The Dinosaur Detectives of Real-Life Jurassic Parks | Martin Lockley | TED

Translator: Phúc Ngân Reviewer: Mai Tran

I'm a paleontologist,

Tôi là nhà cổ sinh vật học

which means I have what I'm told is every seven-year-old's dream job.

điều này có nghĩa là tôi có công việc mơ ước của mọi đứa trẻ bảy tuổi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But I don't spend my time digging up the remains of dead animals.

Nhưng tôi không dành thời gian để đào xới phần hài cốt của động vật đã chết.

Instead, I'm on the trail of clues left by dinosaurs

Thay vào đó, tôi đang lần theo vết tích còn lại của khủng long

and other extinct animals

và các động vật tuyệt chủng khác

when they were active and very much alive.

khi chúng còn sống và hoạt động.

If I were to share with you some tracking tips,

Nếu như tôi chia sẻ với các bạn một số mẹo tìm kiếm,

could you also become master trackers and find these same clues?

liệu bạn có trở thành bậc thầy tìm kiếm và tìm ra những dấu tích ấy?

Why not?

Tại sao không chứ?

Fifty years ago, most paleontologists thought that fossil footprints,

Năm mươi năm trước, phần lớn các nhà cổ sinh vật học cho rằng dấu chân hóa thạch

which we also call trace fossils,

mà chúng tôi hay gọi là dấu vết hóa thạch,

were rare and unimportant.

thì rất hiếm có và không quan trọng.

In fact, some scientific journals actually rejected papers on fossil footprints

Trên thực tế, một vài tạp chí khoa học đã từ chối các bài viết về dấu chân hóa thạch

without even sending them out for review.

mà thậm chí không gửi chúng đi để xem xét.

And this was because at that time, it was mostly all about bones.

Và điều này là bởi vì vào thời điểm ấy, đa phần là về xương.

And you can see this by just looking at how many dinosaur skeletons there are

Và bạn cũng có thể nhận thấy điều này bằng cách xem có bao nhiêu bộ xương khủng long

in museums around the world.

tại các bảo tàng trên thế giới.

But sometimes these bones don't tell us quite as much as we might think.

Nhưng đôi lúc những bộ xương này không tiết lộ nhiều điều như ta đã nghĩ.

Take a look at your own body.

Lấy vi dụ từ cơ thể ta nhé.

You've got one skeleton, right?

Bạn có một khung xương mà, phải không?

But how much could we really learn about you

Nhưng chúng ta biết được bao nhiêu về bạn

and all your day-to-day activities

và tất cả các hoạt động hàng ngày của bạn

just by looking at your bones alone?

chỉ bằng cách nhìn vào mỗi khung xương?

Not much, perhaps.

Có lẽ không nhiều đâu.

Fossil footprints, therefore, help us to bring these bones alive.

Vì vậy, các dấu chân hóa thạch giúp ta làm cho những bộ xương này sống lại.

They are the nearest thing we really have to motion pictures

Chúng là điều gần nhất mà ta thực sự có để chuyển động các hình ảnh

or movies of extinct animals.

hoặc quay các bộ phim về các loài động vật tuyệt chủng.

So there's a big difference between the study of fossil footprints

Cho nên, có một khác biệt lớn giữa việc nghiên cứu dấu chân hóa thạch

or trace fossils and bones.

hoặc là dấu vết hóa thạch và xương.

For example, imagine a dinosaur track site the size of a football field

Ví dụ, thử tưởng tượng một nơi truy vết khủng long có kích thước của một sân bóng

with 5,000 or maybe even 10,000 fossil footprints.

với 5.000 hoặc có lẽ thậm chí là 10.000 dấu chân hóa thạch.

This is direct evidence of the activity of dozens,

Đây là bằng chứng trực tiếp về hoạt động của hàng tá,

possibly hundreds of dinosaurs going about their daily activity.

có thể là hàng trăm con khủng long với hoạt động thường ngày của chúng.

Sites like this give us dinosaur detectives

Các địa điểm như vậy đưa đến cho chúng tôi những thám tử khủng long

the ultimate CSI challenge.

thử thách CSI cuối cùng.

