Curiosity, discovery and gecko feet - Robert Full

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Marta Konieczna

Nearly every one of your science classes

Prawie każdy z przedmiotów ścisłych

starts off with the scientific method.

zaczyna się od metody naukowej.

You recognize this?

Brzmi znajomo?

Zadaje się pytanie,

Ask a question,

form a hypothesis,

stawia hipotezę,

perform an experiment,

przeprowadza eksperyment,

collect data,

zbiera dane,

draw conclusions,

wyciąga wnioski,

and then memorize a bunch of facts.

a potem zapamiętuje się masę informacji.

This is really boring!

Nuda!

Science is not a simple recipe in a cookbook,

Nauka to nie prosty przepis w książce kucharskiej,

and learning is not memorizing facts for tests.

a uczenie się to nie zakuwanie do testów.

Yet, that is exactly what we do.

Tak to jednak wygląda.

We have to change this!

Trzeba to zmienić!

We have to look at how curiosity can ultimately benefit society

Zobaczmy, jakie korzyści dla społeczeństwa przynosi ciekawość,

by looking towards tomorrow,

patrząc w przyszłość,

by going through a path from involvement

podążając drogą od zaangażowania

to imagination

poprzez wyobraźnię

to invention

aż do wynalazków

to innovation.

i innowacji.

And I'd like to illustrate this by telling you the real story

Opowiem prawdziwą historię, żeby to zilustrować,

about how we discovered how geckos stick.

jak odkryliśmy, czemu gekony przyczepiają się do powierzchni.

First you need to get involved.

Najpierw trzeba się zaangażować.

You need to do curiosity-driven research yourself.

Przeprowadzić badania "motywowane ciekawością".

We know that learning by being an active researcher

Wiadomo, że bycie zaangażowanym badaczem

is the best way to learn.

to najlepszy sposób na naukę.

Imagine being in my lab

Wyobraźmy sobie, że jesteśmy w moim laboratorium

and trying to discover how geckos stick.

i badamy, jak gekony się przyczepiają.

"Here is one of our subjects.

"Jeden z obiektów badań.

This is a crested gecko.

Gekon orzęsiony.

We are going to put the gecko on glass

Umieścimy go na szybie

and we're going to use a high speed camera

i użyjemy superszybkiej kamery,

that can capture up to 1,000 pictures in one second.

która robi 1000 klatek na sekundę.

There he goes.

Wspina się.

OK, record it.

Nagrywamy.

There's the animal's toes."

To palce gekona".

"So how do their feet stick and unstick so quickly?"

"Czemu udaje im się przyczepić i odczepić tak szybko?"

How <i>do</i> they do this?

Jak tego dokonują?

We wonder, it's kind of crazy, right?

Myślimy, że to niemożliwe.

It's hard to believe.

Nie do wiary.

Well it turns out, it was already known that the geckos have hairy toes,

Wiadomo, że palce gekonów są pokryte włoskami,

and those hairs are really small compared to your hair,

które są maleńkie w porównaniu z naszymi,

and the little tips at the end are even smaller.

a ich zakończenia są jeszcze mniejsze.

Well, my student Tanya,

Moja studentka Tanya,

who is not much older than some of you when she did this,

która była od was niewiele starsza, kiedy tego dokonała,

a sophomore undergraduate,

studentka drugiego roku,

tried to figure this out,

szukała odpowiedzi na to pytanie,

and we told that her that in order to do this,

a my poinstruowaliśmy ją,

you'd have to measure the force of a single hair.

że trzeba zmierzyć siłę pojedynczego włosa, żeby to zbadać.

Though we kind of only did this jokingly

Powiedzieliśmy to żartobliwie,

because these hairs are so small,

bo te włoski są tak małe,

we didn't think it was possible.

że wydawało się to niemożliwe.

But Tanya didn't know that,

Tanya tego nie wiedziała

and she went on to build the simplest,

i zbudowała najprostszy,

most beautiful measurement device ever.

najpiękniejszy przyrząd pomiarowy.

Here it is:

To on.

she took one of those tiny little hairs

Wzięła jeden z maleńkich włosków

and put it on to a probe,

i umieściła go na mierniku,

and then she began pushing it into the metal beam.

a potem zaczęła go przyciskać do metalowej belki.

Now she was very frustrated for months - it didn't stick.

Długo była niezadowolona, bo nic się nie przyczepiało.

But she had figured out she had to orient it

Pomyślała, żeby ustawić go tak, jak robi to gekon,

just like the gecko grabs on,

and then it worked!

i się udało.

And there's the little split ends grabbing the beam in that little window.

Maleńka końcówka przyczepia się do belki w tym niewielkim okienku.

And then she did something magical:

Potem dokonała czegoś niewiarygodnego,

for the first time ever,

bo po raz pierwszy

she measured the force of a single gecko hair

zmierzyła siłę pojedynczego włosa gekona,

that allowed her to discover

dzięki czemu odkryła sposób, żeby coś przyczepić,

a completely new way to stick to something,

something no human has ever known before.

o czym nikt wcześniej nie wiedział.

