Your Right to Mental Privacy in the Age of Brain-Sensing Tech | Nita Farahany | TED

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: Eren Gokce

Today, we know and track virtually nothing that’s happening in our own brains.

Bugün, kendi beynimizde olup biten neredeyse hiçbir şeyi

bilmiyor ve takip edemiyoruz.

But in a future that is coming much faster than you realize,

Ancak tahmin ettiğinizden çok daha hızlı yaklaşan bir gelecekte

all of that is about to change.

tüm bunlar değişmek üzere.

We're now familiar with sensors in our smart watches to our rings,

Artık akıllı saatlerimizden yüzüklerimize kadar sensörlere aşinayız,

that track everything from our heartbeats to our footsteps, breaths,

bu sensörler kalp atışlarımızdan, adımlarımıza, nefeslerimize,

vücut sıcaklığımıza ve hatta uykumuza kadar her şeyi takip ediyor.

body temperature, even our sleep.

Now, consumer neurotech devices are being sold worldwide

Kendi beyin aktivitemizi takip etmemizi sağlayan

tüketici nöroteknoloji cihazları artık dünya çapında satılıyor.

to enable us to track our own brain activity.

As companies from Meta to Microsoft,

Meta’dan Microsoft’a

Snap and even Apple

Snap’e ve hatta Apple’a kadar birçok şirket

begin to embed brain sensors in our everyday devices

beyin sensörlerini kulaklarımız, kafa bantlarımız, saatlerimiz

like our earbuds, headphones, headbands, watches and even wearable tattoos,

ve hatta giyilebilir dövmelerimiz gibi günlük cihazlarımıza

yerleştirmeye başladı.

we're reaching an inflection point in brain transparency.

Beyin şeffaflığında bir dönüm noktasına ulaşıyoruz.

Ve bunlar aşina olduğumuz şirket isimlerinden sadece birkaçı.

And those are just some of the company names we're familiar with.

Çok daha fazlası var.

There are so many more.

Consumer neurotech devices are moving from niche products

Tüketici nöroteknoloji cihazları sınırlı uygulamaları olan

with limited applications

belirli bir kesime yönelik ürünler olmaktan çıkıp,

to becoming the way in which we'll learn about our own brain activity,

kendi beyin aktivitemiz hakkında bilgi edinme yolumuz,

our controller for virtual reality and augmented reality.

sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçeklik denetleyicimiz hâline geliyor.

And one of the primary ways we'll interact

Ve geri kalan tüm teknolojilerimizle etkileşime geçmemizin

with all of the rest of our technology.

başlıca yollarından biri.

Even conservative estimates of the neurotech industry

Nöroteknoloji endüstrisinin ihtiyatlı tahminleri bile

put it at more than 38 billion dollars by 2032.

2032 yılına kadar 38 milyar dolardan fazla olacağını gösteriyor.

This new category of technology presents unprecedented possibility,

Bu yeni teknoloji kategorisi benzersiz olanaklar sunmaktadır,

both good and bad.

hem iyi hem de kötü.

Consider how our physical health and well-being are increasing

Nörolojik hastalıklar ve acılar artmaya devam ederken

while neurological disease and suffering continue to rise.

fiziksel sağlığımızın ve iyi olma hâlimizin nasıl arttığını düşünün.

55 million people around the world are struggling with dementia,

Dünya çapında 55 milyon kişi demans ile mücadele etmektedir,

with more than 60 to 70 percent of them suffering from Alzheimer's disease.

bunların yüzde 60 ila 70′ten fazlası Alzheimer hastalığından muzdariptir.

Nearly a billion people struggle with mental health

Yaklaşık bir milyar insan

zihinsel sağlık ve uyuşturucu kullanımı bozukluklarıyla mücadele etmektedir.

and drug use disorders.

Depression affects more than 300 million.

Depresyon 300 milyondan fazla kişiyi etkilemektedir.

Consumer neurotech devices could finally enable us

Tüketici nöroteknolojisi cihazları

to treat our brain health and wellness

nihayet beyin bağlığımızı ve zindeliğimizi

fiziksel sağlığımızın geri kalanına gösterdiğimiz ciddiyetle

as seriously as we treat the rest of our physical well-being.

ela almamızı sağlayabilir.

But making our brains transparent to others

Ancak beynimizi başkalarına karşı şeffaf hâle getirmek

also introduces extraordinary risks.

olağanüstü riskleri de beraberinde getirir.

Which is why, before it's too late to do so,

İşte bu nedenle, çok geç olmadan

we must change the basic terms of service for neurotechnology

nöroteknolojinin temel hizmet şartlarını

in favour of individual rights.

bireysel haklar lehine değiştirmeliyiz.

