You Deserve the Right to Repair Your Stuff | Gay Gordan-Byrne | TED

Translator: Phạm Quỳnh Trang Reviewer: Thu Ha Tran

I am a repair geek.

Tôi là người nghiện sửa chữa.

I grew up fixing things with my dad; it was what we did.

Tôi lớn lên cùng việc sửa chữa với bố; đó là những gì chúng tôi làm.

We fixed our TV, we fixed our refrigerator,

Chúng tôi đã sửa TV, tủ lạnh,

we fixed stuff that didn't need fixing.

chúng tôi sửa những thứ không cần sửa chữa.

We fixed our Volkswagen Beetle.

Chúng tôi đã sửa chiếc xe Volkswagen Beetle.

In our home,

Ở nhà của chúng tôi,

if something broke, we took it as an opportunity to have fun.

nếu có thứ gì bị hỏng, chúng tôi coi đó là một cơ hội để kiếm trò vui.

We loved the idea and the challenge of bringing things back to life.

Chúng tôi yêu thích ý tưởng và thử thách hồi sinh mọi thứ.

And I still love that feeling,

Và tôi vẫn yêu thích cảm giác đó,

which to me is just thrilling.

nó khiến tôi cảm thấy sung sướng.

I did it recently.

Gần đây tôi cũng làm vậy.

My laptop was overheating,

Máy tính của tôi quá nóng,

I thought it might be the fan,

tôi nghĩ đó là do cái quạt,

I ordered a fan,

tôi đặt mua chiếc quạt,

I put the fan in, I turned it on,

tôi cắm quạt và bật quạt,

and the fan went "whir"

và chiếc quạt kêu vù vù

like, “Yes! That really worked.”

và tôi kiểu “Thành công rồi.”

It was a great feeling.

Đó là cảm giác rất tuyệt vời.

Now I know this kind of repair probably sounds very old-fashioned,

Tôi biết ý tưởng về việc sửa chữa nghe có vẻ lỗi thời,

and I probably look a little old-fashioned,

và trông tôi có vẻ hơi nhà quê,

but it's much more than saving money.

nhưng nó hơn cả việc tiết kiệm tiền.

It's how we keep the things that we like in use.

Vấn đề nằm ở cách chúng ta giữ gìn những vật dụng yêu thích.

It helps us keep things out of the trash.

Điều đó giúp chúng ta tránh vứt đồ đi.

It helps bring jobs into our communities,

Điều đó giúp đem lại công việc cho các cộng đồng

and it can help solve the digital divide.

và giúp giải quyết vấn đề khoảng cách số.

Now, since 2013, I've been the executive director

Từ năm 2013, tôi là giám đốc điều hành

of the Digital Right to Repair Coalition,

của Hiệp Hội Quyền Kĩ Thuật Số,

otherwise known as repair.org.

hay còn được biết đến là repair.org.

Our members do all the Rs:

Các thành viên chúng tôi thực hiện các việc:

We repair, we reuse, we resell and we recycle.

sửa chữa, tái sử dụng, bán lại và tái chế.

And in doing this work, I've come to realize

Và trong quá trình làm việc, tôi nhận ra

that repair is right now central

việc sửa chữa hiện nay là chủ yếu

to all of our sustainability goals.

trong các mục tiêu về sự bền vững của chúng ta.

If we can fix our stuff a little more frequently, keep it in use,

Nếu chúng ta sửa chữa đồ dùng của mình thường xuyên hơn,

we're keeping it out of the front of the waste stream at the front end.

chúng ta đang giảm thiểu việc vứt chúng đi.

So we'll have less to process at the back end.

Vì thế chúng ta sẽ có ít rác thải để xử lí hơn.

If we are going to have any control over our e-waste problem,

Nếu chúng ta có kế hoạch kiểm soát vấn đề về rác thải công nghệ,

we have to talk about repair.

chúng ta cần đề cập đến sửa chữa

Let me give you a sense of scale.

