The Deep Sea's Medicinal Secrets | Sam Afoullouss | TED

Çeviri: Emre Can Ercan Gözden geçirme: İlker ÖZBAŞ

Who here, a year or two ago, thought that they'd be living

Hangimiz bundan bir-iki sene önce, küresel bir pandemiye

through a global pandemic?

şahit olacağını öngörebilirdi?

A new virus that spread across the world

Bu yeni virüs dünyaya yayılarak

and killed millions.

milyonlarca kişiyi öldürdü.

One of the scariest things about this virus

Onun en ürkütücü yönlerinden biri de

is that when it broke out

ilk yayılmaya başladığında

we had next to no cures or treatments to fight against COVID-19.

elimizde ona karşı koyacak hiçbir ilaç veya tedavinin olmamasıydı.

But viruses, new and old, aren't our only worries.

Endişelerimiz eski ya da yeni virüslerle de bitmiyor.

From infectious bacteria that have become immune to our antibiotics

Antibiyotiklerimize bağışıklık kazanan bulaşıcı bakterilerden

to increased rates of cancers,

kanser risklerindeki artışa kadar,

humanity is struggling to find solutions to our ever-evolving medical needs.

sürekli evrimleşen tıbbi ihtiyaçlarımıza çözüm bulmakta zorlanıyoruz.

To find our medicines of the future, we’re turning to Mother Nature for help.

Geleceğin ilaçlarını bulmak için şimdi Doğa Ana’ya dönüyoruz.

My name is Sam Afoullouss, and I’m an underwater alchemist.

Adım Sam Afoullouss ve bir su altı simyasıcısıyım.

But instead of turning led to gold,

Ama kurşunu altına çevirmek yerine

I'm turning Ireland's hidden treasure,

İrlanda’nın gizli hazinesi olan

deep-sea coral reefs,

derin su mercan resiflerini

into our medicines of the future.

geleceğin ilaçlarına çeviriyorum.

For thousands of years,

Binlerce yıl boyunca

we have turned to natural remedies

hastalıklarımızı gidermek için

made from the plants and animals that surround us

çevremizdeki bitki ve hayvanlardan ürettiğimiz

to cure us of our ailments.

doğal ilaçlara başvurduk.

Put your hand up if, when you have a cold or a cough,

Grip olduğunda ya da öksürüğü tuttuğunda

you use natural treatments like honey or ginger to help relieve your symptoms.

bal veya zencefil gibi doğal ilaçlarla semptomlarını dindirenler el kaldırsın.

Hot whiskeys?

Veya sıcak viskiyle.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

The reason why these natural remedies work

Bu doğal çarelerin işe yaramasının sebebi

is they rely on molecules called specialized metabolites

hastalıklardan ve avcılardan korunmak için

that are mainly produced by organisms that can’t move,

özel metabolitler denilen, çoğunlukla bitkiler ve mantarlar gibi

like plants and mushrooms,

sabit organizmalar tarafından üretilen

to defend themselves from diseases and predators.

moleküllere bel bağlamalarıdır.

Over the past 200 years,

Son 200 yılda bilimciler

scientists have traveled to the four corners of our world

dünyanın dört bir köşesinde

in search of organisms that may contain these medicinal molecules.

bu tıbbi molekülleri içeren organizmaları aradı.

This fundamental research has resulted in over half our medicines today

Bu temel araştırma bugün ilaçlarımızın yarısından fazlasının

being derived and inspired by natural sources.

doğal kaynaklardan türetilmesini ve esinlenmesini sağladı.

Although these scientists scoured the surface of our planet

Ama bu potansiyel ilaçları içeren organizmaları bulmak için

for organisms with these potential medicines,

dünyamızın yüzeyini didik didik arayan bilimciler

there was one area that remained underexplored --

onun en büyük parçasını oluşturan bir alanı keşfetmeyi

and it just so happened to be the biggest part.

büyük ölçüde ihmal ettiler.

The oceans.

Okyanusları.

Our oceans cover over three quarters of the Earth's surface

Okyanuslar Dünya yüzeyinin dörtte üçlünü kaplıyor

and contain the most biodiverse ecosystems on our planet.

ve gezegenimizin biyoçeşitliliği en yüksek ekosistemlerini içeriyor.

In Ireland, we own eight times more ocean than we do land,

İrlanda’da okyanus alanları toprakların sekiz misli yer kaplıyor

and it's filled with forms of life that seem alien to us.

ve bize yabancı gelen canlılarla dolup taşıyor.

