The Hidden Forces Behind Your Food Choices | Sarah Lake | TED

Translator: Nhàn Katherine Reviewer: Miri Chan

When I was a kid,

Khi tôi còn nhỏ,

we'd go visit my grandparents.

chúng tôi đi thăm ông bà.

And my Grandma Toots

Và bà Toot của tôi

was a classic 1950s American housewife.

là một bà nội trợ điển hình của những năm 1950

She, though, was a terrible cook.

Tuy nhiên bà nấu ăn tệ lắm.

(Laughter)

(Tiếng cười)

She cooked everything in the microwave, even meat.

Bà nấu mọi thứ bằng lò vi sóng, kể cả thịt.

And she had meat at every meal,

Bà cho thịt vào mỗi bữa,

even in her cottage cheese.

ngay cả ở giữa phô mai.

One time my brother brought his girlfriend to visit,

Lần nọ anh trai tôi mang bạn gái đến chơi,

and she was a vegetarian.

và cô ấy là người ăn chay.

And so my brother reminded Grandma Toots of this.

Anh tôi đã dặn bà về điều này.

And she said, “Oh, OK, what does she want for dinner then?

Bà nói: “Ổn thôi, vậy con bé muốn ăn gì vào bữa tối?

Chicken or fish?"

Gà hay cá?”

(Laughter)

(Cười)

I mean, Grandma Toots could not imagine that you would have a meal

Ý tôi là, bà không thể tưởng tượng ai đó có thể ăn những món ăn

that didn't revolve around meat.

mà không có thịt.

And I can see why.

Tôi có thể hiểu vì sao.

I mean, she grew up in a time

Bà lớn lên trong thời

where she was inundated by government promotions

chính phủ phổ cập khắp nơi

that meat was key to supporting your country

rằng thịt là chìa khóa để hỗ trợ quốc gia.

and company ads that talked about it being essential

Các doanh nghiệp thì quảng cáo rằng thịt là thiết yếu

for being strong and manly.

để trở nên khỏe mạnh và nam tính.

And it was cheap, too.

Nó cũng rẻ tiền nữa.

It was subsidized by the government

Chính phủ trợ cấp thịt,

and partially explained as a way of bulking up malnourished men

và họ phần nào giải thích rằng thịt giúp đàn ông cơ bắp hơn

so that they could fight in World War II.

để chiến đấu trong Thế chiến 2.

But what my grandma witnessed in the first half of her life

Nhưng những gì bà tôi nhìn thấy trong nửa đầu đời

was unprecedented.

là chưa từng có.

She saw the fastest and widest shift in diets

Bà chứng kiến sự quay xe nhanh nhất và điên rồ nhất về chế độ ăn

that had ever occurred.

không có tiền lệ.

Within just a few decades,

Chỉ trong vài thập kỷ,

she saw the norm go from eating meat as a rare treat,

bà trải qua từ việc rất hiếm có thịt để ăn

to having it three times a day,

thành ăn ba lần một ngày,

to having meat named after our meals.

và chữ “thịt” được đặt tên cho bữa ăn.

So we had breakfast meats, we had lunch meats

Nên chúng ta có món thịt ăn sáng, thịt ăn trưa

and, well, beef, it's what's for dinner.

rồi thịt bò, là cho bữa tối.

And that didn't happen

Điều này không phải vì

because people just suddenly realized they really liked the taste of meat.

bỗng nhiên mọi người nhận ra họ thích vị của thịt.

What we eat is less about what we choose

Những gì ta ăn không phải là thứ mình chọn

and more about what's offered to us.

mà là thứ ta được cung cấp để ăn.

And companies and governments today still make it really hard for us

Các công ty, chính phủ ngày nay vẫn gây khó dễ cho chúng ta

to choose anything other than meat.

họ chọn thịt cho ta thay vì thứ khác.

I mean, it's offered everywhere.

Ý tôi là, thịt ở khắp nơi.

It's often the only choice,

Nó thường là sự lựa chọn duy nhất,

and it's cheaper than other options.

và nó rẻ hơn các thực phẩm khác.

So much so,

Vì vậy,

if you took away all government support and subsidies for meat,

Nếu bạn bỏ đi sự hỗ trợ và trợ cấp của chính phủ cho thịt,

a pound of ground beef would cost 30 dollars.

một pound thịt bò xay sẽ có giá 30 đô la.