Để tôi nói về quy mô.

Back in 2013,

Vào năm 2013,

the EPA estimated that the average US household

Cục Bảo vệ Môi sinh Hoa Kỳ ước lượng trung bình một gia đình ở Mỹ

already owned 28 digitally-driven gizmos and gadgets.

sở hữu 28 đồ dùng và thiết bị điện tử.

It was everything from garage-door openers

Chúng bao gồm từ cửa cuốn gara

and hot tub controls to smart toasters.

đến bình nóng lạnh và máy nướng bánh thông minh.

If we just do a little math and multiply

Nếu chúng ta tính toán một chút

28 times are roughly 123 million households,

123 triệu hộ gia đình sỡ hữu trung bình 28 thiết bị,

we come up with a pretty staggering

chúng ta có một con số khá choáng váng

three and a half billion pieces of e-waste

3,5 tỉ rác thải công nghệ

that don't belong in our landfills,

không thuộc về các bãi rác thải

and they are costly

và chúng rất đắt đỏ

and difficult to put back as raw materials

và sẽ rất khó để biến chúng trở lại thành nguyên liệu thô

if those processes even exist.

nếu còn tồn tại những quy trình đó.

When we look a little more closely at what's even possible with recycling,

Khi chúng ta tìm hiểu kĩ hơn về tiềm năng của việc tái chế,

I think we've been ignoring some really ugly truths.

tôi nghĩ chúng ta đã bỏ qua những sự thật khó nghe.

By the time a laptop or a refrigerator

Ngay khi chiếc máy tính hay tủ lạnh

or even an electric toothbrush gets in our hands,

hay một chiếc bàn chải điện đến tay chúng ta,

almost all of the environmental damage has already been done.

gần như tất cả những tổn thất môi trường đã xảy ra.

All the costs of mining and refining and smelting and transportation.

Tất cả những chi phí khai thác, tinh luyện nung nấu và vận chuyển.

And we don't see these costs when we go to the store,

Và chúng ta không thấy những chi phí đó khi mua tại cửa hàng,

and we don't see the human costs of terrible labor conditions

và chúng ta không nhận thấy tổn thất đến con người do điều kiện lao động kém

and exposure to toxic materials.

và tiếp xúc với hóa chất độc hại.

So even if we can't agree on how to calculate these costs,

Ngay cả khi chúng ta không đồng thuận về cách tính toán những chi phí này,

I think we can agree that fixing more and throwing away less just makes sense.

tôi nghĩ chúng ta có thể nhất trí rằng tăng sửa và giảm vứt là hành động hợp lí.

There's a lot of other advantages of repairing things

Có rất nhiều lợi ích khác của việc sửa chữa

other than just the obvious.

hơn là những điều hiển nhiên.

Repair is what lets us keep our older devices in use,

Việc sửa chữa cho phép chúng ta giữ gìn đồ dùng,

and it allows a secondary market for the products that we want to resell.

và cho phép các hoạt động mua bán diễn ra ở thị trường thứ cấp.

And secondary markets are why used equipment is so affordable

Và thị trường thứ cấp là lí do những đồ dùng đã qua sử dụng rất rẻ

because the used seller has to compete with new.

vì những người bán phải cạnh tranh với các sản phẩm mới.

So if a new gadget is 1,000 dollars,

Vậy nếu một thiết bị mới có giá 1000 đô la

we expect a pretty big discount to buy that same item used.

chúng ta kì vọng có giảm giá cao khi mua chính thiết bị đó đã qua sử dụng.

Let's start with 50 percent.

Hãy bắt đầu với 50 phần trăm.

So now we have an affordability capability

Bây giờ khả năng chi trả của chúng ta

that is central to crossing the digital divide.

đóng vai trò chủ yếu giải quyết vấn đề khoảng cách số.

We had five million students that went to virtual school this past year

Có năm triệu học sinh tham gia trường học trực tuyến trong năm qua

that didn't have enabling technology.

mà không có công nghệ hỗ trợ.