All of these creatures you see here,

Tüm bu gördüğünüz canlıları

I photographed in Irish waters along the Connemara coastline,

İrlanda’nın Connemara sahili boyunca uzanan sularda fotoğrafladım.

and you can discover them for yourselves if you visit rock pools

Siz de buradaki gelgit havuzlarına ya da yosun ormanlarına dalarsanız

or snorkel through the kelp forests.

onları keşfedebilirsiniz.

When Jacques Cousteau invented scuba diving in the 1940s,

Jacques Cousteau aletli dalışı 1940′larda icat ettiğinde

this provided scientists with the tools

bilimciler bu zengin ekosistemleri

required to explore these diverse ecosystems.

keşfetmelerini sağlayan araçlara kavuştu.

Now they could spend hours underwater,

Şimdi su altında saatlerce gezerek

uncovering hundreds of new species

rengârenk mercanlardan göz alıcı süngerlere kadar

from colorful corals to spectacular sponges

binbir çeşitte ve ebattaki

of all shapes and sizes.

yüzlerce yeni türü keşfedebiliyorlar.

When chemists got their hands on these samples

Kimyacılar bunlardan numune alarak

and started analyzing the molecules that these animals made,

bu hayvanların ürettiği molekülleri analiz etmeye başladıklarında

they were amazed.

hayrete düştüler.

New molecules,

Eskiden

many of which chemists thought would be impossible to form.

bulunmasına ihtimal verilmeyen birçok yeni molekülle karşılaştılar.

But then Mother Nature had something to say.

Ama Doğa Ana’nın bir sürprizi daha vardı.

When they tested the potential of turning these new molecules into medicines,

Bunları ilaca çevirme potansiyelini test ettiklerinde

they found that many of these new molecules

bu yeni moleküllerin çoğunun

could kill the most potent of drug-resistant bacteria,

ilaca direnen en güçlü bakterileri

destroy the most virulent of cancers

ve en tehlikeli kanserleri öldürdüğünü,

and even be used to treat pain.

hatta acıyı bile dindirdiğini gördüler.

There are 17 medicines today in your local pharmacies and hospitals

Bugün semtinizdeki eczane ve hastanelerde

that are derived from marine sources.

deniz canlılarından türetilmiş 17 ilaç bulabilirsiniz.

One of these medicines, in particular, ziconotide,

Bunlardan zikonotid adını taşıyan biri

was isolated from the Conus magus,

sihirli koni salyangozu olarak bilinen

also known as the magical cone snail.

Conus magus’tan türetilmiştir.

What's magic about this sea snail

Bu deniz salyangozunu sihirli kılan

isn't just its beautiful shell and pattern,

yalnızca göz alıcı kabuğu ve desenleri değildir.

but one of the natural molecules it produces

Onun ürettiği doğal moleküllerden biri

is such an effective painkiller

öyle etkili bir ağrı kesicidir ki

that it’s 1,000 times stronger than morphine.

morfinden 1.000 kat daha kuvvetlidir.

And you’re probably asking yourself:

Şimdi bir deniz salyangozunun

Why would a sea snail produce something

neden morfinden 1.000 kat güçlü

that’s 1,000 times stronger than morphine?

bir şey ürettiğini sorabilirsiniz.

Is that why they're slow?

Bu yüzden mi ağır hareket ederler?

(Laughter)

(Gülme sesleri)

And the answer?

Sorumun cevabı şu:

Ingenious evolution.

Dâhiyane evrim süreci.

See, these sea snails hunt fish,

Şimdi, bu salyangozlar balık avlarlar

and they don't have the speed to chase down their prey

ama yavaş hareket ettiklerinden

like a lion hunts a gazelle.

avlarını aslan gibi kovalayamazlar.

So instead, they harpoon their prey

Bunun yerine onları zıpkınlar

injecting it with a potent mixture of neurotoxins

ve balıkları anında felç eden

like ziconotide, that paralyze the fish instantly.

zikonotid gibi bir nörotoksin enjekte ederler.

It's ziconotide's ability to target the nervous system of vertebrates like us

Zikonotid, bizim gibi omurgalıların sinir sistemini hedef aldığı için

that makes it such an effective painkiller.

çok tesirli bir ağrı kesicidir.

And while scuba diving was a revolutionary leap forward,

Ve aletli dalışın çığır açarak bilimclerin kıyı bölgelerindeki

allowing scientists to study our coastal marine ecosystems,

su altı ekosistemlerini keşfetmesini sağladığı doğru olsa da

our oceans extend far past our shores to unimaginable depths.

okyanuslarımız bu kıyılardan çok öteye, akıl almaz derinliklere uzanır.

