Sasha Sarago: The (de)colonizing of beauty | TED

Transcriber:

Translator: Quyen Phan Reviewer: Thu Ha Tran

Hôm nay, tôi muốn bàn về sắc đẹp

và sai lầm của chúng ta từ trước đến nay đối với những quan niệm về phụ nữ,

Today, I would like to talk to you about beauty

đặc biệt là phụ nữ thổ dân Úc.

and how we've got it all wrong when it comes to our perceptions of women,

Nhưng trước khi bắt đầu, tôi muốn cảm ơn những người đã luôn gìn giữ

các giá trị truyền thống tại nơi tôi đang đứng đây:

particularly Aboriginal women.

người Gadigal thuộc Dân tộc Eora.

But before I do, I would like to acknowledge the traditional custodians

Tôi thực sự kính trọng những người có tuổi trong quá khứ, hiện tại và tương lai

of the land in which I stand upon:

the Gadigal people of the Eora Nation.

và mong muốn được gửi lời cảm ơn đến tổ tiên - những người đã dẫn dắt

I pay my respects to the elders past, present and emerging

và bảo vệ chúng tôi.

Vào năm 1990, tôi bị dò hỏi.

and give thanks to our ancestors who guide and protect us.

Tôi được mời đến bữa tiệc sinh nhật đầu tiên

ngay trước khi bước vào độ tuổi thiếu niên kinh khủng.

It was 1990, and I was pumped.

Không có người hộ tống,

không có đứa em cục mịch bám theo để hóng hớt cùng tôi.

I was off to my first birthday party,

just before I hit the terrible teens.

Tôi diện bộ trang phục khá đáng yêu,

No chaperone,

cầm quà trên tay,

and no bratty sister to tag along so she could snitch.

và mong rằng người tôi thích cũng sẽ đến dự tiệc.

I had my cute little outfit on,

Tôi còn mong rằng người ấy sẽ hỏi tôi một câu hỏi.

gift in hand,

and I was hoping that this little cutie that I liked would show up.

Bạn biết câu hỏi nào khiến trái tim đập rộn ràng trong lồng ngực rồi chứ? --

And I was hoping that this little cutie would ask me this one question.

Đó là “Làm bạn gái tớ nhé?” --

cho dù tôi không được phép có bạn trai vào độ tuổi đó.

You know that question that makes your heart beat right out your chest --

Nhưng đó không phải vấn đề,

Do you want to be my girlfriend? --

vì khi đó, những gì đọng lại trong tôi là sự vội vàng.

even though I had no business having a boyfriend at that age.

Tôi không bao giờ được hỏi câu hỏi đó.

But it didn’t matter,

Câu hỏi mà tôi nhận được là:

because back then, it was all about the rush.

“Cậu đến từ đâu?”

Và hệt như bất kì đứa trẻ thổ dân Úc nào, tôi tự hào tuyên bố,

I never did get asked that question.

But the question I did get asked was:

“Tớ là người thổ dân Úc.”

What’s your background?

Những phản ứng trong căn phòng

And like any proud Aboriginal child would declare,

cho tôi thấy rằng thổ dân Úc là một từ ngữ dơ bẩn.

“I’m Aboriginal.”

Và đứa trẻ 11 tuổi non nớt là tôi

Given the reaction of the room,

lại bị người chị của đứa bạn thân nói rằng

being Aboriginal was clearly a dirty word.

tôi quá xinh đẹp để là thổ dân Úc.

And at the tender age of 11,

I was told by my best friend’s adult sister

Vào thời khắc ấy, môi tôi khô khốc, tôi thực sự sôi máu,

that I was too pretty to be Aboriginal.

và tôi rất cố gắng che giấu nước mắt đang sắp tràn ra như đại dương.

By this time, my mouth is dry, my blood is boiling,

Tôi bình tĩnh gia nhập cùng mấy đứa bạn

and I'm trying so hard to fight back what feels like an ocean of tears.

và bắt đầu giả vờ cười mỗi khi nghe được chuyện vui

I calmly join my circle of friends

để che giấu sự lúng túng

and begin to fake laugh at whatever is funny

mỗi khi cảm nhận sự phức tạp vừa chớm nở trong nội tâm.

Đó là lý do vì sao ta cần thay đổi những quan niệm về sắc đẹp.

to mask my embarrassment,

as I clutch on to my newfound complex.

Và những nữ thổ dân Úc sẽ chỉ ta cách thay đổi

And this is why we need to change our perceptions of beauty.

qua những câu chuyện và góc nhìn của họ.

Bởi vì hiện tại, tôi rất đau đớn.

And how we do this is by learning from Aboriginal women,

Đau đớn bởi vì các bạn đang cố xóa sổ thổ dân Úc chúng tôi,

their stories and perspectives.