I say this not just as a law professor who believes in the power of law,

Bunu sadece hukukun gücüne inanan bir hukuk profesörü

nor just a philosopher trying to flesh out norms,

ya da normları ete kemiğe büründürmeye çalışan bir filozof olarak değil,

but as a mother who's been personally and profoundly impacted

nöroteknolojinin kendi hayatımdaki kullanımından

kişisel olarak ve derinden etkilenmiş bir anne olarak söylüyorum.

by the use of neurotechnology in my own life.

On Mother's Day in 2017,

2017′nin Anneler Günü’nde

as my daughter Calista lay cradled in my arms,

kızım Calista kollarımın arasında yatarken

she took one last beautiful breath.

son bir güzel nefes aldı.

After a prolonged hospitalization,

Uzun süre hastanede kaldıktan sonra,

complications following infections claimed her life.

enfeksiyonları takip eden komplikasyonlar hayatını kaybetmesine neden oldu.

The harrowing trauma that she endured and we witnessed stretched into weeks.

Onun yaşadığı ve bizim tanık olduğumuz ağır travma haftalarca sürdü.

And I was left with lasting trauma

Ve travma sonrası stres bozukluğuna dönüşen

that progressed into post-traumatic stress disorder.

kalıcı bir travma yaşadım.

Sleep escaped me for years.

Yıllarca uykudan mahrum kaldım.

As each time I closed my eyes, I relived everything,

Gözlerimi her kapattığımda her şeyi yeniden yaşadım,

from the first moments that I was pushed out of the emergency room

acil servisten çıkarıldığım ilk anlardan

to her gut-wrenching cries.

onun yürek burkan çığlıklarına kadar.

Ultimately, it was the help of a talented psychologist,

Nihayetinde, yetenekli bir psikoloğun yardımı,

using exposure therapy,

maruz bırakma terapisi

and my use of neurofeedback

ve nöroterapi kullanımım

that enabled me to sleep through the night.

gece boyunca uyumamı sağladı.

For others who are suffering from traumatic memories,

Travmatik anılardan sıkıntı çeken diğer kişiler için

an innovative new approach using decoded neurofeedback,

deşifre edilmiş nöroterapi veya DecNef kullanan

or DecNef, may offer reprieve.

yenilikçi bir yaklaşım rahatlama sağlayabilir.

This groundbreaking approach uses machine-learning algorithms

Bu çığır açan yaklaşım,

travmatik anılarla ilişkili olanlar da dahil olmak üzere

to identify specific brain-activity patterns,

beyin aktivitesi modellerini tanımlamak için

including those associated with traumatic memories.

makine öğrenimi algoritmalarını kullanır.

Participants then play a game

Katılımcılar daha sonra

that enables them to retrain their brain activity

beyin aktivitelerini olumlu çağrışımlar üzerine

on positive associations instead.

yeniden eğitmelerini sağlayan bir oyun oynuyorlar.

If I had had DecNef available to me at the time,

O dönemde DecNef’e erişimim olsaydı,

I might have overcome my PTSD more quickly

her sesi, korkuyu ve kokuyu yeniden yaşamak zorunda kalmadan

without having to relive every sound, terror and smell in order to do so.

TSSB’nin üstesinden çok daha çabuk gelebilirdim.

I'm not the only one.

Bir tek ben değilim.

Sarah described herself as being at the end of her life,

Sarah, şiddetli ve inatçı depresyonu nedeniyle

no longer in a life worth living,

kendisini hayatının sonunda,

because of her severe and intractable depression.

artık yaşamaya değer bir hayatı olmayan biri olarak tanımlıyordu.

Then, using implanted brain sensors

Daha sonra, beyin için kalp pili gibi

that reset her brain activity like a pacemaker for the brain,

beyin aktivitesini sıfırlayan implant beyin sensörleri kullanılarak

Sarah reclaimed her will to live.

Sarah yaşama isteğini geri kazandı.

While implanted neurotechnology advances have been extraordinary,

İmplant nöroteknoloji alanındaki gelişmeler olağanüstü olsa da,

it's the everyday brain sensors

hayatımızın büyük bölümünü etkileyeceğine inandığım şey

that are embedded in our ordinary technology

sıradan teknolojimizin içine yerleştirilmiş

that I believe will impact the majority of our lives.

günlük beyin sensörleridir.

