How to survive the apocalypse | Ada, Ep. 1

Hi, I’m Ada.

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

မင်္ဂလာပါ၊ ကျွန်မက အက်ဒါပါ။

In this series, I tackle some of life’s pressing existential questions,

ဒီဇာတ်လမ်းတွဲမှာဘဝရဲ့ အရေးတကြီး မေးခွန်းတချို့ကို ကိုင်တွယ်ထားပါတယ်၊ ဥပမာ

like “what’s the best way to survive the apocalypse?”

“ကမ္ဘာပျက်ကိန်းမှာ ရှင်ကျန်ဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းက ဘာလဲ”

Do you ever look around and think,

ကမ္ဘာက အဆုံးသတ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ

how is everyone just going about their business

အများကြီးရှိတဲ့အခါ၊ လူတိုင်းက သူတို့ရဲ့လုပ်ငန်းကို ဘယ်လို

when there are so many ways the world could end?

ဆက်လုပ်မလဲလို့ လှည့်ပတ်ကြည့်ရှုပြီး တွေးကြည့်ဖူးလား။

I want to shake them.

ကျွန်မ သူတို့ကို ကိုင်လှုပ်ချင်တယ်။

Not that they'd listen to me.

သူတို့က ကျွန်မကို နားထောင်မှာ မဟုတ်ဘူး။

Not yet at least.

အနည်းဆုံးတော့ နားမထောင်သေးဘူး။

Oh! Good morning.

အိုး၊ မင်္ဂလာနံနက်ခင်းပါ။

Oh, sorry.

အိုး တောင်းပန်ပါတယ်။

You must be Ada, our new clerical assistant.

မင်းက စာရေးလက်ထောက်အသစ် အက်ဒါပဲ ဖြစ်ရမယ်။

You’re late.

မင်း နောက်ကျတယ်နော်။

Three minutes.

သုံးမိနစ်ပါ။

Let me show you around.

ငါ မင်းကို လိုက်ပြပါရစေ။

Um, I, uh, this library is amazing.

အင်း၊ ဒီစာကြည့်တိုက်က အံ့သြစရာပါ။

Um, you know, I basically lived in a library

အဓိကကတော့ ကျွန်မရဲ့ ဒဿနိကဗေဒ စာတမ်းကို ရေးနေတုန်းက

when I was writing my philosophy thesis on—

ကျွန်မက စာကြည့်တိုက်မှာ နေခဲ့တာလေ။

You’ll sit at reception and help patrons with the Wi-Fi password

မင်းက ကြိုဆိုရေးမှာ ထိုင်ပြီး ဖောက်သည်တွေကို Wi-Fi စကားဝှက်ပေးတာ

or returning a book, things like that.

ဒါမှမဟုတ် စာအုပ် ပြန်အပ်တာမျိုးတွေကို ကူညီရမယ်။

Anything more complicated, you come get me.

ဒီထက်ပို ရှုပ်ထွေးနေရင်တော့၊ ငါ့ကို လာခေါ်ပါ။

And when there are no patrons, there’s plenty to keep you busy.

ဖောက်သည်တွေမရှိတဲ့အခါ မင်း ဆက်အလုပ်ရှုပ်နေဖို့ လုပ်စရာတွေအများကြီးပါ။

Every minute that passes, you could spend doing something.

ကုန်သွားတဲ့ မိနစ်တိုင်းကို တစ်ခုခု လုပ်ရင်း ကုန်ဆုံးလို့ရတယ်။

Something important, or more important than this, at least.

အရေးကြီးတာ တစ်ခုခု၊ အနည်းဆုံး ဒါထက် ပိုအရေးကြီးတာ တစ်ခုခုပေါ့။

But you also have to work, and eat, and sleep, and pair socks,

ဒါပေမဲ့  အလုပ်လုပ်၊ စား၊ အိပ်၊ ခြေအိတ်တွေ တွဲပြီး စကြဝဠာရဲ့

and make other tiny attempts to exert order on the chaos of the universe.

ပရမ်းပတာဖြစ်မှုကို ထိန်းဖို့ တခြား သေးငယ်တဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေ လုပ်ရမယ်။

Excuse me, could you help me find these books?

တစ်ဆိတ်လောက်၊ ဒီစာအုပ်တွေကို ကူရှာပေးနိုင်မလား။

Hmm. Biochemistry, Saccharomyces cerevisiae life cycle.

