Your Right to Mental Privacy in the Age of Brain-Sensing Tech | Nita Farahany | TED

Translator: Gia Bảo Nguyễn Reviewer: Ai Van Tran

Today, we know and track virtually nothing that’s happening in our own brains.

Ngày nay, như ta đã biết công nghệ đọc não vẫn còn là cái gì đó khá xa lạ.

But in a future that is coming much faster than you realize,

Nhưng trong tương lai sắp tới, nó sẽ phát triển nhanh hơn bạn nghĩ đấy,

all of that is about to change.

mọi thứ sẽ thay đổi hoàn toàn

We're now familiar with sensors in our smart watches to our rings,

Hiện nay, chúng ta đều đã quen thuộc với những chiếc đồng hồ cảm biến thông minh

that track everything from our heartbeats to our footsteps, breaths,

Nó ghi lại mọi thứ từ nhịp tim đến bước chân, hơi thở,

body temperature, even our sleep.

nhiệt độ cơ thể, và cả giấc ngủ của chúng ta

Now, consumer neurotech devices are being sold worldwide

Giờ đây, những thiết bị cảm biến ấy đang được bày bán trên toàn cầu

to enable us to track our own brain activity.

điều đó cho chúng ta khả năng ghi lại những hoạt động của não bộ

As companies from Meta to Microsoft,

Những công ty như Meta, Microsoft,

Snap and even Apple

Snap và thậm chí cả Apple

begin to embed brain sensors in our everyday devices

bắt đầu gài những cảm biến não vào trong những thiết bị hàng ngày

like our earbuds, headphones, headbands, watches and even wearable tattoos,

như tai nghe, khăn đeo đầu, đồng hồ hay những hình xăm thông minh

we're reaching an inflection point in brain transparency.

Chúng ta đang chạm đến cột mốc quan trọng trong hành trình khai phá não bộ.

Và tôi chỉ vừa điểm mặt những tập đoàn nổi tiếng thôi đấy

And those are just some of the company names we're familiar with.

Ngoài ra, vẫn còn nhiều tập đoàn như thế nữa.

There are so many more.

Consumer neurotech devices are moving from niche products

Những thiết bị công nghệ thần kinh đang chuyển từ sản xuất quy mô nhỏ,

with limited applications

với sự giới hạn về ứng dụng

to becoming the way in which we'll learn about our own brain activity,

sang 1 thứ có thể giúp ta khám phá được cả hoạt động não của chính mình,

our controller for virtual reality and augmented reality.

một thứ giúp ta điểu khiển được thực tế ảo và thực tế tăng cường.

And one of the primary ways we'll interact

Và là một trong các phương thức chính để tương tác

with all of the rest of our technology.

với phần còn lại của công nghệ

Even conservative estimates of the neurotech industry

Kể cả trong những ước tính tối thiểu của các công ty công nghệ thần kinh

put it at more than 38 billion dollars by 2032.

đều nói rằng họ sẽ vượt qua 38 tỷ dollar doanh thu trước năm 2032

This new category of technology presents unprecedented possibility,

Khía cạnh mới này của công nghệ đưa đến những tiềm năng chưa từng có

both good and bad.

cả tốt và xấu.

Consider how our physical health and well-being are increasing

Song hành với sức khỏe và sự hạnh phúc ngày càng tăng của con người,

while neurological disease and suffering continue to rise.

đó là sự gia tăng của những căn bệnh và tổn thương tinh thần.

55 million people around the world are struggling with dementia,

55 triệu người trên thế giới phải vật lộn với chứng rối loạn thần kinh

with more than 60 to 70 percent of them suffering from Alzheimer's disease.

và 60 - 70% trong số họ mắc phải Alzheimer

Nearly a billion people struggle with mental health

Gần nửa tỷ người phải vật lộn với bệnh tâm lý

and drug use disorders.

và rối loạn sử dụng thuốc.

Depression affects more than 300 million.

