưng mặt khác,

ain't the pursuit of taking feminist action,

chẳng phải việc theo đuổi hành động nữ quyền,

even more so in such an unlikely place,

đặc biệt là ở một nơi bất thường như vậy,

something that is worth doing

là một điều đáng làm

more than caring about your coherent image as a feminist?

hơn là quan tâm đến hình ảnh nhất quán với tư cách là một nhà nữ quyền sao?

So I decided to meet up with former First Ladies

Vì vậy, tôi quyết định gặp gỡ các cựu Đệ nhất Phu nhân

of the last decades

của những thập kỷ qua

and talk to them about their achievements, about their experiences.

và trao đổi với họ về thành tựu và kinh nghiệm họ đạt được.

So I talked to them, and that was very important.

Chúng tôi trò chuyện và điều này có ý nghĩa vô cùng lớn.

It was crucial.

Nó rất quan trọng.

And I also made meetings with feminists from different generations

Và tôi cũng đã gặp mặt với các nhà nữ quyền từ các thế hệ khác nhau

to talk it all through.

để luận bàn mọi vấn đề.

But the point and the moment that really struck me

Nhưng dấu mốc và khoảnh khắc thực sự gây ấn tượng với tôi

was my meetings with attorneys,

là các cuộc họp của tôi với các luật sư,

because they told me the following.

bởi họ đã nói với tôi những điều như sau.

They were like, "Well, this is great for you.

Họ nói, “Điều này rất tốt cho bà.

You will have so many opportunities

Bà sẽ có rất nhiều cơ hội

and the chance to do whatever you want with your interests."

để làm bất cứ điều gì bà muốn với những sở thích của mình."

And I was like, this doesn't sound right.

Và tôi kiểu, điều này nghe có vẻ không đúng.

You know, he was like, "Yes, because you can create projects,

Ông luật sư ấy nói, “Đúng thế, bà có thể khởi tạo các dự án,

you can create new foundations, because this is not regulated

bà có thể xây dựng các quỹ mới, bởi vì điều này không nằm trong quy chế

and there are many gray zones."

và còn nhiều phạm vi mập mờ."

(Laughter)

(Cười)

I realized what this construction was all about.

Tôi nhận ra cấu trúc này gồm những gì.

In Chile, First Lady's institutionalized version looks like this,

Ở Chi-lê, phiên bản thể chế hóa của Đệ nhất Phu nhân trông như thế này,

because they got progressively more and more functions, alright?

bởi vì họ ngày càng nắm giữ nhiều chức năng hơn, đúng không?

So they are anchored in the state through diverse set of things.

Vậy nên, họ có được vị trí trong bộ máy nhà nước nhờ những vai trò đa dạng.

On the one hand,

Một mặt,

you've got foundations, a set of foundations,

bạn có các quỹ, một tập hợp các quỹ,

for example, for childhood education.

ví dụ, quỹ cho giáo dục trẻ em.

Then you’ve got a foundation for recycling computers.

Sau đó, bạn lại có thêm quỹ dành cho tái chế máy tính.

Then you’ve got a foundation for empowering women.

Sau đó, bạn có cả quỹ trao quyền cho phụ nữ.

Then you've got a museum with a focus on interactive approach.

Thế rồi, bạn có một bảo tàng tập trung vào cách tiếp cận tương tác.

Then you’ve got education and music.

Tiếp theo là các công trình về giáo dục và âm nhạc.

But they were all formed by former First Ladies.

Nhưng tất cả đều được thành lập bởi các cựu Đệ nhất Phu nhân.

And you get to preside [over] all of these foundations,

Và bạn có thể chủ trì tất cả các quỹ này,

regardless of your professional background.

bất kể nền tảng chuyên môn của bạn là gì.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And through them, you can do your projects or make more foundations, right?

Qua đó, bạn có thể thực hiện các dự án cá nhân hoặc mở thêm các quỹ, đúng chứ?

(Laughter)

(Tiếng cười)

And then you've got protocol, OK?

Và rồi, bạn phải tuân theo nghi thức nữa.

Protocol is accompanying the president

Nghi thức bao gồm việc đồng hành cùng Tổng thống

to several events, ceremonies, engagements.

