How to Stop the Next Pandemic? Stop Deforestation | Neil Vora | TED

Çeviri: Sevgin Gungor Gözden geçirme: Başak Gökdaş

I have a tendency to overshare when I first meet people.

İnsanlarla ilk tanıştığımda fazla paylaşma eğilimim var.

So in keeping with that habit,

Bu alışkanlığa uygun olarak,

I wanted to share that I'm a medical oddity.

tıbbi bir tuhaflık olduğumu paylaşmak istedim.

I'm a doctor who specializes in saving forests.

Ben ormanları kurtarma konusunda uzmanlaşmış bir doktorum.

My journey has been unusual.

Yolculuğum olağandışıydı.

And through it, I've learned how vital tropical forests are for our health.

Sayesinde tropikal ormanların sağlığımız için ne kadar hayati olduğunu öğrendim.

As soon as I finished my internal medicine training,

Dahiliye eğitimimi bitirir bitirmez,

I traded in my scrubs for a hazmat suit.

doktor önlüğümü bir tehlikeli madde giysisiyle takas ettim.

I joined the Epidemic Intelligence Service

Hastalık Kontrol ve Önleme

at the Centers for Disease Control and Prevention,

Merkezlerinde Salgın İstihbarat Servisi'ne

and for nine years,

katıldım ve dokuz yıl boyunca

I was a disease detective.

hastalık dedektifiydim.

I chased outbreaks around the world.

Dünyanın dört bir yanındaki salgınları kovaladım.

I trekked through the jungle to research a bat hunting festival.

Bir yarasa avı festivalini araştırmak için ormanda yürüyüş yaptım.

I even vaccinated raccoons from an airplane.

Hatta rakunları bile uçaktan aşıladım.

On most days, it was my dream job.

Çoğu gün, hayalimdeki işti.

But there were others when what I saw was a nightmare.

Ama gördüğüm şeyin bir kabus olduğu günler de vardı.

Like when I went to West and Central Africa

Şimdiye kadar ki en büyük iki Ebola salgınıyla savaşmaya

to help fight the two biggest Ebola epidemics ever.

yardım etmek için Batı ve Orta Afrika'ya gittiğim zaman gibi.

I came back from both of those deployments

Bu iki konuşlandırmadan da aynı duyguyla döndüm.

with the same feeling.

That our reactive approach to public health is inherently flawed.

Halk sağlığına reaktif yaklaşımımızın doğası gereği kusurlu olduğu duygusuyla.

We focus on preparing for outbreaks

Hızlı yanıt verebilmek için salgınlara hazırlanmaya odaklanıyoruz,

so that we can respond quickly,

but it's rarely that easy.

ancak bu nadiren bu kadar kolay.

Maybe a virus, like the one that causes COVID,

Belki bir virüs, Korona'ya neden olan virüs gibi,

spreads between people before they know they're sick.

hasta olduklarını anlayana kadar insanlar arasında yayılır.

Maybe people choose to not take a safe and effective vaccine.

Belki insanlar güvenli ve etkili bir aşı olmamayı seçerler.

And before we know it,

Ve biz farkına varmadan,

the outbreak grows into an epidemic or even pandemic.

hastalık bir salgına, hatta pandemiye dönüşür.

In other words, we act as if outbreaks are inevitable.

Başka bir deyişle, salgınlar kaçınılmazmış gibi davranıyoruz.

If you ask me, this is medical negligence.

Bana sorarsanız, bu tıbbi ihmal.

Preparing and responding are critical, no doubt,

Hazırlanmak ve yanıt vermek, şüphesiz ki çok önemli,

but alone, they're not enough.

ama tek başına yeterli değil.

This begs the question:

Bu, şu soruyu gündeme getiriyor:

What if we could also prevent outbreaks before they even begin?

Ya salgınları daha başlamadan önleyebilseydik?

Well, there's good news.

İyi bir haberim var.

We can.

Yapabiliriz.

And how we do so may surprise you.

Ve bunu nasıl yaptığımız sizi şaşırtabilir.

Some researchers believe the West African Ebola epidemic

Bazı araştırmacılar, Batı Afrika Ebola salgınının

began with an axe.

bir baltayla başladığına inanıyorlar.

Communities in rural Guinea, for their survival,

Gine kırsalındaki toplulukların hayatta kalmak için

had no choice but to clear forests for farms.

ormanları çiftlik haline getirmekten başka seçenekleri yoktu.

Then, in 2013,

Daha sonra, 2013 yılında,

an 18-month-old boy died of Ebola.