Trầm cảm ảnh hưởng đến cuộc sống của hơn 300 triệu người

Consumer neurotech devices could finally enable us

Những thiết bị công nghệ thần kinh giờ đã cho phép ta

to treat our brain health and wellness

chữa lành và điều dưỡng não bộ

as seriously as we treat the rest of our physical well-being.

tương tự như cái cách chúng ta điều trị các bệnh về mặt thể chất

But making our brains transparent to others

Nhưng, việc để những thông tin trong não bị lộ ra cho người khác

also introduces extraordinary risks.

cũng tạo nên một số các nguy cơ tiềm tàng.

Which is why, before it's too late to do so,

Đấy là lý do tại sao, trước khi quá muộn,

we must change the basic terms of service for neurotechnology

Chúng ta phải thay đổi những chính sách cơ bản của dịch vụ về công nghệ thần kinh

in favour of individual rights.

dựa trên quyền cá nhân.

I say this not just as a law professor who believes in the power of law,

Tôi nói vậy không phải chỉ với tư cách là 1 giáo sư luật luôn tin vào luật pháp,

nor just a philosopher trying to flesh out norms,

hay là một nhà triết học đang cố để định nghĩa các chuẩn mực,

but as a mother who's been personally and profoundly impacted

mà với tư cách là một bà mẹ đã chịu những ảnh hưởng sâu sắc

by the use of neurotechnology in my own life.

bởi ứng dụng của công nghệ thần kinh.

On Mother's Day in 2017,

Vào ngày của mẹ năm 2017,

as my daughter Calista lay cradled in my arms,

con gái của tôi, Calista, nằm trong vòng tay của tôi

she took one last beautiful breath.

cô bé đã trút hơi thở cuối cùng

After a prolonged hospitalization,

Sau một thời gian dài nhập viện,

complications following infections claimed her life.

những biến chứng của nhiễm trùng đã tước đi cuộc sống của con bé.

The harrowing trauma that she endured and we witnessed stretched into weeks.

Chúng tôi đã chứng kiến sự tổn thương về tâm lý của con bé kéo dài hàng tuần liền.

And I was left with lasting trauma

Đã để lại trong tôi nỗi đau vô bờ

that progressed into post-traumatic stress disorder.

nó sau đó đã phát triển thành rối loạn căng thẳng sau sang chấn

Sleep escaped me for years.

Tôi không thể ngủ ngon suốt vài năm.

As each time I closed my eyes, I relived everything,

Vì mỗi lần tôi nhắm mắt lại, tôi lại nhớ như in mọi chuyện

from the first moments that I was pushed out of the emergency room

từ khoảnh khắc đầu tiên tôi bị đẩy ra khỏi phòng cấp cứu

to her gut-wrenching cries.

đến tiếng khóc đau thương của con bé

Ultimately, it was the help of a talented psychologist,

Cuối cùng, nhờ có sự giúp đỡ của một nhà tâm lý học tài ba

using exposure therapy,

sử dụng liệu pháp tiếp xúc

and my use of neurofeedback

và ứng dụng phản hồi thần kinh

that enabled me to sleep through the night.

mới giúp tôi có lại được giấc ngủ như xưa.

For others who are suffering from traumatic memories,

Cho những ai đang phải dày vò với những ký ức bi thương,.

an innovative new approach using decoded neurofeedback,

một phương pháp tân tiến sử dụng phản hồi thần kinh được giải mã

or DecNef, may offer reprieve.

hay DecNef, có thể giúp bạn tạm gác lại những ký ức đó

This groundbreaking approach uses machine-learning algorithms

Phương pháp đột phá này sử dụng những thuật toán

to identify specific brain-activity patterns,

để xác định những vùng hoạt động cụ thể trong não bộ

including those associated with traumatic memories.

bao gồm cả những vùng kết nối với những ký ức đau buồn.

Participants then play a game

Những người tham gia sẽ chơi một trò chơi

that enables them to retrain their brain activity

giúp họ tái tạo lại hoạt động của não bộ.

on positive associations instead.

theo một cách tích cực hơn.

