Are companies above the law? BBC Learning English

Can anything be done to stop a multinational company

Czy można coś zrobić, aby powstrzymać międzynarodową firmę,

that wants to abuse your rights?

która chce nadużywać Twoich praw?

In this episode, we'll show you how international law

W tym odcinku pokażemy, jak prawo międzynarodowe

keeps the world's biggest companies in line.

trzyma w ryzach największe światowe firmy.

Coming up: Nike's big ticking off...

Wkrótce: wielki sukces Nike...

A sweet victory for Cadbury's workers...

Słodkie zwycięstwo pracowników Cadbury...

And how Shell's oil spills in Africa are dealt with in UK courts...

I jak brytyjskie sądy rozpatrują wycieki ropy Shella w Afryce ... Po

First up: is the law strong enough to stop companies breaking it?

pierwsze: czy prawo jest wystarczająco silne, by powstrzymać firmy przed jego łamaniem?

Sometimes companies take it on themselves

Czasami firmy biorą na siebie obowiązek

to look after their workers well.

dbania o swoich pracowników.

Chocolate makers Cadbury have sometimes been praised

Twórcy czekolady Cadbury byli czasami chwaleni

for actively improving the lives of their plantation workers:

za aktywne ulepszanie życia pracowników ich plantacji:

something called Corporate Social Responsibility, or CSR.

coś, co nazywa się Corporate Social Responsibility lub CSR.

But, without an international legal body to enforce rules,

Ale bez międzynarodowego organu prawnego do egzekwowania przepisów,

what can be done when companies don't choose to behave well?

co można zrobić, gdy firmy nie decydują się na dobre zachowanie?

Time for some clever legal work.

Czas na sprytną pracę prawniczą.

In the early 2000s, Nike denied claims its workers

Na początku XXI wieku Nike zaprzeczał twierdzeniom, że jego pracownicy

were being mistreated in foreign factories.

byli źle traktowani w zagranicznych fabrykach.

So, a man called Mark Kasky took Nike to court,

Tak więc człowiek o nazwisku Mark Kasky pozwał Nike do sądu,

using American advertising laws forbidding companies

wykorzystując amerykańskie przepisy reklamowe zabraniające firmom

from making 'false and misleading' claims over those denials.

składania „fałszywych i wprowadzających w błąd” roszczeń w związku z tymi odmowami.

Nike defended themselves aggressively,

Nike broniło się agresywnie,

going all the way to the country's top court

idąc aż do najwyższego sądu w kraju,

to argue that they could say what they liked

aby argumentować, że mogą mówić, co chcą,

under free speech rules.

zgodnie z zasadami wolności słowa.

Eventually, Nike lost and agreed to pay

Ostatecznie Nike przegrało i zgodziło się zapłacić

to strengthen workplace monitoring.

za wzmocnienie monitorowania w miejscu pracy.

We asked Mark whether he was worried about taking on Nike in court.

Zapytaliśmy Marka, czy martwi się, że będzie walczył z Nike w sądzie.

The fact that it was Nike made... made no difference. In fact, there...

Fakt, że zrobił to Nike... nie miał znaczenia. W rzeczywistości, czuliśmy, że

there was a level playing field, we felt,

były równe szanse,

in terms of the way the court would decide.

jeśli chodzi o sposób, w jaki sąd podejmie decyzję.

Nike may have had a lot more money, but we felt we had the stronger case,

Nike mogło mieć o wiele więcej pieniędzy, ale czuliśmy, że mamy silniejsze argumenty,

even though we had lost at the local Municipal and the Appeals level.

mimo że przegraliśmy na szczeblu lokalnym i apelacyjnym.

And we felt that there was no way – Nike can't...

I czuliśmy, że nie ma takiej możliwości – Nike nie może…

they can't use money to beat you; facts have to beat you.

nie mogą używać pieniędzy, aby cię pokonać; fakty muszą cię pokonać.

The... the logic of their case has to beat you.

Logika ich sprawy musi cię pokonać.

So, that shows that it doesn't matter how much money a company has;

To pokazuje, że nie ma znaczenia, ile pieniędzy ma firma;

you have to rely on facts to win in court.

musisz polegać na faktach, aby wygrać w sądzie.

How did he actually sue Nike?

Jak właściwie pozwał Nike? Przede

First of all, we sued at the... well, I...

wszystkim pozwaliśmy na... no ja...

we sued at the Municipal Court level, which is local, and we lost there.

pozwaliśmy na szczeblu Sądu Grodzkiego, czyli miejscowego, i tam przegraliśmy.

