Why Bittersweet Emotions Underscore Life's Beauty | Susan Cain | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Susan Cain: The idea of bittersweetness is that we live in a constant state,

Susan Cain: ချိုသက်သက် အယူအဆက ကျွန်မတို့ဟာ မပြောင်းလဲတဲ့ အခြေအနေမှာ နေထိုင်ကြတာပါ၊

all humans do,

လူသားအားလုံး နေထိုင်ကြတာပါ၊

it's a constant state of a kind of existence simultaneously

ဒါက ပျော်ရွှင်မှုနဲဝမ်းနည်းမှု၊ အမှောင်နဲ့ အလင်း၊ခါးသီးမှုနဲ့ ချိုမြိန်မှု

of joy and sorrow, dark and light,

တစ်ပြိုင်နက် ဖြစ်တည်မှုမျိုးရဲ့

bitter and sweet.

မပြောင်းလဲတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုပါ။

And then what comes with that

ဒီနောက် အတူပါလာတာက

is a heightened awareness of impermanence in all things,

အရာခပ်သိမ်းမှာရှိတဲ့ မမြဲခြင်းသဘောရဲ့ တိုးမြင့်လာတဲ့ သိမြင်မှုတစ်ခုနဲ့

and also a kind of curiously piercing joy at the beauty of the world.

လောကရဲ့ အလှမှာ ပြင်းပြင်းပြပြ စူးဝင်နေတဲ့ ဝမ်းမြောက်မှု တစ်မျိုးရောပါ။

Because there's something about having this deep awareness

ဝမ်းမြောက်မှုက ဝမ်းနည်းမှုနဲ့အတူ လာတယ်၊ ဝမ်းနည်းမှုဟာ ဝမ်းမြောက်မှုနဲ့ အတူလာတယ်

that the joy comes with sorrow, the sorrow comes with joy,

ဆိုတဲ့ ဒီလေးနက်တဲ့သိမြင်မှုရှိတာကြောင့်၊

that makes us really attuned to the insane beauty all around us.

ဒါက ကျွန်မတို့ဝန်းကျင် တစ်ခုလုံးကို မယုံနိုင်စရာအလှတတရားနဲ့ နေသားကျစေတာပါ။

You know, I think the Stoics come at that from one point of view.

ဥပေက္ခာသဘောရှိသူတွေဟာ ဒီရှုထောင့်တစ်ခုကနေ လာတယ်လို့ ထင်တယ်။

You know, there's the stoic idea of, they would call it memento mori,

သူတို့ အခေါ်m emento mori ဆိုတဲ ဥပေက္ခာသဘော အယူအဆရှိတယ်၊

to remember all the time that we could die tomorrow,

မနက်ဖြန် သေနိုင်တာ၊ ဘာဖြစ်မလဲဆိုတာ မသိတာကို

we don't know what's going to happen.

အချိန်တိုင်း သတိရဖို့ပါ။

And that's a way of both calming us down

ဒါက ကျွန်မတို့ကို စိတ်အေးချမ်းစေပြီး

and also making life feel a little more precious.

ဘဝကို နည်းနည်းလေး ပိုတန်ဖိုးရှိစေတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

So you know, the Stoics come at it from that point of view.

ဒါကြောင့် ဥပေက္ခာသဘောရှိတွေက အဲဒီအမြင်ကနေ လာတယ်ဆိုတာပါ။

I don't know that I think of myself as a Stoic explicitly,

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဥပေက္ခာသဘောရှိသူတစ်ယောက် အဖြစ် အတိအလင်း ထင်တာကို မသိပေမဲ့

but I do feel there's something about being aware of life's fragility

ကျွန်မတို့ရှိသင့်တဲ့နေရာမှာ ကျွန်မတို့ကို အတိအကျ ထားပေးတဲ့ ဘဝရဲ့ မခိုင်ခံ့မှုကို

that situates us exactly where we should be.

သတိထားဖို့ တစ်ခုခုတော့ ရှိတယ်လို့တော့ ခံစားရတယ်။

Whitney Pennington Rodgers: Why do you think

Whitney Pennington Rodgers- အနုပညာဆိုတာ

art is a way that we see bittersweetness being expressed

ချိုသက်သက်ဖြစ်မှုကို ကျွမ်းကျင်စွာ ထုတ်ဖော်ပြသတာာကို မြင်တဲ့ နည်းလမ်းလို့

really masterfully?