ဟမ်။ ဇီဝဓာတုဗေဒ၊ Saccharomyces cerevisiae ဇီဝ သံသရာ။  

You must be a scientist.

ရှင်က သိပ္ပံပညာရှင်ဖြစ်ရမယ်။

A former scientist. I was a nuclear physicist.

သိပ္ပံပညာရှင်ဟောင်းပါ။ ကျွန်တော်က နျူးကလီးယား ရူပဗေဒပညာရှင်ပါ။

Now I brew craft beer.

အခု ကျွန်တော် craft beer ချက်တယ်။

But why?

ဒါနဲ့ဘာဖြစ်လို့လဲ။

Brewing beer is the perfect blend of art and science.

ဘီယာချက်တာက အနုပညာနဲ့ သိပ္ပံရဲ့ ပြီးပြည့်စုံတဲ့ ရောစပ်မှုပါ။

And after years tucked away in a lab, I wanted to do something real,

ဓါတ်ခွဲခန်းထဲမှာ နှစ်အတော်ကြာ ပိတ်လှောင်ပြီးနောက်မှာ တကယ် ထိတွေ့လို့တာ

something tangible.

တစ်ခုခုကို လုပ်ချင်ခဲ့တယ်။

I love being able to see the joy on someone’s face when they taste my beer.

ဘီယာကို မြည်းတဲ့အခါ လူတစ်ယောက်ရဲ့ မျက်နှာ မှာ ပျော်ရွှင်မှုကို မြင်ရတာကို သဘောကျတယ်။

Ah, okay, I’m just gonna say it.

သြော်၊ ကောင်းပြီ၊ ကျွန်မ  ဒါကို ပြောမလို့။

We— I mean we, humanity— always seem to be just around the corner from catastrophe,

ကျွန်မတို့၊ဆိုလိုတာက ကျွန်မတို့လူသားတွေဟာ ကပ်ဆိုးကြုံရတော့မယ်လို့ အမြဲ ထင်နေရပြီး

and you had the chance to actually do something about that and chose not to.

ရှင့်မှာ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ အခွင့်ကောင်းရပြီး မရွေးချယ်ခဲ့တာလေ။

I’m... I’m sorry?

ကျွန်တော် တောင်းပန်ရမှာလား။

How much joy do you think craft beer will bring

ကမ္ဘာပျက်ကိန်းမှာ ရှင်ကျန်ဖို့ ကြိုးစားနေတုန်းမှာ

when we’re trying to survive the apocalypse?

Craft ဘီယာက ဘယ်လောက် ပျော်ရွှင်မှုရစေမယ်လို့ ရှင် ထင်လဲ။

Um, well, I’m not sure I’d want to survive the apocalypse, as you put it.

အင်း၊ ခင်ဗျား ပြောသလိုဆို ကျွန်တော်က ကမ္ဘာပျက်ကိန်းမှာ ရှင်ကျန်ချင်တာမသေချာဘူး။

I mean, think for a second what it would actually be like to lose almost everyone

ဆိုလိုတာက၊ လူတိုင်းနီးပါးနဲ့ ခင်ဗျား ဂရုစိုက်တဲ့ အရာအားလုံးကို ဆုံးရှုံးရမယ်

and everything you care about.

ဆိုတာကို ခဏလောက် တွေးကြည့်ပါ။

But it wouldn't necessarily be like that.

ဒါပေမဲ့၊ သေချာပေါက် ဒီလို ဖြစ်မှာ မဟုတ်ဘူး။

Yes, you would lose a lot.

ဟုတ်တယ်၊ ရှင် အများကြီး ဆုံးရှုံးမယ်။

But even in a truly global catastrophe,

ဒါပေမဲ့၊ တကယ့် ကမ္ဘာ့ ကပ်ဆိုးမှာတောင်၊

there would almost certainly be places where most people

လူအများစုနဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံတွေ ဆက်ရှင်ကျန်တဲ့ နေရာတွေ

and infrastructure survive.

သေချာပေါက်နီးပါးရှိမယ်။

And have what kind of life, though?

ဒါပေမဲ့၊ ဘယ်လိုဘဝမျိုးရှိလဲ။

So, say our town survives.

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ မြို့ ကျန်နေမယ် ဆိုပါစို့။

We have a lot of luxuries— bars, and coffee shops,

ကျွန်မတို့မှာ ဇိမ်ခံ ဘားတွေ၊ ကော်ဖီဆိုင်တွေ၊

and souvenir stores selling magic crystals.