So now we eat more meat than ever before,

Vậy nên ta ăn thịt nhiều hơn bao giờ hết,

and it's continuing to grow.

và ngày càng ăn nhiều hơn.

And we got to this point

Chúng ta đã chạm tới đây

thanks to the extensive and far-reaching efforts

nhờ những nỗ lực vừa sâu vừa rộng

of governments and companies to push our diets towards meat.

của chính phủ và doanh nghiệp thúc đẩy ta ăn thịt.

What we need now is the same fundamental shift in what we eat,

Điều ta cần bây giờ là sự chuyển hướng cơ bản về những gì mình ăn

but in the opposite direction, back towards plants.

theo hướng ngược lại, quay trở lại với thực vật.

I'm here today as a food and climate expert

Hôm nay tôi ở đây, là 1 chuyên gia khí hậu và thực phẩm

because diet shifts are critical for the planet.

vì chuyển đổi cách ăn rất quan trọng với hành tinh của chúng ta.

The only way that we can reach climate targets

Cách duy nhất để chạm tới những mục tiêu khí hậu

and feed 10 billion people

và nuôi sống 10 tỷ người

is by reducing the production and consumption of industrial meat.

là giảm sản xuất và tiêu thụ thịt công nghiệp.

We need other solutions.

Có những giải pháp khác.

We need regenerative agriculture.

Ta cần tái sinh nông nghiệp.

And we need to address food loss and waste.

Ta cần nói về lãng phí và mất lương thực.

But those alone are insufficient to reach climate goals.

Nhưng như vậy vẫn chưa đủ để đạt mục tiêu khí hậu.

And diet shifts are also essential for food security and health.

Thay đổi bữa ăn là thiết yếu cho sức khỏe và an ninh lương thực.

We need to grow more food on less land by 2050,

Chúng ta cần trồng nhiều thực phẩm hơn trên ít đất hơn vào năm 2050,

and to do that,

và để làm được điều đó,

we need to shift from land-intensive animal protein

chúng ta cần chuyển từ protein động vật cần nhiều đất

to land-efficient vegetable protein.

sang protein thực vật tiết kiệm đất.

And that also helps with our health.

Điều đó còn tốt cho sức khỏe.

Grandma Toots continued to put meat in pretty much every meal,

Bà Toot tiếp tục cho thịt vào hầu hết mọi bữa ăn,

and by the time I was about 11,

đến năm tôi khoảng 11 tuổi,

that diet caught up with my dad, her son,

chế độ đó ảnh hưởng đến ba tôi, con của bà

and he had a massive heart attack.

và ông bị đột quỵ tim nặng.

I don't remember a lot about it,

Tôi không nhớ nhiều về nó,

but I remember sitting in this hospital

nhưng tôi nhớ mình ngồi trong bệnh viện

waiting for him to get out of six-way bypass surgery,

chờ ông được phẫu thuật bắc cầu động mạch vành sáu nhánh,

using this very high-tech surgery plan of 1996.

sử dụng công nghệ phẫu thuật tân tiến vào năm 1996.

And my mom took me and my siblings

Mẹ đưa tôi và các anh chị em

to get dinner in the hospital while we waited.

đi ăn tối trong bệnh viện khi chờ kết quả phẫu thuật.

And she took us to the only restaurant that was available:

Và bà đưa chúng tôi đến nhà hàng duy nhất sẵn có:

a McDonald's.

McDonald's.

So we sat there eating greasy cheeseburgers

Vì vậy, chúng tôi ngồi đó ăn burger phô mai béo ngậy

while my dad was on the floor above,

khi bố đang nằm tầng trên,

having open-heart surgery due to years of eating unhealthy food.

trong ca mổ phanh tim do nhiều năm liền ăn uống không lành mạnh.

And we ate there because it was really all that was available.

Chúng tôi ăn ở đó vì đó thực sự là tiệm ăn duy nhất.

After my dad's surgery,

Sau ca mổ của bố,

our household went largely plant-based thanks to my mom.

gia đình tôi chuyển sang ăn phần lớn thực vật, nhờ mẹ tôi.

And my dad, he’s still alive.

Và bố tôi, ông ấy vẫn còn sống.

So I know firsthand how plant-rich diets can be life-saving.

Nên giờ tôi nắm chắc rằng, chế độ ăn giàu thực vật cứu sống con người.

