Ma Jun: An interactive map to track (and end) pollution in China | TED

Translator: Hoàn mỹ Hồ Reviewer: Thu Ha Tran

Ô nhiễm khói bụi, ô nhiễm nguồn nước, thay đổi khí hậu.

Đây là “khoản phí” phải trả cho môi trường

cho sự phát triển vượt bậc ở Trung Quốc trong vòng 40 năm qua.

Choking smog, polluted waters, climate change.

Đồng thời,

This has been the environmental cost

hơn hàng trăm triệu người đã thoát nghèo.

of the tremendous growth in China over the past 40 years.

Là một nhà môi trường học ở Trung Quốc, tôi đã chứng kiến những điều này tận mắt.

At the same time,

hundreds of millions of people have put themselves out of poverty.

Thử thách chúng ta phải đối mặt là:

Làm cách nào để giữ gìn không khí, nguồn nước, khí hậu

As an environmentalist in China, I have witnessed all of this firsthand.

ở thời đại đang phát triển như thế này?

The challenge we're facing is:

Đất nước Trung Quốc có hơn 1,4 tỷ dân,

Can we clean up as fast and as broadly

và đang có nền kinh tế phát triển vượt bậc

as the massive development degrading our air, water and climate?

cũng như chịu trách nhiệm phần lớn cho lượng phát thải khí nhà kính hiện tại.

China has one point four billion people,

still a fast-growing economy,

Biết phải chịu trách nhiệm cho toàn cầu

nên Trung Quốc đã cam kết đạt mức độ trung hòa carbon trước năm 2026.

and is responsible for the biggest share of the current greenhouse gas emissions.

Điều này có nghĩa là hơn 10 tỷ tấn khí thải carbon

China knows its global responsibility

and has pledged to be carbon-neutral by 2060.

phải được ngăn chặn hoặc được trung hòa.

Vậy làm bằng cách nào?

It means more than 10 billion metric tons of carbon emissions

Tình trạng cấp bách của khí cậu toàn cầu yêu cầu mỗi chúng ta không chỉ làm điều đó

must be stopped or be neutralized.

mà còn phải hành động một cách nhanh chóng.

How can we possibly do it?

Tin có cơ hội để thực hiện được điều này,

The pressing global climate situation requires each of us not just to do it,

tôi đã nghiên cứu

và đã tìm thấy được cách giúp môi trường giảm thiểu tối đa sự ô nhiễm nặng nề.

but to do it faster.

I believe there's a chance for us to succeed,

Sức mạnh của sự minh bạch sẽ là chìa khóa

as I know it too,

đưa thông tin về thực trạng ô nhiễm lên Internet và các phần mềm CNTT khác

now that I have seen work to help reduce the enormous environmental pollution.

It is the power of transparency,

có thể thúc đẩy hàng triệu người dân hành động một cách nhanh chóng hơn

pollution information made public using mobile internet and other IT technologies

bằng cách yêu cầu doanh nghiệp có trách nhiệm giải trình.

Cá nhân tôi đã nghiên cứu về các tài liệu

may empower millions of citizens to speed change

kiểm soát vấn đề ô nhiễm nguồn nước.

by holding corporations and government agencies accountable.

Nhiều năm trước, bên cạnh Hồ Tai,

hồ nước ngọt lớn thứ ba ở Trung Quốc,

I personally got involved in the transparency drive

tôi đã thấy một nhóm ngư dân sử dụng muôi để vớt tảo nở.

for water pollution control.

Years ago, beside Lake Tai,

Một trong những ngư dân nói với tôi rằng: “Khi trẻ, vào một ngày nắng nóng như này,

the third largest freshwater lake in China,

I saw a group of fishermen using long ladles to scoop out the algae bloom.

tôi đã nhảy xuống hồ để bơi rồi.”

Ông ấy nói: “Hiện tại thì không còn cá nữa và chúng tôi được trả tiền để vớt tảo lên”

One fisherman said to me, "When I was young, on a hot day like this,

I would have jumped into the lake for a [swim].”

Chỉ tay vào những nhà máy xí nghiệp cách đó không xa bờ hồ,

"But now," he said, "the fish are gone and we're paid to scoop out the algae."

