Jota Samper: The informal settlements reshaping the world | TED

Transcriber:

Çeviri: Zeynep Aygündüz Gözden geçirme: Esra Çakmak

Ben altı yaşında

Medellín, Kolombiya’da büyürken,

hayatımı en çok etkileyen kararlardan birini verdim.

When I was six years old,

Annemden okulumu değiştirmesini,

growing up in Medellín, Colombia,

beni onun eğitim verdiği okula almasını istedim.

I made one of the most impactful decisions of my life.

Şaşırtıcı biçimde, kabul etti.

I asked my mother to change my school,

Bununla birlikte zengin, özel bir Katolik okulundan; öğrencilerin %99′unun

to the school where she was teaching.

To my surprise, she said yes.

aşırı düzeyde bir sefalet içerisinde yaşadığı bir devlet okuluna geçiş yaptım.

So I switched from a rich, private Catholic school to a public school

Arkadaşlarımdan bazılarının gün içerisinde yediği tek yemek,

where 99 percent of the students live in a condition of extreme poverty.

okulda verilen yemekti.

Arkadaşlarım ve ben birbirimize yakın yaşıyorduk ama dünyalarımız ayrıydı.

The only meal some of my friends ate a day

Ben bir müze, bir kütüphane ve parklar barındıran bir mahallede yaşarken

was the one that was given in school.

My friends and I lived close to each other, but worlds apart.

onların yaşadığı mahalle

içme suyu ve elektrik gibi

I lived in a neighborhood with a museum, a library, parks,

temel gereksinimlerden yoksun bir mahalleydi.

Daha önemlisi, onlar tehlike ile çevrelenmiş bir yerde yaşıyordu,

and they lived in a neighborhood

with the lack of the most basic necessities,

silahlardan tutun da heyelanlara kadar.

such as potable water or electricity.

Onların dertleri eşsiz değildi.

More importantly, they lived in a place surrounded by danger,

Dağların yukarısında, Medellín kayıt dışı yerleşimlerinde,

from guns to landslides.

binlerce aile benim arkadaşlarım ve onların ailelerininki

Their suffering was not unique.

ile aynı problemlere sahipti,

Up in the mountains, in Medellín informal settlements,

polisin veya toprak kaymasının evlerini onlardan almasından korkarlardı.

thousands of families were having the same problems

[as] my friends and their families,

Arkadaşlarımdan çok fazla şey öğrendim

fearing that the police or the rains would take their homes away.

ama beni şaşırtmaya devam eden şey onların güçlükler karşısındaki

direnç ve iyimserlikleriydi.

I learned so much from my friends,

but what continued to surprise me the most is their resilience and optimism

Önem verdiğim insanlarla beraber büyümek

beni kayıt dışı yerleşimlerin hikâyesine yönlendiren şey oldu.

in the face of adversity.

Şu an Colorado Üniversitesi, Boulder’da

Growing up with people that I care [about]

is what had led me to the story of informal settlements.

çevre tasarımı programında ders veriyorum.

Kayıt dışı yerleşimler hakkında çalışıyorum

çünkü bu yerleşimler çoğumuz için görünmez olsa da,

I teach now at the University of Colorado, Boulder,

in the program of environmental design.

onlar insanlığın en büyük mücadelelerinden birini temsil ederler

I study informal settlements

ve buna rağmen onlar, şehirlerin nasıl geliştiği ve değiştiği hakkında

because even if they are invisible to most of us,

büyük bir içgörü sağlarlar.

they represent one of humanity's biggest challenges.

Sizinle bugün kayıt dışı yerleşimler hakkında

And yet they provide great insight in how cities develop and innovate.

öğrendiğim ve paylaşmak istediğim

çok önemli üç şey var.

There are three crucial things

Birincisi, kayıt dışı yerleşimler şehir yapılaşmasının yayılmış bir formudur.

that I have learned about informal settlements

that I want to share with you today.

İkincisi şudur,

The first one is that informal settlements are a widespread form of city making.

eğer kayıt dışı yerleşimlerdeki nüfusu görünür hâle getirebilirsek

onların hayatlarını kurtarabiliriz.

The second one

is that by making visible populations in informal settlements,

Üçüncüsü de, eğer biz bu insanların

yaratıcılıklarına daha çok önem gösterirsek

we can save their lives.

gezegeni kurtarabilecek inovasyonların farkına varabiliriz.