And that's because parents and school districts couldn't buy new.

Đó là bởi vì các phụ huynh và trường học không thể mua thiết bị mới.

We still have a lot of chip shortages,

Chúng ta còn thiếu rất nhiều chip,

and these are going to be with us for a while.

và tình trạng này còn kéo dài.

And I think we have to think very seriously about doing more repair,

Và tôi nghĩ chúng ta cần suy nghĩ nghiêm túc về việc sửa chữa,

not just to make things last longer

không phải chỉ để kéo dài thời gian sử dụng

but also to be more resilient as an economy.

mà còn để xây dựng nền kinh tế bền vững hơn.

Repair is also a point of entry for a lot of our engineers and innovators.

Sửa chữa là điểm xuất phát của rất nhiều kĩ sư và nhà cải cách.

I heard Steve Wozniak speak very recently --

Tôi nghe Steve Wozniak nói gần đây,

Apple Steve Wozniak --

Steve Wozniak của tập đoàn Apple,

He spoke very recently about his growth and development

gần đây Steve nói về sự trưởng thành và phát triển của mình

at a time when he was repairing things as a kid.

khi anh sửa chữa lúc còn nhỏ.

And it was central to his development as an engineer.

Việc đó chiếm nhiều trong sự phát triển thành kĩ sư.

He grew up pretty much the same time I did,

Anh ấy có quá trình trưởng thành khá giống với tôi,

where repairs were very ordinary.

trong đó sửa chữa là công việc thường ngày.

Consumers were empowered to take their vacuum tubes to the local store,

Người tiêu dùng được khuyến khích mang ống hút bụi đến cửa hàng địa phương,

plug them in and see if they work

cắm thử xem chúng có hoạt động không,

and then buy a replacement on the spot.

rồi mua thiết bị thay thế ngay tại đó.

And there were lots of options for repair within the community

Và có rất nhiều sự lựa chọn cho việc sửa chữa trong cộng đồng

to help with the more difficult challenges.

để hỗ trợ những thử thách khó khăn hơn.

I think you've probably noticed

Tôi nghĩ bạn chắc hẳn đã để ý

that these mom and pop businesses disappeared

rằng các hộ kinh doanh gia đình đã biến mất

or all but disappeared in our communities.

trong các cộng đồng của chúng ta.

And it’s not because we don’t want to fix our stuff,

Không phải bởi vì chúng ta không muốn sửa đồ của mình,

it's because they were not allowed to buy the essential repair materials

mà bởi vì họ không được phép mua những vật liệu sửa chữa cần thiết

that enabled them to stay in business.

giúp họ duy trì trong kinh doanh.

So if we can back that back

Vậy nên nếu chúng ta có thể làm lại

and make it possible for our local repair shops

và cho phép các tiệm sửa đồ địa phương

to buy parts and tools,

mua vật liệu và công cụ,

then those businesses will come back

thì các doanh nghiệp đó sẽ hồi sinh

and they will bring back with them jobs that feed families.

và sẽ đem lại miếng cơm manh áo cho mọi người.

And our nerdy kids will be able to open things up,

Và những đứa trẻ tò mò có thể khai thông

figure out how they work

và tìm ra cách chúng vận hành

and become the engineers and innovators of our future.

và trở thành những kĩ sư và nhà cải cách trong tương lai.

Repair jobs, which I mentioned,

Những công việc sửa chữa mà tôi đã đề cập

they’re great jobs,

chúng là công việc tuyệt vời,

and they don't require an advanced degree.

và chúng không yêu cầu bằng cấp phức tạp.

I'll give you an example.

Tôi sẽ lấy ví dụ.

There's a charity in Minnesota called Tech Dump,

Có một tổ chức từ thiện ở Minnesota tên là Tech Dump,

and they take in donated electronics,

và họ thu nhận đồ điện tử được quyên góp,

and then they hire adults that are hard to employ,

và thuê những người khó xin việc,

many of whom coming out of the criminal justice system.

nhiều người trong số họ vừa ra tù.

