The Encyclopedia of Invisibility — A Home for Lost Stories | Tavares Strachan | TED

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Başak Gökdaş

I really love lost stories.

Hikayeleri gerçekten seviyorum.

So I'm from this very tiny, hot island

Nassau’dan, Bahamaların ortasındaki

in the middle of the Caribbean called Nassau.

çok küçük, sıcak adadan geliyorum.

Has anyone here ever heard of it?

Daha önce adını duyan var mı?

Yeah?

Evet?

I distinctly remember the place being so small that I could land there,

Çok iyi hatırlıyorum, orası o kadar küçüktü ki

shout from the airport,

uçaktan indiğimde havaalanından bağırsam

my brothers would somehow hear me

kardeşlerim bir şekilde beni duyar,

and they would know to come and pick me up.

geldiğimi bilirler ve beni almaya gelirler.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The North Pole, however,

Ancak Kuzey Kutbu

is an inhospitable frozen tundra that's incredibly difficult to get to.

alışılması oldukça zor olan sert bir don tundrasına sahip.

Not to surprise any of you,

Sizi şaşırtmak istemem

but I am the first Bahamian presumably to set foot on the North Pole.

ama Kuzey Kutbuna ayak basan ilk Bahamalı muhtemelen benim.

(Applause)

(Alkış)

It's true.

Bu doğru.

(Applause)

(Alkış)

Now, if you were to speak to my parents about what I was like growing up,

Büyürken nasıl birisi olduğumu aileme soracak olsanız

they would tell you that I was mischievous, precocious,

yaramaz, erken gelişmiş, her şeyi bilen ve

the kid devouring all the information

hayır kelimesini asla cevap olarak kabul etmeyen

and never, ever taking a no for an answer.

birisi olduğumu söylerler.

But if you got them into a secret room,

Fakat onları gizli bir odaya soksanız

they would also tell you that I was a pain in the butt and a troublemaker.

aynı zamanda baş belası ve sorun yaratan birisi olduğumu da söylerler.

Early in my practice,

Tecrübelerimin ilk zamanlarında

it was important for me to create an artwork

Kuzey Kutbunda kendi topluluğumla

that would share the sense of vastness

tecrübe ettiğim sonsuzluk hissini

that I'd experienced in the Arctic with my community.

paylaşan bir sanat eseri yaratmak benim için önemliydi.

So on a second expedition,

İkinci keşfimde,

I decided to move this 4.5-ton piece of ice

bu 4.5 tonluk buz parçasını bu donmuş arktik nehrinden

from this frozen Arctic river

kendi mahalleme

and bring that to my neighborhood.

götürmeye karar verdim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I'd work with a team of scientists and engineers,

Bilim insanları ve mühendislerden oluşan

and together we would install this block of ice

bir takımla, bu buz bloğunu, 100 derecelik havada

in a solar-powered freezer unit outside of my childhood classroom

çocukken gittiğim sınıfın dışında güneş enerjisiyle çalışan

on this 100-degree day.

bir dondurucu üniteye koyacaktık.

Now, the response was a mix of excitement and wonder.

Gelen tepkiler heyecan ve merak karışımıydı.

The folks in my neighborhood had never really seen ice quite like this.

Mahallemdeki insanlar daha önce böyle buz görmemişlerdi.

It was my way of telling the story of our deep connections to each other.

Bu, birbirimize duyduğumuz derin bağların hikayesini anlatma yolumdu.

Now, while all of this was going on,

Tüm bunlar olurken

I realized I was having a separate journey of discovery.

ayrı bir keşif yolculuğuna çıktığımı fark ettim.

It was on this expedition where I began to hear whispers

Bu, tanınmamış bir Kutup kaşifi olan Matthew Henson’ın

of an unknown polar explorer named Matthew Henson.

fısıltılarını duymaya başladığım keşifte gerçekleşti.

Now, up until this point,

Şimdi, bu noktaya kadar,

the fact that the first person to set foot in the North Pole

Kuzey Kutbuna ayak basan ilk insanın bana benzediği gerçeği

looked like me, had me aghast.

beni çok şaşırtmıştı.

I mean, come on, look at this guy.