And now we know that overconsumption of meat

Giờ chúng ta biết việc tiêu thụ thịt quá mức

is a leading cause of preventable disease, including heart disease,

dẫn đến nhiều căn bệnh có thể phỏng ngừa, không chỉ bệnh tim mạch,

but also obesity and diabetes.

mà còn béo phì và tiểu đường.

We also know that meat is a leading cause of climate change.

Chúng ta cũng biết thịt là nguyên nhân hàng đầu của biến đổi khí hậu.

Meat alone can account for as much as 20 percent of global emissions.

Chỉ riêng thịt có thể chiếm tới 20% lượng khí thải toàn cầu.

We also know that we're misusing nearly half of our farmland

Chúng ta còn biết rằng mình đã sử dụng sai gần nửa đất nuôi trồng

to grow feed for animals, rather than food for humans.

để nuôi động vật, thay vì canh tác, tạo thức ăn cho chính chúng ta.

But no one really wants to talk about this proverbial cow in the room.

Nhưng chẳng ai muốn nói về vấn đề to lù lù này cả.

The fundamental need to shift our food system away from industrial meat.

Nhu cầu cơ bản là chuyển thịt công nghiệp ra khỏi hệ thống thực phẩm.

And maybe it's because we know people really care about what they eat.

Có lẽ bởi vì chúng ta biết mọi người thực sự quan tâm tới những gì mình ăn.

Or maybe it's because we know we're not going to get there

Hoặc vì chúng ta biết rằng mình chả đạt được điều gì

by pleading with people to eat differently,

bằng cách mong mỏi mọi người ăn khác đi,

especially when most consumers have to go out of their way

đặc biệt khi hầu hết người tiêu dùng phải ra khỏi lối mòn,

and pay more for alternative products.

và chi nhiều hơn cho thực phẩm thay thế.

What we need is for companies and governments

Điều chúng ta cần là các doanh nghiệp và chính phủ

to offer and incentivize plant-rich diets

cung cấp và khuyến khích chế độ ăn giàu thực vật

the same way they did for meat decades ago.

giống cách họ làm với thịt cách đây nhiều thập kỷ.

I need to walk into a McDonald's

Tôi cần bước vào Mc Donalds

and see a menu full of plant-rich options

cung cấp một thực đơn đầy đủ lựa chọn giàu thực vật

and have them be just as cheap or cheaper than the Big Mac.

và giá của chúng cũng rẻ như ăn một chiếc Big Mac.

And we need our schools and hospitals to offer plant-based foods as the default,

Chúng ta cần các trường học, bệnh viện mặc định cung cấp bữa ăn thực vật,

where you can get meat

vẫn có thịt

but you have to ask for it as the exception.

nhưng phải yêu cầu ngoại lệ mới có.

And we need just as much money to flow into the plant-based industry

Và chúng ta cần nhiều tiền chảy vào ngành công nghiệp thực vật

as currently makes meat wildly and artificially cheap.

như cách người ta đang khiến thịt rẻ điên rồ.

Whether that's making better black bean burgers

Điều này sẽ làm cho những burger đậu đen ngon hơn

or novel alternative proteins.

hay protein thay thế mới hấp dẫn hơn.

We know that this can work because it has before.

Chúng ta biết điều này có thể hiệu quả vì nó đã từng xảy ra trước đây.

And we know it's working again in the places where we've dared to try it.

Nó sẽ vẫn hiệu quả ở nơi chúng ta dám thử.

Just last month, I was in Germany,

Mới tháng trước, tôi đã ở Đức.

and I walked into a Burger King and bam!

Khi tôi tới cửa hàng Burger King và Bùm,

I was bombarded with ads for their plant-based Whopper.

tôi chìm ngập trong quảng cáo về món Whopper thực vật của họ.

It was all over the store,

Nó ở khắp cửa hàng,

and the plant-based Whopper was center of the menu,

và Whopper thực vật là trung tâm của thực đơn,

and it was the same price as the regular Whopper.

nó có cùng mức giá với Whopper thông thường.

Today in Burger Kings in Germany,

Ngày nay, tại Burger Kings ở Đức,

one in five of all Whoppers sold are plant-based.

một phần năm trong số tất cả món Whopper được bán là thực vật.

One in five,

Một phần năm,

in the country that invented the frankfurter.

ở đất nước đã phát minh ra xúc xích frankfurter.

(Laughter)

(Cười)

Or take Lidl, it’s one of the largest supermarkets in Europe.