They train them to make repairs.

Họ được đào tạo công việc sửa chữa.

They then take the repaired goods,

Rồi họ lấy đồ dùng được sửa chữa,

sell them and use the proceeds to fund more training.

bán chúng và dùng tiền hoa hồng để tài trợ cho việc dạy nghề.

They’re keeping equipment out of the waste stream;

Họ đang giữ hạn chế việc vứt các thiết bị,

they’re bringing good-quality equipment to their community in a used format;

họ đang đem lại các thiết bị chất lượng tốt đến cộng đồng theo phương thức đã quen

and they are bringing people out of poverty and into the workforce.

và họ đang giúp nhiều người khác thoát nghèo và có công việc làm.

What's really got me irritated

Điều khiến tôi thấy khó chịu

(Laughs)

(Cười)

is that at this point,

chính là ở thời điểm này,

the vast majority of products on the market today

đa số các sản phẩm trên thị trường hiện nay

cannot be repaired by any party

không thể được sửa bởi bất cứ tổ chức nào

without being totally dependent on the manufacturer.

mà không phụ thuộc vào nhà sản xuất.

And the day the manufacturer decides they don't want you to fix it,

Và khi nhà sản xuất quyết định không thuê bạn sửa chữa

it's over.

tất cả sẽ chấm dứt.

This is a completely artificial problem.

Đây là một vấn đề nhân tạo.

Manufacturers used to provide comprehensive documentation

Các nhà sản xuất từng cung cấp minh chứng

and schematics and shipped it with every product.

và biểu đồ toàn diện rồi gửi chúng đi kèm với các sản phẩm.

It was expected that you could fix your stuff.

Họ mong chờ rằng bạn có thể tự sửa đồ dùng đó.

Then once the internet allowed this documentation to be hosted online,

Một khi trên mạng Internet xuất hiện những tài liệu này,

manufacturers stopped printing,

các nhà sản xuất ngừng in

which made sense because printing was expensive.

điều đó cũng hợp lí vì chi phí in ấn rất đắt đỏ.

And then somewhere along the line, somebody said,

Và ở thời điểm nào đó, ai đó nói rằng:

"Ah, we need to know who's using our website."

“À, chúng ta cần biết ai đang sử dụng website của mình.”

So they demanded a login.

Rồi họ yêu cầu có sự đăng nhập.

And then another bright light said,

Và rồi có một sáng kiến khác rằng:

"Oh, we can charge."

“Ồ, chúng ta có thể tính phí.”

So they put up a paywall.

Và họ yêu cầu trả phí.

And then a third bright light said,

Và một sáng kiến khác cho rằng:

"We can't let anybody have this information at all.

“Chúng ta không thể để ai tiếp cận thông tin này.

They might compete with us."

sẽ xuất hiện sự cạnh tranh.”

And that's where we are today.

Và chúng ta có ngày hôm nay.

We can't get what we need to fix our stuff.

Chúng ta không thể có thứ mình cần để sửa đồ của mình.

Now, I can tell you because I've had a front-row seat,

Bây giờ, tôi có thể nói với bạn vì tôi đã quan sát kĩ

this trend towards a throwaway economy is reversing all over the world.

xu hướng này trong nền kinh tế vứt đi đang đổi hướng trên toàn thế giới.

And it's really fun to be able to tell you about it.

Tôi thấy rất vui khi có thể kể với các bạn về điều đó.

Back in 2014,

Vào năm 2014,

we put forward our very first digital “Right to Repair” bill,

chúng tôi đề xuất dự luật điện tử “Quyền Sửa chữa” đầu tiên,

and that became the template for dozens of other bills.

và dự luật đó trở thành mẫu cho hàng tá dự luật khác.

And this year, we've had 27 states take up the same legislation.