đến một số sự kiện, lễ kỷ niệm, lễ cam kết.

And then you've got something very important.

Và sau đó bạn còn phải đảm nhận một phần rất quan trọng.

Or at least I find it very important because it's so symbolic.

Hoặc ít nhất tôi thấy nó rất quan trọng vì nó mang tính biểu trưng.

They give you an office right inside of the presidential palace.

Họ cung cấp cho bạn một văn phòng ngay bên trong dinh tổng thống.

But it's not just an office, it's the most beautiful one.

Nhưng không chỉ là một văn phòng, nó phải là một văn phòng đẹp nhất,

Like, people actually call it Versailles, OK?

tới mức người ta gọi nó là Versailles cơ.

And you get to choose a team,

Và bạn có thể chọn cho mình đội ngũ riêng

which I would publicly like to thank.

nhân tiện tôi muốn công khai cảm ơn.

And so I decided to make a plan.

Và vì vậy tôi quyết định lập một kế hoạch.

And my approach would be to tackle both issues,

Và cách tiếp cận của tôi sẽ là giải quyết cả hai vấn đề,

the democratic illegitimacy of having the institution of marriage

sự bất hợp pháp dân chủ của việc gắn liền thể chế hôn nhân

so embedded in state,

vào cơ chế nhà nước,

and on the other hand, you know --

và mặt khác, bạn biết đấy -

(Laughter)

(Tiếng cười)

the gender-biased imaginary around this figure, OK?

cái nhìn đầy thiên vị giới tính xung quanh hình tượng Đệ nhất Phu nhân.

But this meant making a turn again, towards action this time,

Nhưng điều này có nghĩa là lại phải rẽ hướng để hành động,

because I thought, OK, on the one hand,

bởi vì tôi nghĩ, một mặt,

if I do nothing, if I don't take the job,

nếu tôi không nhận việc này,

nothing will change.

sẽ chẳng có gì thay đổi.

If I do take the job,

Nếu tôi nhận công việc,

at least I have the chance to change something.

ít nhất tôi có cơ hội để thay đổi điều gì đó.

And we all know how traditions work.

Ta đều biết cách vận hành của truyền thống.

They repeat in time until something or someone interrupts it.

Chúng cứ lặp đi lặp lại cho tới khi thứ gì đó hoặc ai đó gây gián đoạn.

So this meant making a new press conference

Vì vậy, điều này thôi thúc tôi tổ chức một cuộc họp báo mới,

where I would say that I was to take office

ở đó, tôi sẽ tuyên bố nhậm chức

in order to transform the figure of First Ladies.

với mục tiêu thay đổi hình tượng của Đệ nhất Phu nhân.

Of course, I got criticism again,

Tất nhiên, tôi lại hứng chịu chỉ trích,

and a lot of people actually didn't understand this.

và rất nhiều người thực sự không hiểu điều này.

But something a bit painful was, of course,

Nhưng tất nhiên, điều cũng khiến tôi có chút tổn thương

that many feminists criticized me too.

là nhiều nhà nữ quyền cũng chỉ trích tôi.

So in that criticism, you know, is bad press

Lời chỉ trích đó đồng nghĩa với danh tiếng truyền thông tiêu cực

when you come from a feminist party or a progressive party, for sure.

khi bạn là thành viên đảng nữ quyền hoặc đảng tiến bộ, chắc chắn là vậy.

But while it was super uncomfortable

Nhưng trong khi điều đó cực kỳ khó chịu

and I knew I was going to be,

và tôi biết mình sẽ cảm thấy vậy,

I was very convinced that I should use my power this way.

tôi có niềm tin rằng tôi nên sử dụng sức mạnh của mình theo cách này.

That's what I felt, at least.

Ít nhất đó là những gì tôi cảm nhận.

So I started presiding [over] the existing foundations.

Vì vậy, tôi bắt đầu đứng ra chủ trì các quỹ hiện có.

So I wanted to know if they were still, you know,

Tôi muốn biết liệu những quỹ này có còn

following their social goals.

theo đuổi mục tiêu xã hội của chúng không.