ဘာကြောင့် ထင်တာလဲ။

SC: I believe that all humans ...

SC: လူသားအားလုံး၊ ကျွန်မတို့ လူသားတွေရဲ့

That the most fundamental aspect of our humanity

အခြေခံအကျဆုံး လက္ခဏာသွင်ပြင်တစ်ခုကတော့ ပြီးပြည့်စုံပြီး သာယာလှပတဲ့

is that we all have a kind of longing for a state

ကမ္ဘာလို့ ခေါ်တဲ့ အခြေအနေတစ်ခုကို အားလုံး

that I call the perfect and beautiful world.

တောင့်တနေတာမျိုးလို့ ကျွန်မ ယုံကြည်တယ်။

You know, like in "The Wizard of Oz," it's called "somewhere over the rainbow,"

“The Wizard of Oz” မှာလိုပဲ “စိတ်ကူး သက်သက်သာရှိတဲ့ နေရာ” လို့ ခေါ်တာမျိုးပါ။

all religions have their own name for it,

ဘာသာတိုင်းမှာ ဒါအတွက် ကိုယ်ပိုင်အမည်ရှိတယ်၊

my favorite is the Sufi name of the beloved of the soul.

ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံးကတော့ ချစ်ရတဲ့ ဝိညာဉ် နာမ ဆူဖီပါ။

And what creativity really is at the end of the day

အဆုံးမှာတော့ တကယ့် ဖန်တီးနိုင်မှုဆိုတာက

is an expression of that longing for a more perfect and beautiful world.

ပိုပြီးပြည့်စုံပြီး လှပတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုကို တောင့်တနေတာရဲ့ ထုတ်ဖော်ပြသမှုပါ။

You know, what an artist or a musician is doing,

အနုပညာရှင် ဒါမှမဟုတ် ဂီတပညာရှင်တစ်ယောက် လုပ်နေတာက

is they're having a vision of ...

သူတို့မှာ ရှိနေတဲ့ အမြင်တစ်ခု၊

You know, the gap between the world that we're in

ကျွန်မတို့ နေနေတဲ့ ကမ္ဘာနဲ့ သူတို့ တောင့်တနေတဲ့

and the world that they longed to be in and therefore to create.

ကမ္ဘာကြားမှာ ကွာဟချက်ရှိတာကြောင့် ဒါကို ဖန်တီးဖို့ပါ။

And so whether you're talking about a violin piece or a rocket to Mars,

ဒါကြောင့် တယောတေးသွား ဒါမှမဟုတ် အင်္ဂါ ဂြိုဟ်သွားဒုံးပျံအကြောင်း ပြောတာဖြစ်ဖြစ်၊

there's really no difference between those two things.

အဲဒီအရာ နှစ်ခုကြားမှာ ကွာခြားချက် တကယ့်ကို မရှိတာပါ။

Like, the word longing itself,

တောင့်တခြင်းဆိုတဲ့ စကားလုံးလိုပဲ၊

the etymology of it literally means to reach for, you know,

ဒါရဲ့ဝေါဟာရ ရင်းမြစ်ဗေဒက တိုက်ရိုက်အနေနဲ့ လက်လှမ်းမှီဖို့၊

to grow longer and to reach for.

ရှည်လျားလာပြီး လက်လှမ်းမှီဖို့လို့ ဆိုလိုတာပါ။

And that's what we're doing when we're creative.

ဒါက တီထွင်ဖန်တီးနိုင်တဲ့အခါ လူတွေ လုပ်နေတာပါ။

And I do want to hasten to say that ...

ကျွန်မ ကတိုက်ကရိုက် ပြောချင်တာက

You don't need to compose a symphony

နောက်နှစ်ရာနဲ့ချီပြီးမှ

that people are going to be listening to hundreds of years later.

လူတွေ နားထောင်ရမယ့် ဆင်ဖိုနီကို ရေးဖွဲ့ဖို့ မလိုဘူးဆိုတာပါ။

You don't have to build the rocket to Mars

ဒီအခြေခံ လူ့ဖန်တီးမှုကို ဖော်ပြဖို့

in order to express that fundamental human creativity.