If I had had DecNef available to me at the time,

Nếu DecNef khả dụng tại thời điểm tôi đang phải vật lộn với nỗi đau đó

I might have overcome my PTSD more quickly

tôi đã có thể vượt qua rối loạn căng thẳng sau sang chấn nhanh hơn

without having to relive every sound, terror and smell in order to do so.

mà không cần phải nhớ lại những âm thanh, nỗi đau và mùi vị đầy ám ảnh đó.

I'm not the only one.

Tôi không phải là người duy nhất

Sarah described herself as being at the end of her life,

Sarah miêu tả cô ấy đang ở những thời khắc cuối đời,

no longer in a life worth living,

cuộc sống đã không dịu dàng với cô,

because of her severe and intractable depression.

vì cô ấy mắc phải chứng trầm cảm nặng rất khó chữa

Then, using implanted brain sensors

Nhưng, sau khi cấy ghép cảm biến vào não

that reset her brain activity like a pacemaker for the brain,

sự tái cơ cấu hoạt động não đã đóng vai trò như 1 người hòa giải,

Sarah reclaimed her will to live.

Giúp Sarah lấy lại ý chí sống.

While implanted neurotechnology advances have been extraordinary,

Khi việc cấy ghép công nghệ thần kinh trở nên dị thường,

it's the everyday brain sensors

nó sẽ là cảm biến não thân thuộc

that are embedded in our ordinary technology

được hòa vào thứ công nghệ đặc biệt của chúng ta

that I believe will impact the majority of our lives.

cái mà tôi tin rằng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của chúng ta

Like the one third of adults

Một phần ba người lớn

and nearly one quarter of children who are living with epilepsy

và gần một phần tư trẻ em đang sống với bệnh động kinh

for whom conventional anti-seizure medications fail.

những người đã thất bại trong việc sử dụng thuốc động kinh.

Hiện nay, các nhà nghiên cứu từ Israel, Tây Ban Nha

Now, researchers from Israel to Spain have developed brain sensors

đã phát triển những thiết bị cảm biến não

using the power of AI in pattern recognition

sử dụng tính năng của AI trong việc xác định mẫu

and consumer electroencephalography

và điện não đồ của người dùng

to enable the detection of epileptic seizures minutes

hòng xác định những phút bùng phát chứng động kinh

to up to an hour before they occur,

vài tiếng trước khi nó xảy ra,

sending potentially life-saving alerts to a mobile device.

rồi gửi đi những tín hiệu cứu sống đến thiết bị di động.

Regular use of brain sensors could even enable us

Việc ứng dụng cảm biến não có thể giúp chúng ta

to detect the earliest stages

xác định những giai đoạn sớm nhất

of the most aggressive forms of brain tumors, like glioblastoma,

của những triệu chứng nguy hiểm như u não, u nguyên bào thần kinh đệm,

where early detection is crucial to saving lives.

và việc phát hiện sớm đó có thể cứu mạng của bất kì ai.

The same could hold true for Parkinson's disease, to Alzheimer's,

Điều này đúng với các bệnh như Parkinson, Alzheimer,

traumatic brain injury, ADHD, and even depression.

chấn thương sọ não, ADHD, và cả trầm cảm.

We may even change our brains for the better.

Chúng ta thậm chí có thể khiến não bộ thay đổi tích cực hơn.

The brain training game industry,

Nghành công nghiệp game trí óc,

worth a staggering 6.5 billion dollars in 2021,

đã đạt đến con số 6.5 tỉ đô vào năm 2021,

was for years met with controversy

đã dính vào những tranh cãi trong nhiều năm

because of unsupported scientific claims about their efficacy.

bởi những nhà khoa học không ủng hộ tính hiệu quả của chúng.

But now some brain-training platforms like Cognizant have proven powerful

Nhưng giờ các nền tảng luyện trí óc như Cognizant đã chứng minh tầm ảnh hưởng

in improving brain processing speeds, memory, reasoning

trong việc cải thiện tốc độ xử lí não, trí nhớ, nguyên nhân

and even executive functioning when played repeatedly over time.

và thậm chí kích thích hoạt động khi chơi lặp lại liên tục.