Then we appealed it to the Appeals Court and we lost there as well,

Potem odwołaliśmy się do Sądu Apelacyjnego i tam też przegraliśmy,

but we still felt we had a legitimate case

ale nadal uważaliśmy, że mamy uzasadnioną sprawę,

and so we appealed to the California Supreme Court and there we prevailed.

więc odwołaliśmy się do Sądu Najwyższego Kalifornii i tam wygraliśmy. To

What this tells us is that you can challenge a court's ruling

nam mówi, że możesz zakwestionować orzeczenie sądu

and try to win your case again by going to a higher court.

i spróbować ponownie wygrać sprawę, udając się do sądu wyższej instancji.

So, what happened in the Supreme Court?

Co zatem wydarzyło się w Sądzie Najwyższym?

When the California Supreme Court ruled in my favour, they were saying,

Kiedy Sąd Najwyższy Kalifornii wydał orzeczenie na moją korzyść, powiedzieli:

'If you're making statements, factual statements,

„Jeśli składasz oświadczenia, rzeczowe oświadczenia

about your product – where they're produced, how they're produced,

na temat swojego produktu – gdzie są produkowane, jak są produkowane,

what's in them –

co w nich jest –

and your intention is to convince people to buy your product,

a twoim zamiarem jest przekonać ludzi do zakupu Twojego produktu,

those statements must be true.

te stwierdzenia muszą być prawdziwe.

And if it... if they aren't true, you will be sued and you will lose.

A jeśli to... jeśli nie są prawdziwe, zostaniesz pozwany i przegrasz.

So, this tells us that if a company lies about how it behaves,

To mówi nam, że jeśli firma kłamie na temat tego, jak się zachowuje, istnieje

it risks being found out in court.

ryzyko, że zostanie wykryta w sądzie.

Mark used a clever tactic

Mark zastosował sprytną taktykę,

by fighting over Nike's statements, not their working conditions.

walcząc o oświadczenia Nike, a nie warunki ich pracy. Poprawiły się

Conditions in other countries improved.

warunki w innych krajach.

So, how do you challenge a foreign multinational

Jak więc rzucić wyzwanie zagranicznej korporacji międzynarodowej,

who's doing something wrong in your country?

która robi coś złego w twoim kraju?

Let's go to Nigeria now, where the Bodo community live,

Przejdźmy teraz do Nigerii, gdzie żyje społeczność Bodo,

relying on fishing and farming.

utrzymująca się z rybołówstwa i rolnictwa.

In 2008, two massive oil spills from a Shell oil pipeline

W 2008 roku dwa ogromne wycieki ropy z rurociągu Shell

polluted their land and killed much of the marine life they relied on.

zanieczyściły ich ziemię i zabiły większość życia morskiego, na którym polegali.

Shell initially offered only food as compensation.

Shell początkowo oferował tylko żywność w ramach rekompensaty.

The Bodo community took legal action in UK courts,

Społeczność Bodo podjęła kroki prawne w sądach w Wielkiej Brytanii,

even though the spills were in Nigeria.

mimo że wycieki miały miejsce w Nigerii.

In 2014, four months before the case was due to be heard in court,

W 2014 roku, cztery miesiące przed terminem rozprawy w sądzie,

the case was settled for £55 million.

sprawa została rozstrzygnięta za 55 milionów funtów. Nad sprawą pracowała

British law firm Leigh Day worked on the case.

brytyjska firma prawnicza Leigh Day .

Daniel Leader, from Leigh Day, explained

Daniel Leader z Leigh Day wyjaśnił,

why this case was not heard in a Nigerian court.

dlaczego ta sprawa nie została rozpatrzona przez nigeryjski sąd.

The case was heard in the UK because we decided

Sprawa została rozpatrzona w Wielkiej Brytanii, ponieważ zdecydowaliśmy się

to sue the UK-registered parent company

pozwać zarejestrowaną w Wielkiej Brytanii spółkę dominującą

for the failures of its Nigerian subsidiary,

za niepowodzenia jej nigeryjskiej spółki zależnej,

and the law in the UK is that if you can demonstrate

a prawo w Wielkiej Brytanii stanowi, że jeśli można wykazać, że

the parent company was involved in some way

spółka dominująca była w jakiś sposób zaangażowana

in the failures of its subsidiary,

w niepowodzenia swoją spółkę zależną,

then there's no reason why you can't hold it to account

to nie ma powodu, dla którego nie można go pociągnąć do odpowiedzialności

for those failures in the UK courts.

za te niepowodzenia w sądach brytyjskich.