Trong năm nay, chúng tôi đã thuyết phục 27 bang đưa ban hành luật tương tự.

These bills are starting to pass.

Các dự luật này dần được thông qua.

There's been a lot of help from the Federal Trade Commission

Ủy ban Thương mại Liên bang đã hỗ trợ rất nhiều

and also the Biden administration,

và nhiệm kì của tổng thống Biden cũng vậy

in saying we really, as a country,

ở tầm quốc gia

need to be able to fix our stuff, and we need competition for repair.

chúng ta cần học cách sửa chữa cũng như có sự canh tranh.

It's not just us.

Không chỉ riêng chúng ta.

Canada and Australia have got similar processes underway.

Canada và Úc đã triển khai những quy trình tương tự.

The European Union has put forward a set of regulations that just took effect

Liên minh Châu Âu đã đề xuất và thực thi bộ quy định

that are limiting the use of adhesives in the construction of products

hạn chế lượng keo được phép sử dụng trong quá trình xây dựng sản phẩm

because if you can't get into the thing,

vì nếu bạn không làm sản phẩm

you can't fix the thing.

bạn không thể sửa được nó.

France has yet another idea.

Nước Pháp có một sáng kiến khác.

They are requiring manufacturers to rate themselves on their repairability,

Họ yêu cầu các nhà sản suất đánh giá khả năng sửa chữa của họ,

and then they are posting those scores for consumers to consider pre-purchase.

và họ đăng tải những số điểm đó để người tiêu dùng cân nhắc trước khi mua.

There are groups forming up all over the world

Có nhiều nhóm trên thế giới

that help people repair stuff

giúp đỡ người dân sửa đồ

even without government or regulatory change.

mà không cần đến chính quyền hay những thay đổi về luật pháp.

You may have seen Repair Cafés advertised in your community.

Có lẽ bạn đã thấy những quán Cà phê Sửa chữa được quảng cáo ở các cộng đồng.

That first Repair Café started in 2009 in Denmark.

Cà phê Sửa chữa xuất hiện lần đầu vào năm 2009 ở Đan Mạch.

There are now over 2,000 official chapters.

Hiện nay có hơn 2000 chi nhánh chính thức.

There are web sites, YouTube

Có nhiều trang web, kênh YouTube

and a company called ifixit.com

và một công ty tên là ifixit.com

that hosts tens of thousands of repair tutorials

tổ chức hàng nghìn hướng dẫn sửa chữa

to help people learn how to fix their stuff.

để giúp mọi người học cách sửa đồ của mình.

Last year,

Vào năm ngoái,

they recorded 116 million unique users on their website,

họ ghi nhận 116 triệu người dùng website đó

so I think it's pretty clear people do want to fix their stuff.

nên tôi thấy rất rõ ràng rằng mọi người muốn sửa đồ của mình.

So I'm very encouraged by the fact that our throwaway economy,

Vậy nên tôi cảm thấy có thêm động lực rằng trong nền kinh tế vứt đi

the trend is reversing.

xu hướng này đang đổi chiều.

And we are going to be able to fix our stuff.

Và chúng ta sẽ học cách sửa chữa đồ của mình.

We're going to be able to use the things we want

Chúng ta sẽ sử dụng những thứ mà chúng ta muốn

in the way that we want them.

theo cách mà chúng ta mong đợi.

We will be able to cross the digital divide,

Chúng ta sẽ có khả năng vượt qua khoảng cách số,

and we will have more jobs,

và chúng ta sẽ có thêm việc làm

and we will all get that great “Yes! I fixed it!” feeling.

và chúng ta sẽ hiểu được cảm giác rằng “Đúng vậy! Tôi đã sửa được nó!”

So the next time something around you breaks,

Vậy nên lần sau nếu có gì đó vỡ,

don't take "broken" for an answer.

đừng cho rằng mình không thể sửa nó.

Go fix something.

Hãy sửa chữa đi,

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Xin cảm ơn.