Yani, şu adama bir bakın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

In 1909, Henson, and fellow explorer Robert Peary,

1909′da Henson ve kaşif arkadaşı Robert Peary

had done what no others had done up to that point.

o zamana dek diğerlerinin yapmadığı şeyi yaptı.

They had made it to the North Pole.

Kuzey Kutbuna ulaştılar.

Now, this son of a sharecropper had managed over seven Arctic expeditions.

Bir ortak çiftçinin oğlu, yaklaşık yedi Kutup keşfi gerçekleştirmeyi başardı.

Yet his massive, massive contributions became lost to history.

Fakat bu büyük, muazzam katkılar tarihte kayboldu.

And I ain't really cool with that.

Bence bu hoş değil.

So since this lightning-bolt moment,

Şimşek çaktığı andan itibaren de

my work became a quest to tell these lost stories.

çalışmalarım bu kayıp hikayeleri anlatma macerasına dönüştü.

And to tell all of you the truth, if you really pay attention,

Gerçeği söylemek gerekirse, gerçekten dikkat ederseniz

you start to see these lost stories all around you.

etrafınızdaki kayıp hikayeleri görmeye başlıyorsunuz.

And when you find them,

Onları bulduğunuzda da

you realize that they can speak with a very loud mouth.

yüksek sesle konuşabildiklerini fark ediyorsunuz.

Now growing up, my grandparents' house was the place

Ben büyürken Bahamalı ailemin tamamının

where my entire Bahamian family would meet

her Pazar akşam yemeği için buluştuğu yer

every Sunday for Sunday dinner.

büyükbaba ve büyükannemin eviydi.

Now I've got a big family, so,

Büyük bir ailem var, yani

13 aunts and uncles and 52 cousins would all squeeze

13 hala, teyze, amca, dayı ve 52 kuzen hep birlikte

into my grandparents' tiny home.

büyük ailemin küçük evine sığışırdı.

And for sure the house was small,

Ev tabii ki küçüktü

but it was a sanctuary filled with life and love.

fakat yaşam ve sevgi dolu bir sığınaktı.

Now, I believe I was around 12 years old when my grandfather came home

Büyükbabam eve, topluluğumuzdaki ilk ansiklopedi setiyle geldiğinde

with the first set of encyclopedias in our community.

sanırım yaklaşık 12 yaşımdaydım.

This was a big deal.

Bu büyük bir olaydı.

My uncles, who were some big dudes,

Büyük adamlar olan dayı ve amcalarım

would never let us get close to these books without wearing gloves, guys.

eldiven giymeden kitaplara yaklaşmamıza asla izin vermezlerdi arkadaşlar.

Can you all believe that?

Buna inanabiliyor musunuz?

I couldn't wait for my turn to fan through these pages.

O sayfalarda gezmek için sıramı bekleyemezdim.

And as I would fan through these pages,

O sayfalarda gezerken de

the questions would arrest me, like,

bazı sorulara takılıp kalıyordum, mesela,

who wrote all of this,

tüm bunları kim yazdı

and how did they write all of it?

ve tüm bunları nasıl yazdılar?

And was everything in the entire universe arrested in these pages?

Bütün evrendeki her şey bu sayfalarda mıydı?

And as I would fan through this book further,

Bu kitapta daha çok gezdikçe

a question really hit me.

kafama bir soru takıldı.

No one from my community was in these pages,

Topluluğumdan hiç kimse bu sayfalarda değildi

and if they were missing, then what else was lost?

ve onlar yoksa, başka neler daha eksikti?

So years later,

Yıllar sonra

with infinite more questions,

sonsuz sayıda soruyla birlikte,

I decided to make my own encyclopedia.

kendi ansiklopedimi yapma kararı aldım.

It's called the Encyclopedia of Invisibility.

Adı Görünmezlik Ansiklopedisi.

This is a 3,000-page,

Bu, 3.000 sayfalık

leather-bound book

deri kaplı bir kitap

that has over 17,000 entries.

ve yaklaşık 17.000 konu başlığına sahip.

And yes, it was difficult,

Evet, zordu

but I read every single last one of them.

fakat her birini okudum.

