The Timeless, Ancient Language of Art | Wangechi Mutu | TED

Çeviri: Merve Sekmen Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

I believe art is an ancient language

Sanatın, gelecekle iletişime geçmek için

that we use to communicate with each other

kullandığımız eski bir dil olduğuna

into the future.

inanıyorum.

A year ago,

Bir yıl önce,

I took a magnificent journey with a friend.

arkadaşımla muhteşem bir yolculuğa çıktım.

We went to see some prehistoric art.

Tarih öncesi sanatları görmeye gittik.

We went deep into the desert of Niger

On binlerce yıl önce yapılmış sanatlara bakmak için

to look for art that had been created tens of thousands of years ago.

Nijer Çölü’nün derinliklerine indik.

The journey was filled with long conversations,

Yolculuk, uzun konuşmalar,

Tuareg music

Tuareg müziği,

and our whimsical shadow dances,

garip gölge danslarımız

and lots of laughter.

ve bolca kahkahayla doluydu.

As we drove deep into the Sahara,

Sahra’nın derinliklerine doğru gittikçe

we found delicate drawings scratched into the gray rock faces,

gri taşlara kazınmış narin çizimler bulduk.

art made at a time when the Sahel was filled with people and their cattle,

Sahel, insanlar ve onların hayvanları, göller ve ormanlar dolu ve

full of lakes and forests and home to hippos and giraffes.

su aygırlarıyla zürafalara ev olduğu zamanlarda yapılmış bir çizim.

We saw engravings of characters made with intricate detailed patterns,

Karmaşık desenlerle oyulmuş karakter işlemeleri gördük.

a sign that whoever had carved them knew one day they would be seen and admired.

Bu, işleyen kimsenin onların bir gün görülüp beğenileceğini bildiğine işaretti.

These ancient voices from the past spoke of the wealth and the bounty that existed,

Geçmişten gelen bu antik sesler, var olan refahı ve cömertliği

showing the importance of making, recording and representing ourselves.

kayıt etmenin ve kendimizi anlatmanın önemini göstererek anlatıyordu.

Art is that ancient language

Sanat, yazılı metinlerden çok önce

that we've been using for longer than written text.

kullandığımız o kadim dildir.

We've left messages for each other using art.

Sanatı kullanarak birbirimize mesajlar bıraktık.

Messages that travel across the expanse of time and culture,

Zamanı ve kültürleri geçip

reminding us where we come from.

nereden geldiğimizi hatırlatan mesajlar.

As long as I can remember, I've been making art

Kendimi bildim bileli sanat yapıyorum

and I've always made art about women.

ve hep kadınlar hakkında sanat yaptım.

I've created figures with female bodies

Kadın vücutlarıyla, bazen hamile

that sometimes look like pregnant creatures

veya yaralıyken tamir edilmiş yaratıklar

or wounded and then repaired women.

gibi görünen figürler yaptım.

I’ve made hybrid humans and even fierce feminine machines.

Melez insanlar ve hatta öfkeli kadınsı makineler yaptım.

All to show how the female body is a powerful sight

Hepsi kadın vücudunun

onto which culture expresses its feelings of worthiness,

değerlilik, arzu veya nefret,

of desire or distaste,

kutsallık veya eskimişlik

of divinity or decrepitude,

duygularını ifade eden kültürde

of belonging or loss.

ne kadar güçlü olduğunu göstermek içindir.

The images I make,

Yaptığım resimler,

like the ones I saw carved on those ancient desert rocks,

tıpkı o antik çöl kayalıklarında gördüğüm işlemeler gibi,

are essentially the representation

hepimizin içindeki kadın varlığının

of the presence of the female in all of us.

esas temsilidir.

Growing up in Nairobi in the 1970s,

1970′lerde Nairobi’de büyürken,

Kenya had every appearance of a happy, wholesome, modernized country.

Kenya mutlu, sıhhatli ve modern bir ülke görünümüne sahipti.

We had fought, reclaimed and celebrated our independence

Acımasız İngiliz hükümdarlığına karşı savaştık ve

from a tyrannical British rule.

geri aldığımız bağımsızlığımızı kutladık.