Because right now, "pretty" hurts.

để hoan nghênh việc tôi tiếp cận nước da trắng.

Pretty hurts because you're trying to erase my Aboriginality,

Đau đớn bởi vì phụ nữ thổ dân Úc lại trở thành mục tiêu

to applaud my proximity to whiteness.

của những kẻ phân biệt chủng tộc,

Pretty hurts because aimed at an Aboriginal woman,

bóc lột tình dục,

và diệt chủng văn hóa.

it is a weapon loaded in racism,

Bạn thấy đấy, người phụ nữ ấy không hề nhận ra

khi nói rằng tôi quá xinh đẹp để là thổ dân Úc,

sexual exploitation

and cultural genocide.

lúc đó, cô ấy đã tước đi một thứ quý giá của tôi:

You see, what this woman didn’t realize

when she declared that I was too pretty to be Aboriginal

sự tự hào về danh phận.

Bạn thấy đấy, tôi thuộc về nền văn hóa lâu đời nhất trên thế giới,

is that she took something precious from me:

nhưng ngày nay, di sản ấy

pride in my identity.

lại bị thay thế bởi sự xấu hổ,

You see, I belong to the oldest living culture in the world,

và trở thành vết nhơ tôi phải cố gắng thoát khỏi

but that day, that legacy --

trong suốt 20 năm.

Đó là lý do vì sao tôi ám ảnh bởi sắc đẹp

it was replaced with shame,

and it's been this filthy stain I've been trying to get rid of

qua nhiều năm từ việc trở thành người mẫu,

for 20 years.

ủng hộ cho sự đa dạng của thời trang,

And this is where my obsession for beauty comes from,

đến ra mắt tạp chí “Ascension” để tôn vinh phụ nữ da màu

over the years, trying to mimic it as a model,

khi vẻ đẹp của họ chưa được đánh giá cao.

advocating for diversity in fashion,

to launching "Ascension" magazine to celebrate women of color,

Rất nhiều nỗi đau và sang chấn đằng sau từ “xinh đẹp”

whose beauty is still underrepresented.

đã dạy tôi rằng, thông qua vẻ đẹp thổ dân của mình,

tôi có thể đả thông tư tưởng về sắc đẹp.

With much pain and trauma behind one word,

Gửi đến những người phụ nữ thổ dân,

vẻ đẹp thực sự đến từ các vai trò truyền thống mà chúng ta đề cao,

“pretty” taught me, through my indigeneity,

I could reclaim my beauty.

những người họ hàng của ta,

To Indigenous women,

sự kết nối giữa đất nước và đường thủy,

true beauty came from the traditional roles we upheld,

và cách ta truyền lại những kiến thức cổ xưa này cho thế hệ sau.

our kinship systems,

Nhưng cách ta định nghĩa sắc đẹp

connection to country and the waterways

không bao giờ được đi ngược lại nét đẹp lý tưởng của châu Âu.

and how we pass this ancient knowledge down to the next generation.

Bạn thấy đấy, trong nền văn hóa của tôi, định nghĩa về sắc đẹp

The way we express beauty

không theo nguyên mẫu:

was never defined against a Eurocentric ideal of beauty.

không phải là thước đo về vòng eo nhỏ, làn da trắng sứ hay thân hình thon thả,

You see, in my culture, our beauty is not monolithic.

mà là điều gì đó sâu sắc hơn rất nhiều.

It's not measured by a thin waistline, porcelain skin or slender hips.

Vậy, vẻ đẹp của người thổ dân trông như thế nào?

Ồ, là điều gì đó rất mạnh mẽ, ngang ngạnh, và đầy kiêu hãnh.

It runs much deeper than that.

So what does indigenous beauty look like?

Và tổ tiên của chúng tôi, người đại diện cho vẻ đẹp thổ dân là bà Barangaroo,

Oh, it's fierce, defiant and proud.

một người phụ nữ Cammeraygal quyền lực.

And one ancestor who epitomizes indigenous beauty is Barangaroo,

Barangaroo được tôn kính bởi sự thông minh và độc lập,

và hệt như những người phụ nữ Eora khác,

a powerful Cammeraygal woman.

bà là nhà cung cấp lương thực chính cho bộ tộc một cách đầy kiêu hãnh.

Revered for her wisdom and independence, Barangaroo, like the Eora other women,

Là một nhà đánh bắt cá lành nghề và nhẫn nại,

took pride in their status as being the main food providers for their tribe.

Barangaroo đã đến Cảng Sydney và các vùng nước lân cận

A skillful and patient fisherwoman,

để có nguồn cấp thực phẩm dồi dào

và chỉ lấy những gì cần thiết.

Barangaroo would access Sydney Harbour and its surrounding waters

Vì thế, bạn có thể hình dung Barangaroo đã tức giận như thế nào

for its abundant food supply,

khi bà chứng kiến thực dân Anh câu nhấp 4000 con cá hồi

only taking what was needed.