We can only dive so deep

Bize etki eden su basıncı

before the physical pressure pressing down causes lethal effects.

bir yerden sonra ölümcül olduğundan belli derinliklere kadar inebiliyoruz.

This left the vast majority of our oceans underexplored.

Bu yüzden okyanusların büyük bir kısmı keşfedilemedi.

More people have been to space

Öyle ki, uzaya giden insan sayısı

than have been to our oceans' deepest depths.

okyanusların derinliklerine inenlerin sayısından daha fazla.

To find our medicines of the future,

Geleceğin ilaçlarını bulmak için

we went to explore these depths on the research vessel

bu derinlikleri The Celtic Explorer adlı aracımızla

The Celtic Explorer,

keşfe çıktık

and sailed south from Irish shores

ve İrlanda kıyılarından güneye,

to some of the largest geographical features that scar our planet.

dünya üzerindeki en büyük coğrafi şekillere doğru ilerledik.

Submarine canyon systems like Whittard Canyon,

Ve Whittard Kanyonu gibi, deniz tabanının 300 metreden

where the sea floor drops from 300 meters to 3,000 meters.

3.000 metreye indiği su altı kanyonlarıyla karşılaştık.

And it's here in some of the most extreme environmental conditions in the world

Burada derin su mercan resifleri dünyanın en aşırı çevre koşullarında

that deep-sea coral reefs flourish.

büyüyüp gelişiyor.

Conditions at these depths are so extreme

Bu koşullar o kadar aşırı ki

we have to use a state of the art robotic submarine

numune almak için minibüs ebatında

the size of a minibus to collect our samples.

son teknoloji robotik denizaltılar kullanmak gerekiyor.

And when I say extreme conditions, I really mean extreme.

Ve bunlar hakikaten aşırı koşullar.

Unlike the coral reefs that the cone snails inhabit,

Yani koni salyangozunu barındıran mercan resiflerinin aksine

instead of the water being warm and tropical,

burada su sıcak ve tropik değil,

it's the same temperature as your fridge.

buzdolabınızın içi kadar soğuk oluyor.

Instead of it being bright, clear and sunny,

Ayrıca aydınlık, berrak ve güneşli değil de

it's pitch black and has never seen the light of day,

güneş ışığını sızdırmayan, ebediyen karanlığa gömülü olan

permanently bathed in eternal darkness.

kapkara bir ortam bulunuyor.

And instead of being able to swim around freely,

Bu sulara dalsaydınız serbestçe yüzebilmek yerine

if you were to dive to these depths,

20 filin ağırlığına eşit olan

you would be crushed in seconds with the sheer pressure,

bir basınç kuvvetinin altında

equating to the weight of 20 elephants standing on your head.

saniyeler içinde ezilirdiniz.

Even with these harsh conditions,

Bu sert koşullarda bile

deep-sea coral reefs are among the most biodiverse ecosystems in the world,

derin su mercan resifi ekosistemleri, Büyük Set Resifi ile

rivaling that of the Great Barrier Reef and the Amazonian rainforest.

Amazon ormanlarına rakip bir biyoçeşitliliğe sahip.

In this one picture alone,

Sırf bu fotoğrafta

there are hundreds of unique species,

denizyıldızı ve deniz yelpazesinden

from starfish to sea fans, cup corals to crinoids,

fincan mercanı ile deniz zambağına kadar

all of which have adapted over millions of years

hepsi milyonlarca yıl boyunca bu acımasız çevrede yetişmeye

to thrive in this unforgiving environment.

adapte olan yüzlerce eşsiz tür var.

Many of these animals are new to science

Bu canlıarın çoğu bilimciler için yeni

and remain in the final frontier in studying life on our planet.

ve dünyadaki canlılara dair araştırmaların geldiği son noktada yer alıyor.

Some of these animals are so alien, like deep sea jellyfish,

Bunların derin su denizanası gibi birkaçı

that they even inspired the creatures in James Cameron's "Avatar"

göze o kadar yabancı geliyor ki James Cameron’ın “Avatar” filmindeki

after the director explored the deep sea.

yaratıklar için ilham kaynağı oldu.

This abundance of biodiversity creates competition,

Biyoçeşitliliğin bol olması özellikle de yer ve besin kapmak,

especially between the filter-feeding animals to fight for space,

akıntılara daha yakın büyümek için mücadele veren

to grow as far out into the water currents as possible

filtre besleyiciler gibileri arasındaki

to catch as much food as possible.

rekabeti kızıştırıyor.