ông ấy nói cái hồ này vẫn mãi ô nhiễm nếu như họ không ngừng đổ chất thải.

Pointing to those factories not far from the shoreline,

Nhiều năm nghiên cứu khiến tôi hiểu rằng rất khó để kiểm tra được nguồn chất thải.

he said the lake would not be clean until they stop dumping.

Vì việc thực thi yếu kém nên

phí môi trường thường bị chi trả rất ít

Years of research made me understand how hard it is to check the dumping.

và có người cắt giảm đi chi phí này để cạnh tranh tốt hơn trên thị trường.

Điều này thường hay xảy ra tại một trong những trung tâm lớn nhất

With weak enforcement,

the cost of violations was often too low,

and those who cut corners became more competitive in the market.

cho chuỗi cung ứng toàn cầu các thiết bị điện tử và quần áo.

This region happens to be one of the biggest centers

Nhưng các chuỗi cung ứng này không mấy đáp ứng

nhu cầu của người dân địa phương.

of the global supply chain for electronic gadgets and for clothes.

Nhiều người nói rằng: “Ở Trung Quốc, không biết ai là người gây ra ô nhiễm,

But those multinational brands sourcing locally

nên tôi chỉ mua từ nơi bán rẻ nhất.”

were not very helpful at the beginning.

Điều này sẽ gây thêm áp lực cho các nhà cung cấp tại địa phương

Many would argue, "In China, I don't know who is polluting,

so I would buy from the cheapest."

vì họ không hoàn thành điều kiện của các hợp đồng đã kí.

This is going to add further pressure on those local suppliers

Nhưng tôi nói với họ rằng tôi có một bản đồ chỉ dẫn

có thể giúp họ tìm được ai là người đang gây ra ô nhiễm.

to race down to the bottom for their contracts.

Từ năm 2006,

chúng tôi bắt đầu biên soạn các tài liệu giám sát vấn đề ô nhiễm

But I told them I have a map

that can help them figure out who is polluting.

vào một cơ sở dữ liệu được gọi là Bản đồ Xanh.

Chúng tôi bắt đầu chỉ với hai nghìn hồ sơ vi phạm,

From 2006,

we began to compile corporate monitoring data

nhưng qua nhiều năm đẩy mạnh hơn trong việc thực thi và minh bạch,

data into a database known as the Blue Map.

nên con số đã đạt tối đa hai triệu.

We started with only two thousand records of violations,

but through years of promotion of enforcement and transparency,

Những vùng không có

các chuỗi cung ứng cho việc quản lí môi trường đã bắt đầu

that number has topped two million.

để ý hơn cách xử lí nguồn rác thải như một hãng về dệt may và [đồ điện tử]

The missing dots

in the global supply chain's environmental management

đã thay đổi khi so sánh số liệu của họ dựa trên danh sách vi phạm của chúng tôi.

began to be connected when a group of [electronic] and textile brands

Để tôi giải thích về cách nó vận hành.

started comparing their list of suppliers with our list of violators.

Bản đồ xanh này khoanh vùng khu vực ở đồng bằng sông Dương Tử,

bao gồm khu vực Hồ Tai.

Let me explain how it works.

Mỗi nhà máy riêng lẻ

This is the Blue Map for the Yangtze River Delta,

và hiện tại có hơn hàng chục ngàn

sẽ được đánh dấu như này.

which covers the Lake Tai region.

Các chấm xanh sẽ là vùng an toàn, chấm đỏ hay vàng thì ngược lại.

Each individual factory --

and there are tens of thousands of them --

Các mã màu như thế này được lấy từ những hồ sơ vi phạm

is color coded.

Blue and green for "good," red and yellow for "bad."

và đã được xác nhận.

Và chúng tôi đã đặt nhiều hơn hơn bốn triệu dấu chấm như vậy

The color codes are derived from the violations on record

trên bản đồ kỹ thuật số,

tất cả các màu được mã hóa.

and the confirmed public reporting.

Nhưng có thể tạo ra sự thay đổi nào không?

And we have put more than four million of such dots

Đây là một trong những nhà cung cấp lớn nhất về thuốc nhuộm

on the digital map,

all color coded.