The third one is that we pay more attention

to the creativity of people who live in these places,

Kayıt dışı yerleşimler genel bir tanımla

we could be aware of innovations that can save the planet.

şehir düzeninin dışında aşırı sefalet koşullarında

kendiliğinden inşa edilen mahallelerdir.

Informal settlements can be broadly described

as self-built neighborhoods outside of city regulations

Bugünlerde,

dünya çapında bir milyardan daha fazla insan

in conditions of extreme poverty.

kayıt dışı yerleşimlerde yaşıyor.

Nowadays,

2050 yılına kadar

more than a billion people live in informal settlements

gezegendeki her üç insandan biri

içme suyu ve yeterli temizlik olmadan

all around the world.

ve aşırı sefalet durumu içerisinde

By the year 2050,

one in three people on the planet

bu yerlerden birinde yaşayacak.

will live in one of these places

Bu durum kimisinin gecekondu olarak adlandırdığı kayıt dışı yerleşimleri

without potable water, adequate sanitation

and in condition of extreme poverty.

gezegen üzerindeki en yaygın şehirleşme türü yapar.

This makes informal settlements, what some call the slums,

Kayıt dışı yerleşimlerin paradoksu şudur: bunlar çok geniş ve yaygındır.

the most common form of urbanization of the planet.

Buna rağmen, buradaki insanlar ve onların yaşadıkları yerler

en görünmez olandır.

The paradox of informal settlements is that they are vast and common.

Bizlerin bu yerler hakkında bilmediği çok fazla şey var

However, the people and the places in which they live

ve cehalet, onlara yardım etmek için araçlar oluşturmamızın

are the most invisible.

önünde bariyerler oluşturuyor.

There is much that we don't know about these places

Bu nüfusları görünür kılmanın ilk adımı

and that ignorance creates barriers to develop tools to help them.

onların yaşadığı koşulları kaydetmektir.

Ancak kayıt dışı yerleşimlerin çoğunun bulunduğu ülkeler,

A first step to make visible these populations

bu nüfusların yerini saptayabilecek kaynaklara sahip değil

is to record the conditions in which they live.

However, many countries where the informal settlements are

ve bu kaynaklara sahip olan ülkeler de

bazen devlet teşkilatlarının kayıt dışı yerleşimler üzerine çalışmalarını

do not have the resources to map these populations.

desteklemesinin önüne ket vuran yasal kısıtlamalara sahip.

And the countries who have the resources

sometimes have legal restrictions that impede the state organizations

Bu bilinmezlikler, kayıt dışılığı anlama ve kayıt dışılık hakkında gerçek zorluklar

to support the work on informal settlements.

ve fırsatlar üzerine yanlış bilginin dağıtılmasını destekleyen

These unknowns create vacuums to understand informality

boşluklar yaratmaktadır.

and support the dissemination of misconceptions

Kayıt dışı yerleşimler hakkında daha fazla şey öğrendikçe

about the real challenges and opportunities of informality.

var olan bilginin azlığını fark ettim.

Kayıt dışılık hakkındaki anlayışımızın çoğu

As I started to learn more about the informal settlements,

ayrı ve güvenilir olmayan kaynaklardan geliyor.

I realized the scarcity of data available.

Dünyadaki tüm kayıt dışı yerleşimleri içeren

Most of our understanding about informality

tek bir veri tabanı yok.

comes from separate and unreliable sources.

There is not a single database

Böyle bir karmaşaya yardımcı olmak için

yüzlerce işbirlikçiyle birlikte Kayıt dışılık Atlası’nı yarattım.

that contains all the informal settlements in the world.

Atlas, bu görünmez nüfusları

To try to aid in such a puzzle,

I created alongside hundreds of collaborators the Atlas of Informality.

kayıt dışı şehirleşmenin eşsiz sürecini anlama çabası için

görünür kılmayı amaçlayan yaratıcı bir girişimdir.

The Atlas is a creative attempt to visualize these invisible populations

Burada çözmek istediğimiz önemli soru

in an effort to understand the unique process

of informal city making.

bu yerlerin zaman içinde nasıl değiştiğidir.