သင်ဟာ အင်္ဂါဂြိုဟ်သွား ဒုံးပျံကို တည်ဆောက်ဖို့ မလိုဘူး။

You could be sitting at home and drawing a picture or baking a pie.

သင် အိမ်မှာထိုင်ပြီး ပုံဆွဲတာ ဒါမှမဟုတ် မုန့်ဖုတ်တာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

တကယ့်ကို အရေးမကြီးတာပါ။

It doesn't really matter.

Like, all these different actions

ဒီမတူတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်အားလုံးက

are expressions of our longing and of our better nature.

ကျွန်မတို့ရဲ့ တောင့်တမှုနဲ့ ပိုကောင်းတဲ့ သဘောသဘာဝကို ဖော်ပြတာတွေပါ။

I believe that the art and the music

အနုပညာနဲ့ ဂီတ၊ သဘာဝ၊

and the nature and religion and spirituality

ဘာသာရေးနဲ့ ဝိညာဉ်ရေးရာတွေက တူညီတဲ့ အရာရဲ့

are all just different manifestations of the same thing.

မတူတဲ့ သရုပ်သကန်တွေလို့ ကျွန်မ ယုံကြည်တယ်။

And what that thing is, we probably all have to define for ourselves,

အရေးကြီးတာက အားလုံးဟာ ကိုယ့်ဘာသာ အနက်ဖွင့်ဆိုဖို့ လိုကောင်းလိုပေမဲ့

but it is the most fundamental drive in all of human nature.

ဒါက လူ့သဘောသဘာဝအားလုံးမှာ အခြေခံအကျဆုံး မောင်းနှင်အားပါ။

And I believe our best one, you know, it's the one that leads to creativity,

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့အကောင်းဆုံးက ဖန်တီးနိုင်စွမ်းကို ဦးတည်စေပေမဲ့

but also to connection and to love.

ချိတ်ဆက်မှုနဲ့ ချစ်မေတ္တာဆီ ဦးတည်စေတဲ့တစ်ခုပါ။

Like, I literally -- sorry to go on with this question,

ပြောရရင်၊ ဒီမေးခွန်းကို ဆက်ရတာအတွက် စိတ်မကောင်းပေမဲ့

but I literally have sitting taped up in front of me in my office right now ...

အခု ကျွန်မရဲ့ရုံးခန်းရှေ့မှာ တိပ်နဲ့ကပ်ထားရင်း ထိုင်နေတာပါ...

A quotation from the poet Jalāl al-Dīn Rūmī,

ဆူဖီ ကဗျာဆရာဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကဗျာဆရာ

who was a Sufi poet,

Jalāl al-Dīn Rūmī ရဲ့စာကိုးတစ်ခုပါ။

and I'm going to quote it for you,

စာကိုးတစ်ခုကို ရှင့်အတွက် ကျွန်မ ကိုးကားမယ်၊

but I'm just going to set the context of the poem.

ဒါပေမဲ့ ကဗျာရဲ့အကြောင်းအရာကို ကျွန်မ သတ်မှတ်မယ်။

It's basically ...

အဓိကတော့ ...

It’s about a man who is praying to Allah,

အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်ထံ ဆုတောင်းနေတဲ့ လူတစ်ယောက်အကြောင်းဖြစ်ပြီး

and a cynical person comes along and asks him,

သံသယပွားတဲ့လူတစ်ယောက်ရောက်လာပြီး

"Why are you praying?

“ဘာလို့ ဆုတောင်းနေတာလဲ။

You never got an answer back, did you?

ဆုတောင်းတွေ တစ်ခါမှ မပြည့်ဘူးမဟုတ်လား၊

So why are you praying?"

ဒါဆို ဘာလို့ဆုတောင်းနေသေလဲ” တဲ့။

And the man thinks about it

ဒီလူက ဒီအကြောင်းကို တွေးပြီး

and is troubled by the cynic's observation.

သံသယပွားတဲ့လူရဲ့သဘောထားကြောင့် စိတ်သောက ရောက်သွားတယ်။

And he falls into a fitful sleep during which he's visited by Khidr,

သူက ထုံ့ပိုင်းထုံ့ပိုင်းအိပ်ပျော်သွားပြီး အဲဒီအချိန်မှာ ဝိညာဉ် လမ်းညွှန် Khidr က

the guide of souls, who says to him,

အလည်လာပြီး “မင်းဘာလို့ ဆုတောင်းတာကို

"Why did you stop praying?"