18 aylık bir çocuk Ebola'dan öldü.

He is believed to have caught the virus from bats

Virüsü, oyun oynadığı yerdeki içi boş bir ağaçta

that lived in a hollow tree where he played.

yaşayan yarasalardan kaptığına inanılıyor.

Put another way,

Başka bir deyişle,

the virus likely spilled over from bats into this boy,

virüs muhtemelen yarasalardan bu çocuğa geçti

making him patient zero.

ve onu ilk vaka yaptı.

From there, Ebola spread,

Buradan Ebola yayıldı ve Batı Afrika'da

killing more than 11,000 people in West Africa.

11.000'den fazla insanı öldürdü.

Ebola's animal origins, however, aren't unique.

Ancak Ebola'nın hayvan kökenleri benzersiz değildir.

All five viral pandemics from 1918 through 2009

1918'den 2009'a kadar ki beş viral pandeminin tümü hayvanlara kadar

can be traced to animals,

izlenebilir

and the same is likely true for COVID.

ve aynısı muhtemelen Korona için de geçerlidir.

Perhaps most concerningly,

Belki de en endişe verici olanı,

the estimated number of undiscovered viruses circulating in animals

hayvanlarda dolaşan ve yayılma potansiyeli taşıyan keşfedilmemiş virüslerin

that could potentially spill over is over 600,000.

tahmini sayısı 600.000'in üzerindedir.

Spillover is also becoming more common

Yayılma, biz insanların yaptıklarından dolayı da

because of what we humans are doing:

daha yaygın hale geliyor:

wildlife trade,

vahşi yaşam ticareti,

industrial-scale animal farms

endüstriyel ölçekli hayvan çiftlikleri

and, my focus today,

ve bugünkü odak noktam,

clearing of tropical forests.

tropikal ormanların yok edilmesi.

Changes in the way land is used,

Arazi kullanım yöntemlerinde değişiklikler,

particularly deforestation,

özellikle ormansızlaşma,

may be the single biggest driver of new animal-borne diseases.

yeni hayvan kaynaklı hastalıkların en büyük itici gücü olabilir.

There are three key ways that deforestation leads to disease.

Ormansızlaşmanın hastalığa yol açmasının üç temel yolu vardır.

First, the animals that survived deforestation,

Birincisi, ormansızlaşmadan kurtulan hayvanlar,

such as some types of bats,

bazı yarasa türleri gibi,

tend to be ones that can live alongside people.

genellikle insanlarla birlikte yaşayabilen hayvanlardır.

For whatever the reason,

Sebep ne olursa olsun,

these animals often carry germs that can infect us.

bu hayvanlar genellikle bizi hasta edebilecek mikroplar taşırlar.

Second, when people move into deforested areas,

İkincisi, insanlar ormansızlaştırılmış alanlara taşındıklarında,

they come into closer contact with wildlife,

vahşi yaşamla daha yakın temas kurarlar,

creating opportunities to pass germs back and forth.

bu da mikropların birinden diğerine geçmesi için fırsatlar yaratır.

Finally, animals are more likely to spread disease

Son olarak, hayvanlar evlerini kaybetmekten dolayı

stres yaşadıklarında hastalık yayma olasılıkları daha yüksektir.

when they're stressed from losing their homes.

To make matters worse,

Daha da kötüsü,

the threat of infectious disease is only growing as our planet warms.

bulaşıcı hastalık tehdidi gezegenimiz ısındıkça artıyor.

Over half of known infectious diseases in humans

İnsanlarda bilinen bulaşıcı hastalıkların yarısından fazlası

have been aggravated by climate change at some point.

bir noktada iklim değişikliği nedeniyle ağırlaştı.

The World Health Organization even considers climate change

Dünya Sağlık Örgütü bile iklim değişikliğini bugün

the greatest threat to human health we face today.

insan sağlığına karşı en büyük tehdit olarak görüyor.

Now, I know what some of you are thinking.

Bazılarınızın ne düşündüğünü biliyorum.

Would anybody really miss these guys?

Bu tipleri gerçekten kimse özler mi?

If we killed the bats, wouldn't that solve our problem?

Yarasaları öldürseydik, bu sorunumuzu çözmez miydi?

Of course not.

Tabii ki hayır.

And I'm not just saying that

Ve bunu söylememin tek sebebi

because bats are my second favorite group of animals after snakes.

yarasaların yılanlardan sonra en sevdiğim ikinci hayvan olması değil.