When paired with neurofeedback devices for learning reinforcement,

Khi kết nối với các thiết bị phản hồi thần kinh cho việc học bền vững,

this could revolutionize how we learn and adapt to change.

đó sẽ là cuộc cách mạng trong việc ta học hỏi và thích nghi với sự thay đổi.

Other breakthroughs could be transformational

Bước đột phá còn lại có thể là sự chuyển hóa

for the human experience.

trong trải nghiệm của con người.

Ngày nay, đa phần các nghiên cứu về não bộ

Today, most human brain studies

are based on a very small number of participants

đều dựa trên một lượng rất nhỏ những người tham gia

engaged in very specific tasks in a controlled laboratory environment.

vào những nhiệm vụ đặc biệt hòng phục vụ cho mục đích thử nghiệm.

With widespread use of brain sensors,

Với việc ứng dụng rộng rãi cảm biến não,

the data we could have to learn about the human brain

dữ liệu mà ta có để học về não bộ con người

would exponentially increase.

sẽ tăng theo cấp số nhân.

With sufficiently large datasets of long-term, real-world data

với nguồn dữ liệu đầy đủ trong dài hạn, thế giới thực

from people engaged in everyday activity,

có được từ hoạt động hằng ngày có liên quan của con người

we just might address everything from neurological disease and suffering

chúng ta có thể định vị mọi thứ liên quan tới các bệnh và tổn thương thần kinh

to creating transformational possibilities for the human experience.

nhằm tạo ra khả năng chuyển hóa trong trải nghiệm của con người.

But all of this will only be possible

Nhưng tất cả điều này chỉ có thể khả thi

if people can confidently share their brain data

nếu ai cũng đủ tự tin để chia sẻ dữ liệu não của mình

without fear that it will be misused against them.

mà không hề sợ việc chúng bị lạm dụng.

You see, the brain data that will be collected

Bạn thấy đó, dữ liệu não được thu thập

và tổng hợp bởi những thiết bị trên

and generated by these devices

won't be collected in traditional laboratory environments

hoàn toàn không giống việc chia sẻ dữ liệu trong phòng thí nghiệm

or in clinical research studies run by physicians and scientists.

hay bất kì nghiên cứu lâm sàng nào của các chuyên gia và nhà bác học.

Instead, it will be the sellers of these new devices,

Thay vào đó, đó chính là người bán những thiết bị này cho bạn,

the very companies who've been commodifying our personal data for years.

những công ty đã thu thập dữ liệu cá nhân của ta trong nhiều năm nhằm thương mại hóa

Which is why we can't go into this new era naive about the risks

Điều đó cũng có nghĩa là ta không thể cứ

lao vào cái kỉ nguyên này mà không để ý tới rủi ro

or complacent about the challenges

hay tỏ ra chủ quan về điều này

that the collection and sharing our brain data will pose.

rằng các dữ liệu não đươc thu thập và chia sẻ của ta bị lộ ra.

Scientific hurdles can and will be addressed in time,

Rào cản từ khoa học thì có thể được định vị kịp thời,

but the social hurdles will be the most challenging.

nhưng rào cản từ xã hội mới là điều thách thức nhất.

Unlike the technologies of the past that track and hack the human brain,

Không giống các công nghệ trước đây để theo dõi và hack vào não người,

brain sensors provide direct access to the part of ourselves

cảm biến não cung cấp truy cập trực tiếp đến bộ phận của chúng ta

that we hold back,

nơi mà ta khựng lại,

that we don't express through our words and our actions.

nơi mà ta không thổ lộ qua chữ cái hay hành động.