So you can just imagine how furious Barangaroo was

ở ngoài khơi bờ biển phía bắc

chỉ trong một ngày,

và tặng một ít cá bắt được cho chồng bà

when she saw British colonists troll 4,000 salmon off the north shore

cùng một số người đàn ông khác trong bộ lạc.

in just one day,

Barangaroo nhận thấy đó là hành động hoang phí,

then gifting some of this catch to her husband

sẽ đe dọa chuyên chế của phụ nữ Eora trong bộ lạc,

and some of the other men from her tribe.

thậm chí phá hủy lối sống truyền thống của họ.

Barangaroo knew such a wasteful act

would threaten the Eora women's cultural authority within the tribe,

Vì vậy, Barangaroo phản đối luật lệ, phong tục,

furthermore destroying their traditional way of life.

thực phẩm, nước uống, nghi thức xã hội của Anh

So Barangaroo rejected British laws and customs,

ngay cả khi chồng bà quyết tuân theo.

Khi Barangaroo và chồng bà, Bennelong được mời ăn tối cùng Thống đốc Phillip

their food, drink and social etiquette,

even when her husband decided to conform.

và Đảng Bảo thủ Anh,

Barangaroo vẫn giữ đúng bản chất của bà.

When Barangaroo and her husband Bennelong were invited to dine with Governor Phillip

Thay vì diện trang phục của thực dân --

and the British party,

một chiếc áo ngực bó sát và áo dài nhiều lớp làm bằng vải lụa

Barangaroo stayed true to who she was.

phối cùng vòng cổ ngọc trai,

instead of wearing colonial attire --

bà diện phục trang truyền thống đầy hãnh diện

a tight corset and a gown layered in silk finished with pearls --

với màu đất son trắng cùng chiếc khuyên trên mũi.

she came sporting her traditional wares:

Barangaroo đã mang đến hình ảnh của vẻ đẹp thổ dân đích thực.

white ochre and a bone through her nose.

Dì Beryl Van-Oploo, trưởng lão dân tộc Gamilaraay đáng kính

What Barangaroo illustrated was: indigenous beauty is authentic.

đã chia sẻ một câu chuyện đến phụ nữ vào một ngày nọ,

Aunty Beryl Van-Oploo, a respected Gamilaraay elder,

bà nói:

“Chúng ta đều sở hữu một chút Barangaroo bên trong”.

shared a story with a group of women one day,

Tối hôm đó, tôi suy ngẫm về thông điệp của dì Beryl.

and she said,

"We all have a bit of Barangaroo in us."

Và những gì tôi lĩnh hội là:

dù cho thuộc nền văn hóa,

Later that evening, I thought about Aunty Beryl's message.

màu da hay danh phận nào đi nữa,

And what I received from her message was,

việc ta cần sẻ chia, chính là linh hồn.

Đó là thứ kết nối mọi người.

no matter our culture,

color or how we identify,

Bạn thấy đấy, nếu ta không còn xa lạ với sắc đẹp,

ý nghĩa của nó sẽ chuyển từ sự hài hòa về mặt thẩm mỹ

spirit is what we share.

It's what connects us.

thành sự tôn kính;

You see, if we indigenize beauty,

và lúc ấy sắc đẹp hiển nhiên trở thành linh hồn.

the meaning is transformed from aesthetically pleasing

Linh hồn không chỉ ẩn chứa bên trong chúng ta,

to a state of divinity;

beauty now becomes spirit manifested.

nó có trong tất cả mọi thứ,

trong phong cảnh, trong các nguyên tố.

Not only is spirit found within us,

Người Yolngu phía đông bắc Arnhem Land

it's in all things.

có một câu chuyện Thần thoại về

It's in the landscapes, it's in the elements.

Walu - người phụ nữ Mặt Trời.

The Yolngu people of northeast Arnhem Land,

Họ nói rằng Walu thắp sáng các ngọn lửa nhỏ mỗi buổi sáng,

they have a Dreamtime story:

và tạo ra bình minh.

Walu, the Sun woman.

Sau đó, cô ấy phủ kín màu đỏ son lên khắp cơ thể.

They say Walu lights a small fire each morning,

Khi làm điều đó, một ít màu rơi xuống những đám mây

which creates the dawn.

tạo thành ánh mặt trời.

Và rồi cô làm một ngọn đuốc từ cây stringybark

She then paints her body in red ochre.

And as she does, some of it falls onto the clouds,

và mang ngọn đuốc ấy băng qua bầu trời từ đông sang tây,

creating the sunrise.

tạo ra ánh sáng ban ngày.

She then makes a torch from a stringybark tree

Khi thời gian của chuyến hành trình kết thúc,

and carries this fire across the sky from east to west,

cô lao xuống từ bầu trời.

