You Deserve the Right to Repair Your Stuff | Gay Gordan-Byrne | TED

Tłumaczenie: Beata Muszer Korekta: Mateusz Sieminski

I am a repair geek.

Jestem maniakiem napraw.

I grew up fixing things with my dad; it was what we did.

Dorastałam, naprawiając rzeczy z moim tatą, tym się zajmowaliśmy.

We fixed our TV, we fixed our refrigerator,

Naprawiliśmy nasz telewizor, lodówkę

we fixed stuff that didn't need fixing.

oraz rzeczy niepotrzebujące naprawy.

We fixed our Volkswagen Beetle.

Naprawiliśmy naszego Volkswagena Garbusa.

In our home,

W naszym domu,

if something broke, we took it as an opportunity to have fun.

gdy coś się zepsuło, była to okazja do zabawy.

We loved the idea and the challenge of bringing things back to life.

Uwielbialiśmy ideę i wyzwania związane ze wskrzeszaniem rzeczy.

And I still love that feeling,

I nadal uwielbiam to uczucie,

which to me is just thrilling.

ten dreszczyk emocji.

I did it recently.

Zresztą całkiem niedawno,

My laptop was overheating,

mój laptop się przegrzewał.

I thought it might be the fan,

Pomyślałam, że to wentylator,

I ordered a fan,

więc zamówiłam nowy.

I put the fan in, I turned it on,

Zamontowałam go, odpaliłam laptopa

and the fan went "whir"

i wentylator zabrzęczał.

like, “Yes! That really worked.”

Pomyślałam: “Tak! Zadziałało!“.

It was a great feeling.

Wspaniałe uczucie.

Now I know this kind of repair probably sounds very old-fashioned,

Wiem, że takie naprawy wydają się staroświeckie,

and I probably look a little old-fashioned,

ja sama pewnie też wyglądam staroświecko,

but it's much more than saving money.

ale to coś o wiele więcej niż oszczędzanie pieniędzy.

It's how we keep the things that we like in use.

To niewyrzucanie naszych ulubionych rzeczy,

It helps us keep things out of the trash.

które pozwala zredukować ilość śmieci,

It helps bring jobs into our communities,

zapewnia pracę w naszych społecznościach

and it can help solve the digital divide.

i pomaga rozwiązać problem wykluczenia cyfrowego.

Now, since 2013, I've been the executive director

Od 2013 roku jestem dyrektorem wykonawczym

of the Digital Right to Repair Coalition,

firmy “Digital Right to Repair Coalition”,

otherwise known as repair.org.

znanej również jako “repair.org”.

Our members do all the Rs:

Zajmujemy się naprawą,

We repair, we reuse, we resell and we recycle.

powtórnym użyciem, odsprzedażą i recyklingiem.

And in doing this work, I've come to realize

Podczas mojej pracy zdałam sobie sprawę,

that repair is right now central

że naprawianie rzeczy jest ważnym elementem

to all of our sustainability goals.

w dążeniu do zrównoważonego rozwoju.

If we can fix our stuff a little more frequently, keep it in use,

Jeśli częściej będziemy naprawiali i dłużej używali naszych rzeczy,

we're keeping it out of the front of the waste stream at the front end.

to zredukujemy ilość odpadów trafiających na wysypiska śmieci,

So we'll have less to process at the back end.

które trzeba potem przetworzyć.

If we are going to have any control over our e-waste problem,

Żeby odzyskać kontrolę nad naszymi elektroodpadami,

we have to talk about repair.

musimy przywrócić prawo do naprawy.

Let me give you a sense of scale.

Dla porównania,

Back in 2013,

w 2013 roku

the EPA estimated that the average US household

Agencja Ochrony Środowiska oszacowała, że przeciętne gospodarstwo domowe w USA

already owned 28 digitally-driven gizmos and gadgets.

posiada około 28 urządzeń i gadżetów elektronicznych.

It was everything from garage-door openers

Są to na przykład piloty do garażów,

and hot tub controls to smart toasters.

układy sterowania do jacuzzi czy też inteligentne tostery.

If we just do a little math and multiply

Jeśli to sobie policzymy, mnożąc

28 times are roughly 123 million households,

28 przez około 123 miliony gospodarstw domowych,

we come up with a pretty staggering

to wychodzi nam ogromna liczba.

three and a half billion pieces of e-waste

To trzy i pół miliarda elektroodpadów,

that don't belong in our landfills,

których ciężko się pozbyć,

and they are costly

a ich przetworzenie

and difficult to put back as raw materials

i recykling są drogie i trudne,

if those processes even exist.

jeśli w ogóle możliwe.

