The Timeless, Ancient Language of Art | Wangechi Mutu | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

I believe art is an ancient language

အနုပညာဟာ အနာဂတ်မှာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်

that we use to communicate with each other

ဆက်သွယ်ဖို့ ကျွန်မတို့ အသုံးပြုတဲ့ ရှေးဟောင်း ဘာသာစကားတစ်ခုလို့

into the future.

ကျွန်မ ယုံကြည်တယ်။

A year ago,

လွန်ခဲ့တဲ့တစ်နှစ်က

I took a magnificent journey with a friend.

သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်နဲ့ ခမ်းနားတဲ့ခရီးတစ်ခုကို သွားခဲ့တယ်။

We went to see some prehistoric art.

သမိုင်းမတင်မီ အနုပညာတချို့ကို ကျွန်မတို့ သွားကြည့်ခဲ့ကြတယ်။

We went deep into the desert of Niger

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ထောင်ချီက ဖန်တီးခဲ့တဲ့

to look for art that had been created tens of thousands of years ago.

အနုပညာကို ရှာဖွေဖို့ နိုင်ဂျာ ကန္တာရထဲကို ထဲထဲဝင်ဝင်သွားခဲ့ကြတယ်။

The journey was filled with long conversations,

ခရီးစဉ်က စကားဝိုင်းတွေ၊ တူရက်ဂ် တေးဂီတနဲ့

Tuareg music

ကျွန်မတို့ရဲ့ တစ်မျိုးတစ်ဘာသာ

and our whimsical shadow dances,

ချစ်စရာ အရိပ်အကတွေနဲ့ ရယ်မောစရာတွေ

and lots of laughter.

အများကြီးနဲ့ ပြည့်နေခဲ့တယ်။

As we drove deep into the Sahara,

ဆာဟာရထဲကို ထဲထဲဝင်ဝင် မောင်းဝင်သွားတဲ့အခါ

we found delicate drawings scratched into the gray rock faces,

ဆာဟဲလ်ဟာ လူတွေနဲ့ ကျွဲနွားတွေပြည့်နေတဲ့၊ ရေမြင်းတွေ၊ သစ်ကုလားအုတ်တွေရဲ့ ရှင်သန်ရာ

art made at a time when the Sahel was filled with people and their cattle,

ရေကန်တွေ၊ သစ်တောတွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့ အချိန်တစ်ချိန်မှာ ဖန်တီးထားတဲ့ အနုပညာ၊

full of lakes and forests and home to hippos and giraffes.

မီးခိုးရောင် ကျောက်ဆောင် မျက်နှာတွေထဲမှာ ခြစ်ထားတဲ့ သိမ်မွေ့တဲ့ ပုံတွေကို တွေ့ရတယ်။

We saw engravings of characters made with intricate detailed patterns,

အနုစိတ် အသေးစိတ်ပုံစံတွေနဲ့ ဖန်တီထားတဲ့ ဇာတ်ကောင်တွေ ထွင်းထုတာတွေကို တွေ့ခဲ့တယ်။

a sign that whoever had carved them knew one day they would be seen and admired.

ထွင်းခဲ့သူတိုင်း သိတဲ့ လက္ခဏာတစ်ခုက တစ်နေ့ ဒါတွေကို မြင်ပြီး ချီးမွမ်းခံရမယ်ဆိုတာပါ။

These ancient voices from the past spoke of the wealth and the bounty that existed,

အတိတ်က ဒီရှေးဟောင်းအသံတွေက ဖန်တီးတာ၊ မှတ် တမ်းတင်တာ၊မိမိကိုယ်မိမိ ကိုယ်စားပြုတာရဲ့

showing the importance of making, recording and representing ourselves.

အရေးပါမှုကို ပြသရင်း၊ တည်ရှိခဲ့တဲ့ ကြွယ်ဝမှုနဲ့ ရက်ရောမှုအကြောင်းကို ပြောတယ်။

Art is that ancient language

အနုပညာက အရေး စာသားထက်

that we've been using for longer than written text.

ကျွန်မတို့ ပိုကြာကြာ အသုံးပြုနေခဲ့တဲ့ ရှေးဟောင်း ဘာသာစကားပါ။

We've left messages for each other using art.