For millions of years,

Bu yer ve besin savaşı

this battle for space and food has raged on in the darkness,

milyonlarca yıl karanlıkta sürerek

resulting in some of the most beautiful biological creations

insanın görüp görebileceği en güzel biyolojik varlıkların,

our world is yet to see.

oluşmasını sağladı.

And this is an example of some of that beauty.

İşte bu güzelliğin bir örneği: Bir trompet sünger.

A two-meter-wide trumpet sponge we found at a depth of 1.5 kilometers.

İki metre genişliğindeki bu süngeri, suyun 1.5 kilometre altında bulduk.

This species of sponge has evolved to grow

Bu sünger türü birbirine örülü cam liflerden oluşan

an intricate skeleton of interwoven glass fibers

karmaşık iskeletiyle akıntıya doğru uzanacak

that stretch out into the current.

şekilde evrimleşti.

But this beauty comes with a dark side.

Ama bu güzelliğin karanlık bir yüzü var.

It turns out the battle for these sponges and corals to survive and thrive

Bu süngerlerle mercanlar hayatta kalıp çoğalabilmek için

is a battle that relies on chemical warfare.

kimyasal silahlar kullanarak birbirleriyle savaşıyorlar.

My aim is to isolate these chemical weapons,

Ben işte bu kimyasalları ayırarak

which we can then utilize in our own fight

mikroplar ve kanserlerle mücadelemizde

against microbes and cancers.

onlardan faydalanmayı amaçlıyorum.

If you look closely at this sponge, there are these tiny yellow dots.

Bu süngere yakından bakarsanız, ufak sarı beneklerini görebilirsiniz.

Each of those yellow dots is a coral-like animal growing on the sponge,

Bu beneklerin her biri onu akıntılardaki besinleri kapmak için

using it as a scaffold to feed in the currents.

platform olarak kullanan mercan benzeri canlılardır.

This can negatively affect the sponge.

Bu durum süngeri olumsuz etkileyebilir.

So in a response, the sponge and its microbiome

Buna tepki olarak o, üstündeki mercanları öldürmek için

produce toxic compounds to kill the corals.

mikrobiyomuyla beraber zehirli bileşikler üretir.

And in a response to that,

Mercanlar da buna cevap olarak

the corals produce their own toxic compounds to kill the sponge.

süngeri öldürmek için kendi zehirli bileşiklerini üretirler.

It's these compounds we aim to develop into new anti-cancer therapies

Biz bu bileşikleri anti-kanser ilaçlarına ve geleceğin antibiyotiklerine

and future antibiotics.

çevirmeyi hedefliyoruz.

But these reefs contain thousands of species,

Ancak bu mercanlar binlerce tür barındırdığından

and each species may contain thousands of molecules,

ve her tür binlerce molekül içerdiğinden

so you might imagine that finding the one that could be a cure for a type of cancer

belli bir kanseri iyileştirecek ya da bir sonraki pandemiyi

or might stop the next pandemic

durduracak bileşiği aramak

would be like the proverbial finding a needle in a haystack.

samanlıkta iğne aramaya benziyor.

In the dark.

Ya da karanlıkta.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

But the same way that we soak berries and spices in alcohol to make gin,

Ama cin yaparken nasıl ardıç meyvesini baharatlarla alkolde bekletiyorsak

we soak our corals and sponges in alcohol to make coral and sponge gin,

mercanlarla süngerleri de aynı şekilde alkolde bekleterek

which we call extract.

özüt elde ediyoruz.

We then feed this extract to different diseases --

Sonra bu özütü farklı hastalıklara,

cancers, malaria, viruses,

kanserlere, sıtmaya, virüslere

even brain-eating amoebas -- and we wait.

ve hatta beyin yiyen amiplere yedirerek bekliyoruz.

Most of the time, nothing happens.

Çoğu zaman hiçbir şey olmuyor.

But every once in a while,

Ama arada bir

one of these extracts manages to kill a disease,

özütlerden birinin bir hastalığı öldürerek

letting us know it contains a natural molecule

ilaca çevrilebilecek doğal bir molekül içerdiğini

with the potential to be turned into a medicine.

bize gösteriyor.

We then isolate these molecules

Sonra bu molekülleri ayırarak

and test them against the disease again

kanserler, bakteriler ve virüsler için

until we find the one,

kullanılmaya müsait olan,

the one molecule that has resulted from millions of years of evolution

okyanusların karanlık derinliklerinde milyonlarca yıl evrimleşmiş

in our oceans' dark depths

o molekülü bulana dek

that we can now use in our own wars against cancers,

hastalıklara karşı test etmeye

bacteria and viruses.

devam ediyoruz.