When we look a little more closely at what's even possible with recycling,

Kiedy bliżej przyjrzymy się tematowi recyklingu,

I think we've been ignoring some really ugly truths.

to trzeba przyznać, że ignorujemy niewygodne fakty.

By the time a laptop or a refrigerator

W momencie, gdy laptop, lodówka

or even an electric toothbrush gets in our hands,

lub nawet szczoteczka elektryczna trafiają w nasze ręce,

almost all of the environmental damage has already been done.

środowisko już ucierpiało.

All the costs of mining and refining and smelting and transportation.

Koszty wydobycia, rafinacji, wytapiania i transportu są ogromne.

And we don't see these costs when we go to the store,

Ale tego nie widzimy, robiąc zakupy.

and we don't see the human costs of terrible labor conditions

Nie widzimy kosztów ludzkich wynikających ze złych warunków pracy

and exposure to toxic materials.

oraz kontaktu z toksycznymi substancjami.

So even if we can't agree on how to calculate these costs,

Nawet jeśli nie możemy dokładnie wyliczyć tych kosztów,

I think we can agree that fixing more and throwing away less just makes sense.

to możemy się zgodzić, że naprawianie i tak ma większy sens niż wyrzucanie.

There's a lot of other advantages of repairing things

Naprawianie rzeczy ma o wiele więcej zalet, niż nam się wydaje.

other than just the obvious.

Repair is what lets us keep our older devices in use,

Dzięki naprawie możemy zatrzymać nasze stare rzeczy.

and it allows a secondary market for the products that we want to resell.

Tworzymy rynek wtórny, bo odsprzedajemy nasze starocie.

And secondary markets are why used equipment is so affordable

A odsprzedaż sprawia, że sprzęt używany jest znacznie tańszy,

because the used seller has to compete with new.

bo sprzedawcy konkurują z firmami sprzedającymi nowe produkty.

So if a new gadget is 1,000 dollars,

Jeśli nowy gadżet kosztuje 1000 dolarów,

we expect a pretty big discount to buy that same item used.

to używany powinien być o wiele tańszy.

Let's start with 50 percent.

Przynajmniej o 50%.

So now we have an affordability capability

To daje nam przystępność cenową

that is central to crossing the digital divide.

niezbędną do zniesienia wykluczenia cyfrowego.

We had five million students that went to virtual school this past year

W tym roku podczas lekcji zdalnych aż pięć milionów uczniów

that didn't have enabling technology.

nie miało dostępu do odpowiedniej technologii.

And that's because parents and school districts couldn't buy new.

A to dlatego, że rodziców i szkoły nie było stać na zakup nowego sprzętu.

We still have a lot of chip shortages,

Nadal mamy niedobór półprzewodników

and these are going to be with us for a while.

i ten problem jeszcze trochę potrwa.

And I think we have to think very seriously about doing more repair,

Uważam, że naprawy musimy zacząć traktować poważnie,

not just to make things last longer

nie tylko po to, żeby nasze rzeczy służyły nam dłużej,

but also to be more resilient as an economy.

ale również, żeby umocnić naszą gospodarkę.

Repair is also a point of entry for a lot of our engineers and innovators.

Naprawa to również szansa rozwoju dla wielu inżynierów i innowatorów.

I heard Steve Wozniak speak very recently --

Ostatnio Steve Wozniak opowiedział…

Apple Steve Wozniak --

Tak, ten Steve Wozniak od Apple.

He spoke very recently about his growth and development

Opowiedział o tym, jak się uczył i rozwijał,

at a time when he was repairing things as a kid.

gdy jako dziecko naprawiał różne rzeczy.

And it was central to his development as an engineer.

I o tym, jak wielki wpływ miało to na jego przyszłą karierę.

He grew up pretty much the same time I did,

Dorastał on mniej więcej w tym samym okresie co ja,

where repairs were very ordinary.

kiedy naprawy były na porządku dziennym.

Consumers were empowered to take their vacuum tubes to the local store,

Konsumenci mogli zanieść swoje lampy elektronowe do lokalnego sklepu,

plug them in and see if they work

podłączyć je i sprawdzić, czy działają

and then buy a replacement on the spot.

i na miejscu kupić zamiennik.