မှော် သလင်းကျောက်တွေ ရောင်းတဲ့ အမှတ်တရ ပစ္စည်းဆိုင်တွေရှိတယ်။

ကျွန်တော်က အဆိုးမြင် စွမ်းအင်ကို အရင်ထက် ပိုကာကွယ်ဖို့ လိုမယ်လို့ ထင်နေသလိုပဲ။

Hey, sounds like I'll need protection from negative energy more than ever.

Mhm.

အင်း။

အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်နေတဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စနစ်တွေကို မမှီခိုရင်၊

Without the interconnected global systems we relied on,

we’ll have to find ways to produce food, medicines, electricity, fuel,

အစာ၊ ဆေးဝါး၊လျှပ်စစ်ဓာတ်အား၊လောင်စာဆီနဲ့ ဒေသတွင်း ရေသန့်တွေ ထုတ်လုပ်ဖို့

and clean water locally.

နည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေရမယ်။

Our best bet to survive in the long run

ရေရှည်မှာ ရှင်ကျန်ဖို့ စိတ်အချရဆုံးက

is to collaborate— within our town, of course—

ကျွန်မတို့ မြို့ထဲမှာပဲ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ဖို့ပါ၊

but also with whatever other survivors we can contact.

ဒါပေမဲ့ တခြားရှင်ကျန်သူတွေနဲ့လည်း ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။

Hey! Everyone! We need to ration our food until we can call for help— hey!

ဟေး၊လူတိုင်း၊ အကူအညီတောင်းလို့ မရမချင်း ရိက္ခာ ဝေငှဖို့လိုတယ်၊ဟေး၊

She wants to invite outsiders in to take our food!

သူက စားစရာ လာယူဖို့ အပြင်လူတွေကို ဖိတ်ခေါ်ချင်တယ်။

No, that’s not what I said—

မဟုတ်ဘူး၊ ဒါ ကျွန်မ ပြောတာမဟုတ်ဘူး။

(Crowd booing)

(လူအုပ် လှောင်ပြောင်သရော်သံ)

Look around. People are desperate.

ဘေးကို ကြည့်ဦး။ လူတွေက ထင်ရာစိုင်းနေတယ်။

Even if other survivors don’t raid us, I doubt they’ll help.

တခြားရှင်ကျန်ရစ်သူတွေက ဝင်မစီးရင်တောင်၊ သူတို့ ကူညီမယ်ဆိုတာ သံသယရှိတယ်။

Especially when we have nothing to give in return.

အထူးသဖြင့် ကျွန်တော်တို့မှာ ပြန်ပေးစရာ ဘာမှမရှိဘူး။

Electricity, then. Let's work on that.

ပြီးတော့၊ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား။ ဒါကို စလုပ်ကြရအောင်။

Getting the nearest power plant back up and running will be a massive effort.

အနီးဆုံး ဓာတ်အားပေး စက်ရုံကို  ထိန်းသိမ်း၊ လည်ပတ်တာက ကြီးမားတဲ့ အားထုတ်မှုတစ်ခုပါ။

Hey, people, listen to me! Everyone listen, I—

ဟေ့၊ လူတွေ၊ ကျွန်မ ပြောတာ နားထောင်ကြပါ။ လူတိုင်း နားထောင်ကြပါ၊ ကျွန်မ

(Crowd booing)

(လူအုပ် လှောင်ပြောင်သရော်သံ)

Guys, electricity will make things so much better.

ကိုယ့်လူတို့၊ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားက အရာတွေကို အများကြီး ပိုကောင်းလာစေမယ်။ 

We’ll do it for ourselves. Not to contact other people.

ကျွန်မတို့ကိုယ်တိုင် လုပ်ကြမယ်။ တခြားသူတွေကို မဆက်သွယ်ပါနဲ့။

Right?

ဟုတ်တယ်နော်။  

Ugh, it runs on coal.

အိုး၊ ဒါက ကျောက်မီးသွေးနဲ့ လည်ပတ်တာ။

Actually, fossil fuels are easier to use than more advanced technologies.

တကယ်က ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေက ပိုအဆင့်မြင့် တဲ့ နည်းပညာတွေထက် အသုံးပြုရ ပိုလွယ်ကူတယ်။

So you’re proposing mining for coal?

ဒါဆို ခင်ဗျားက ကျောက်မီးသွေး တူးဖော်ဖို့ အဆိုပြုနေတာလား။

That doesn't sound easy.