Now, the first entry that I wrote was on,

Yazdığım ilk konu başlığı,

you guys may have guessed it, the explorer Matthew Henson,

tahmin etmiş olabilirsiniz, ilk Kutup keşfimde öğrendiğim

the one that I learned about my first Arctic expedition.

kaşif Matthew Henson ile ilgili.

From there, I thought, who and what else should be included in these pages?

Buradan yola çıkarak, bu sayfaları başka neyle ve kimle dolduracağımı düşündüm.

I would make list after list of things that were excluded from history

Tarihten dışlanmış şeylere ait birçok liste yapıp

and research them.

onları araştıracaktım.

At first, it was just me alone.

İlk başta yalnızca ben vardım.

Then I needed an assistant, and then I needed an entire team.

Sonra asistana ihtiyaç duydum, sonra bir takıma.

And together we would comb the globe looking for people,

Birlikte, bilhassa anlatılmamış kişiler, yerler ve şeyler için

places and things that were mostly untold.

dünyayı arayıp tarayacaktık.

Now this is arranged alphabetically,

Kitap alfabetik olarak düzenlendi

and the organizing principle was to try to include the kinds of things

ve düzenleme prensibi, okulda asla öğrenemeyeceğiniz türden

that you may not ever learn at school.

şeyleri dahil etmekti.

So let's look at this entry on the Mino.

Pekala, Mino başlığına bakalım.

It's a powerful, all-female military regiment

Şu anda Benin olan Dahomey Krallığına ait

from the Kingdom of Dahomey, which is current day Benin.

güçlü, tamamı kadınlardan oluşan bir alay.

Then there's an entry on Robert Smalls.

Ayrıca Robert Smalls başlığı da var.

Now the great Robert Smalls freed himself from slavery,

Büyük Robert Smalls kendisini kölelikten kurtardı,

overtook a bunch of Confederate ships,

bir grup müttefik gemisini yakaladı,

freed a whole bunch of slaves from those ships,

o gemilerdeki bir sürü köleyi kurtardı

and then majestically marched on

ve sonra Birleşik Devletlerdeki

to become one of the first Black congressmen in the United States.

ilk siyahi meclis üyesi olmak üzere ihtişamla ilerledi.

Then there's an entry on rhinoceros.

Gergedanlarla ilgili bir başlık da var.

Did any of you know there was a woolly rhinoceros?

Tüylü bir gergedan olduğunu biliyor muydunuz?

No?

Hayır mı?

Then there's an entry on Sister Rosetta Tharpe.

Sister Rosetta Tharpe ile ilgili bir başlık var.

Sister Rosetta Tharpe is the mother of all rock and roll.

Sister Rosetta Tharpe, rock’n roll öncüsüdür.

Then there's an entry on B-movies.

B-filmi üzerine de bir başlık var.

Now who can't handle a high-quality B-movie?

Kim yüksek kaliteli bir B-film ile başa çıkamaz ki?

Then there's an entry on the great John Edmonstone,

Charles Darwin çok küçükken ona tahnitçilik sanatı ve daha

the man that taught a very young Charles Darwin

bir çok şey öğreten insan olan

the art of taxidermy and a whole lot more.

büyük John Edmonstone başlığı da var.

To come to think of it, the only entry missing from this book

Aklıma gelmişken, bu kitapta eksik olan tek konu başlığı

is an entry that explains how you can put

çamaşır makinasına bir çift çorap koymanıza rağmen

a full pair of socks into a dryer

makinadan nasıl tek bir çorabın

and somehow only one foot comes out.

çıktığını açıklayan başlık olabilir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, after 12 years,

Şimdi, 12 yıl sonra,

a limited edition of this encyclopedia was published as an artwork

bu ansiklopedinin sınırlı baskısı bir sanat çalışması olarak yayımlanacak ve

occupying these territories between sculpture, book and installation.

heykel, kitap ve enstelasyon arasındaki bölgeye yerleşecek.

And this experience truly convinced me

Bu deneyim beni anlatılması gereken

that there are an infinite amount of lost stories to be told,

sonsuz sayıda hikaye olduğuna ve onları nasıl

and there's no real limits to how they can be told.

anlatacağımıza dair bir sınır olmadığına ikna etti.