And so it's no wonder

Và vì vậy không có gì lạ khi

that the famous Sherlock Holmes once said,

thám từ lừng danh Sherlock Holmes từng nói

“There’s no branch of detective science so important and so much neglected

“Không có ngành khoa học trinh thám nào quan trọng và bị lãng quên nhiều

as the art of tracing footsteps.”

như môn nghệ thuật truy tìm dấu chân.”

He understood.

Ông ấy hiểu đấy.

He fully understood the importance of fossil footprints

Ông ấy có hiểu biết đầy đủ về tầm quan trọng của dấu chân hóa thạch

in reconstructing the activity and behavior

trong việc tái xây dựng hoạt động và hành vi

of track makers

của những kẻ để lại dấu vết

that had left the scene of the crime.

đã lưu lại sau khi rời khỏi hiện trường.

Fossil footprints bring animals back to life, then.

Sau cùng, những dấu chân hóa thạch sẽ làm sống lại đời sống của các sinh vật.

Today, I'm on the trail of a T-Rex,

Hôm nay, tôi lần theo dấu một con T-Rex,

tomorrow I'm tracking a Stegosaurus.

ngày mai, tôi truy vết một con Stegosaurus

The living animal can walk, run, hop, skip, jump,

Động vật sống có thể đi, chạy, nhảy,

dig a burrow, excavate a nest.

đào hang, xây tổ.

Tracks will tell us the direction an animal's going in,

Những dấu vết sẽ cho ta biết phương hướng của loài vật đó đang đi,

whether it was small or large, a juvenile or an adult.

dù cho nó to hay nhỏ, là con đang lớn hay đã trưởng thành.

Tracks of fast-moving dinosaurs can even tell us

Tiết lộ từ những dấu vết của các con khủng long chạy nhanh cho biết

that they could out-sprint Usain Bolt at 30 miles per hour.

chúng thậm chí còn có thể chạy nhanh hơn Usain Bolt với tốc độ 30 dặm/giờ.

Tracks may also tell us

Những dấu vết còn cho ta biết

if an animal was limping or injured

liệu con vật bị khập khiễng hay bị thương

or whether it was traveling alone or in a group.

hoặc liệu nó đang di chuyển một mình hay theo đàn.

Tracks, therefore played a pivotal role

Vì vậy, các dấu vết có vai trò quan trọng

in what we call the dinosaur renaissance of recent years.

trong cái mà chúng ta gọi là thời kỳ phục hưng của khủng long vào những năm gần đây.

This is when dinosaurs got a sophisticated makeover

Đây là lúc loài khủng long nhận được sự nghiên cứu chuyên sâu hơn

and they were no longer regarded as stupid, defunct failures.

và chúng không còn bị coi là những kẻ thất bại ngu ngốc và không tồn tại nữa.

Instead, they were transformed into dynamic, athletic,

Thay vào đó, chúng được chuyển mình trở thành các ngôi sao

intelligent movie stars.

điện ảnh thông minh và nhiệt huyết.

I've probably found and studied

Tôi có lẽ đã tìm kiếm và nghiên cứu

a few hundred fossil footprint sites over the years.

vài trăm địa điểm có dấu chân hóa thạch trong nhiều năm.

So let me take you on a little field trip to one of my favorite locations,

Vì thế để tôi đưa bạn đi chuyến đi thực tế tới một trong số các nơi tôi yêu thích,

South Korea.

Hàn Quốc.

Here, on the shores of South Korea, we see these rocky steps

Đây nhé, tại bờ biển Hàn Quốc, ta thấy các bậc đá này

and each one represents a mini landscape

và mỗi bậc tượng trựng cho 1 tiểu cảnh

a hundred million years old.

có hàng trăm triệu năm tuổi.

If we look at this first surface,

Nếu ta nhìn vào bề mặt đầu tiên này,

we'll see one of those fast-moving theropods

chúng ta sẽ thấy một trong những khủng long chân thú

heading off to the north at high speed.

đang tiến về phía bắc với tốc độ cao.

On the next level,

Ở cấp độ tiếp theo,

we see a series of parallel trackways

ta sẽ thấy một loạt các đường song song

representing the dinosaurs we call Brontosaurus.

đại diện cho loài khủng long mà chúng ta gọi là thằn lằn sấm.