Hoặc hãy nói đến Lidl, một trong những siêu thị lớn nhất châu Âu.

They decided to put their plant-based meat next to the conventional meat

Họ quyết định đặt thịt có nguồn gốc thực vật của họ bên cạnh thịt thông thường

in the meat section and make it the same price.

trong khu bán thịt và bán đồng giá.

So when you went to grab a package of ground beef,

Vì vậy, khi bạn đi lấy một gói thịt bò xay,

you had a healthier, sustainable plant-based option

bạn cũng có một lựa chọn thực vật ổn định và lành mạnh hơn,

right next to it that costs the same.

ngay bên cạnh với giá tương đương.

Within six months of making this change,

Trong 6 tháng sau thay đổi này,

the sale of their plant-based products went up by 30 percent

doanh thu mặt hàng thực vật tăng 30%

and shows no sign of lagging.

và chưa có dấu hiệu ngừng tăng.

Even in New York City public schools,

Ngay cả các trường công ở New York,

the largest school district in the country.

khu trường học lớn nhất cả nước.

They now have plant-based lunches for students,

Giờ đây họ có bữa trưa thực vật cho học sinh,

so over a million children are eating plant-based lunches at least once a week.

nên hơn 1 triệu trẻ em đang ăn bữa trưa thực vật ít nhất mỗi tuần 1 lần.

Now scaling from here, it’s not easy politically or personally.

Mở rộng ra, điều này không dễ về mặt cá nhân hay chính trị.

But we're not talking about never eating meat.

Chúng ta không nói rằng đừng bao giờ ăn thịt,

We're talking about less meat and more plants.

mà là giảm thịt đi và nhiều rau hơn.

We're talking about overconsumption of meat.

Chúng ta nói về tiêu thụ thịt quá mức.

The average American right now

Người Mỹ trung bình hiện nay

eats six times the recommended amount of red meat.

ăn gấp sáu lần lượng thịt đỏ được khuyến nghị.

Six times.

Sáu lần.

If we were to just halve that,

Chỉ cần giảm một nửa thôi,

it would have massive benefits for the climate,

đã mang lại nhiều lợi ích cho khí hậu,

for food security and for health.

cả sức khỏe và an ninh lương thực.

And companies and governments have been telling us for decades what to eat.

Doanh nghiệp và chính phủ vài thập kỷ nay nói ta cần ăn gì.

They have the power to help us choose differently.

Họ có quyền lực để nói ta chọn khác đi.

And yes, there's progress to be made.

Sự tiến bộ đã có.

We need products that are plant-based to be healthier and cheaper.

Ta cần khiến chế phẩm từ thực vật rẻ hơn, lành mạnh hơn.

But without a doubt, eating more plants is better for the planet,

Không nghi ngờ gì nữa, ăn nhiều rau tốt hơn cho hành tinh chúng ta,

better for animals and better for us.

cho các loài vật, và cho cả con người nữa.

And when companies and governments

Khi các doanh nghiệp và chính phủ

make it easier for us to choose differently, we do.

tạo điều kiện để ta lựa chọn khác, ta sẽ làm.

People want healthy and sustainable options,

Ai cũng muốn có lựa chọn ổn định và lành mạnh,

but it's simply not that easy to make that choice today.

nhưng ngày nay, nó không đơn giản để được chọn như vậy.

The momentum, it's growing.

Phong trào đang dâng cao,

That McDonald's in the hospital,

McDonald’s ngày trước trong bệnh viện,

it got kicked out.

đã sập tiệm và bị đuổi ra ngoài.

And my dad gets to play

Bố tôi giờ đây

and share, not-dogs and the occasional hot dog at family barbecues.

ăn rau, thi thoảng ăn xúc xích ở tiệc nướng gia đình.

And that's the world I envision for all of us,

Và đó là thế giới mà tôi hình dung cho tất cả chúng ta,

where we're able to improve public health,

nơi chúng ta có thể cải thiện sức khỏe cộng đồng

we have avoided the worst of the climate crisis,

tránh những khủng hoảng tồi tệ nhất về khí hậu

and we've improved global food security.

và đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

That world is possible because we’ve shifted diets before,

Điều này là khả thi vì chúng ta đã thay đổi bữa ăn trước đây,

and we can do it again.

giờ ta có thể làm điều đó thêm lần nữa.

Thank you.

Xin cảm ơn!

(Applause)

(Vỗ tay)