đã từng có rất nhiều báo cáo vi phạm

Still, how can a map make change?

nhưng họ cho rằng việc xử lí nước thải đúng cách sẽ làm giảm đi sức cạnh tranh

This is one of the largest dyehouse suppliers.

và mất đi công việc kinh doanh của họ.

It used to have multiple violation records,

Nhưng đã có năm doanh nghiệp, bắt đầu từ Gap,

but insisted if they treat the waste but now they are neighbors,

lên tiếng rằng công ty này không sớm thì muộn sẽ phá sản

they would lose their business.

But then five brands, starting from Gap,

nếu họ không xử lí được nguồn rác thải đúng quy trình.

Biết mã cung ứng bị thay đổi trên bản đồ,

all told this company it would lose their business

công ty này đã chi hàng triệu đô la

if it would not treat the waste properly.

để xử lí hơn 12 triệu tấn

Realizing that the sourcing code has changed,

nước thải dệt nhuộm bị ô nhiễm bởi thuốc nhuộm và hóa chất

the company spent millions of dollars

theo đúng quy trình

to bring more than 12 million metric tons

sau đó họ đầu tư thêm cho việc cắt giảm khối lượng nước thải.

of textile wastewater contaminated by dyes and chemicals

Bản đồ này cũng làm thay đổi

up to standards,

đối tác địa phương của chúng tôi, như Green Jiangnan,

and then made further investments to cut the volume of wastewater.

với nhà cung cấp công nghiệp điện tử

We did the same thing,

along with our local partners, such as Green Jiangnan,

sản xuất cho Apple, Dell, Huawei và các thương hiệu lớn khác.

with the electronic industry suppliers

Đây là một trong những nhà cung cấp lớn nhất về [điện tử],

that manufacture parts for Apple, Dell, Huawei and other major brands.

họ nạo vét các kênh địa phương để xả nguồn rác thải kim loại nặng vào đó.

Here is one of the largest [electronic] suppliers,

Phương pháp này được dùng khá phổ biến

vì quản lý được nguồn rác thải xuôi về khu vực thượng nguồn

dredging the local canal to remove the heavy metals dumped in it.

thông qua các chuỗi cung ứng

Victories like this build upon each other

từ nhà máy may đến nhà máy vải hoặc nhà máy sản xuất thuốc nhuộm tóc.

to enable the supply chain management to reach further upstream

through the supply chain,

Hiện nay các mã màu cho biết thêm sự khác biệt

from garment factories to fabric mills to dyehouses to the dye manufacturers.

giữa một công ty có khoản vay từ một ngân hàng lớn như

Ngân hàng Bưu điện Trung Quốc,

và công ty nào thì không.

Today, the color codes can mean the difference

Ứng dụng “Bản đồ Xanh” hướng đến chuỗi cung ứng xanh và tài chính xanh,

between a company that secures a loan from a major bank,

đã thúc đẩy nhiều hơn hơn mười bốn nghìn công ty

like the Postal Bank of China,

and one that does not.

The application of the Blue Map data, in green supply chain and green finance,

xử lí nguồn rác thải đúng cách hoặc phải công bố nguồn rác thải.

has motivated more than fourteen thousand companies

Sự minh bạch về vi phạm môi trường đã được công khai nhiều hơn ở Trung Quốc

to address their violations or make disclosure.

trong trận chiến nỗ lực ngăn chặn ô nhiễm không khí nghiêm trọng,

The scope of environmental transparency got further extended in China

từng làm hàng triệu người đối mặt với các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe.

during its epic fighting against the severe smog,

Để thỏa mãn nhu cầu cộng đồng, dữ liệu giám sát các công ty

được thực hiện trực tuyến mỗi giờ hoặc hai giờ một lần.

which used to expose hundreds of millions of people to health hazards.

In response to the public demand for disclosure,

Điều này chưa từng có trên thế giới.

corporate online monitoring data were made open every hour or every two hours.

Đồng thời, nhu cầu sử dụng điện thoại ngày càng nhiều ở Trung Quốc,

The first of its kind in the world.

nên chúng tôi đã phát triển một ứng dụng

cho phép mọi người biết được chất lượng không khí lẫn nguồn nước.