They were probably subadults, not fully grown,

Chúng có lẽ là những con chưa trưởng thành, chưa phát triển hết,

but they were still larger than baby elephants.

nhưng chúng vẫn lớn hơn các chú voi con.

On the next level,

Ở cấp độ tiếp theo,

we see the tracks of thousands of birds.

ta thấy dấu vết của hàng ngàn con chim.

These are only one inch long.

Chúng chỉ dài 1 inch.

But they're indistinguishable from the tracks of a modern sandpiper

Nhưng chúng giống với dấu vết về loài chim họ rẽ ngày nay

or a plover on a lake shore.

hoặc chim choi choi ở bờ hồ.

Up on the next level,

Lên cấp độ kế tiếp,

we see another trackway of a giant.

ta thấy dấu vết khác của loài khổng lồ.

This is an animal with a footprint three feet in diameter.

Đây là một loài với đường kính dấu chân dài 3 feet.

It must have weighed 10 tons and been 100 feet long.

Nó hẳn phải nặng 10 tấn và dài 100 feet.

On the next level,

Ở cấp độ tiếp theo,

we find the extraordinary trackway of a bipedal crocodile.

chúng ta thấy dấu vết lạ thường của một con cá sấu hai chân.

These are extremely rare,

Những dấu vết này cực kỳ hiếm có,

and they probably looked like the carnivorous dinosaurs

và chúng có thể trông giống như loài khủng long ăn thịt

and were just as ferocious at 15 feet long.

và cũng hung dữ không kém với độ dài 15 feet.

Lastly, we step up one more level and we have the tiny tracks of a lizard,

Cuối cùng, ta tiến thêm một cấp độ nữa và ta có các dấu vết bé nhỏ của thằn lằn,

and next to it the tracks of a heron-like bird.

và kế tiếp là dấu vết của chim diệc.

This heron might have been a lizard-eater.

Chim diệc này có lẽ là loài ăn thằn lằn.

Well, we haven't walked that far along the shoreline,

Chà, chúng ta chưa đi dọc theo bờ biển xa lắm,

but we still stepped up through 1,000 years,

nhưng chúng ta đã bước qua 1.000 năm,

represented by five or six layers of strata.

được đại diện bởi 5 hoặc 6 lớp địa tầng.

Each surface is a mini landscape.

Mỗi bề mặt là một tiểu cảnh.

Each surface is a time-lapse frame

Mỗi bề mặt là một khung ảnh thời gian

in a documentary about life

tua nhanh trong một bộ phim tài liệu nói về cuộc sống

along a 100-million-year-old Korean lakeshore.

dọc theo bờ hồ 100 triệu năm tuổi của Hàn Quốc.

When we go around this next headland,

Khi chúng tôi đi quanh mũi đất tiếp theo,

we run into a group of schoolchildren with clipboards and tape measures,

chúng tôi vô tinh gặp một nhóm học sinh với các bìa kẹp hồ sơ và thước dây,

and they're busy estimating the size and speed

và các em đang bận rộn ước lượng kích thước và tốc độ

of a dozen different dinosaurs from their tracks.

của hàng tá loài khủng long khác nhau từ những dấu vết của chúng.

Their young teacher is a paleontologist.

Cô giáo của các em là nhà cổ sinh vật học.

She studied fossil footprints for her master's degree,

Cô ấy đã lấy được bằng thạc sĩ nhờ nghiên cứu về dấu chân hóa thạch,

and since she graduated,

và kể từ khi cô ấy tốt nghiệp,

this area has become a national natural monument.

khu vực này đã trở thành một di tích tự nhiên quốc gia.

And so above us,

Và phía trên chúng ta đây,

we see a huge new dinosaur museum

chúng ta thấy một bảo tàng mới khổng lồ về khủng long

and arching up the huge neck of a stainless steel sauropod

và cái cổ khổng lồ đang rướn lên của một con Sauropod bằng thép không gỉ

or Brontosaurus,

hoặc Thằn lằn sấm,

looming over a courtyard studded with dinosaur tracks.

lờ mờ hiện trên khoảng sân có rải rác những dấu chân khủng long.