ရပ်လိုက်တာလဲ” လို့ ပြောတယ်။

And he said, "Well, you know, God never answered me,

သူက “ ဘုရားသခင်က၊ အလ္လာဟ်က ဘယ်တော့မှ ကျွန်တော့ကို

Allah never answered."

ပြန်မဖြေဘူး”တဲ့။

And this is what Khidr says to him, he says,

ပြီးတော့ ဒါက သူ့ကို Khidr ပြောတာပါ၊ သူ ပြောတာက၊

and now I'm quoting from the poem itself,

အခု ကျွန်မ ကဗျာကို ကိုးကားမှာပါ၊ ​​

"This longing you express is the return message.

" မင်း ထုတ််ဖော်ပြတဲ့ ဒီတောင့်တမှုက ပြန်ရလာတဲ့သတင်းစကားလေ။

The grief you cry out from draws you toward union.

Your pure sadness that wants help is the secret cup."

အကူအညီလိုတဲ့ မင်းရဲ့ ဖြူစင်တဲ့ ဝမ်းနည်းမှုဟာ လျှို့ဝှက် ခွက်ပါ”တဲ့။

And I have this taped up in my office

ကျွန်မက ဒါကို ယုံလို့ ရုံးခန်းမှာ

because I believe that ...

ဒါကို တိပ်နဲ့ကပ်ထားတာပါ...

I believe that that's the truth,

ဘုရားမဲ့ဝါဒီဖြစ်ဖြစ်

whether we consider ourselves atheists or believers or somewhere in between.

ယုံကြည်သူတွေဖြစ်ဖြစ်၊ ကြားထဲက တစ်နေရာ ဖြစ်ဖြစ် ဒါက အမှန်တရားလို့ ယုံကြည်တယ်။

To me, is a false dichotomy.

ကျွန်မအတွက်တော့ ယုတ္တိအမှား တစ်ခုပါပဲ။

WPR: It's beautiful.

WPR: လှပါတယ်။

Can you share a little bit more about the process

ဒီစာအုပ်ကို ရေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်နဲ့

that went into writing this book

ချိုသက်သက်ဖြစ်မှုက

and how you ultimately found yourself

နောက်ဆုံး ရလဒ်ဖြစ်နေတဲ့ ဒီနေရာမှာ နောက်ဆုံး

in this place where bittersweet was the end product?

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ရှာတွေ့ပုံကို နည်းနည်း ထပ်ပြီး မျှဝေနိုင်မလား။

SC: As most of us do, I come from a heritage of love and loss.

SC: အများစုလိုပဲ ကျွန်မက အချစ်နဲ့ အရှုံးရဲ့ အမွေအနှစ်တစ်ခုကနေ လာတာပါ။

In my case,

ကျွန်မရဲ့အဖြစ်မှာ

most members of my family, the previous generations,

ကျွန်မရဲ့မိသားစုဝင် အများစု၊ အရင်မျိုးဆက်တွေက အစုအပြုံလိုက်

were killed in the Holocaust.

သတ်ဖြတ်မှုမှာ အသတ်ခံခဲ့ရတယ်။

On my mother's side and my father's side.

အမေ ဘက်ကရော အဖေ့ဘက်ကရောပါ။

You know, I explore in the book the whole phenomenon of inherited grief,

အမွေဆက်ခံတဲ့ ကြေကွဲမှုရဲ့ဖြစ်စဉ်တစ်ခုလုံး၊ ယဉ်ကျေးမှုအရရော မျိုးနွယ်အရရော

how it transmits to us, both culturally and epigenetically.

ကျွန်မတို့ဆီကူးစက်လာပုံကို စာအုပ်ထဲမှာ ကျွန်မ စူးစမ်းလေ့လာတယ်။

And so I think that that's a kind of unconscious backdrop

ဒါကြောင့် အဲဒါက အစကတည်းက ကျွန်မနဲ့ အတူရှိခဲ့တဲ့ သတိမမူမိတဲ့

that had been with me from the beginning.