အနုပညာကိုသုံးပြီး အချင်းချင်း သတင် းအချက်အလက်တွေ ချန်ထားတယ်။

Messages that travel across the expanse of time and culture,

အချိန်နဲ့ ယဉ်ကျေးမှု တစ်ပြင်တစ်ခွင်ကို ဖြတ်သန်းလာတဲ့ သတင်းစကာားတွေက

reminding us where we come from.

ကျွန်မတို့ လာရာကို သတိရစေတယ်။

As long as I can remember, I've been making art

မှတ်မိသလောက်တော့ ကျွန်မဟာ အနုပညာကို ဖန်တီးနေခဲ့ပြီး

and I've always made art about women.

အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အနုပညာကို အမြဲ ဖန်တီးခဲ့တာပါ။

I've created figures with female bodies

တစ်ခါတလေ ကိုယ်ဝန်ဆောင် သတ္တဝါတွေ ဒါမှမဟုတ်

that sometimes look like pregnant creatures

ဒဏ်ရာရနေပြီး ပြုပြင်ထားတဲ့ အမျိုးသမီးတွေနဲ့တူတဲ့

or wounded and then repaired women.

အမျိုးသမီးခန္ဓာရှိတဲ့ သဏ္ဌာန်တွေကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။

I’ve made hybrid humans and even fierce feminine machines.

ပေါင်းစပ် လူသားတွေနဲ့ ကြမ်းတမ်းတဲ့ မိန်းမဆန်တဲ့ စက်တွေကိုတောင် ဖန်တီးထားတယ်။

All to show how the female body is a powerful sight

အားလုံးက အမျိုးသမီးကိုယ်ခန္ဓာက ယဉ်ကျေးမှုက ထိုက်တန်မှု၊တောင့်တမှု ဒါမှမဟုတ်

onto which culture expresses its feelings of worthiness,

မနှစ်သက်မှု၊မြင့်မြတ်မှု ဒါမှမဟုတ် ချိနဲ့မှု၊နှီးနွယ်မှု ဒါမှမဟုတ်

of desire or distaste,

ဆုံးၡုံးမှုရဲ့ ခံစားချက်တွေကို ဖော်ပြတဲ့

of divinity or decrepitude,

ယဉ်ကျေးမှုအပေါ် အားကောင်းတဲ့

of belonging or loss.

မြင်ကွင်းတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ပြသဖို့ပါ။

The images I make,

ကျွန်မ ဖန်တီးတာတွေက

like the ones I saw carved on those ancient desert rocks,

ရှေးဟောင်းကန္တာရကျောက်တွေပေါ်မှာ ထွင်းထားတဲ့ ကျွန်မမြင်ခဲ့တဲ့ ပုံတွေလိုပဲ၊

are essentially the representation

အခြေခံအနေနဲ့ ကျွန်မတို့အားလုံးထဲက

of the presence of the female in all of us.

အမျိုးသမီးတွေရဲ့ တည်ရှိမှုကို ကိုယ်စားပြုတာပါ။

Growing up in Nairobi in the 1970s,

၁၉၇၀ လွန်နှစ်တွေမှာ ကင်ညာမှာ ကြီးပြင်းခဲ့တော့၊

Kenya had every appearance of a happy, wholesome, modernized country.

ကင်ညာမှာ ပျော်ရွှင်၊ ဂုဏ်သိက္ခာရှိ၊ ခေတ်မီ တဲ့ နိုင်ငံရဲ့ အသွင်အပြင်တိုင်း ရှိတယ်။

We had fought, reclaimed and celebrated our independence

နိုင်ထက်စီးနင်းပြုတဲ့ ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်မှု ကနေ ကျွန်မတို့ရဲ့ လွတ်လပ်ရေးကို

from a tyrannical British rule.

တိုက်ပွဲဝင်၊ ပြန်ယူပြီး ကျင်းပခဲ့ကြတယ်။

But there were and there still are old skeletons and colonial traumas

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ တို့ ရဲ့ အဝတ်ဘီရိုတွေမှာ အရိုးစုဟောင်းတွေနဲ့ ကိုလိုနီ စိတ်ဒဏ်ရာတွေက

rattling in our closets.

တဒေါက်ဒေါက် မြည်နေဆဲပါ။

When I was ten years old, whilst our second president was in office,

ကျွန်မ အသက် ၁၀ နှစ်အရွယ်မှာ ဒုတိယ သမ္မတ အာဏာရှိနေတုန်း

there was an attempted and failed coup.