Bu yalnızca geçmişi değil,

A crucial question that we wanted to resolve here

daha önemlisi, kayıt dışı yerleşimlerin

was how these places evolve over time.

geleceğini ve dünyanın tüm şehirlerinin geleceğini

This was important

anlamak için önemliydi.

not only to understand the past,

but more importantly, the future of informal settlements

Biz Çevresel Tasarım Programında

and the future of all world cities.

açık kaynaklı yazılım,

uzaktan algılama araçları ve direkt haritalama

We at Environmental Design Program

ile tüm dünyada son 15 yıldaki kayıt dışı yerleşimlerin değişimini

created a protocol with open-access software,

tanımlamak ve haritalamak için bir protokol oluşturduk.

remote sensing tools and direct mapping

to identify and map the change of informal settlements

Önemli olan, kullanması kolay

over the last 15 years all over the world.

ve gezegenin çoğuna ulaşmamızı sağlayacak bir araç geliştirmekti.

The key was to develop a tool that was simple to use

Bu yerleri aynı seviyede karşılaştırmamızı sağlayacak bir araç.

Şu an dünya genelinde 400′den fazla kayıt dışı yerleşimi haritaladık

and that allows us to reach most of the planet.

A tool that allows to compare these places at the same level.

ve gelen nüfusların sonucu olarak her birinin

We have now mapped more than 400 informal settlements all over the world,

değişip geliştiğini fark ettik.

Beklendik şeyler keşfettik.

and we have realized how each one of them is changing and expanding

Bölgeler farklı oranlarda genişliyor.

as a result of the arriving populations.

Latin Amerika ve Afrika’daki kayıt dışı yerleşimler

We discovered things expected.

Regions are expanding at different rates.

Asya’dakilerden daha hızlı genişliyor.

Daha önemlisi,

Informal settlements in Latin America and Africa are expanding more rapidly

bütün örneklemin

%9.85 hızla genişlemeye devam ettiğini keşfettik.

than those in Asia.

More importantly,

we discovered that the entire sample

Ama bu anlamsız sayı ne anlama geliyor?

continues expanding at a rate of 9.85 percent.

Bu her sene, var olan kayıt dışı yerleşmelerin

genişlemesinin haricinde 2300 km² daha

But what [does] this obscure number mean?

gecekondu oluşturulduğu anlamına geliyor.

It means that every year

Bu genişleme her sene,

2,300 square kilometers of informal settlements

are created out of the expansion of existing ones.

kayıt dışı yerleşimde, gecekonduda,

dünyadaki en geniş şehirlerden daha geniş bir şehrin,

This expansion means that every year,

at the informal settlement, a slum,

yani Moskova,

Houston ya da Tokyo gibi şehirlerden,

a city larger that some of the largest cities on the planet,

var olan yerleşimlerin de haricinde oluşturulduğu anlamına geliyor.

such as Moscow,

Bu yerler karanlıkta büyümeye devam ederken

Houston or Tokyo,

yeni oluşmuş şehirlerde her gün neler olduğu hakkında körüz.

is created out of the expansion of existing settlements.

As these places continue to grow in darkness,

Bu benim, hayatımı,

we are blinded to what happens in the cities emerging every day.

kayıt dışı yerleşimlerde yaşayan nüfusla beraberce üretmek için adamamın sebebi.

This is why I have dedicated my life

Yalnızca onların yaşam koşullarını iyileştirmeye çalışmak değil,

to the co-production with communities that live in informal settlements.

onlardan kayıt dışı şehirleşmenin

eşsiz süreci hakkında bilgi edinmek.

Not only to try to improve their conditions of living,

Son 10 yılda aileler ve topluluk üyeleri ile çalışırken

but to learn from them

about the unique process of informal city making.

kayıt dışı yerleşimlerin

en zorlayıcı problemlerini çözmek için

Working with families and community members over the last 10 years,

yeni modern stratejilere ihtiyaç olduğunu öğrendim

I have learned that to solve

ve bu yeniliğin kaynağı

the informal settlements most challenging problems

halihazırda bu toplulukların bilgi dağarcığında yatıyor.

new cutting-edge strategies are needed.

Öğrendim ki, var olan her problem için

And that the source of that innovation

orada yaşayan insanlar tarafından öncelenen topluluk kaynaklı bir çözüm var.

resides already within the knowledge of these communities.