And in order to have that diagnosed,

Và để chẩn đoán điều đó,

I talked to the unions, to the workers,

tôi đã nói chuyện với các công đoàn, với các công nhân,

I wanted to understand if they still felt valued,

tôi muốn biết liệu họ có còn cảm thấy được trọng dụng không,

if they still felt that they were taken, you know,

liệu họ còn cảm thấy rằng chuyên môn của mình

into account as professionals

vẫn được coi trọng,

or if, you know,

hay là

politics were making something else out of them.

chính trị đang bòn trút tài nguyên trong họ.

And I talked to them. I improved salaries.

Và tôi đã nói chuyện với họ. Tôi giúp họ cải thiện lương bổng.

I, you know, I made job listings public.

Tôi cũng đã công khai danh sách việc làm.

We made processes more transparent.

Chúng tôi đã làm cho các quy trình minh bạch hơn.

And we also tried to make standards higher in general.

Và chúng tôi cũng nỗ lực nâng cao các tiêu chuẩn một cách tổng quát.

So after all of this was done,

Sau khi tất cả những điều này được thực hiện,

we were ready for the next step,

chúng tôi đã sẵn sàng cho bước tiếp theo,

which was

đó là

the First Lady not presiding over these foundations anymore.

Đệ nhất Phu nhân không còn chủ trì các quỹ này nữa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So ...

Vì vậy...

Now you've got the ministries making the decision.

Bây giờ bạn đã có các bộ trưởng đưa ra quyết định.

So, for instance,

Ví dụ,

now that we do have a Ministry for Women and Equality,

bây giờ chúng ta đã có Bộ Phụ nữ và Bình đẳng,

she decides who will be the president

cơ quan này quyết định ai sẽ là chủ tịch

of the foundation about empowerment for women, right?

của quỹ về trao quyền cho phụ nữ, phải không?

The Minister of Education is the one who decides

Bộ trưởng Bộ Giáo dục là người quyết định

who will be the president of the foundation for childhood education.

ai sẽ là chủ tịch của quỹ giáo dục trẻ em.

Makes sense, right?

Hợp lý, phải không?

All these changes took about nine months.

Tất cả những thay đổi này mất khoảng chín tháng để thực hiện.

Now I'm just me.

Hiện giờ tôi chỉ là tôi.

I have no team, no office, and no official role.

Tôi không có đoàn đội, không có văn phòng và không nắm vai trò chính thức.

I don't take any resources from state.

Tôi không sử dụng bất kỳ nguồn lực nhà nước nào.

And I still have a lot of public exposure,

Và tôi vẫn có nhiều cơ hội tiếp xúc với công chúng,

and I would still attend meaningful events with my partner.

và tôi vẫn sẽ tham dự các sự kiện trọng đại cùng với chồng mình.

Which brings me to the next issue I wanted to tackle,

Điều này đưa tôi đến vấn đề tiếp theo mà tôi muốn giải quyết,

which is gender stereotypes, right?

đó là định kiến giới tính.

Because it turns out we actually still look at masculine authorities

Bởi vì hóa ra chúng ta thực sự vẫn coi các nhà cầm quyền nam giới

as people that need to be complemented by a feminine other.

như những cá thể cần được bổ trợ bởi đối tác nữ của họ.

But if you think about a woman

Nhưng nếu bạn nghĩ về một người phụ nữ

that has just been elected, or a woman in power,

vừa được bầu, hoặc một nhà cầm quyền nữ,

we expect her to have both male and female qualities.

chúng ta kỳ vọng cô ấy có cả phẩm chất nam và nữ.

So this not only tells you

Điều này không chỉ cho bạn biết

that relationships in such high rank,

rằng các mối quan hệ ở cấp bậc cao,

like in a visible platform,

giống như trong một nền tảng hữu hình,

are expected to be heteronormative and traditional,

được kỳ vọng là định chuẩn hóa dị tính và truyền thống,

but it also tells you how embedded marriage is in state.

mà nó còn khẳng định mức độ can thiệp của hôn nhân với cơ chế nhà nước.

Turns out it was very normal to have the wife around.

Hóa ra sự đồng hành của người vợ là điều rất đỗi bình thường.