So in 2014,

2014 yılında

I decided to create an artwork

astronot Robert Henry Lawrence

in honor of astronaut Robert Henry Lawrence.

anısına bir sanat çalışması yapma kararı aldım.

Now, Robert Lawrence was the first Black astronaut.

Robert Lawrence ilk siyahi astronot.

He never realized his dream of space

1967 yılında, 32 yaşında

as he was killed in a flight accident in 1967 at the age of 32.

bir uçak kazasında öldüğü için uzay rüyasını hiç gerçekleştiremedi.

Now, my goal was to honor Robert

Amacım Robert’ı onurlandırmak

and to bring his profound legacy to space.

ve engin mirasını uzaya götürmekti.

Now, those of you who know anything about space,

Uzay hakkında bilgi sahibi olanlar

you would know that that's easier said than done,

bunun söylemesi kolay, yapması zor olduğunu bilir

because after all, there ain’t a bunch of island folks

çünkü sonuçta arka cebinde roketlerle

walking around with rockets in their back pockets.

bir adada yürüyen bir grup insan yok.

So step one was to find someone with a rocket.

İlk adım, roketi olan birini bulmaktı.

And who has rockets?

Peki kimin roketi var?

The head of SpaceX, Gwynne Shotwell.

SpaceX’in müdürü, Gwynne Shotwell.

And then I had to figure out who was going to be

Sonra, kayıp hikayelerle benim olduğum kadar

as interested in these lost stories as I was.

ilgili olabilecek birisini bulmam gerekliydi.

The head of SpaceX, Gwynne Shotwell.

SpaceX’in müdürü, Gwynne Shotwell.

We were introduced by the LA County Museum

Los Angeles Sanat Müzesi bizi tanıştırdı

and after four years of rigorous testing, planning and sculpting,

ve dört yıllık bir özenli test, plan ve modelleme sonrasında

a satellite was produced in honor of Robert.

Robert anısına bir uydu üretildi.

Now, this satellite was made of gold,

Bu uydu altından yapıldı

and it was important for me

ve bu uydunun, kişinin özünü

to have this satellite follow an ancient Egyptian tradition of storytelling

bir kaba doldurmak olan antik Mısır hikaye geleneğini takip etmesi

by imbuing the essence of a person into a container.

benim için önemliydi.

Now, this satellite was called Enoch,

Bu uydunun adı Enoch,

after the story of a mythological character

adını yolu tanrılara çok yakın olan

whose walk with the gods was so close

ve bu yüzden asla ölmeyen

that he never, ever died.

mitolojik karakterden alıyor.

On November 30, 2018,

Enoch, 30 Kasım 2018′de

Enoch blasted into space

bir SpaceX Falcon 9 roketinin içinde

in the belly of a SpaceX Falcon 9 rocket into orbit.

yörüngeye doğru fırlatıldı.

Almost 50 years after his passing,

Ölümünden yaklaşık 50 yıl sonra

the legacy of Robert Henry Lawrence is celebrated amongst the stars.

Robert Henry Lawrence’ın mirası yıldızların arasında anılıyor.

(Applause)

(Alkış)

Now, I've spent my entire life being obsessed with these lost stories.

Ben tüm hayatımı bu kayıp hikayelere kafayı takarak geçirdim.

Can these lost stories hold the key that unlocks our sense of belonging?

Bu kayıp hikayeler, aidiyet hissimizin kapısının anahtarına sahip olabilir mi?

Lost stories definitely need to be told.

Kayıp hikayeler kesinlikle anlatılmalıdır.

Not in small ways.

Küçük ölçüde değil.

But in ways that match the ambitions of the people that we speak for.

Bahsettiğimiz insanların hırsına uyacak şekillerde anlatılmalıdır.

Now, I know all of you have access to lost stories,

Hepinizin kayıp hikayelere erişimi olduğunu biliyorum,

so please,

öyleyse lütfen,

let's not let them be lost forever.

sonsuza dek kaybolmalarına izin vermeyin.

Even if that means you're called the pain in the butt

Size baş belası ya da sorun çıkaran kişi

or a troublemaker.

diyecek olsalar bile.

And thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)