မအောင်မြင်တဲ့ အာဏာသိမ်းမှုတစ်ခုရှိခဲ့တယ်။

The president behaved increasingly paranoid and authoritarian,

သမ္မတက ပိုပြီး သံသယလွန်ကဲလာပြီး အာဏာရှင်ဆန်လာကာ

and he placed restrictions on all types of freedoms of expression.

လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့် အမျိုးမျိုးကို ကန့်သတ်ခဲ့တယ်။

People began to disappear.

လူတွေ ပျောက်ပျောက်သွားကြတယ်။

Journalists. Preachers. Artists. Teachers.

သတင်းစာဆရာတွေ၊ တရားဟောဆရာတွေ၊ အနုပညာရှင်တွေ၊ ကျောင်းဆရာတွေ၊

Even my relatives who are vocal about the government began to vanish.

အစိုးရနဲ့ပတ်သက်ပြီး အသံထွက်ကြတဲ့ ကျွန်မရဲ့ဆွေမျိုးတွေတောင် ပျောက်သွားကြတယ်။

Kenyan people were rendered invisible, small and silent.

ကင်ညာလူမျိုးတွေဟာ ပျေက်ကွယ်၊ သေးငယ်ပြီး အသံတိတ်သွားကြတယ်။

And I wanted to get out.

ကျွန်မ ထွက်သွားချင်ခဲ့တယ်။

And I did, through my mind,

ကျွန်မ ထွက်ခဲ့ပေမဲ့၊ စိတ်ထဲမှာတော့

by creating art and imagining places I could go

အနုပညာ ဖန်တီးရင်း လွတ်လွတ်လပ်လပ်နဲ့ မကြောက်မရွံ့

where I could communicate freely and fearlessly.

ဆက်သွယ်နိုင်တဲ့ နေရာတွေကို စိတ်ကူးယဉ်ရင်းပါ။

Within a few years' time, I found myself in New York

နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း နယူးယောက်မှာ ရောက်ရှိနေပြီး

and though I immediately felt far and removed from my country,

ကျွန်မရဲ့ နိုင်ငံကနေ ချက်ချင်း ဝေးကွာသွားပြီး ဖယ်ရှားခံလိုက်ရပေမဲ့၊

my mind remained clear and determined

ကျွန်မရဲ့စိတ်က ရှင်းလင်းပြီး စိတ်ပိုင်းဖြတ်ထားတာက

because I'd carried inside of me the language of my ancestral home.

ကျွန်မရဲ့ ဘိုဘေး ရှင်သန်ရာရဲ့ ဘာသာစကားကို ကိုယ်တွင်းမှာ သယ်ဆောင်ထားတာကြောင့်ပါ။

The cacophony of this big new city was disorienting at first.

အစပိုင်းမှာ ဒီမြို့သစ်ကြီးရဲ့ ကျွက်ကျွက်ဆူသံက စိတ်ရှုပ်ထွေးစရာပါ။

It was unlike dusty green Nairobi.

ဖုန်ထူပြီး စိမ်းလန်းတဲ့ နိုင်ရိုဘီနဲ့ မတူဘူး။

But with time, I found my creative rhythm,

ဒါပေမဲ့ ကြာလာတာနဲ့အမျှ ရုပ်ပုံတွေ၊ တိုလီမိုလီတွေ၊

gathering all manner of pictures and knickknacks,

လွမ်းမောစရာတွေ၊ တခြား အကျွမ်းမဝင်တာတွေ၊ စွန့်ထားတဲ့ အရာတွေ၊

some sentimental, others unfamiliar,

ရုပ်ပုံဟောင်းတွေ၊ စာဟောင်းတွေကိုတောင် သိမ်းဆည်ရင်း

collecting discarded objects, old pictures, even letters.

ကျွန်မရဲ့ဖန်တီးမှုဆိုင်ရာ စည်းချက်ကို ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။

I cut and assembled them,

ဒါတွေကို ဖြတ်တောက်ပြီး စုစည်းလိုက်တယ်၊

and as I glued them together, I put myself together.