Brain data in many instances will be more sensitive

Dữ liệu não trong nhiều khía cạnh sẽ trở nên nhạy cảm hơn

than the personal data of the past,

những dữ liệu cá nhân trước đây,

because it reflects our feelings, our mental states, our emotions,

bỏi nó phản ánh cảm xúc, tình trạng thần kinh, tinh thần của chúng ta

our preferences, our desires, even our very thoughts.

những luận cứ, tham vọng và thậm chí là những tâm tư của ta.

I would never have wanted the data that was collected

Tôi không hề muốn những dữ liệu đó bị thu thập

as I worked through the trauma of my personal loss

bỏi tôi đã đi qua những bi kịch do mất mát cá nhân

to have been commodified,

để rồi chúng bị thương mại hóa,

shared and analyzed by others.

chia sẻ và phân tích bởi người khác ư.

These aren't just hypothetical risks.

Đó không phải là những nguy cơ giả định đâu.

Take Entertek, a Hangzhou-based company,

Lấy Entertek, một công ty ở Hàng Châu làm ví dụ

who has collected millions of instances of brain activity data

Công ty này đã thu thập hàng tỉ những dữ liệu hoạt động não

as people have engaged in mind-controlled car racing,

của con người khi họ tham gia đua xe bằng ý nghĩ,

sleeping, working,

đi ngủ, đi làm,

even using neurofeedback with their devices.

hay thậm chí là dùng tính năng phản hồi não trong thiết bị của họ.

They've already entered into partnerships with other companies

Họ đã bắt đầu hợp tác với những công ty khác

to share and analyze that data.

nhằm chia sẻ và phân tích các dữ liệu đó.

Unless people have individual control over their brain data,

Chừng nào con người chưa thể kiểm soát được hành vi cá nhân trong dữ liệu não,

it will be used for microtargeting or worse,

nó sẽ còn bị sử dụng cho những mục tiêu vi mô và tệ hơn,

instead of treating dementia.

thay vì để điều trị chứng mất trí.

Like the employees worldwide

Như là những người lao động trên toàn cầu

who've already been subject to brain surveillance in the workplace

những người vốn đã phải chịu sự giám sát về mặt tư duy tại nơi làm việc

to track their attention and fatigue,

hòng quan sát sự tập trung và mệt mỏi,

to governments, developing brain biometrics,

với chính phủ, đó là phát triển sinh trác học não bộ,

to authenticate people at borders,

nhằm xác định công dân tại biên giới,

to interrogate criminal suspects' brains

chất vấn nội tâm nghi phạm

and even weapons that are being crafted

và thậm chí là tạo ra những thứ vũ khí

to disable and disorient the human brain.

hòng vô hiệu hóa và đánh lừa não bộ.

Brain wearables will have not only read but write capabilities,

Những thiết bị sóng não sẽ không chỉ biết đọc mà còn có thể viết.

creating risks that our brains can be hacked, manipulated,

gây ra những rủi ro về việc não của ta có thể bị hack, bị thao túng,

and even subject to targeted attacks.

hay thậm chí là bị điều khiển để tấn công.

We must act quickly to safeguard against the very real

Chúng ta phải hành động nhanh chóng để an toàn hóa viễn cảnh này

and terrifying risks to our innermost selves.

cũng như những rủi ro kinh hoàng mà nó gây ra cho nội tâm con người.

Recognizing a human right to cognitive liberty

Nhận ra rằng quyền riêng tư trong tự do nhận thức

would offer those safeguards.

sẽ có thể tạo ra những lá chắn an toàn như thế.

Cognitive liberty is a right from interference by others,

Tự do nhận thức là quyền không bị cản trở bởi bất cứ ai,

but it is also a right to self-determination

nó cũng là quyền được tự quyết

over our brains and mental experiences to enable human flourishing.

của não bộ và những trải nghiệm tinh thần nhằm khiến con người tỉnh thức.

To achieve this,

Để đạt được điều này,

we need to recognize three interrelated human rights

ta cần nhận biết 3 quyền con người có liên quan

and update our understanding of them

và nâng cấp những hiểu biết của ta về chúng

to secure to us a right to mental privacy,

hòng bảo đảm quyền lợi của ta về sự riêng tư nội tâm

to safeguard us from interference with our automatic reactions,

qua đó chắc rằng không ai có thể can thiệp vào việc ta bày tỏ quan điểm,

our emotions and our thoughts.

hay bộc lộ cảm xúc và những suy nghĩ của riêng mình.