At the same time, people were acquiring cell phones across China,

Nhưng chức năng độc đáo nhất của ứng dụng “Bản đồ Xanh”

so we developed a cell phone app

to enable people to access the air and water quality data.

là để người dùng truy cập được hồ sơ của các nhà sản xuất,

But the most unique function of the Blue Map app

sau đó họ có thể chia sẻ qua mạng xã hội, gắn thẻ tài khoản chính thức.

is for our users to access the records of emitters,

Lời cảnh báo vi mô như thế này

làm cho các nhà sản xuất ý thức hơn về việc xử lí nguồn chất thải của mình.

then share through social media, tagging the official account.

Such kind of a microreporting

Đây là một trong số họ,

một nhà máy thép từng vi phạm các tiêu chuẩn nhiều lần.

has motivated some of the largest emitters to change behavior.

Người dùng thông qua ứng dụng báo cáo lên địa phương

This is one of them,

a listed steel plant which used to breach the standards repeatedly.

và chính phủ đã cử cơ quan địa phương yêu cầu công ty này phải dọn dẹp.

The microreporting filed by the local Blue Map users and NGOs

Cuối cùng, nhà máy thép đã chi hơn một tỷ đô la đầu tư vào

has got a local agency to weigh in and require this company to clean up.

sự tản nhiệt trong không khí,

một đóng góp quan trọng cho việc cải thiện chất lượng không khí

Eventually, the steel plant spent more than one billion dollars

to make a very deep cut in its air emissions,

ở một không gian rộng lớn, bao gồm cả thành phố của tôi, Bắc Kinh.

a contribution to the significant improvement of air quality

Dù đã tạo ra sự thay đổi đáng kể,

phải thừa nhận rằng sứ mệnh của chúng tôi còn lâu mới hoàn thành.

in a vast airshed, which includes my city, Beijing.

Vẫn còn hơn hai triệu hồ sơ vi phạm trong Bản đồ xanh.

Despite all the successes,

I have to acknowledge our mission is far from being accomplished.

Chúng ta vẫn đối mặt với mâu thuẫn lớn giữa

việc bảo vệ môi trường và phục hồi kinh tế

There are still more than two million records of violations in the Blue Map.

Today, we face massive tension

do đại dịch COVID-19 mang lại

between environmental protection and economic recovery,

cũng như đối mặt với biến đổi khí hậu.

Đâu đó ở các vùng địa phương và thành phố vẫn chưa nhận thức được và

brought on by the COVID-19 pandemic

as well as the looming climate catastrophe.

nới lỏng các quy định về môi trường,

điều này đã dẫn đến lượng khí thải carbon ngày càng nhiều.

There's a strong temptation, In local regions and cities,

to relax environmental regulations,

Vì vậy, cam kết trung lập carbon năm 2060 là điều cần thiết cho Trung Quốc.

which has resulted already in a rather big rebound of the carbon emissions.

Nhưng việc thực hiện nó sẽ không dễ dàng.

So China's 2060 carbon neutrality pledge came at a critical moment.

Các bạn còn nhớ nhà máy thép đã đã chi hơn một tỷ đô la lúc nãy chứ?

But the implementation of it wouldn't be easy.

Bây giờ nhiệm vụ mới dành cho chúng tôi là xem lại nhà máy đó đã

Remember the steel plant that already spent one billion dollars to clean up?

giải quyết 10 triệu tấn phát thải carbon bằng cách nào.

Và đây chỉ là 0.1% lượng khí thải carbon

Now the new task is for us to review with it how to tackle

the 10 million metric tons of carbon emission.

mà chúng tôi cần giảm thiểu hoặc ngăn chặn ở Trung Quốc.

And this is just zero point one percent

Một lần nữa, chúng ta phải tin vào sức mạnh của sự minh bạch.

of the carbon emissions that we need to stop or neutralize in China.

Nhóm của tôi cũng đã ra mắt Bản đồ Xanh cho “không khí thải carbon”,

một cơ sở dữ liệu để nhắc nhở về cam kết trung hòa carbon của Trung Quốc

Again, we must tap into the power of transparency.

My team and I have launched a Blue Map for Zero Carbon,

và xử lí được hơn 10 tỷ tấn carbon thực sự được phát ra.

a database that needs to bring China's long-term national commitment

Đây là giao diện cho bản đồ “Trung hòa khí thải carbon”.

down to where that 10 billion tons of carbon are actually emitted.