And there were lots of options for repair within the community

Społeczność lokalna oferowała różnego rodzaju usługi,

to help with the more difficult challenges.

żeby pomóc przy trudniejszych naprawach.

I think you've probably noticed

Na pewno zauważyliście,

that these mom and pop businesses disappeared

że te rodzinne firmy poznikały,

or all but disappeared in our communities.

albo prawie poznikały w naszych społecznościach.

And it’s not because we don’t want to fix our stuff,

I to nie dlatego, że nie chcemy naprawiać naszych rzeczy,

it's because they were not allowed to buy the essential repair materials

ale dlatego, że usługodawcy nie mogli nigdzie kupić części,

that enabled them to stay in business.

przez co ich firmy poupadały.

So if we can back that back

Jeśli moglibyśmy to cofnąć

and make it possible for our local repair shops

i umożliwić naszym lokalnym sklepom

to buy parts and tools,

kupowanie potrzebnych części,

then those businesses will come back

to te małe firmy powróciłyby

and they will bring back with them jobs that feed families.

i stworzyłyby miejsca pracy zdolne wykarmić wiele rodzin.

And our nerdy kids will be able to open things up,

I również nasi mali naukowcy będą mogli porozbierać rzeczy na części,

figure out how they work

zobaczyć, jak działają

and become the engineers and innovators of our future.

i stać się inżynierami oraz innowatorami naszej przyszłości.

Repair jobs, which I mentioned,

Zawody zajmujące się naprawianiem

they’re great jobs,

są wspaniałe

and they don't require an advanced degree.

i nie wymagają zaawansowanych stopni naukowych.

I'll give you an example.

Podam wam przykład.

There's a charity in Minnesota called Tech Dump,

W Minnesocie jest organizacja charytatywna Tech Dump,

and they take in donated electronics,

która zbiera zużytą elektronikę

and then they hire adults that are hard to employ,

i potem zatrudnia ludzi mających problem ze znalezieniem pracy.

many of whom coming out of the criminal justice system.

Wielu z nich było w przeszłości karanych.

They train them to make repairs.

Uczą ich, jak naprawiać różne rzeczy.

They then take the repaired goods,

Potem te naprawione rzeczy

sell them and use the proceeds to fund more training.

sprzedają, przez co mają fundusze na kolejne szkolenia.

They’re keeping equipment out of the waste stream;

Dzięki nim sprzęt nie trafia na wysypiska,

they’re bringing good-quality equipment to their community in a used format;

a przy tym dostarczają ludziom dobrej jakości używaną elektronikę,

and they are bringing people out of poverty and into the workforce.

pomagają im przezwyciężyć biedę i znaleźć pracę.

What's really got me irritated

Naprawdę wkurza mnie to,

(Laughs)

(Śmiech)

is that at this point,

że w dzisiejszych czasach

the vast majority of products on the market today

większość produktów na rynku

cannot be repaired by any party

nie może być przez nikogo naprawiona

without being totally dependent on the manufacturer.

bez zgody producenta.

And the day the manufacturer decides they don't want you to fix it,

Jeśli producent stwierdzi, że nie chce, żebyśmy naprawili ich produkty,

it's over.

to koniec.

This is a completely artificial problem.

Ten problem jest sztucznie stworzony.

Manufacturers used to provide comprehensive documentation

Kiedyś producent musiał dostarczyć kompletną dokumentację

and schematics and shipped it with every product.

oraz schematy i dołączyć je do każdego produktu.

It was expected that you could fix your stuff.

Naprawianie rzeczy było czymś normalnym.

Then once the internet allowed this documentation to be hosted online,

Z czasem zaczęto przechowywać te dokumenty w sieci

manufacturers stopped printing,

i przestano je drukować.

which made sense because printing was expensive.

To miało sens, bo drukowanie kosztuje.

And then somewhere along the line, somebody said,

Ale ktoś doszedł do wniosku,

"Ah, we need to know who's using our website."

że warto wiedzieć, kto wchodzi na te strony.

So they demanded a login.

Więc wprowadzono systemy logowania.

And then another bright light said,

A potem jakaś mądrala stwierdziła,

"Oh, we can charge."

że można na tym zarobić.

So they put up a paywall.

Więc stworzono paywalla.

And then a third bright light said,

I wtedy kolejna mądrala wymyśliła,

"We can't let anybody have this information at all.