Và khi ấy, một ít màu đỏ son từ cơ thể cô lại rơi xuống những đám mây

creating the daylight.

And when it's time for her journey to end,

tạo thành hoàng hôn.

she descends from the sky.

And as she does, some of the red ochre from her body falls onto the clouds,

Vẻ đẹp thổ dân có thể được chiêm ngưỡng ngay tại lục địa này,

creating the sunset.

mỗi dân tộc thổ dân Úc sở hữu riêng cho họ một câu chuyện về sự hình thành

Indigenous beauty can be seen right across this continent,

thiên văn học, y học, nông nghiệp, kiến trúc, giáo dục, cải tiến.

each Aboriginal nation with its own creation stories of how we came to be --

Và khi xảy ra mâu thuẫn,

astronomy, medicine, agriculture, architecture, education, innovation.

chúng tôi có tri thức (lore) để khôi phục trật tự.

And when we had conflict,

Tựa như bốn mùa, động vật và thực vật, ngày và đêm,

we had lore, l-o-r-e, to restore order.

chúng ta đều có sự liên kết:

cái này không hoạt động nếu thiếu cái kia,

Like the seasons, flora and fauna, night and day,

chính những nguyên tắc ấy ràng buộc nhân loại với nhau.

we are all interconnected.

One does not work without the other --

Qua nhiều năm, sự ám ảnh của tôi đối với sắc đẹp

the very principles which binds humanity together.

đã khiến tôi tin vào một sự thật:

bạn không thể hiểu rõ giá trị của sắc đẹp

Over the years, my obsession for beauty,

nếu bạn không yêu thương chính bản thân mình.

it's led me to this truth:

Vậy làm thế nào để thay đổi quan niệm của ta về sắc đẹp?

you cannot appreciate beauty

if you cannot recognize it in yourself.

Bạn phải thực sự hiểu rõ bản thân

bằng cách tự chất vấn: Tôi là ai?

So how do we change our perceptions of beauty?

Tôi đến từ đâu?

We have to get real with ourselves

Thế giới mà tôi đang sống hình thành như thế nào?

Và quan trọng nhất: Tôi sẽ đi đâu từ đây?

and start by asking: Who am I?

Where do I come from?

Bạn có thể không hứng thú với những gì mình khám phá.

The world that I live in -- how did it come to be?

And more importantly: Where to from here?

Nhưng hãy ngồi lại và cảm nhận nỗi lo.

Chế độ thực dân đã cướp đi

You may not like what you discover.

một trong những kho báu quý giá nhất mà chúng tôi có được:

But sit with it, feel the discomfort.

sự kết nối với nhau.

Chỉ trong năm nay, tôi đã chứng kiến nền chính trị điên rồ và bất ổn xã hội.

Colonization has stolen from us

one of the greatest treasures we can obtain:

each other.

Đó là lý do việc chữa lành là thuốc giải của nhân loại,

This year alone, we've witnessed pathological political and social unrest.

bởi vì nó giúp ta đoàn kết.

Khi phi thực dân hóa sắc đẹp,

That is why healing is the antidote humanity needs

chúng ta bắt đầu nhìn nhận lại vẻ đẹp đích thực của bản thân.

because it leads us to unity.

Tôi đã từng tự hỏi không biết điều gì đã xảy ra với người phụ nữ

When we decolonize beauty,

trong bữa tiệc sinh nhật ấy,

we are reintroduced to our authentic selves.

bạn biết đó, người mà đã nói rằng tôi quá xinh đẹp để là thổ dân Úc.

I used to wonder whatever happened to that woman from the birthday party,

Khoảnh khắc tàn khốc ấy đã giúp tôi đón nhận “girgorou” của mình.

you know, the one that told me I was too pretty to be Aboriginal.

Trong tiếng Jirrbal, “girgorou” nghĩa là “xinh đẹp” - ngôn ngữ của bà tôi đấy.

A moment that was so devastating helped me to embrace my girgorou.

Bây giờ, tôi biết rằng sắc đẹp của tôi thật vĩ đại làm sao,

"Girgorou" means "beautiful" in Jirrbal, my grandmother's language.

tựa như Barangaroo vậy.

Và sắc đẹp của tôi, giống như Walu,

là vĩnh cửu,

I now know that my girgorou is mighty,

từ khi bình minh vừa ló dạng đến khi hoàng hôn buông xuống.

like Barangaroo.

And my girgorou, like Walu,

Bạn đã sẵn sàng đón nhận vẻ đẹp của mình chưa?

it’s everlasting,

from when that sun rises to when that sun sets.

Xin cảm ơn.

(Tiếng vỗ tay)

Are you ready to embrace your girgorou?

Thank you.

(Applause)