So I thought

Vì vậy, tôi nghĩ

this kind of condescending constellation around the president

sự tháp tùng hạ đẳng xung quanh tổng thống

is something that will not be well-received

là điều sẽ không được đón nhận nồng nhiệt

from the new generations of politicians.

từ các thế hệ chính trị gia mới.

Because if you think about it,

Bởi vì nếu bạn nghĩ về nó,

women accompanying presidents are still seen as assets.

phụ nữ đi cùng Tổng thống vẫn được coi như tài sản đính kèm.

They are seen as someone who gives the president an image of more stability,

Sự hiện diện của họ củng cố tính ổn định cho hình tượng của Tổng thống,

of completeness and of balance.

cũng như tính toàn vẹn và cân bằng.

But that is because of our accustomed view of duality.

Nhưng đó là do quan điểm quen thuộc của chúng ta về các vế sánh đôi.

And I think we were already past that.

Và tôi nghĩ chúng ta đã vượt qua ý niệm đó.

I mean, church and state,

Chúng bao gồm nhà thờ và nhà nước,

state and love,

nhà nước và tình yêu,

state and marriage.

nhà nước và hôn nhân.

Doesn't it sound antiquated already when you say it out loud?

Không phải nghe đã lỗi thời khi tôi nói lên những điều này?

When it comes to women in politics,

Khi nói đến phụ nữ trong chính trị,

yes, of course we want as many as possible.

hiển nhiên là càng nhiều nữ chính trị gia lại càng tốt.

But the good news is, we can vote for them, right?

Nhưng tin tốt là, chúng ta có thể bỏ phiếu cho họ, phải không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Cheers and applause)

(Cổ vũ và vỗ tay)

Yeah.

Vâng.

I say we keep marriage out of the presidential must-haves

Tôi cho rằng ta nên tách biệt hôn nhân khỏi nghĩa vụ bắt buộc của Tổng thống,

and legitimize the person we vote for.

và hợp pháp hóa người mà chúng ta bỏ phiếu bầu.

My goal for taking on the institutional side of First Lady was to make change.

Mục tiêu của tôi, với vai trò thể chế của Đệ nhất Phu nhân là tạo ra sự thay đổi,

To take away power from a position that is a result of affection

tước bỏ quyền lực khỏi một vị trí vốn là kết quả của tình cảm cá nhân

and not of democratic process.

chứ không phải của quá trình dân chủ.

Some people may think

Một số người có thể nghĩ

that this is a personal rejection of a privilege.

rằng đây là sự khước từ của cá nhân đối với một đặc quyền.

Instead, it's a political rejection of power

Ngược lại, đó là hành động khước từ chính trị của quyền lực

from where it doesn't belong.

khỏi nơi nó không thuộc về.

I am not to have --

Tôi sẽ không có --

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

I am not to have power that people have not given me.

Tôi sẽ không nắm quyền lực mà người ta không trao cho tôi.

So I see state innovations as crucial to turn the game around

Tôi thấy những đổi mới của nhà nước là rất quan trọng để xoay chuyển cuộc chơi

when it comes to the devaluation of our democracies.

khi nói đến sự mất giá của các nền dân chủ.

Because when you think about it,

Bởi vì khi bạn nghĩ về nó,

making changes in governmental institutions,

việc thực hiện những thay đổi trong các thể chế chính phủ,

updating them, making them more legit again,

cập nhật chúng, tăng cường tính hợp pháp của chúng,

and taking away parts

và loại bỏ những phần

that don't represent contemporary needs anymore

không đại diện cho nhu cầu hiện thời nữa

might make people feel more close, more reflected

có thể khiến mọi người cảm thấy gần gũi hơn, được phản ánh nhiều hơn

in the instrument of democracies.

trong cấu thành của các nền dân chủ.

And that's what it's there for.

Và đó cũng là mục đích của dân chủ.

So if making symbolic, cultural and institutional changes

Vì vậy, nếu thực hiện những thay đổi mang tính biểu tượng, văn hóa và

increases our attachment to democratic values,

thể chế làm gia tăng sự gắn bó của chúng ta với các giá trị dân chủ,

then I say it's worth a try.

thì tôi cho rằng điều này đáng để thử.

Thank you very much.

Cảm ơn bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)