Mỗi tỉnh và thành phố sẽ có mã màu dựa trên mức độ phát xạ của nó.

This is how a zero-carbon map looks like.

Nhờ phân tích xu hướng,

sẽ biết được khi nào hay ở cấp độ nào carbon đạt mức tối đa và ngừng phát triển.

Each province and city is color-coded based on its level of emission.

Như bạn thấy, các thành phố của Bắc Kinh, Thượng Hải, đang đi đúng hướng,

With trend analysis,

tracking when and at what level the carbon will peak and stop growing.

trong khi Đường Sơn hay Ngân Xuyên, vẫn còn một chặng đường dài phía trước.

As you can see, the cities of Beijing, Shanghai, are on track,

Để tạo động lực và khuyến khích mọi người, chúng tôi cùng với đối tác ở

while others like Tangshan, like Yinchuan, still have a long way to go.

Học viện Khoa học Môi trường tại Trung Quốc,

nghiên cứu thêm về mức không khí mong muốn đạt được hay

To generate peer pressure and incentives, we're working with our partner,

hiệu suất và xu hướng giảm thiểu carbon của các tỉnh lớn, của các thành phố lớn

the Chinese Academy of Environmental Science,

hay công ty năng lượng và nguyên vật liệu.

in assessing the local climate ambition,

performance and carbon-decoupling trends of major provinces,

Chúng tôi cũng xác định được

sự thiếu sót trong việc đo lường và báo cáo.

cities and energy and raw-material companies.

Cùng với các đối tác khác,

One clear gap we identified

chúng tôi đã phát triển một carbon kỹ thuật số trên nền tảng dữ liệu.

is the lack of capacity in measuring and reporting.

Cho đến nay, các thương hiệu và ngân hàng buộc hơn 5.000 công ty

Along with other partners,

we developed a digital carbon accounting platform.

tính toán và báo cáo về lượng carbon đã thải hoặc khí thải cục bộ.

So far, more than five thousand companies have been motivated by brands and banks

Nhưng ước mơ của tôi là hàng triệu doanh nghiệp khác sẽ chủ động

to calculate and report their carbon emissions or local emissions.

đo lường và báo cáo cũng như trình bày cách làm giảm lượng khí thải.

But my dream is to empower millions of more businesses,

Và phải luôn nhớ rằng họ chính là một phần của chuỗi cung ứng toàn cầu này.

to measure and to report and to reduce their emissions.

Nếu bạn biết được sản phẩm mình tiêu thụ từ các nhà sản xuất thải ra

lượng khí carbon từ 70 phần trăm trở lên,

Bear in mind many of them are part of this global supply chain.

và đôi khi lên đến 90 phần trăm lượng khí thải carbon

If you know the product you consume day in and day out,

trong quy trình của họ,

often has 70 percent or more,

liệu bạn sẽ cùng chúng tôi nỗ lực thúc đẩy các nhà sản xuất,

and sometimes to up to 90 percent, of their carbon footprint

các ngân hàng và các nhà đầu tư,

nên cung cấp sản phẩm và đầu tư một cách “xanh” hơn?

in the supply chain,

would you join our efforts in motivating the big brands

Và không chỉ là lượng carbon.

and banks and investors

Hôm nay, chúng tôi mở rộng “Bản đồ Xanh”

to green their global sourcing and investment?

trong việc bao phủ chất thải và nhựa thậm chí cả đa dạng sinh học

And it's not just carbon.

để trao quyền cho nhiều người đóng góp về quá trình làm “xanh”

Today, we further expand the Blue Map

trong cuộc chạy đua môi trường toàn cầu.

to cover waste and plastics and even biodiversity

so as to empower more people to join

Giải thưởng cho cuộc đua đang này là một thế giới tốt đẹp hơn

this unprecedented global race to zero.

cho cả thế hệ hiện tại và mai sau.

The prize for winning this ongoing race is nothing less than a better world

Cho nhân loại và cho tất cả thực vật, động vật

for this generation and for the generations to come.

tự hào gọi hành tinh “xanh” này là ngôi nhà của mình.

For mankind and for all the plants and animals

Xin cảm ơn.

that call this planet their home.

Thank you.