że nie można udostępniać tych informacji każdemu,

bo konkurencja może na tym skorzystać.

They might compete with us."

And that's where we are today.

I na tym stanęło.

We can't get what we need to fix our stuff.

Nie mamy potrzebnych informacji, żeby naprawiać nasze rzeczy.

Now, I can tell you because I've had a front-row seat,

Ale ostatnio zauważyłam,

this trend towards a throwaway economy is reversing all over the world.

że zjawisko ekonomii liniowej cofa się na całym świecie.

And it's really fun to be able to tell you about it.

Bardzo się z tego cieszę.

Back in 2014,

Jeszcze w 2014 roku

we put forward our very first digital “Right to Repair” bill,

przedstawiliśmy pierwszy projekt ustawy o nazwie “Prawo do naprawy”,

and that became the template for dozens of other bills.

który stał się wzorem dla innych projektów.

And this year, we've had 27 states take up the same legislation.

W tym roku 27 stanów wprowadziło takie samo prawo.

These bills are starting to pass.

Takie projekty zaczynają być uchwalane.

There's been a lot of help from the Federal Trade Commission

Otrzymaliśmy dużo pomocy od Federalnej Komisji Handlu

and also the Biden administration,

oraz rządu prezydenta Bidena,

in saying we really, as a country,

którzy również uważają, że jako naród

need to be able to fix our stuff, and we need competition for repair.

mamy prawo do naprawy naszych rzeczy oraz do konkurencji na rynku napraw.

It's not just us.

I nie jesteśmy sami.

Canada and Australia have got similar processes underway.

Kanada i Australia również podejmują podobne działania.

The European Union has put forward a set of regulations that just took effect

Unia Europejska właśnie zatwierdziła ustawy

that are limiting the use of adhesives in the construction of products

mające na celu ograniczenie używania kleju w produkcji,

because if you can't get into the thing,

bo jak nie możesz dostać się do środka,

you can't fix the thing.

to nic nie naprawisz.

France has yet another idea.

Francja wpadła na kolejny pomysł.

They are requiring manufacturers to rate themselves on their repairability,

Wymagają od producentów ocenienia zdolności naprawczej swoich produktów,

and then they are posting those scores for consumers to consider pre-purchase.

żeby potem udostępnić te oceny dla klientów rozważających zakup.

There are groups forming up all over the world

Na całym świecie powstają stowarzyszenia

that help people repair stuff

zajmujące się naprawami,

even without government or regulatory change.

nawet bez wsparcie rządu czy zmian prawnych.

You may have seen Repair Cafés advertised in your community.

Może natknęliście się na “Repair Café” w swoim mieście.

That first Repair Café started in 2009 in Denmark.

Pierwsza z nich powstała w 2009 roku w Danii.

There are now over 2,000 official chapters.

Teraz mamy ponad 2000 takich miejsc.

There are web sites, YouTube

Mamy stronki, YouTube

and a company called ifixit.com

i firmę “ifixit.com”,

that hosts tens of thousands of repair tutorials

która udostępniła tysiące tutoriali,

to help people learn how to fix their stuff.

żebyśmy mogli uczyć się, jak naprawiać różne rzeczy.

Last year,

W zeszłym roku

they recorded 116 million unique users on their website,

zarejestrowali 116 milionów użytkowników na swojej stronie.

so I think it's pretty clear people do want to fix their stuff.

To pokazuje nam jasno, że ludzie chcą naprawiać swoje rzeczy.

So I'm very encouraged by the fact that our throwaway economy,

Więc bardzo się cieszę, że tendencja do wyrzucania

the trend is reversing.

powoli się odwraca

And we are going to be able to fix our stuff.

i znowu zaczynamy naprawiać własne rzeczy.

We're going to be able to use the things we want

Będziemy mogli używać czego chcemy

in the way that we want them.

i jak chcemy.

We will be able to cross the digital divide,

Przezwyciężymy wykluczenie cyfrowe,

and we will have more jobs,

stworzymy nowe miejsca pracy

and we will all get that great “Yes! I fixed it!” feeling.

i poczujemy tę moc, mogąc powiedzieć: “Naprawione!”.

So the next time something around you breaks,

Więc następnym razem, jak coś się zepsuje,

don't take "broken" for an answer.

nie przejmujcie się.

Go fix something.

Naprawcie to.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.