ဒါတွေကို ကော်ကပ်လိုက်တဲ့အခါ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် စုစည်းမိသွားတယ်။

Slicing out pictures from magazines and books

မြို့လမ်းတွေမှာတွေ့ရတဲ့ မဂ္ဂဇင်းတွေနဲ့ စာအုပ်တွေထဲကနေ

found on the streets of the city,

ရုပ်ပုံတွေကို ဖြတ်ယူရင်း

I transformed them into large paintings

အဆက်အစပ်မရှိပေမဲ့ ပြည်စုံတဲ့၊

with figures that were disjointed but whole,

ပုံပျက်နေပေမဲ့ ထူးထူးဆန်းဆန်း လှပတဲ့ သဏ္ဌာန်တွေပါတဲ့

distorted, but strangely beautiful.

ပန်းချီကား ကြီးတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်တယ်။

I stuck these fragments into imaginary environments

ထိတ်လန့်စရာကောင်းပြီး ရက်စက်တဲ့ ပုံပေါက်ပေမဲ့

that seemed frightening and violent,

အမြဲ ဆွဲဆောင်မှုရှိပြီး စိတ်ကူးယဉ်ဆန်တဲ့

but always alluring and otherworldly.

စိတ်ကူးထဲကဝန်းကျင်တွေထဲမှာ ဒီအပိုင်းအစတွေကို ကပ်လိုက်တယ်။

It was my way of creating order and grace,

ဒါက ဘယ်သူနဲ့ ဘယ်ကလာတာလဲဆိုတာ မှတ်မိဖို့

a way to remember who and where I'd come from.

အစီအစဉ်ကျမှုနဲ့ ညက်ညောမှုကို ဖန်တီးတဲ့ ကျွန်မရဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

Mending and healing in order to triumph.

အောင်ပွဲခံဖို့ ပြပြင်တာ၊ ကုစားတာပါ။

After harvesting so much paper

စက္ကူတွေအများကြီး ဖြတ်ပြီး ထုတ်လုပ်တော့

and producing so, so many collages,

ဖြတ်ညှပ်ကပ်တွေ အများကြီးပါ။

I felt it was time to step back and let go.

နောက်ဆုတ်ပြီး လက်လွှတ်ဖို့ အချိန်ရောက်ပြီလို့ ခံစားခဲ့ရတယ်။

Time to purge and shred this excess paper

နှစ်ပေါင်းများစွာ ကျွန်မ စုဆောင်းခဲ့တဲ့ ဒီ လွန်ကဲတဲ့

and these materials that I'd collected for years.

စက္ကူနဲ့ ဒီပစ္စည်းတွေကို သန့်စင် ပြီး နုပ်နုပ်စင်းဖို့ အချိန်ပါ။

And I did.

ပြီးတော့ လုပ်ခဲ့တယ်။

Turning it all into a dark, thick paper clay,

ဒါတွေ အားလုံး ကို နက်မှောင်၊ ထူထည်းတဲ့ စက္ကူ ရွှံ့ တစ် ခု အဖြစ် ပြောင်းလဲရင်း

which I used to create my first large sculpture,

ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံး ကြီးမားတဲ့ ပန်းပုရုပ်ကို ဖန်တီးဖို့ အသုံးပြခဲ့တယ်။

a reclining woman with open arms and her eyes facing forward,

ဖွင့်ထားတဲ့ လက်မောင်း၊ ရှေ့ကို မျက်နှာမူ နေတဲ့ လဲလျောင်းနေတဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ယောက်၊

a figure who could see a new beginning on its way,

” သူ့ဆီမှာ တစ်လောကလုံး ရှိနေတယ် ” လို့ ခေါင်းစဉ်တပ် ထားတဲ့

titled "She's Got the Whole World in Her."

သူ့လမ်းမှာ နိဒါန်းသစ်တစ်ခုကို မြင်နိုင်တဲ့ သဏ္ဌာန်တစ်ခုပါ။

As I visited and returned from my childhood home,

ကလေးဘဝတုန်းက အိမ်ကို သွားလည်ပြီး ပြန်လာတဲ့အခါ

I came back with all types of rocks and branches,

ကျောက်တုံးတွေ၊ သစ်ကိုင်းတွေ၊ အိုးတွေ၊ ပုတီးစေ့တွေ

pots and beads,

အမျိုးမျိုးနဲ့အတူ ပြန်လာခဲ့တယ်။

and each shell, each bone, each feather I found,

ကျွန်မ တွေ့ခဲ့တဲ အခွံတိုင်း၊ အရိုးတိုင်း၊ ငှက်မွှေးတိုင်းကို

I used in the work,

လက်ရာထဲမှာ သုံးပြီး

weaving back that deep connection to my home soil.