They have hairy little toes,

Gekony mają palce pokryte włoskami,

huge numbers of hairs,

mnóstwem włosków,

and each hair has the worst case of split ends possible,

a każdy z nich przypomina strasznie rozdwajające się końcówki,

100 to 1,000 nano-tips that an animal has on one hair,

od 100 do 1000 nanokońcówek na włosku,

and 2 billion total,

w sumie 2 miliardy,

and they don't stick by glue,

które nie przyczepiają się jak klej,

or by suction,

ani nie jak przyssawka,

or by velcro.

ani nie jak rzep.

It was discovered that they stick by inter-molecular forces alone,

Odkryto, że przyczepiają się dzięki oddziaływaniom międzycząsteczkowym,

by van der Waals forces,

siłom van der Waalsa,

and you'll learn this in Chemistry and Physics, if you take it.

o czym dowiecie się na chemii czy fizyce, jeśli je wybierzecie.

Niewiarygodne!

It's unbelievable!

It's a whole new way of thinking about making an adhesive!

Mamy nowy sposób na stworzenie kleju.

Well, this isn't the end of the story,

To jednak nie wszystko,

there are still mysteries.

bo nadal nie brakuje tajemnic.

Why are the gecko's feet looking like this?

Dlaczego gekony mają takie stopy?

They have bizarre toes and we don't know why.

Mają dziwne palce, a my nie wiemy dlaczego.

If you go into a museum and look at each gecko species,

Jeśli pójdzie się do muzeum i spojrzy na każdy gatunek gekonów,

you see they have all different hairs,

to widać, że mają różne włoski,

different lengths, and thicknesses, and patterns.

o różnej długości, grubości i strukturze.

Why?

Dlaczego?

I don't know!

Nie wiem!

But you should come to Berkeley and help me figure this out.

Zapraszam do Berkeley, żeby pomóc mi to odkryć.

It's just about right, so, apply.

To odpowiedni moment, więc składajcie podania.

But it's a mystery.

Pozostaje to tajemnicą.

There is even more stuff that is unknown.

Nie wiemy znacznie więcej.

This tarantula also has hairs

Ta tarantula też ma włoski,

and can stick this way, too,

które przyczepiają się w ten sposób,

but recently it was found that they also can secrete silk from their feet,

ale niedawno odkryto, że jej odnóża produkują jedwab,

not just their behind, like you know they do.

a nie tylko odwłok, o czym wiadomo.

And even more recently, my graduate student Ann showed

Niedawno moja studentka Ann, ze studiów drugiego stopnia, pokazała,

that all spiders can secrete glue,

że wszystkie pająki produkują klej,

and we know nothing about this glue

o którym nic nie wiadomo,

except it was around way before this guy,

poza tym, że istniał wcześniej niż on,

millions of years before.

miliony lat temu.

So don't stop at the discovery,

Nie zaprzestawajcie na odkryciu,

next imagine the possible uses for society.

ale wyobraźcie sobie jego zastosowanie dla społeczeństwa.

Here is the first human supported by a gecko-inspired adhesive.

To pierwszy człowiek, którego podtrzymuje materiał podobny do stopy gekona.

To mój były student z studiów magisterskich Kellar Autumn,

This is my former graduate student, Kellar Autumn,

who is professor at Lewis and Clark,

profesor w Lewis and Clark College,

offering his second born child for the test.

który zaproponował swoje drugie dziecko do przeprowadzenia testu.

And she's a very good sport about it!

Dzielnie to znosi!

Now imagine all the things you could make from this,

Wyobraźcie sobie, co można z tego zrobić,

not only adhesives, but products in sports,

nie tylko materiał adhezyjny, ale użyć go w sporcie,

and biomedicine,

technology,

biomedycynie,

technologii,

robotics,

robotyce,

toys,

zabawkach,

automotive,

samochodach,

fashion,

clothes,

modzie

ubraniach,

and yes, even hair pieces.

a nawet w treskach.

I swear to you, we got a call from Michael Jackson's hairdresser

Przysięgam, że zadzwonił do nas fryzjer Michaela Jacksona,

about hair pieces before he passed away.

żeby zapytać o perukę, zanim artysta umarł.

Who would have guessed from studying geckos?!?

Kto by na to wpadł, badając gekony?

Next, invent a game-changing technology, device, or product.

Potem wymyślcie rewolucyjną technologię, urządzenie czy produkt.

Like my engineering colleague at Berkeley, Ron Fearing, did

Tego dokonał Ron Fearing, kolega inżynier z Berkeley,

when he made one of the first synthetic, self-cleaning dry adhesives

tworząc pierwszy syntetyczny, suchy, samoczyszczący się materiał adhezyjny,

after the simplest version that you see in animals.

zainspirowany prostszą wersją występującą w naturze.

Believe it or not, right now, because of this work,

Wierzcie lub nie, dzięki temu wynalazkowi

you can make your own synthetic gecko nano-tape

możecie stworzyć syntetyczną "nanotaśmę geko",

by nano-molding with just a few parts,

łącząc jedynie kilka nanoczęści,

and here's the recipe that we can give you.

a tutaj macie instrukcję.