This area has also been designated the Korean Cretaceous Dinosaur Coast,

Khu vực này cũng được dành riêng cho Bờ biển Khủng long kỷ Phấn Trắng Hàn Quốc,

or the KCDC.

hay được biết đến với cái tên KCDC.

Let's take another field trip

Sang một chuyến đi thực tế khác

and we'll find ourselves in Colorado.

và gặp đội của chính chúng tôi ở Colorado.

Meet my friends Ken and Jason.

Làm quen với bạn tôi, Ken và Jason.

Họ không phải nhà cổ sinh vật học,

They're not paleontologists,

but they know the difference between a bobcat track

nhưng họ biết sự khác nhau giữa dấu vết của linh miêu

or a coyote track if they see one.

hoặc sói đồng cỏ nếu họ thấy được dấu vết.

These two lads have actually found more fossil footprints sites

Hai anh chàng này thực sự đã tìm thấy nhiều địa điểm có dấu vết hóa thạch

than most professional paleontologists,

hơn phần lớn cá nhà cổ sinh vật học chuyên nghiệp,

and that's because they've learned how and where to look.

và đó là bởi vì họ đã học được cách để tìm và tìm ở nơi nào.

As they say, just observe and you'll see a lot.

Như họ nói, chỉ cần quan sát và bạn sẽ thấy rất nhiều.

We're looking at these extraordinary traces.

Chúng ta đang xem những dấu vết lạ thường.

They're very puzzling.

Chúng khiến ta bối rối.

What are they?

Chúng là gì?

They looked like they might be digging traces.

Có vẻ chúng trông giống các vết đào hố.

Long story short, we figure out that these are the traces

Tóm lại, chúng tôi phát hiện rằng chúng là những dấu vết

left by dinosaurs excavating what are called pseudo nests.

lưu lại do khủng long đào bới mà thường được gọi là tổ giả.

It turns out that these particular dinosaurs

Hóa ra những con khủng long này

are the ancestors of modern birds,

là tổ tiên của các loài chim ngày nay,

and they liked to show off their prowess as nest builders

và chúng thích thể hiện năng lực của mình như là những người xây tổ

during the breeding season.

trong suốt mùa sinh sản.

This is an extraordinary discovery

Đây là một phát hiện vĩ đại

because it’s practically a dinosaurian lover’s lane.

bởi vì nó thực tế là một lối đi cho những người yêu khủng long.

It's a rendezvous for dinosaurian trysts,

Đây là điểm hẹn cho những cuộc hẹn khủng long,

a rendezvous for lovebirds.

điểm hẹn cho những đôi uyên ương.

What's also interesting is that paleontologists,

Một điểm cũng thú vị nữa đó là các nhà cổ sinh vật học,

once they learned that these particular dinosaurs

một khi họ biết được rằng các loài khủng long này

were the ancestors of modern birds,

là tổ tiên của các loài chim ngày nay,

they wrote hundreds of scientific papers speculating, and I say speculating,

họ đã viết hàng trăm bài nghiên cứu khoa học nhằm suy đoán, tôi nói là suy đoán nhé

on whether they used their colored crests and colored feathers to show off

về việc liệu chúng có sử dụng màu sắc của mào và lông vũ để khoe mẽ

during the breeding season.

trong suốt mùa sinh sản không.

They probably did show off.

Có lẽ chúng có khoe mẽ đấy.

But here at our feet,

Nhưng ngay dưới chân chúng ta,

we actually have the first physical evidence

chúng tôi thực tế có chứng cứ vật lý đầu tiên

of dinosaur courtship.

về sự ve vãn của loài khủng long.

And what's more, it tells us

Và hơn nữa, điều này cho ta biết rằng

that this behavior went back for a hundred million years.

hành vi này đã có từ một trăm triệu năm trước.

So males showing off to females

Nên con đực khoe mẽ với con cái

or partners showing off to one another,

hoặc bạn đời khoe mẽ với nhau.

it's nothing new.

điều này thì không mới mẻ gì.

My dad was actually an ornithologist

Bố tôi thực tế là một nhà điểu học

and he studied the behavior of modern birds

và ông nghiên cứu hành vi của các loài chim ngày nay

during their frenzied, energetic activity in the breeding season.

trong hoạt động năng nổ và điên cuồng của chúng vào mùa sinh sản.