Like the one third of adults

Geleneksel nöbet önleyici ilaçların başarısız olduğu epilepsi ile yaşayan

and nearly one quarter of children who are living with epilepsy

yetişkinlerin üçte biri

for whom conventional anti-seizure medications fail.

ve çocukların yaklaşık dörtte biri gibi.

Now, researchers from Israel to Spain have developed brain sensors

Şimdi, İsrail’den İspanya’ya araştırmacılar,

örüntü tanıma ve tüketici elektroensefalografisinde

using the power of AI in pattern recognition

and consumer electroencephalography

yapay zekânın gücünü kullanarak beyin sensörleri geliştirdiler.

to enable the detection of epileptic seizures minutes

Bu beyin sensörleri, epileptik nöbetlerin gerçekleşmeden

dakikalar ila bir saat öncesine kadar tespit edilmesini sağlayarak

to up to an hour before they occur,

sending potentially life-saving alerts to a mobile device.

mobil bir cihaza potansiyel olarak hayat kurtarıcı uyarılar gönderir.

Regular use of brain sensors could even enable us

Beyin sensörlerinin düzenli kullanımı,

to detect the earliest stages

erken teşhisin hayat kurtarmak için önemli olduğu

of the most aggressive forms of brain tumors, like glioblastoma,

glioblastoma gibi beyin tümörlerinin en agresif formlarının

where early detection is crucial to saving lives.

en erken aşamalarını tespit etmemizi bile sağlayabilir.

The same could hold true for Parkinson's disease, to Alzheimer's,

Aynı şey Parkinson hastalığından Alzheimer’a,

traumatic brain injury, ADHD, and even depression.

travmatik beyin hasarından DEHB’e ve hatta depresyona kadar geçerli olabilir.

We may even change our brains for the better.

Hatta beynimizi daha iyiye doğru değiştirebiliriz.

The brain training game industry,

2021′de 6,5 milyar dolar gibi şaşırtıcı bir değere sahip olan

worth a staggering 6.5 billion dollars in 2021,

beyin jimnastiği oyunları endüstrisi

was for years met with controversy

etkinlikleriyle ilgili dayanaksız bilimsel iddialar nedeniyle

because of unsupported scientific claims about their efficacy.

yıllarca tartışmalara konu oldu.

But now some brain-training platforms like Cognizant have proven powerful

Ancak şimdi Cognizant gibi bazı beyin eğitimi platformları,

in improving brain processing speeds, memory, reasoning

zaman içinde tekrar tekrar oynandığında beyin işleme hızlarını, hafızayı,

and even executive functioning when played repeatedly over time.

muhakemeyi ve hatta yürütme işlevini geliştirmede güçlü olduklarını kanıtladı.

When paired with neurofeedback devices for learning reinforcement,

Öğrenme takviyesi için sinirsel geri bildirim cihazlarıyla eşleştirildiğinde

this could revolutionize how we learn and adapt to change.

bu, öğrenme ve değişime uyum sağlama şeklimizde devrim yaratabilir.

Other breakthroughs could be transformational

Diğer atılımlar insan deneyimi için

for the human experience.

dönüşümsel olabilir.

Today, most human brain studies

Günümüzde çoğu insan beyin çalışması,

are based on a very small number of participants

kontrollü bir laboratuvar ortamında

engaged in very specific tasks in a controlled laboratory environment.

çok belirli görevleri yerine getiren çok az sayıda katılımcıya dayanmaktadır.

With widespread use of brain sensors,

Beyin sensörlerinin yaygın kullanımı ile

the data we could have to learn about the human brain

insan beyni hakkında öğrenebileceğimiz veriler

would exponentially increase.

katlanarak artacaktır.

With sufficiently large datasets of long-term, real-world data

Günlük faaliyetlerde bulunan insanlardan elde edilen

uzun vadeli, gerçek dünya verilerinden oluşan yeterince büyük veri kümeleri ile,

from people engaged in everyday activity,

we just might address everything from neurological disease and suffering

nörolojik hastalık ve acılardan

insan deneyimi için dönüşümsel olasılıklar yaratmaya kadar

to creating transformational possibilities for the human experience.

her şeyi ele alabiliriz.

But all of this will only be possible

Ancak tüm bunlar, insanların beyin verilerini

if people can confidently share their brain data

kendilerine karşı kötüye kullanılacağı korkusu olmadan

without fear that it will be misused against them.

güvenle paylaşabilmeleri hâlinde mümkün olacaktır.

You see, the brain data that will be collected

Bu cihazlar tarafından toplanacak

and generated by these devices

ve üretilecek beyin verileri,

won't be collected in traditional laboratory environments

geleneksel laboratuvar ortamlarında ya da doktor ve bilim insanları

or in clinical research studies run by physicians and scientists.

tarafından yürütülen klinik araştırma çalışmalarında toplanmayacak.