But there were and there still are old skeletons and colonial traumas

Ancak dolaplarımızda eski iskeletler ve sömürge travmaları vardı

rattling in our closets.

ve hâlâ da var.

When I was ten years old, whilst our second president was in office,

Ben 10 yaşındayken, ikinci başkanımız görevdeyken,

there was an attempted and failed coup.

başarısız bir darbe girşimi oldu.

The president behaved increasingly paranoid and authoritarian,

Başkan giderek paranoyak ve otoriter davranmaya başlamıştı

and he placed restrictions on all types of freedoms of expression.

ve her türlü düşünce özgürlüğüne kısıtlamalar koydu.

People began to disappear.

İnsanlar kaybolmaya başladı.

Journalists. Preachers. Artists. Teachers.

Gazeteciler. Din Adamları. Sanatçılar. Öğretmenler.

Even my relatives who are vocal about the government began to vanish.

Hükümetten lafını sakınmayan akrabalarım bile gözden kaybolmaya başladı.

Kenyan people were rendered invisible, small and silent.

Kenyalılar işlevsizleştirildi, görünmez, küçük ve sessiz hale getirildi

And I wanted to get out.

ve ben kaçmak istedim.

And I did, through my mind,

Kaçtım da, aklım sayesinde,

by creating art and imagining places I could go

sanat yaparak ve özgürce ve korkusuzca

where I could communicate freely and fearlessly.

haberleşebileceğim yerleri düşünerek.

Within a few years' time, I found myself in New York

Birkaç yıl içerisinde, kendimi New York’ta buldum.

and though I immediately felt far and removed from my country,

Anında ülkemden uzakta ve kovulmuş hissetsem de

my mind remained clear and determined

net ve kararlıydım.

because I'd carried inside of me the language of my ancestral home.

Çünkü içimde atalarımın evinin dilini taşıyordum.

The cacophony of this big new city was disorienting at first.

Bu büyük ve yeni şehrin kakafonisi başta kafa karıştırıcıydı.

It was unlike dusty green Nairobi.

Griye çalan yeşil Nairobi’ye benzemiyordu.

But with time, I found my creative rhythm,

Ama zamanla düzenimi buldum.

gathering all manner of pictures and knickknacks,

Bazısı manevi değere sahip, bazısı yabancı

some sentimental, others unfamiliar,

her türlü resim ve süsü bir araya getirdim.

collecting discarded objects, old pictures, even letters.

Atılan eşyaları, eski resimleri, hatta mektupları topladım.

I cut and assembled them,

Kestim ve derledim.

and as I glued them together, I put myself together.

Onları birleştirdikçe kendime geldim.

Slicing out pictures from magazines and books

Şehrin sokaklarında bulunmuş dergilerden,

found on the streets of the city,

kitaplardan resimler kesiyordum.

I transformed them into large paintings

Onları ayrı ama bütün,

with figures that were disjointed but whole,

biçimsiz ama tuhaf bir şekilde güzel figürlerle

distorted, but strangely beautiful.

büyük resimlere dönüştürdüm.

I stuck these fragments into imaginary environments

Bu parçaları korkutucu ve şiddetli

that seemed frightening and violent,

ama her zaman çekici ve öteki dünyaya ait görünen

but always alluring and otherworldly.

hayali ortamlara sıkıştırdım.

It was my way of creating order and grace,

Bu benim düzen ve incelik oluşturma biçimimdi.

a way to remember who and where I'd come from.

Kimden ve nereden geldiğimi hatırlamak için bir yoldu.

Mending and healing in order to triumph.

Zafer için onarma ve iyileşme.

After harvesting so much paper

Yapılan onca kağıt hasadı

and producing so, so many collages,

ve üretilen pek çok kolajdan sonra

I felt it was time to step back and let go.

geri çekilip bırakma zamanının geldiğini hissettim.

Time to purge and shred this excess paper

Bu fazladan kağıtları ve yıllarca topladığım bu malzemeleri

and these materials that I'd collected for years.

temizleyip parçalama vaktiydi.

And I did.

Öyle de yaptım.