နောက်ခံဖြစ်ရပ်မျိုးလို့ ကျွန်မ ထင်တယ်။

Of just having a sense of kind of, like a tragic view of life,

ခံစားရတာမျိုးက ဘဝရဲ့ ကြေကွဲစရာ မြင်ကွင်းတစ်ခုလိုမျိုးဆိုပေမဲ့

but also a view that I kind of,

တစ်ခါတလေ ဒီတောင်တောင်

just can't believe how beautiful it is sometimes.

လှပါလားလို့ မယုံနိုင်လောက်တဲ့ မြင်ကွင်းမျိုးပါ။

So I'm sort of holding those two things at the same time.

ကျွန်မက ဒီနှစ်ခုကို တစ်ပြိုင်တည်း ဆုပ်ကိုင်ထားရတာမျိုးပါ။

And yeah, so I just had all these questions

ဒါကြောင့် ဘဝရဲ့ဝိရောဓိ သဘောကို ဘယ်လို

about how to make sense of this paradox of life.

နားလည်ရမလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မမှာ ဒီမေးခွန်းတွေ အားလုံး ရှိခဲ့တယ်။

And so I just went off on this five-year journey.

ဒီလိုနဲ့ ဒီငါးနှစ်ခရီးကို ကျွန်မ စထွက်ခဲ့တယ်။

I mean, I went and talked to Pete Docter, who is the director at Pixar,

ဆိုလိုတာက Pixar ရဲ့ ဒါရိုက်တာ၊ “Inside Out” ရုပ်ရှင်ကို ဖန်တီးခဲ့သူ

who created the movie "Inside Out,"

Pete Docter နဲ့ စကားသွားပြောခဲ့တယ်၊

which is a movie that's really all about sadness

ဇာတ်ကားက ဘဝမှာ ဝမ်းနည်းမှုဆိုတာ ရှိတယ်ဆိုတဲ့

and the positive value that sadness has in our lives.

ဝမ်းနည်းမှုနဲ့ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ တန်ဖိုးပါတဲ့ ရုပ်ရှင်တစ်ကားပါ။

And as I say, I explored all these wisdom traditions.

ကျွန်မ ပြောသလိုပဲ၊ ဉာဏ်ပညာ အစဉ်လာ အားလုံးကို စူးစမ်းခဲ့တယ်။

I went and talked to neuroscientists.

အာရုံကြော သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ စကားသွားပြောခဲ့တယ်။

I spent a lot of time with a psychologist named Dacher Keltner,

စိတ်ပညာရှင် Dacher Keltner နဲ့ အချိန်များစွာ ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်၊

who's done all this fascinating,

သူက အတွင်းစိတ်က သနားကြင်နာတတ်တဲ့ ဗီဇနဲ့

groundbreaking work on what he calls your inner compassionate instinct

အခြားသတ္တဝါတွေရဲ့ ဝမ်းနည်းမှုကို တုံ့ပြန်ဖို့ အခြေခံအနေနဲ့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်အရ

and how we're basically evolutionarily designed

ပုံဖော်ထားတဲ့ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းတဲ့၊

to react to the sadness of other beings.

ဆန်သစ်တဲ့ အလုပ်အားလုံးကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သူပါ

And this comes from the fact

ဒါက ကျွန်မတို့ဟာ ငယ်ငယ်ကလို

that we're creatures who have to take care of our young

ပြုစုစောင့်ရှောက်ဖို့လိုတဲ့ သတ္တဝါတွေဖြစ်ပြီး

like, we don't survive if we don't do that.

ဒီလို မလုပ်ရင်၊ မရှင်သန်ဘူး ဆိုတာပါ။

And so that means that we're primed to respond to the cries of babies.

ဒါကြောင့် ကလေးအော်သံတွေကို တုံ့ပြန်ဖို့ ကျွန်မတို့ကို သင်ပေးထားတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။

Except it radiates out from there.

အဲဒီကနေ ထွက်လာတာကလွဲရင်ပေါ့။

We don't only respond to our own baby's tears,

ကျွန်မတို့ဟာ ကိုယ့်ကလေးငယ်ရဲ့ မျက်ရည်တွေကို တုံ့ပြန်ရုံမက

we end up responding to other babies,

အခြားကလေးငယ်တွေကိုပါ တုံ့ပြန်ပြီး

and we also end up responding to other beings in general.