It's been incredible since we made this discovery

To niewiarygodne, że odkąd to odkryliśmy,

of all the papers and the work

dzięki artykułom i badaniom,

and the different ways to make it,

wielu sposobom produkcji,

it's emerging into a billion dollar industry.

przeradza się w intratny przemysł.

And who would have imagined that it started

Kto by pomyślał, że zaczęło się od tego,

because we were curious about how geckos can run up walls.

że byliśmy ciekawi, jak gekony chodzą po ścianach.

Next you need to innovate,

Następnie trzeba wprowadzać zmiany,

create a business that ultimately benefits society.

stworzyć branżę, która przysłuży się społeczeństwu.

Did you know that there are 6 million people per year that have chronic wounds,

Wiecie, że 6 milionów ludzi co roku cierpi z powodu chronicznych ran,

2 million develop an infection,

u 2 milionów rozwija się infekcja,

and infections account for 100,000 hospital deaths?

która skutkuje 10 000 zgonów w szpitalach?

Imagine if you could build a company that could produce

Wyobraźcie sobie firmę, która produkowałaby

a gecko-inspired band-aid

plastry opatrunkowe inspirowane stopą gekona,

that would remove the pain and suffering.

które niwelowałyby ból i cierpienie.

Just a simple invention.

Prosty wynalazek.

If you look at the last three great earthquakes,

W ostatnich trzech dużych trzęsieniach ziemi

over 700,000 people were trapped and lost their lives.

ponad 700 000 ludzi zostało uwięzionych i zginęło.

Imagine the company that made a search-and-rescue robot

Wyobraźcie sobie firmę produkującą robota do poszukiwania i ratowania ludzi,

inspired from a gecko

którego wzorcem byłby gekon,

that could move anywhere

poruszający się wszędzie

and quickly find individuals that have been trapped,

i szybko znajdujący ludzi uwięzionych w gruzowiskach,

that sometimes survive as long as two weeks.

którzy czasami przeżywają nawet dwa tygodnie.

There is a gecko-inspired robot, StickyBot,

Gekon jest wzorcem dla robota "StickyBot",

from the Stanford group,

stworzonego przez grupę ze Stanford,

that can grab on to any surface.

który przyczepia się do każdej powierzchni.

Now we ran our own, for TED, Mini Bio-inspired Design Challenge

Przeprowadziliśmy mały konkurs, dla TED, na projekt zainspirowany naturą,

to get you to think about these kinds of products.

żebyście zastanowili się nad takimi wynalazkami.

We have a winner.

Mamy zwycięzcę.

Here's the winner.

To on.

The winner came up with this design called StickySeat.

Zwycięzca wymyślił "StickySeat"

Really clever.

Pomysłowo.

It's a seat that is not only comfortable,

To siedzenie jest nie tylko wygodne,

but it aids a seat belt, if you were in an accident,

ale wspomaga pasy bezpieczeństwa gdybyście mieli wypadek,

in terms of keeping your seat and moving.

przytrzymuje was w siedzeniu.

This is brilliant!

Genialne!

We didn't think about this,

Nie wpadliśmy na to,

although we might think about patenting it now,

chociaż może to opatentujemy,

but there is a winner for this,

ale mamy zwycięzcę,

and the winner, and you can't,

zwycięzca, a tego nie można,

you can't make up something like this,

nie można tego zmyślić,

the winner's name

nazywa się

is Harry.

Harry.

Where's Harry?

Gdzie on jest?

Harry, come here, we have a prize for you.

Choć do nas, mamy dla ciebie nagrodę.

Where's Harry?

Gdzie jest Harry?

Harry!

Harry!

Come here!

Choć do nas!

We have a crested gecko for you

Mamy dla ciebie gekona orzęsionego,

that has very cool hairs on it.

który ma odjazdowe włoski.

Congratulations for Harry!

Gratulacje dla Harry'ego.

Excellent job!

Wspaniała robota!

So don't worry, if you missed out on this, it's OK

Nie martwcie się, jeśli was to ominęło,

because we are doing another design challenge

bo będziemy przeprowadzać kolejny konkurs na projekt

working with the San Diego Zoo.

razem z zoo z San Diego.

They're developing a best ideas project in San Diego,

W San Diego organizują konkurs na najlepszy projekt,

but it's going to go national.

i to na skalę krajową.

And I'll leave you with a fact that you should keep being curious

Na koniec chciałbym, żebyście zawsze byli ciekawi,

because curiosity-based research leads to the biggest benefits,

bo badania wypływające z ciekawości prowadzą do największych korzyści,

as we showed you in our example,

co pokazaliśmy na przykładach,

and you <i>can</i> make a difference

i możecie mieć na to wpływ,

<i>now</i>

teraz,

because like Tanya,

bo tak jak Tanya

you don't know what can't be done.

nie wiecie, czego nie da się dokonać.

Thank you.

Dziękuję.