Turning it all into a dark, thick paper clay,

Hepsini ilk büyük heykelimi yapmak için kullandığım koyu ve

which I used to create my first large sculpture,

kalın bir kağıt hamuruna dönüştürdüm.

a reclining woman with open arms and her eyes facing forward,

Kollarını açarak uzanmış ve gözleri ileriye dönük bir kadın.

a figure who could see a new beginning on its way,

“Tüm Dünyayı İçine Aldı” başlıklı,

titled "She's Got the Whole World in Her."

ufukta yeni bir başlangıç görebilen bir figür.

As I visited and returned from my childhood home,

Çocukken yaşadığım evi ziyaret edip döndüğümde,

I came back with all types of rocks and branches,

her türlü taş, dal, çanak ve boncukla birlikte

pots and beads,

geri döndüm ve

and each shell, each bone, each feather I found,

bulduğum her kabuk, her kemik, her tüyü

I used in the work,

işimde kullanarak

weaving back that deep connection to my home soil.

topraklarımla olan o derin bağı tekrar ördüm.

I sculpted these giant earth queens

Bu devasa toprak kraliçelerinin heykellerini, ailem ve arkadaşlarımla

and placed the small mementos inside of them,

olan anılarımı ve deneyimlerimi arşivleyip

archiving my memories and experiences with family and friends.

küçük hatıraları içlerine yerleştirerek yaptım.

Our bodies once carried all of our art.

Vücudumuz bir zamanlar bütün sanatımızı taşıdı.

Our bodies are our oldest museums.

Vücudumuz bizim en eski müzelerimiz.

I made these sculptures to represent our fractured and remade histories

Bu heykelleri, kırılmış ve tekrar yapılmış tarihimizi ve

and our connection to each other and our red mud.

birbirimizle ve kızıl çamurla bağımızı temsil etmesi için yaptım.

Each of them a portrait of the resilience and the diversity of African women

Her biri, ana kıtanın parçalarından oluşan

formed from these particles of mother continent,

Afrika kadınlarının dayanıklılığı ve çeşitliliğinin bir portresidir.

shaped like old trees,

Yaşlı ağaçlar,

shaped like my sisters and my grandmothers,

kız kardeşlerim ve büyükannelerim,

like anthills and women friends,

karınca yuvaları ve kadın arkadaşlar,

like the coral reef and the Great Rift Valley.

sığır eti ve Büyük Rift Vadisi gibi, benim gibi şekillenen Afrika kadınları.

Shaped like me.

I gave them large elaborate feet

Onlara büyük ve detaylı ayaklar verdim ki

so they could stand steady, strong.

sabit ve güçlü durabilsinler.

As I spent more time reconnecting with this home I'd come back to,

Geri döneceğim bu eve tekrar bağlanmakla zaman harcarken

I conjured up more supernatural characters,

daha çok doğaüstü karakterler hayal ettim.

this time in bronze.

Bu defa bronzdan.

Like my smooth, shiny water woman,

Düzgün ve parlak su kadınım gibi,

a version of the mythical nguva of East African lore,

Doğu Afrika irfanına ait mitolojik denizkızının bir versiyonu.

a creature with the power to delight us, to instruct or destroy us,

Bizi sevindirme, yönlendirme veya yok etme gücüne sahip,

who speaks directly to sea creatures and the water itself.

direkt olarak deniz canlılarına ve suyun kendisine konuşan bir yaratık.

I created another sea goddess

Başka bir su tanrıçası yaptım.

and named her "MamaRay,"

“MamaRay” adını verdiğim,

with mystical shell eyes

gizemli deniz kabuğu gözleriyle

that see into the past and know the future,

geçmişi gören ve geleceği bilen,

with wings so wide they could carry us across the ocean.

bizi okyanus boyunca taşıyabilecek kadar geniş kanatlı bir yaratık.

And then next I created a great woman crocodile

Daha sonra büyük bir timsah kadın yaptım.

with striped armor,

Vücuduna çizilmiş uzun kelimeler gibi duran çizgili zırhıyla,

like long words cut into her body

to remind us of our land, our land that remembers us.

bizi hatırlayan toprağımızı bize hatırlatıyordu.