ဒါက လွယ်ပုံမရဘူး။

No, but there are other things we can burn in a coal plant.

မဟုတ်ဘူး၊ ဒါပေမဲ့၊ ကျောက်မီးသွေးစက်ရုံမှာ လောင်စာအဖြစ်သုံးနိုင်တဲ့အခြားအရာတွေရှိတယ်။

We've got lots of wood which we can use to make charcoal,

မီးသွေးလုပ်ဖို့ သုံးနိုင်တဲ့ သစ်တွေအများကြီးရှိတယ်၊

which is more compact and burns way hotter than wood.

ဒါက ပိုကျစ်လျစ်ပြီး သစ်တွေထက် ပိုပြင်းပြင်း လောင်ကျွမ်းတယ်။

It’s not as efficient as coal, but it’s the best option we have.

ဒါက ကျောက်မီးသွေးလောက် မထိရောက်ပေမဲ့၊  ရှိတာထဲက အကောင်းဆုံး ရွေးစရာပါ။

To fuel the power plant and get the local grid back on,

ဓာတ်အားပေးစက်ရုံကို လောင်စာဖြည့်ဖို့နဲ့ ဒေသတွင်း ဓာတ်အား

we’re going to need a lot of charcoal.

ပြန်လည်ရရှိဖို့ မီးသွေးအများကြီး လိုမယ်။

No one will get any electricity unless everyone works together.

အားလုံး အတူ အလုပ်မလုပ်ရင်၊ ဘယ်သူမှ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ရမှာမဟုတ်ဘူး။

Okay, okay. There are ways to get a little electricity with a lot less fuel.

ကောင်းပြီ၊ လောင်စာဆီ ပိုနည်းနည်းနဲ့ ဓာတ်အား နည်းနည်းရဖို့ နည်းလမ်းတွေရှိတယ်။

They’ll thank me later.

နောက်မှ သူတို့ ကျွန်မကို ကျေးဇူးတင်ကြမယ်။

The internet?

အင်တာနက်လား။

Cellular data?

ဆယ်လူလာဒေတာလား။

Ugh. Even landlines rely on physical infrastructure

အိုး။ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေကို မှီခိုနေရတဲ့

that seems like it’s all been disrupted.

မြေပြင်လိုင်းတွေတောင်၊ အားလုံးပြတ်တောက်သွားပုံရတယ်။

Hmm. Okay, so how can I get a message out?

အင်း။ ကောင်းပြီ၊ သတင်းစကား ဘယ်လို ရနိုင်မလဲ။

Well, radios pick up signals in the air.

ကောင်းပြီ၊ ရေဒီယိုတွေက လေထဲက အချက်ပြမှုတွေကို ဖမ်းယူတယ်။

You can make a simple radio that doesn't even need electricity pretty easily.

လျှပ်စစ်ဓာတ်တောင် အလွယ်တကူ မလိုအပ်တဲ့  ရေဒီယိုရိုးရိုးတစ်လုံးတောင်ဖန်တီးလို့ရတယ်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တုန်းက စစ်သုံ့ပန်းတွေက ဒါတွေ လုပ်ဖို့ ပစ္စည်းတွေကို ရှာယူခဲ့ကြတယ်။

In World War Two, prisoners of war scavenged the materials to make them.

Any old wire will work as an aerial.

ဝိုင်ယာကြိုးဟောင်းတိုင်းက ကောင်းကင်ကြိုးလို လုပ်ဆောင်မယ်။

It’ll pick up the electromagnetic fields of passing radio waves.

ဖြတ်လာတဲ့ ရေဒီယိုလှိုင်းတွေရဲ့ လျှပ်စစ် သံလိုက်စက်ကွင်းတွေကို ဒါက ဖမ်းယူမယ်။

Lots of common substances can complete the receiver

သာမန် ဝတ္ထုများစွာက ဖမ်းယူတဲ့အပိုင်းကို ပြည့်စုံစေပြီး

and make messages intelligible, including...

သလင်းကျောက်များစွာ အပါအဝင် သတင်းစကားတွေကို

a number of crystals.

နားလည်နိုင်စေတယ်။

It's for the best.

ဒါက အကောင်းဆုံးအတွက်ပါ။

(Radio static)

 (ရေဒီယို လှိုင်းသံ)

The Svalbard Seed Vault has hundreds of millions of seeds...