(Laughter)

(Kahkahalar)

If anything, we'd just get exposed to more viruses when killing them.

Bilakis, onları öldürürsek daha fazla virüse maruz kalırız.

We also depend upon bats for pollination and insect control.

Ayrıca tozlaşma ve böcek kontrolü için yarasalara güveniyoruz.

But there is something we can do right now that would have an immediate impact

Ancak şu anda yapabileceğimiz, sağlık ve iklim üzerinde anında etkisi

on health and climate.

olacak bir şey var.

What's more, it'll cost way less than fighting the next pandemic.

Dahası, bir sonraki pandemiyle savaşmaktan çok daha ucuza mal olacak.

So what is this solution?

Peki bu çözüm nedir?

Protecting tropical forests.

Tropikal ormanları korumak.

People don't clear-cut forests because it's fun work.

İnsanlar ormanları eğlenceli olduğu için yok etmiyor.

Corporations may do it to make money in global markets.

Şirketler bunu küresel pazarlarda para kazanmak için yapıyor olabilir.

Rainforest communities,

Birçoğu çok fakir olan

many of which are very poor, may do it too, just to survive.

yağmur ormanı toplulukları da hayatta kalmak için bunu yapabilir.

Understanding these dynamics gives us a road map to reverse it.

Bu dinamikleri anlamak bize, tersine çevirmek için bir yol haritası verir.

In the early 2000s, for example,

Örneğin, 2000'li yılların başında

Brazilian government officials monitored forest loss with satellites

Brezilya hükümeti yetkilileri orman kaybını uydularla izledi

and cracked down on illegal deforestation.

ve yasadışı ormansızlaşmayı bastırdı.

They returned territory to Indigenous peoples

Amazon'u binlerce yıldır başarıyla yöneten

who have successfully managed the Amazon for thousands of years.

yerli halklara toprakları geri verdiler.

Under public pressure,

Kamu baskısı altında,

businesses stopped selling beef and soy

işletmeler yakın zamanda ormansızlaştırılan alanlardan

from recently deforested lands.

sığır eti ve soya satmayı bıraktı.

These efforts paid off.

Bu çabalar karşılığını verdi.

From 2004 to 2012,

2004'ten 2012'ye kadar

deforestation in the Amazon plummeted by over 80 percent.

Amazon'daki ormansızlaşma yüzde 80'in üzerinde azaldı.

Even better, agricultural output increased,

Daha da iyisi, tarımsal üretim arttı,

dispelling the myth that there's a trade-off between forests and food.

böylece ormanların gıda için feda edilmesi gerektiği efsanesi ortadan kalktı.

But here's the tricky thing about deforestation.

Ama ormansızlaşmayla ilgili zor olan şey burada.

It's hyper local.

Son derece yerel.

There's no one-size-fits-all solution.

Herkese uyan tek bir çözüm yok.

That means, above all else, we need to listen.

Bu, her şeyden önce, dinlememiz gerektiği anlamına gelir.

That may sound a little fluffy, but bear with me.

Kulağa biraz sıradışı gelebilir, ama sabredin.

In Indonesian Borneo,

Endonezya Borneo'da, Sağlık ve Uyum adlı kar amacı gütmeyen bir kuruluş,

a nonprofit called Health and Harmony conducted what it calls radical listening

ormansızlaşmaya yönelik topluluk tarafından tasarlanmış

to arrive at community-designed solutions to deforestation.

çözümlere ulaşmak için radikal dinleme dediği şeyi gerçekleştirdi.

Communities concluded that deforestation could be reversed

Topluluklar, kaliteli sağlık hizmetleri ve daha iyi işleri olursa

if they had quality health care and better jobs.

ormansızlaşmanın tersine çevrilebileceği sonucuna vardılar.

So the nonprofit, along with local partners, built a clinic.

Böylece, kar amacı gütmeyen kuruluş, yerel ortaklarla birlikte bir klinik kurdu.

They trained community members to farm organically.

Topluluk üyelerini organik çiftçilik konusunda eğittiler.

They invested in youth education.

Gençlerin eğitimine yatırım yaptılar.

Lo and behold, the communities were right.

Bakın, topluluklar haklıydı.

Over the next decade,

Takip eden on yılda

deforestation dropped.

ormansızlaşma azaldı.

Meanwhile, health improved.

Bu arada sağlık düzeldi.

Infant mortality decreased by two thirds.

Bebek ölümleri üçte iki oranında azaldı.