In 2018, the Metropolitan Museum of Art invited me to their first commission ever

2018′de, Metropolitan Sanat Müzesi şimdiye kadarki ilk komisyonuna beni

to create new sculptures that would sit in the building's facade,

binanın ön cephesinde bulunacak bir heykel yapmam için davet etti.

these niches that had remained empty for over a hundred years.

Yüz yılı aşkın bir süredir boş kalan bu oyuklara

I created four seated deities.

oturan dört tanrı yaptım.

All wearing golden crowns of light,

Hepsi ışığın altın taçlarını takmış ve

robed in rippling bronze garments made to reflect the sun.

güneşi yansıtması için bronz ve dalgalı giysiler giydirilmişti.

The first with a bright disk over her mouth,

İlkinin ağzında parlak bir plak,

the second with a golden mirror on her eyes,

ikincisinin gözlerinde altından bir ayna,

the third with a radiant crown,

ışıltılı tacıyla üçüncüsü

and the fourth with a circular light beam on her forehead.

ve alnında yuvarlak bir ışık hüzmesiyle dördüncüsü.

These works stood for tranquility,

Bu yapılar sükunet, yücelik,

dignity, Africanity and the feminine divine.

Afrikalılık ve kadınsı ilahilik için duruyordu.

A few months after they were placed in the niches,

Oyuklara yerleştirildikten birkaç ay sonra

the entire world descended into a pandemic.

bütün dünya pandeminin eline düştü.

And it's during this time, in this crisis,

Bu süreç içerisinde, krizde

that the serene guardians continued shining expressions of hope and calm

o engin gardiyanlar, umut ve sakinlik ifadeleriyle parlamaya

and healing for us all.

ve hepimize şifa olmaya devam ettiler.

(Applause)

(Alkış)

This journey I began by drawing and sculpting

Kendim gibi birçok farklı kadın tasvirleri

many different versions of women like myself

yaparak başladığım bu çizim ve heykel yolculuğum

is what allowed me to move forward.

benim ilerlememi sağlayan şeydir.

It's what gave me permission to re-examine my home and my family

Bana evimi, ailemi ve ülkemi dışarıdan bir gözle

and my country from a distance.

yeniden inceleme fırsatı veren buydu.

It's making art that continues to remind me

Bana ısrarla aradığım özgürlüğü

what freedom I was so desperately seeking.

hatırlatmaya devam eden şey sanat yapmaktır.

For me, for us,

Benim için, bizim için,

for anyone who works for our rightful place in the future.

gelecekte hak ettiğimiz yer uğruna çalışan herkes için.

And even if we begin our journeys at first to escape,

Ve yolculuğumuza ilk önce kaçmakla başlasak bile

the return path is always inside of us.

dönüş yolu her zaman içimizdedir.

If we want to exist in the homes we thought we never belonged,

Hiç ait olduğumuzu düşünmediğimiz evlerde var olmaya devam etmek istiyorsak,

we have to create new powerful images for them.

onlar için yeni ve güçlü bir görüntü yaratmalıyız.

When I'm working, I know I'm using this ancient language

Çalıştığım zaman, bu antik dili kullandığımı

and I know that I'm where this language was born.

ve benim bu dilin doğduğu yer olduğumu biliyorum.

I know we have all been related for millions of years

Milyonlarca yıldır hepimizin akraba olduğunu ve

and that we need to take care of this one vessel

bizi köklerimize bağlayan bu tek damara

that connects us to our roots,

sahip çıkmamız gerektiğini biliyorum.

our roots in the Rift Valley,

Rift Vadisi’ndeki,

or the Sahara, or the shores of the Nile,

Sahra veya Nil Nehrinin kıyılarındaki,

somewhere on African soil where we left traces of our first journeys.

ilk yolculuğumuzun izlerini bıraktığımız Afrika toprağındaki köklerimiz.

Art is that ancient language that we've always used

Sanat, nereden geldiğimizi ve nereye doğru gittiğimizi

to remind us where we're from and where we're heading.

hatırlatmak için hep kullandığımız o eski dildir.

I hope to always make art that empowers women,

Her zaman kadınlara güç veren,

that points us to the future,

bizi geleceğe yönelten,

to Africa, where art originated.

sanatın kaynağı olan Afrika’ya yönelten sanatı yapmayı umuyorum.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)