Freedom of thought as an absolute human right

Tự do suy nghĩ chắn chắn là một thứ quyền con người

to protect us from interception,

nhằm bảo vệ ta khỏi sự cản trở,

manipulation and punishment of our thoughts.

thao túng và trừng phạt trong chính suy nghĩ của mình.

And self-determination

Và sự tự quyết được phát huy

to secure self-ownership over our brains and mental experiences,

để đảm ta được làm chủ não bộ cũng như trải nghiệm nội tâm của riêng mình,

to access and change them if we want to do so.

để truy cập và thay đổi chúng nếu ta thực sự muốn.

There are important efforts already underway

Hiện đang có những nỗ lực để thực thi việc này

from the UN to UNESCO, in nations worldwide,

từ UN cho đến UNESCO, các quốc gia trên toàn cầu,

over rights and regulations around neurotechnologies.

về quyền và chế tài xoay quanh những công nghệ thần kinh

But those rights need to be better aligned

Nhưng những điều luật này nên đi kèm

with a broader set of digital rights.

với một bộ luật về quyền kĩ thuật số.

Cognitive liberty is an update to liberty in the digital age

Tự do nhận thức chính là bản nâng cấp của quyền tự do trong thời đại kĩ thuật số

đóng vai trò như 1 khái niệm phủ cho sự tỉnh thức của nhân loại

as an umbrella concept of human flourishing

across digital technologies.

trong thời đại công nghệ số.

Because the right way forward isn't through metaverse rights

Bởi quyền này không chỉ đơn thuần được phát triển bởi luật metaverse

or AI rights

hay luật AI

or neurotech rights and the like.

hay luật công nghệ thần kinh và tương tự.

It's to recognize that these technologies don't exist in silos,

Ta phải nhận ra rằng những thứ công nghệ đó không âm thầm tồn tại,

but in combination, affecting our brains and mental experiences.

mà đó là sự kết hợp, sự ảnh hưởng lên não và những trải nghiệm nội tâm.

We are literally at a moment before.

Chúng ta đã đi sau thời khắc đó đúng nghĩa đen.

And I mean a moment.

Ý tôi là chỉ 1 khắc thôi.

Consumer brain wearables have already arrived,

Thiết bị đeo sóng não đã được tạo ra rồi,

and the commodification of our brains has already begun.

và cái ngày mà suy nghĩ của ta trở thành 1 thứ hàng hóa đang dần bắt đầu.

It's now just a question of scale.

Giờ vấn đề chỉ là làm sao để mở rộng quy mô của nó lên mà thôi.

We haven't yet passed the inflection point

Chúng ta vẫn chưa đi đến điểm ngoặc đâu

where most of our brains can be directly accessed and changed by others.

đó là nơi mà đa phần não của ta có thể bị truy cập và cơ cấu bởi người khác.

But it is about to happen,

Nhưng nó cũng sắp tới rồi,

giving us a final moment to make a change

cho ta 1 thời khắc cuối cùng để thay đổi

so that we don't look back in a few years' time

để rồi không phải hối hận sau vài năm nữa

and lament the world we've left behind.

và than vãn về 1 thế giới mà ta đã từng bỏ lại phía sau.

We can and should be hopeful and deliberate

Chúng ta có thể cứ thế hy vọng và thong thả đi

about the choices we make now

về cái lựa chọn mà ta đưa ra bây giờ

to secure a right to self-determination over our brains and mental experiences.

để đảm bảo quyền tự quyết của não bộ cũng như những trải nghiệm nội tâm.

The possibilities, if we do so,

Điều khả thi, nếu ta làm vậy

are limited only by our imagination.

chỉ có thể bị giới hạn bởi trí tưởng tượng mà thôi

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)