Instead, it will be the sellers of these new devices,

Bunun yerine, bu yeni cihazların satıcıları,

the very companies who've been commodifying our personal data for years.

yıllardır kişisel verilerimizi metalaştıran şirketler olacak.

Which is why we can't go into this new era naive about the risks

İşte bu yüzden, riskler konusunda naif ya da beyin verilerimizin toplanması

or complacent about the challenges

ve paylaşılmasının yaratacağı zorluklar konusunda

that the collection and sharing our brain data will pose.

kayıtsız bir tavırla bu yeni döneme giremeyiz.

Scientific hurdles can and will be addressed in time,

Bilimsel engeller zamanla aşılabilir ve aşılacaktır

but the social hurdles will be the most challenging.

ancak sosyal engeller en zorlayıcı olanlar olacaktır.

Unlike the technologies of the past that track and hack the human brain,

Geçmişte insan beynini takip eden ve hackleyen teknolojilerin aksine,

brain sensors provide direct access to the part of ourselves

beyin sensörleri kendimizin

geri tuttuğumuz, sözlerimiz ve eylemlerimizle ifade etmediğimiz kısmına

that we hold back,

that we don't express through our words and our actions.

doğrudan erişim sağlıyor.

Brain data in many instances will be more sensitive

Beyin verileri birçok durumda geçmişteki kişisel verilerden

than the personal data of the past,

daha hassas olacaktır,

because it reflects our feelings, our mental states, our emotions,

çünkü duygularımızı, zihinsel durumlarımızı, hislerimizi,

tercihlerimizi, arzularımızı ve hatta düşüncelerimizi yansıtmaktadır.

our preferences, our desires, even our very thoughts.

I would never have wanted the data that was collected

Kişisel kaybımın yarattığı travma üzerinde çalışırken

as I worked through the trauma of my personal loss

toplanan verilerin

başkaları tarafından

to have been commodified,

metalaştırılmasını, paylaşılmasını ve analiz edilmesini asla istemezdim.

shared and analyzed by others.

These aren't just hypothetical risks.

Bunlar sadece varsayımsal riskler değil.

Take Entertek, a Hangzhou-based company,

Örneğin Hangzhou merkezli Entertek şirketi,

who has collected millions of instances of brain activity data

insanlar zihin kontrollü araba yarışı yaparken,

as people have engaged in mind-controlled car racing,

uyurken, çalışırken ve hatta cihazlarıyla nöro geribildirim kullanırken

sleeping, working,

even using neurofeedback with their devices.

milyonlarca beyin aktivitesi verisi topladı.

Bu verileri paylaşmak ve analiz etmek için

They've already entered into partnerships with other companies

to share and analyze that data.

diğer şirketlerle çoktan ortaklıklar kurdular.

Unless people have individual control over their brain data,

İnsanlar beyin verileri üzerinde bireysel kontrole sahip olmadıkça,

it will be used for microtargeting or worse,

bu veriler demans tedavisi yerine

mikro hedefleme ya da daha kötüsü için kullanılacaktır.

instead of treating dementia.

Like the employees worldwide

Dikkatlerini ve yorgunluklarını takip etmek için

who've already been subject to brain surveillance in the workplace

iş yerlerinde beyin gözetimine tabi tutulan

to track their attention and fatigue,

dünya genelindeki çalışanlar,

to governments, developing brain biometrics,

sınırlarda insanların kimliklerini doğrulamak için

to authenticate people at borders,

beyin biyometrisi geliştiren hükûmetler

to interrogate criminal suspects' brains

şüpheli suçluların beyinlerini sorgulamak

and even weapons that are being crafted

ve hatta insan beynini devre dışı bırakmak

to disable and disorient the human brain.

ve şaşırtmak için üretilen silahlar gibi.

Brain wearables will have not only read but write capabilities,

Giyilebilir beyin cihazlarının sadece okuma değil,

yazma kabiliyetine de sahip olması;

creating risks that our brains can be hacked, manipulated,

beyinlerimizin hacklenmesi, manipüle edilmesi

and even subject to targeted attacks.

ve hatta hedefli saldırılara maruz kalması riskini doğuracaktır.

We must act quickly to safeguard against the very real

En içteki benliğimize yönelik çok gerçek ve korkutucu risklere karşı

and terrifying risks to our innermost selves.

korunmak için hızlı hareket etmeliyiz.