Örnek olarak,

I have learned that for each problem

bizler Kolobiya’daki Carpinelo ya da Manantiales de Paz gibi topluluklardan

there is a community-based solution spearheaded by the people living there.

büyüleyici şeyler öğreniyoruz,

öyle ki altyapı iyileştirmelerini kendileri organize etmişler.

For example,

we learn fascinating things from communities like Carpinelo

Onlar bunları “combites” olarak adlandırıyor.

or Manantiales de Paz in Colombia,

Bu altyapı iyileştirmeleri su sistemlerinin oluşturulmasından

who organized themselves to build infrastructure improvements.

merdivenlere, yollara kadar gidiyor.

They call these “combites”.

These infrastructure improvements go from the creation of water systems

Aile düzeyinde, inanılmaz finansman mekanizmaları bulduk.

Örneğin ev genişletmelerini ödemek için odaları kiralıyor

to stairways, to roads.

ya da çevrelerindeki nüfuslara uygun mikro iş alanları oluşturuyorlar.

At the family level, we find incredible financing mechanisms.

Like they're renting of rooms to pay for home expansions

Şu anki hedeflerimden biri

or the creation of micro businesses tailored to the surrounding populations.

bu stratejilere daha büyük boyutlarda benzemeye çalışmak.

Yaratıcı gayrıresmi çözümler bizim şehirlerde düşündüğümüz

One of my goals now

is the emulation of those strategies at larger scales.

geleneksel yöntemleri kıran yıkıcı bir süreç izliyor.

Creative informal solutions follow a disruptive process

Planlamacılar, resmi görevliler ve mimarlar

that breaks away with traditional ways in which we think about cities.

20. yüzyılın başında belirlenenlere benzer yöntemlerle şehirleri idare ediyor.

Planners, city officials and architects tend to operate in cities

Onları ve bizleri kayıt dışı yerleşimleri

in similar ways as those set up at the beginning of the 20th century.

bir patoloji,

bir hastalık,

What forced them and us

yok edilmesi gereken bir şey olarak düşünmeye zorlayan da bunlardır.

to think about the informal settlements as a pathology,

Gecekondulara karşı olan bu modası geçmiş tutum

as a disease,

as something that needs to be eradicated.

bizleri eskimiş stratejiler kullanmaya zorluyor.

Bunun sonucu olarak gecekondu imha programları milyonları evsiz bıraktı

This old-fashioned way of looking at slums

forces the use of obsolete strategies.

ve problemi yalnızca başka yerlere taşıdı.

As a result, slum eradication programs have left millions homeless

İnanılmaz bir karşıtlık olarak,

kayıt dışı sakinlerin bu topluluklar için kaynakları

and have only displayed the problem to other places.

aynı problemler için alışılmadık yöntemler buluyordu.

In unbelievable contrast,

the resources of informal dwellers for these populations

Onların çözümleri çevre üzerinde daha az etkili

ve büyük altyapı geliştirmelerine daha az dayanıyor.

to find unconventional ways to solve the same problems.

Bu çözümler yaya dostu olan

Their solutions are less environmentally impactful

derli toplu mahallelerin yaratılması kadar fiziksel

and rely less on the need of big infrastructure improvements.

ya da topluluk temelli

These solutions could be as physical

bankacılık sistemlerinin kurulması kadar stratejik olabilir.

as the creation of pedestrian-friendly compact neighborhoods,

Bu çözümler hem daha az kaynağı olan

or as strategic

kayıt dışı yerleşimlerde, hem de

as the setup of community-based banking systems.

daha sürdürülebilir bir gelişim arayışında olan şehirlerde işe yarayabilir.

These solutions could work both

for informal settlements with less resources

Bu yerleri görünür yapmak

yalnızca yoksul topluluklara yardım etmek için önemli değil,

and to cities in the search of more sustainable development.

aynı zamanda geri kalanımız için de hayati.

Making these places visible

Kıtlık içinde yaşayan bu nüfuslar yenilik çıkarmaya

is not only essential to help impoverished communities,

it's also vital for the rest of us.

ve şehirle ilgili bu yıkıcı ürünleri yaratmaya zorlanıyor.