But once we find these medicines,

Ancak bu ilaçları bulduğumuzda

we can't just rip these animals from the reef as our source.

onları taşıyan canlıları resiften direkt çekip çıkaramayız.

That would destroy the very vital biodiversity

Bunu yaparsak bu molekülleri oluşturan

and resulting competition that created these molecules in the first place.

kritik biyoçeşitliliği ve rekabeti yok etmiş oluruz.

We don't need to come up with a complex mechanism

Onları laboratuvarda üretmek için

for manufacturing them in a lab.

karmaşık bir mekanizma bulmak gerekmiyor.

Some of these molecules are so complex we couldn't even if we tried.

Bunların bazıları o kadar karmaşık ki bunu isteseydik de yapamazdık.

But Mother Nature has done the hard work for us.

Neyse ki Doğa Ana işin zor kısmını bizim için hallediyor.

Hidden in the DNA of these animals and their associated microbes

Bu hayvanların ve onlarla alakalı mikropların DNA’sında

are the genes which carry the biological recipes

istediğimiz molekülleri üretmeyi sağlayan

for producing these molecules.

genler gizlidir.

Using cutting-edge techniques,

Son teknoloji tekniklerle

we can take these genes and insert them into microbes like yeast,

bu genleri çıkarıp maya gibi mikroplara aktararak

allowing us to grow them in a bioreactor,

bir biyoreaktör içerisinde büyütebiliyor,

getting the microbes to do the hard work for us,

böylece işin zor kısmını mikroplara yaptırarak

producing our medicines in a sustainable, cost-effective way

ilaçlarımızı ağır metaller gibi daha geleneksel üretim süreçleri için

without the need for harsh chemicals,

gerekebilen sert kimyasallar olmadan

such as heavy metals,

sürdürülebilir

that can be required in more traditional manufacturing processes.

ve ucuz bir şekilde üretebiliyoruz.

Our research isn't just to help protect the health of humanity,

Araştırmamız hem insanoğlunun hem de bu gizli resiflerin sağlığını

but also to protect the health of these hidden reefs.

korumayı amaçlıyor.

Deep-sea reefs wrap around our entire planet,

Derin su resifleri tüm dünyayı çevreliyor

and already over half the reefs that exist

ve mevcut resiflerin yarısından fazlası

have been destroyed,

ağlı ve kancalı

turned to lifeless rubble by trawling and longline fishing.

balıkçılık yöntemleri ile cansız enkazlara çevrilmiş bulunuyor.

With new threats on the horizon, like deep-sea mining,

Derin su madenciliği gibi ufukta bekleyen yeni tehditler

they're in more danger now than ever before.

onları bugün hiç olmadığı kadar tehlike altına sokuyor.

By proving that their unique biodiversity

Resiflerin eşsiz biyoçeşitliliğinin

can be a natural resource for providing us with new medicines,

bize yeni ilaçlar sağlayacak doğal bir kaynak olduğunu göstermek

not only does this give a public health incentive to protect these reefs,

onları korumayı mümkün kılacak bir kamu sağlığı teşvikini

but a financial one also.

ve finansal desteği sağlayabilir.

Like how safari tours provide the economic incentive

Safari gezileri nasıl savanaları korumak için gereken

to conserve savanna ecosystems,

ekonomik teşviki sağlıyorsa,

potential profits from pharmaceutical sales

ilaç satışlarından elde edilecek potansiyel kârlar da

could provide the financial sustainability to explore and protect these reefs.

resiflerin keşfi ve korunması için gereken sürdürülebilir finansmanı sağlayabilir.

We need new medicines today more than ever before,

Bugün yeni ilaçlara hiç olmadığı kadar ihtiyacımız var.

and the incredible biodiversity that deep-sea reefs offer

Ve derin su resiflerinin sunduğu olağanüstü biyoçeşitlilik

have created a fantastic library of natural molecules,

geleceğin ilaçlarına çevirebileceğimiz doğal molekülleri barındıran

which we can develop into our future medicines.

muhteşem bir kütüphane içeriyor.

Already, our research group has found potential medicines against asthma,

Araştırma grubumuz şimdiden bile astım, sıtma ve COVID-19 için

malaria and even COVID-19,

potansiyel ilaçlar bulmayı başararak

showing the unbelievable potential of these reefs.

bu resiflerin taşıdığı inanılmaz potansiyeli kanıtladı.

To protect our own health

Sağlığımızı korumak için

we need to protect the health of deep-sea coral reefs.

derin su resiflerinin sağlığını korumamız gerekiyor.

Our future pharmacies

Geleceğin eczaneleri

are hidden in our seas.

denizlerimizde gizlidir.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış sesleri)