Recognizing a human right to cognitive liberty

Bilişsel özgürlüğe yönelik bir insan hakkının tanınması

would offer those safeguards.

bu güvenceleri sağlayacaktır.

Cognitive liberty is a right from interference by others,

Bilişsel özgürlük, başkalarının müdahalesine karşı bir haktır;

but it is also a right to self-determination

ancak aynı zamanda insanın gelişmesini sağlamak için

over our brains and mental experiences to enable human flourishing.

beynimiz ve zihinsel deneyimlerimiz üzerinde özerklik hakkıdır.

To achieve this,

Bunu başarmak için,

we need to recognize three interrelated human rights

birbiriyle ilişkili üç insan hakkını tanımamız

and update our understanding of them

ve zihinsel mahremiyet hakkımızı güvence altına almak,

to secure to us a right to mental privacy,

otomatik tepkilerimize, duygularımıza ve düşüncelerimize

to safeguard us from interference with our automatic reactions,

müdahale edilmesine karşı bizi korumak için

our emotions and our thoughts.

bu haklara ilişkin anlayışımızı güncellememiz gerekmektedir.

Freedom of thought as an absolute human right

Düşünce özgürlüğü; bizi düşüncelerimize müdahale edilmesinden, manipülasyondan

to protect us from interception,

ve düşüncelerimizin cezalandırılmasından koruyacak mutlak bir insan hakkıdır.

manipulation and punishment of our thoughts.

And self-determination

Ve beynimiz ve zihinsel deneyimlerimiz üzerinde

to secure self-ownership over our brains and mental experiences,

kendi mülkiyetimizi güvence altına almak,

to access and change them if we want to do so.

eğer istersek bunlara erişmek ve değiştirmek için özerklik.

There are important efforts already underway

BM’den UNESCO’ya, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde

from the UN to UNESCO, in nations worldwide,

nöroteknolojilerle ilgili haklar ve düzenlemeler konusunda

over rights and regulations around neurotechnologies.

hâlihazırda devam eden önemli çabalar var.

But those rights need to be better aligned

Ancak bu hakların daha geniş bir dijital haklar dizisi ile

with a broader set of digital rights.

daha iyi uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir.

Cognitive liberty is an update to liberty in the digital age

Bilişsel özgürlük, dijital çağda özgürlüğün

dijital teknolojiler genelinde insanın gelişmesine yönelik

as an umbrella concept of human flourishing

across digital technologies.

bir şemsiye kavram olarak güncellenmesidir.

Because the right way forward isn't through metaverse rights

Çünkü ilerlemenin doğru yolu metaverse hakları,

or AI rights

yapay zekâ hakları

or neurotech rights and the like.

ya da nöroteknoloji hakları ve benzerleri değildir.

It's to recognize that these technologies don't exist in silos,

Bu teknolojilerin silolarda değil, beyinlerimizi ve zihinsel deneyimlerimizi

but in combination, affecting our brains and mental experiences.

etkileyecek şekilde bir arada var olduğunu kabul etmektir.

We are literally at a moment before.

Kelimenin tam anlamıyla bir an öncesindeyiz.

And I mean a moment.

Ve bir andan bahsediyorum.

Consumer brain wearables have already arrived,

Tüketiciye yönelik giyilebilir beyin cihazları çoktan çıktı

and the commodification of our brains has already begun.

ve beyinlerimizin metalaştırılması çoktan başladı.

It's now just a question of scale.

Bu artık sadece bir ölçek meselesi.

We haven't yet passed the inflection point

Beynimizin büyük bir kısmının başkaları tarafından doğrudan erişilebildiği ve

where most of our brains can be directly accessed and changed by others.

değiştirilebildiği dönüm noktasını henüz geçmedik.

But it is about to happen,

Ancak bu gerçekleşmek üzere

giving us a final moment to make a change

ve bir değişiklik yapmak için bize son bir an veriyor

so that we don't look back in a few years' time

ki birkaç yıl sonra geriye dönüp baktığımızda

and lament the world we've left behind.

geride bıraktığımız dünya için hayıflanmayalım.

We can and should be hopeful and deliberate

Beyinlerimiz ve zihinsel deneyimlerimiz üzerinde

about the choices we make now

özerklik hakkımızı güvence altına almak için

to secure a right to self-determination over our brains and mental experiences.

şimdi yapacağımız seçimler konusunda umutlu ve bilinçli olabiliriz ve olmalıyız

The possibilities, if we do so,

Eğer böyle yaparsak,

are limited only by our imagination.

olasılıklar sadece hayal gücümüzle sınırlıdır.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)