He'd be absolutely astonished by this kind of evidence

Ông ấy chắc chắn đã rất ngạc nhiên về bằng chứng

of fossil behavior among dinosaurs.

của hành vi hóa thạch giữa các loài khủng long.

Imagine for a minute these little birds scratching in the sand

Tưởng tượng trong một phút rằng những chú chim nhỏ này đang cào cát

and how different it would be to see a giant,

và chúng sẽ khác biệt như thế nào so với một loài khổng lồ,

2,000-pound carnivorous dinosaur gouging huge scoops in the substrate.

khủng long ăn thịt nặng 2.000 pound đang xúc từng muỗng lớn trên nền đất.

Imagine the hormonal cries and the frenzied roars.

Hãy tưởng tượng những tiếng kêu gọi tình và các tiếng gầm phấn khích.

This seems newsworthy.

Cái này có vẻ đáng tin đấy.

We predict that it will be more than just another report

Chúng tôi dự đoán rằng đó không chỉ là một bản báo cáo

of a dinosaur discovery.

về việc khám phá loài khủng long.

And sure enough,

Và chắc chắn là,

we make the lead on the "Nature" journal website

chúng tôi dẫn đầu trên trang tạp chí điện tử “Nature”

and we get into the monologues of the late night talk show comedians.

và chúng tôi hòa vào các đoạn độc thoại trong chương trình trò chuyện đêm khuya

của các diễn viên hài

(Laughter)

(Tiếng cười)

I'd be rich if I had a dollar for every person

Tôi sẽ trở nên giàu có nếu tôi có được một đô la từ mỗi một người

who told me that they really wish they'd been a paleontologist

đã nói với tôi rằng họ thực sự ước muốn trở thành nhà cổ sinh vật học

when they grew up.

khi họ lớn lên.

I'd also do OK if I had a dollar for every fossil footprint I found.

Tôi cũng ổn thôi nếu tôi có một đô la cho mỗi dấu chân hóa thạch tôi tìm thấy.

But knowing that the Earth's bedrock is full of these treasures,

Nhưng phải biết rằng nền tảng của Trái Đất thì đầy những kho báu này,

my motto is quite simple:

phương châm của tôi khá đơn giản:

Just keep on tracking, keep on exploring.

Cứ tiếp tục lần tìm, tiếp tục khám phá.

But the real satisfaction comes from the thrill

Nhưng sự thỏa mãn thật sự đến từ rung động

of knowing that I can find these sites,

khi biết rằng tôi có thể tìm được những địa điểm này,

that my friends and colleagues can find these sites,

rằng bạn bè và các đồng nghiệp có thể tìm thấy những nơi này,

that people like you can find these sites

rằng mọi người như các bạn cũng có thể tìm thấy những nơi này

and that they have become valued

và rằng chúng trở thành

and protected institutions or destinations.

các tổ chức hoặc các điểm đến có giá trị và được bảo vệ.

It's very important that these landscapes,

Một điều rất quan trọng là những cảnh quan này

these ancient landscapes are preserved because they are actual Jurassic parks.

những cảnh quan cổ xưa này được bảo tồn vì chúng thực sự là các công viên kỷ Jura.

They are places where dinosaurs and extinct animals lived and loved

Đây là những nơi khủng long và các loài đã tuyệt chủng sống và yêu thương

and fought for survival.

và chiến đấu để tồn tại.

Giống như cách ta bảo vệ các địa điểm giống như Stonehenge hoặc Pompeii

Just as we protect sites like Stonehenge or Pompeii

or the Grand Canyon,

hay Vườn Quốc gia Grand Canyon,

we need to protect these sites for the future.

chúng ta cần bảo vệ các địa điểm này cho tương lai.

This is what we call our geoheritage.

Chúng tôi gọi điều này là di sản địa lý.

It is a memory,

Đó là kỷ niệm,

and it's vitally important that we preserve it

và là điều tối quan trọng rằng khi ta bảo tồn chúng

for the next seven generations of seven-year-old dinosaur trackers.

cho bảy thế hệ tiếp theo của những nhà tìm kiếm dấu vết khủng long 7 tuổi.

Thank you very much.

Chân thành cảm ơn quý vị.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)