အာတိတ်စက်ဝိုင်းထဲက ကျွန်းတစ်ကျွန်းပေါ်က Svalbard Seed Vault မှာ

on an island in the Arctic Circle.

မျိုးစေ့ သန်းရာနဲ့ချီ ရှိတယ်။

Apparently, seaweed is a good food source,

သိရသလောက် ကျောက်ပွင့်က အစာရင်းမြစ်ကောင်းတစ်ခုဖြစ်ပေမဲ့၊

but we’re nowhere near the sea.

ပင်လယ်နဲ့ နီးတဲ့ ဘယ်နေရာမှာမှ မရှိဘူး။

Whoa! Paper mills can be retrofitted to process wood into food.

အိုး။ သစ်တွေကို အစာအဖြစ် ပြုပြင်ဖို့ စက္ကူစက်တွေကို ပြန်မွမ်းမံလို့ရတယ်။

They break down wood in big vats.

ဒါတွေ စည်ကြီးတွေထဲမှာ သစ်တွေကို ခြေဖျက်တယ်။

Then, instead of making the pulp into cardboard or paper,

ဒီနောက် ပျော့ဖတ်ကို ကတ်ထူပြား ဒါမှမဟုတ် စက္ကူအဖြစ် ပြုလုပ်တာအစား၊

they use enzymes to convert the cellulose into edible sugar.

သစ်စေးကို စားလို့ရတဲ့ သကြားအဖြစ် ပြောင်းဖို့ အင်ဇိုင်းတွေကို အသုံးပြုကြတယ်။

Okay, focus.

ကောင်းပြီ၊ အာရုံစိုက်ပါ။

We don’t have a paper mill, but we have plenty of wood.

ကျွန်မတို့မှာ စက္ကူစက် မရှိပေမဲ့၊ သစ်တွေအများကြီး ရှိတယ်။

Hello? Can you hear me? We can trade wood for— hey!

ဟယ်လို၊ ကြားရလား။   ကျွန်မတို့ သစ်တွေကို ကုန်သွယ်လို့ရတယ်၊ဟေး။

We don’t want outsiders flocking to our town!

ငါတို့ မြို့ကို အပြင်လူတွေ အုံမလာစေချင်ဘူး။

I'll find out who stole my stolen generator and steal it back.

ကျွန်မရဲ့  မီးစက်ကို ခိုးသွားတဲ့လူကို ရှာပြီး ပြန်ခိုးယူမယ်။

We're distilling alcohol to use for antiseptic and fuel.

ပိုးသတ်ဆေးနဲ့ လောင်စာအတွက် အသုံးပြုဖို့ ကျွန်တော်တို့ အရက်ချက်နေတယ်။

A big vat for grinding things up.

အရာတွေကို ကြိတ်ဖို့ စည်ကြီးတစ်လုံး။

It’s not a paper mill, but it’s similar.

စက္ကူစက်တော့ မဟုတ်ပေမဲ့၊ တူပါတယ်။

လူအကြိုက်ဆုံး ပစ္စည်းသစ်အတွက် မြို့တွင်းက ဘီယာချက်စက်ရုံတိုင်းကို ပြန်မွမ်းမံနေတယ်။

We retrofit every one of these breweries in town for the hottest new trend.

Converting wood and cardboard into lignocellulosic sugar

ငတ်လို့ သေဆုံးတာကနေ ကင်းဝေးစေတဲ့ အသိနဲ့အတူ သစ်သားနဲ့ ကတ်ထူပြားကို

for a sweet flavor with notes of avoiding death by starvation.

ချိုတဲ့ အနံ့အရသာအတွက် ignocellulosic သကြားအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်း။

You know, with some additional equipment,

အပိုပစ္စည်းတချို့နဲ့ဆိုရင်၊ ဒီဘီယာချက်စက်ရုံတွေက

these breweries could produce electricity from their byproducts.

၎င်းတို့ရဲ့ ထုတ်ကုန်တွေကနေ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်နိုင်တယ်။

And who will manufacture that equipment?

ပြီးတော့ ဒီပစ္စည်းတွေကို ဘယ်သူတွေက ထုတ်လုပ်မှာလဲ။

We need a wider range of skills than people in this town have.

ဒီမြို့က လူတွေမှာရှိတာထက် ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေလိုအပ်တယ်။

Other survivors are probably afraid to make contact, too.

တခြားရှင်ကျန်သူတွေကလည်း အဆက်အသွယ် လုပ်ဖို့ ကြောက်နေလောက်တယ်။

Someone has to go first.