ကျွန်မရဲ့ အိမ်မြေသားနဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေကို ပြန်ရက်လုပ်ခဲ့တယ်။

I sculpted these giant earth queens

ကျွန်မ ဒီ ဧရာမ မြေသား ဘုရင်မတွေကို ပန်းပုထုပြီး

and placed the small mementos inside of them,

မ်သားစုနဲ့ မိတ်ဆွေတွေနဲ့အတူ အမှတ်ရစရာတွေနဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို

archiving my memories and experiences with family and friends.

မော်ကွန်းထိုးရင်း ဒါတွေထဲမှာ အမှတ်ရစရာလေးတွေ ထည့်လိုက်တယ်။

Our bodies once carried all of our art.

တစ်ချိန်က ခန္ဓာကိုယ်တွေဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ အနုပညာအားလုံးကို သယ်ဆောင်သွားခဲ့တယ်။

Our bodies are our oldest museums.

ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ရှေးအကျဆုံး ပြတိုက်တွေပါ။

I made these sculptures to represent our fractured and remade histories

ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျိုးပဲ့ကာ ပြန်ဖန်တီးထားတဲ့ သမိုင်းကြောင်းတွေ၊ ရွှံ့နီနဲ့ ကျွန်မတို့

and our connection to each other and our red mud.

အချင်းချင်း ဆက်စပ်မှုတွေကို ကိုယ်စား ပြုဖို့ ဒီပန်းပုလက်ရာတွေကို လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

Each of them a portrait of the resilience and the diversity of African women

ဒါတွေ တစ်ခုစီက မိခင်တိုက်ကြီးရဲ့ ဒီအမှုန်လေးတွေကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အာဖရိက

formed from these particles of mother continent,

အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ခံနိုင်ရည်နဲ့ စုံလင်ကွဲပြားမှုကို ပုံဖော်ထားတာပါ။

shaped like old trees,

သန္တာကျောက်တန်းနဲ့ Great Rift Valley လို

shaped like my sisters and my grandmothers,

သစ်ပင်ဟောင်းတွေလို ပုံသွင်းထားတဲ့

like anthills and women friends,

ကျွန်မရဲ့ အစ်မတွေနဲ့ အဘွားတွေလို

like the coral reef and the Great Rift Valley.

ပုံသွင်းထားတာတွေပါ။

Shaped like me.

ကျွန်မလို ပုံသွင်ထားတာတွေပါ။

I gave them large elaborate feet

ဒါတွေကို တည်ငြိမ်၊ ခိုင်ခံ့စေဖို့ အနုစိတ်ပြင်ဆင်ထားတဲ့

so they could stand steady, strong.

ခြေထောက်ကြီးတွေ တပ်ပေးလိုက်တယ်။

As I spent more time reconnecting with this home I'd come back to,

ကျွန်မ ပြန်ပြန်လာမယ့် ဒီမွေးရပ်နဲ့ ပြန်ဆက်သွယ်ဖို့ အချိန်ပိုပေးခဲ့လေလေ၊

I conjured up more supernatural characters,

သဘာဝလွန် ဇာတ်ကောင်တွေကို ပိုများများ ကိုယ်ယောင်ပြလေလေပါ။

this time in bronze.

ဒီတစ်ကြိမ် ကြေးနဲ့ပါ။

Like my smooth, shiny water woman,

အရှေ့အာဖရိက အစဉ်အလာစကားရဲ့

a version of the mythical nguva of East African lore,

ဒဏ္ဍာရီဆန်တဲ့ nguva မူကွဲတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ကျွန်မရဲ့ ချောမွေ့ တောက်ပတဲ့ ရေသူမလို၊

a creature with the power to delight us, to instruct or destroy us,

ပင်လယ်သတ္တဝါတွေနဲ့ ရေကိုယ်၌ကို တိုက်ရိုက်စကားပြောတဲ့ ကျွန်မတို့ကို

who speaks directly to sea creatures and the water itself.

ပျော်ရွှင်၊ ညွှန်ကြား၊ ဖျက်ဆီး နိုင်စွမ်းရှိတဲ့ သတ္တဝါတစ်ကောင်ပါ။

I created another sea goddess

နောက်ထပ် ပင်လယ် နတ်ဘုရားမကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး

and named her "MamaRay,"

အတိတ်ကိုမြင်ပြီး အနာဂတ်ကိုသိတဲ့

with mystical shell eyes

လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်တဲ့

that see into the past and know the future,

ခရုခွံမျက်လုံးတွေရှိတဲ့ “Mamaray” လို့ အမည်ပေးလိုက်တယ်၊

with wings so wide they could carry us across the ocean.