What we see here is that people and planet don't need to be in conflict.

Burada gördüğümüz, insanlarla gezegenin çatışma içinde olması gerekmediğidir.

We have solutions to address deforestation.

Ormansızlaşmaya yönelik çözümlerimiz var.

And if we implement them wisely,

Ve bunları akıllıca uygularsak

we can prevent outbreaks and slow climate change.

salgınları önleyebilir ve iklim değişikliğini yavaşlatabiliriz.

Preventing outbreaks by saving nature will also help ensure

Doğayı kurtararak salgınları önlemek, gelirin sonucu belirlemesini

that income doesn't dictate outcome.

önlemeye de yardımcı olacaktır.

The tools we use to respond to outbreaks --

Salgınlara müdahale etmek için kullandığımız araçlar -

medicines, vaccines,

ilaçlar, aşılar,

even information --

hatta bilgi -

eşitsiz bir şekilde dağıtılıyor.

are inequitably distributed.

In contrast, prevention benefits everyone equally.

Buna karşılık, önleme herkese eşit fayda sağlar.

So how can we accelerate uptake of preventative solutions to outbreaks?

Peki salgınlara karşı önleyici çözümlerin alımını nasıl hızlandırabiliriz?

By building bridges between the health, climate and conservation sectors.

Sağlık, iklim ve koruma sektörleri arasında köprüler kurarak.

Pandemics, climate change and environmental destruction

Pandemiler, iklim değişikliği ve çevresel yıkım

feed off each other.

birbirini besler.

But like the health sector,

Ancak sağlık sektörü gibi,

the climate sector hasn't fully recognized the value of nature.

iklim sektörü de doğanın değerini tam olarak tanımamıştır.

Örneğin doğa odaklı projeler

Nature-focused projects, for example,

can get us over 30 percent of the emissions reductions

iklim hedeflerimize ulaşmak için gereken

emisyon azaltımlarının yüzde 30'undan fazlasını sağlayabilir,

needed to reach our climate goals,

but only receive about five percent of climate funding.

ancak iklim finansmanının yalnızca yaklaşık yüzde beşini almaktadır.

In my own work,

Kendi çalışmalarımda da

I was also conditioned to overlook nature.

doğayı görmezden gelmeye şartlandırıldım.

For years, I was made to feel guilty

Yıllarca insanlardan başka türlere değer verdiğim için suçlu hissettirildim.

for caring about species other than humans.

Like it was a betrayal of the oath I took when I became a doctor.

Sanki bu, doktor olduğumda ettiğim yemine ihanetmiş gibi.

Right after I finished my training,

Eğitimimi bitirdikten hemen sonra,

I met a world-renowned physician and scientist

yıllarca saygı duyduğum dünyaca ünlü bir

who I looked up to for years.

doktor ve bilim insanıyla tanıştım.

I was excited to ask him for his thoughts

Gezegeni korurken insan refahını nasıl

on how to improve human well-being while safeguarding the planet.

iyileştireceğine ilişkin düşüncelerini sormaktan heyecan duydum.

He looked at me and slowly said,

Bana baktı ve yavaşça

"I don't care about polar bears."

“Kutup ayıları umurumda değil” dedi.

At first I was shocked.

İlk başta şok oldum.

And then I felt embarrassed.

Ve sonra utandım.

But from what I've seen from fighting outbreaks for over a decade,

Ama on yılı aşkın süredir salgınlarla savaşırken gördüklerimden sonra,

I'm finally comfortable admitting

kutup ayılarını önemsediğimi itiraf etmekte nihayet rahatım.

that I do care about polar bears.

And bats.

Ve yarasalar.

(Applause)

(Alkış)

And bats

Ve yarasalar

and forests

ve ormanlar

and people.

ve insanlar.

We all need to.

Hepimizin umursaması gerekiyor.

Because there is no human health or animal health or environmental health.

Çünkü insan sağlığı veya hayvan sağlığı veya çevre sağlığı yoktur.

They're one and the same.

Bunlar bir ve aynı şey.

In West Africa,

Batı Afrika'da,

11.000'den fazla insanı öldüren bir Ebola salgınını tetiklemek için

it may have taken just one infected animal

to spark an Ebola epidemic that killed more than 11,000 people.

sadece bir enfekte hayvan yeterli olmuş olabilir.

But it will take everyone to sustain the delicate ecological balance

Ancak hepimizin güvendiği hassas ekolojik dengeyi sürdürmek için

that we all depend upon.

herkese ihtiyaç var.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)