And the rule, broadly, is that the country

Ogólnie rzecz biorąc, regułą jest, że kraj, w

where the harm occurred

którym wystąpiła szkoda,

is the system of law that the courts will apply.

jest systemem prawa, który będzie stosowany przez sądy.

So, if you are a Nigerian fishermen suing Shell in the UK,

Tak więc, jeśli jesteś nigeryjskim rybakiem, który pozywa firmę Shell w Wielkiej Brytanii,

the UK judge will apply Nigerian law

brytyjski sędzia zastosuje prawo nigeryjskie

and get expert evidence as to what the relevant Nigerian law is.

i uzyska ekspertyzę dotyczącą właściwego prawa nigeryjskiego.

You can sometimes sue a parent company in one country

Czasami możesz pozwać spółkę dominującą w jednym kraju

for the actions of its subsidiary in another country.

za działania jej spółki zależnej w innym kraju.

You need to show the parent was controlling the subsidiary.

Musisz wykazać, że rodzic kontrolował spółkę zależną.

What problems do multinational companies present lawyers?

Jakie problemy międzynarodowe korporacje przedstawiają prawnikom?

The fundamental issue is that

Podstawową kwestią jest to, że

they will not only hide behind their corporate structure

nie tylko będą się ukrywać za swoją strukturą korporacyjną,

but they'll also argue that they should be held to account locally,

ale będą również argumentować, że powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności lokalnie,

in the local jurisdictions,

w lokalnych jurysdykcjach,

and the problem with that is actually you can't get justice

a problem polega na tym, że tak naprawdę nie można uzyskać sprawiedliwości,

if you are a poor community in Nigeria, or Kenya, or Zambia,

jeśli biednej społeczności w Nigerii, Kenii czy Zambii,

because you simply don't have the resources to take on

ponieważ po prostu nie masz środków, aby

multinational companies within those legal systems.

w tych systemach prawnych zająć się wielonarodowymi firmami.

Multinational companies can argue cases should be heard locally

Międzynarodowe firmy mogą argumentować, że sprawy powinny być rozpatrywane lokalnie,

to make it easier for them to win, rather than going to foreign courts,

aby ułatwić im wygraną, zamiast kierować się do zagranicznych sądów,

which may be more affordable for poor communities.

co może być bardziej przystępne dla biednych społeczności. Czy

So, do multinationals have to follow international human rights laws?

zatem międzynarodowe koncerny muszą przestrzegać międzynarodowych praw człowieka?

So, the answer is increasingly they... they do,

Tak więc odpowiedź brzmi: coraz częściej… robią,

following the creation of something called

po stworzeniu czegoś, co nazywa się

the UN general principles on business and human rights,

ogólnymi zasadami ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka,

which everyone agreed to internationally –

co wszyscy zgodzili się na arenie międzynarodowej –

all countries and corporations agreed to internationally –

wszystkie kraje i korporacje zgodzili się na arenie międzynarodowej –

about ten years ago, which applies human rights norms to companies.

około dziesięć lat temu, co ma zastosowanie firmom norm praw człowieka.

At the moment, they do not have the force of law: they are voluntary.

W tej chwili nie mają mocy prawnej: są dobrowolne.

But, there are moves afoot to give them legal standing.

Ale są kroki, aby nadać im status prawny.

There are voluntary rules on human rights for companies,

Istnieją dobrowolne zasady dotyczące praw człowieka dla firm,

called the UN Guiding Principles.

zwane wytycznymi ONZ. Akceptuje je

Many countries and organisations accept them.

wiele krajów i organizacji.

Campaigners are pushing for them to be binding.

Zwolennicy kampanii naciskają, by były one wiążące.

We've seen how using law internationally can mean

Widzieliśmy, jak korzystanie z prawa na arenie międzynarodowej może oznaczać, że

you can fight cases in courts that suit you better.

możesz walczyć w sądach, które są dla Ciebie bardziej odpowiednie.

Sometimes this means companies can't hide from the law.

Czasami oznacza to, że firmy nie mogą ukrywać się przed prawem.

Mark Kasky's case showed us how using national law cleverly

Sprawa Marka Kasky'ego pokazała nam, jak sprytne stosowanie prawa krajowego

can have a big, and positive, international impact.

może mieć duży i pozytywny wpływ na skalę międzynarodową.