တစ်ယောက်ယောက် အရင် သွားရမယ်။

မတူညီတဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု အစုတွေ လိုအပ်တာနဲ့ပတ်သက်တာက ဘာလဲ။

What was that about needing different skill sets?

Fine. Yes, I admit it— a brewer could help people after a global catastrophe.

ဟုတ်တယ်၊ ဝန်ခံတယ်၊ ကမ္ဘာ့ကပ်နောက်ပိုင်း၊ ဘီယာချက်လုပ်သူက လူတွေကို ကူညီနိုင်တယ်။

But that doesn’t mean it’s better to become a craft brewer

ဒါပေမဲ့၊ ဒါက နျူကလီးယား ရူပဗေဒပညာရှင်ထက် Craft ဘီယာချက်လုပ်သူ ဖြစ်လာတာက

than a nuclear physicist.

ပိုကောင်းတယ်လို့ မဆိုလိုဘူးနော်။

Maybe not, but in this scenario you’re imagining,

မဖြစ်လောက်ပါဘူး၊ ဒါပေမဲ့၊ ခင်ဗျား စိတ်ကူးနေတဲ့ ဒီအခြေအနေမျိုးမှာ၊

it might be more useful to be a car mechanic or a library assistant

နျူးကလီးယား ရူပဗေဒပညာရှင်ထက် စက်ပြင် ဒါမှမဟုတ် စာကြည့်တိုက်လက်ထောက်

than a nuclear physicist.

ဖြစ်တာက ပိုအသုံးဝင်လောက်တယ်။

You don’t really know, do you?

ခင်ဗျား တကယ် မသိဘူးလား။

No, I don’t.

ဟင့်အင်း၊ ကျွန်မ မသိဘူး။

But I do know that everything we talked about would be even more useful

ဒါပေမဲ့ ကပ်ဆိုးမကြုံခင်၊ အခုပဲ ကျွန်မတို့ ဒါကို လုပ်လိုက်ရင်၊ ပိုတောင်

if we worked on it now, before a catastrophe.

အသုံးဝင်မယ်လို့ ကျွန်မတို့ ပြောနေတာ အားလုံးကိုတော့ သိပါတယ်။

We could keep fossil fuels in the ground.

ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေကို မြေကြီးထဲမှာ ထိန်းထားနိုင်တယ်။

We could set up long range radio systems that don't rely on infrastructure.

အခြေခံအဆောက်အအုံကို အားမကိုးတဲ့ လှိုင်းရှည် ရေဒီယိုစနစ်တွေကို ဆင်နိုင်တယ်။

Make power grids more robust, and work on technologies to feed people.

ဓာတ်အားလိုင်းတွေ ပိုခိုင်အောင်လုပ်ကာ လူတွေ ကို ကျွေးမွေးဖို့ နည်းပညာတွေ သုံးနိုင်တယ်။

We could even make practical knowledge manuals and,

လက်တွေ့ကျတဲ့ အသိပညာ လက်စွဲစာအုပ်တွေတောင် လုပ်လို့ရတယ်၊

I don’t know, put them in libraries.

ကျွန်မ မသိဘူး၊ ဒါတွေကို စာကြည့်တိုက်တွေမှာ ထည့်ထားတယ်။

Ada, isn’t this something else you should be doing?

အက်ဒါ၊ မင်းက အခြားတစ်ခုခု လုပ်နေသင့်တာမဟုတ်လား။

Yes, that’s what I’m saying! The question is what, exactly?

ဟုတ်တယ်၊ ကျွန်မ ပြောနေတာ ဒါပဲ။ မေးခွန်းက၊ အတိအကျ ဘာလဲ။

The books, Ada! Get him the books.

စာအုပ်တွေပါ၊ အက်ဒါ၊ သူ့ကို စာအုပ်တွေ ပေးလိုက်။

I apologize for the holdup.

ကြန့်ကြာစေတာအတွက် ကျွန်မ တောင်းပန်ပါတယ်။

Oh, I don't mind. I've learned to cherish every moment.

အိုး၊ စိတ်မရှိပါဘူး။ ကျွန်တော် အခိုက်အတန့်တိုင်းကို မြတ်နိုးတတ်လာပါပြီ။

See you tomorrow.

မနက်ဖြန်မှ တွေ့မယ်။

Something to aspire to.

ရည်ရွယ်ထားတာ တစ်ခုခုဆီပေါ့။