တောင်ပံတွေနဲ့ဆိုတော့ သမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်ပြီး ကျွန်မတို့ကို သယ်သွားနိုင်တာပေါ့။

And then next I created a great woman crocodile

ဒီနောက် ကျွန်မတို့ကို အောက်မေ့တဲ့ မြေ၊ ကျွန်မတို့ မြေကို သတိရစေဖို့

with striped armor,

သူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ စကားလုံးရှည်တွေ

like long words cut into her body

ဖြတ်ထားသလို ချပ်ဝတ်တန်ဆာနဲ့ ချည်ထားတဲ့

to remind us of our land, our land that remembers us.

မိကျောင်း အမျိုးသမီးကြီးတစ်ယောက်ကို ဖန်တီးလိုက်တယ်။

In 2018, the Metropolitan Museum of Art invited me to their first commission ever

၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ Metropolitan အနုပညာပြတိုက်က အဆောက်အအုံရဲ့ မျက်နှာစာမှာ အထိုင်ထားမယ့်

to create new sculptures that would sit in the building's facade,

ပန်းပုအသစ်တွေကို ဖန်တီးဖို့ ပထမဆုံး အလုပ်အပ်တာအတွက် ကျွန်မ ကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်၊

these niches that had remained empty for over a hundred years.

အနှစ်တစ်ရာကျော်ကြာ အလွတ်ကျန်နေခဲ့တဲ့ ဒီနံရံကလိုင်ပေါက်တွေပေါ့။

I created four seated deities.

ထိုင်နေတဲ့ နတ်ဘုရားလေးပါးကို ကျွန်မ ဖန်တီးခဲ့တယ်။

အားလုံးဟာ အလင်းရဲ့ ရွှေ သရဖူတွေကို ဆောင်းထားပြီး

All wearing golden crowns of light,

robed in rippling bronze garments made to reflect the sun.

နေရောင်ကို ရောင်ပြန်ဟပ်ဖို့ ဖန်တီးထားတဲ့ လှိုင်းတွန့် ကြေးနီအင်္ကျီတွေ ဝတ်ထားတယ်။

The first with a bright disk over her mouth,

ပထမဆုံးက ပါးစပ်ပေါ်မှာ တောက်ပတဲ့ ဓာတ်ပြားနဲ့၊

the second with a golden mirror on her eyes,

ဒုတိယက မျက်စိတွေပေါ်မှာ ရွှေမှန်တစ်ချပ်နဲ့၊

the third with a radiant crown,

တတိယက အလင်းဖြာနေတဲ့ သရဖူနဲ့၊

and the fourth with a circular light beam on her forehead.

စတုတ္ထကတော့ နဖူးပေါ်မှာ စက်ဝိုင်းအလင်းတန်းနဲ့ပါ။

These works stood for tranquility,

ဒီလက်ရာတွေက ငြိမ်သက်မှု၊ ဂုဏ်သိက္ခာ၊

dignity, Africanity and the feminine divine.

အာဖရိကဆန်မှုနဲ့ မိန်းမဆန်တဲ့ နတ်ဘုရားကို ကိုယ်စားပြုတာပါ။

A few months after they were placed in the niches,

လအနည်းငယ်အကြာမှာ ဒါတွေကို နံရံကလိုင်ပေါက်တွေထဲမှာ ထားလိုက်တယ်၊

the entire world descended into a pandemic.

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံး ကူးစက်ရောဂါ ကျရောက်သွားတယ်။

And it's during this time, in this crisis,

ဒီအချိန်၊ ဒီအကျပ်အတည်းကာလအတွင်းမှာတော့

that the serene guardians continued shining expressions of hope and calm

တည်ငြိမ်တဲ့ အစောင့်တွေက အားလုံးအတွက် မျှော်လင့်ချက်၊အေးချမ်းမှုနဲ့ ကုသမှုတွေရဲ့

and healing for us all.