These populations living in scarcity are forced to innovate

Kayıt dışı topluluklar her zaman başarılıydı,

uygun fiyatlı taşımacılık sistemlerine olan ihtiyaca yanıt olarak gelişen

and create these disruptive urban products.

resmi olmayan moto-taksilerden, halka hizmet veren özel araçlardan,

Informal communities have always thrived,

finding new opportunities out of necessity,

kayıt dışı yerleşimlerdeki evleri kendiliğinden sürdürülebilir yapan

from unofficial moto-taxis, private vehicles that serve the public,

ev genişletmelerini ödemek için odalarını kiralamaya kadar,

a response for the need for affordable transportation systems,

ihtiyaçtan doğan yeni fırsatlar bulurlardı.

or like the renting of rooms to pay for home expansions,

Bu fikrin ne kadar radikal olduğunu düşünün.

what makes homes in informal settlements a self-sustainable urban model.

Evinizi ödeyebilmek için kredi çekmek yerine

eviniz sizin yaşadığınız yerin ödemesini yapan işiniz oluyor.

Think about how radical this idea is.

That instead of getting a loan to pay for your home,

Tabii ki bunlar dramatik bir ızdıraptan doğan yeniliğin sonucu olduğundan

your home is the business that pays for the place that you live in.

bu çözümleri romantikleştirmek istemiyorum.

Of course, I don't want to romanticize these solutions,

Ama söylemeye çalıştığım şey şu, onlardan öğrenebileceğimiz çok şey var.

as they are the result of innovation out of dramatic suffering.

Aslında, daha şimdiden öğrenen bazı insanlar var.

But what I want to say is that there is much that we could learn from them.

İddia ediyorum ki

bugün, şehirle ilgili en yıkıcı ürünler,

In fact, I think there are some that are already learning.

moto-taksilerin benzeri olan

sürüş uygulamaları gibi

I argue

that today, some of the most disruptive urban products,

ya da kayıt dışı yerleşimlerin kendinden para kaynağı sağlayan kent modeline benzer

such as the ride apps,

ev paylaşımı ekonomisi gibi,

similar to the moto-taxis,

kayıt dışı yerleşimlerin sınırlarında

or the home-sharing economy,

onlarca yıl önce başladı.

similar to the self-financing urban model in informal settlements,

Eğer biz bu görünmez nüfusları görünür kılabilmeye daha çok dikkat edersek

started decades ago

in the confines of informal settlements.

sadece milyarların çabasını destekleme olanağına sahip olmaz,

If we pay more attention to visibilizing these invisible populations,

aynı zamanda onlardan gezegeni nasıl değiştireceğimizi öğrenebiliriz.

we will not only have the opportunity to support the effort of billions,

but we could learn from them how we can change the planet.

Şimdi, okul arkadaşlarım hakkında

beraber çalıştığım topluluklar hakkında

ve kayıt dışı yerleşimlerde yaşayan milyarlar hakkında geri dönüp düşününce,

Now, thinking back about my schoolmates,

yapmamız gereken üç şey var.

the communities which I collaborate with

İlki şu, bizim bu toplulukları daha görünür kılmamız gerekiyor.

and the billions living in informal settlements,

Onlar bizim şehirlerimizin bir parçası,

there are three things that we all need to do.

saygı duyulmayı ve hesaba alınmayı hak ediyorlar.

The first one is that we need to make these communities more visible.

İkincisi, biz bu yerlerde gerçekleşen yaratıcılığa ve yeniliklere

They are part of our cities,

daha fazla dikkat etmeliyiz.

they deserve to be respected and accounted.

Bir sonraki milyar dolarlık iş,

Second is that we need to pay more attention to the creativity

bir sonraki sürdürülebilir şehir çözümü halihazırda

and innovation that happen in these places.

bu kayıt dışı yerleşimlerden birinde icat edildi

The next billion-dollar business,

the next urban sustainable solution has already been invented

ve sonunda, orada öğrendiklerimizi uygulamaya ihtiyacımız var.

in one of the thousands informal settlements around the world.

Gezegenimizin gelecekteki üçte biri

And finally, we need to apply what we learned there.

ve güvende olmaya ihtiyacı olan şehirlerimiz için.

Teşekkür ederim.

For the future one third of the planet

and for our cities that need to be safe.

Thank you.