အသွင်အပြင်တွေကို ဆက်လက် ထွန်းလင်းပေးတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

This journey I began by drawing and sculpting

ကျွန်မလို အမျိုးသမီးတွေရဲ့ မူကွဲအမျိုးမျိုးကို ရေးဆွဲရင်း

many different versions of women like myself

ပန်းပုထုလုပ်ရင်း ဒီခရီးစဉ်ကို စတင်ခဲ့တာက

is what allowed me to move forward.

ကျွန်မကို ရှေ့ဆက်သွားခွင့်ပေးခဲ့တယ်။

It's what gave me permission to re-examine my home and my family

ဒါက ကျွန်မရဲ့ မွေးရပ်၊ မိသားစုနဲ့ ကျွန်မရဲ့နိုင်ငံကို

and my country from a distance.

အဝေးကနေ ပြန်ဆန်းစစ်ဖို့ ခွင့်ပေးခဲ့တာပါ။

It's making art that continues to remind me

အနုပညာကို ဖန်းတီးနေတာက ကျွန်မ အသည်းအသန် ရှာဖွေနေတဲ့

what freedom I was so desperately seeking.

လွတ်လပ်မှုက ဘာဆိုတာကို သတိပေးနေတာပါ။

For me, for us,

ကျွန်မအတွက်၊ ကျွန်မတို့အတွက်၊

for anyone who works for our rightful place in the future.

အနာဂတ်မှာ မှန်ကန်တဲ့နေရာအတွက် အလုပ်လုပ်တဲ့သူတွေအတွက်ပါ။

And even if we begin our journeys at first to escape,

အစပိုင်းမှာ ထွက်ပြေးဖို့ ခရီးစထွက်ခဲ့တာတောင်

the return path is always inside of us.

အပြန်လမ်းက ကျွန်မတို့ ကိုယ်ထဲမှာ အမြဲရှိနေတယ်။

If we want to exist in the homes we thought we never belonged,

ကျွန်မတို့ ဘယ်တော့မှ မပိုင်ဆိုင်ဘူးလို့ ထင်ခဲ့တဲ့အိမ်တွေမှာ တည်ရှိချင်တယ်ဆိုရင်၊

we have to create new powerful images for them.

ဒါတွေအတွက် အားကောင်းတဲ့ ပုံရိပ်အသစ်တွေ ဖန်တီးဖို့လို တယ်။

When I'm working, I know I'm using this ancient language

ကျွန်မ အလုပ်နေလုပ်တဲ့အခါ ဒီ ရှေးဟောင်း ဘာသာစကားကို သုံးနေတယ်ဆိုတာကို သိတယ်၊

and I know that I'm where this language was born.

ဒီဘာသာစကားကို ဘယ်မှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်ဆိုတာ ကို သိတယ်။

I know we have all been related for millions of years

ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ နှစ်ပေါင်းသန်းနဲ့ချီ ဆက်နွယ်နေခဲ့ကြပြီး

and that we need to take care of this one vessel

Rift Valley အတွင်းက ကျွန်မတို့ရဲ့ ဇစ်မြစ်တွေ၊

that connects us to our roots,

ဒါမှမဟုတ် ဆာဟာရ ဒါမှမဟုတ်

our roots in the Rift Valley,

နိုင်းလ်မြစ်ကမ်းခြေတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ထားတဲ့၊

or the Sahara, or the shores of the Nile,

ကျွန်မတို့ရဲ့ ပထမဆုံးခရီးစဉ်တွေရဲ့ ခြေရာတွေကို ချန်ထားခဲ့တဲ့

somewhere on African soil where we left traces of our first journeys.

အာဖရိကမြေ တစ်နေရာရာက ဒီခိုနားရာကို စောင့်ရှောက်ဖို့လိုတယ်ဆိုတာ သိပါတယ်။

Art is that ancient language that we've always used

အနုပညာက ကျွန်မတို့ ဘယ်ကလာတာလဲ၊ ဘယ်ကို သွားနေတယ်ဆိုတာ သတိပေးဖို့

to remind us where we're from and where we're heading.

အမြဲတမ်း အသုံးပြုခဲ့တဲ့ ရှေးဟောင်းဘာသာစကားပါ။

I hope to always make art that empowers women,

အနုပညာ စတင်ခဲ့တဲ့ အာဖရိကကို ညွှန်ပြတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို

that points us to the future,

ခွန်အားပေးတဲ့ အနုပညာကို

to Africa, where art originated.

အမြဲ ဖန်တီးဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)