ယေဘုယျအနေနဲ့ အခြားသတ္တဝါတွေကို လည်း တုံ့ပြန်ဖြစ်သွားတာပါ။

And we definitely do not get this right,

ဒါကို ကျွန်မတို့ အတိအကျ နားမလည်ကြတာာက

because we also, as Darwin had noticed,

ကျွန်မတို့ဟာလည်း ဒါဝင် သတိပြုမိသလိုပဲ၊

Darwin said, we have this deep, compassionate instinct,

ကျွန်မတို့မှာ ဒီလေးနက်ကြင်နာတဲ့ ဗီဇရှိပေမဲ့

but we also have obviously this propensity to these astonishing acts of cruelty.

ဒီအံ့ဩစရာ ရက်စက်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေအတွက် အထုံလည်းရှိနေတာ ထင်ရှားလို့ပါ။

So both of these things are part of us.

ဒါကြောင့် ဒီအရာနှစ်ခုလုံးက ကျွန်မတို့ရဲ့အစိတ်အပိုင်းပါ။

And ...

ပြီးတော့...

And the question becomes,

မေးစရာဖြစ်လာတာက၊

how do we most draw on the compassionate side

ကျွန်မတို့ရဲ့ ပိုလေးနက်တဲ့ ဗီဇတွေရဲ့ ကြင်နာတတ်တဲ့

of our deeper instincts?

ဘက်ခြမ်းကို ဘယ်လို ဆွဲဆောင်မလဲ။

WPR: There's a question here from Miriam

WPR: မတူတဲ့ ခံစားမှုတွေ ဖြစ်နေတုန်းမှာ

where they ask just about how we can be present for each other

တစ်ယောက်အတွက်တစ်ယောက် ဘယ်လို ရှိနေနိုင်သလဲဆိုတဲ့အကြောင်း မေးထားတဲ့

as we're feeling different emotions.

Miriam ဆီက မေးခွန်းတစ်ခု ရှိပါတယ်။

The question specifically is,

မေးခွန်း အတိအကျကတော့

"Can we be fully present for one another if one is experiencing sadness

“တစ်ယောက်က ဝမ်းနည်းနေပြီး နောက်တစ်ယောက်က ပျော်ရွှင်နေရင်

and the other is happiness?"

တစ်ယောက်အတွက်တစ်ယောက် အပြည့်အ ဝရှိနေနိုင်မလား”ပါ။

SC: Yeah, I think the answer is to be fully present for each other.

SC: ဟုတ်ပြီး၊ အဖြေက တစ်ယောက်အတွက် တစ်ယောက် အပြည့်အ၀ ရှိနေဖို့လို့ ထင်ပါတယ်။

And I'll tell you one little hack that I've developed for that.

အဲဒါအတွက် ကျွန်မ တီထွင်ထားတဲ့ hack ကလေးတစ်ခုကို ပြောပြမယ်။

I don’t know if hack is the right word.

Hack ဆိုတဲ့ စကားလုံးက မှန်သလား မသိဘူး။

But there’s this amazing video that went viral a few years ago.

ဒါပေမဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်အနည်းငယ်က ပျံ့သွား တဲ့ ဒီအံ့သြစရာ ဗီဒီယိုတစ်ခုရှိပါတယ်။

It was put out by the Cleveland Clinic Hospital.

ဒါကို Cleveland Clinic ဆေးရုံက ထုတ်လွှင့်ခဲ့တာပါ။

And this was a video that they put together

ဒါက စောင့်ရှောက်ပေးသူတွေကို စာနာမှု

to teach empathy to their caregivers.

သင်ပေးဖို့ စုစည်းထားတဲ့ ဗီဒီယိုပါ။

And the way they did this,

သူတို့လုပ်ပုံက

is they had a camera kind of,

ဆေးရုံစင်္ကြန်တွေကို ဒီဖြတ်သွားသူ

moving through the corridors of the hospital,

ဒါမှမဟုတ် ဖြတ်သွားဖြတ်လာရဲ့မျက်နှာမှာ

lingering for a moment on the face of this passer-by or that passer-by.

ခဏလောက် ရစ်ဝဲနေတဲ့ ကင်မရာလို တစ်ခု ရှိတယ်။

Just the way you do in normal life, right?

သာမန်ဘ၀မှာ လုပ်တဲ့ပုံပဲ မဟုတ်လား။

You're like, walking through and you just see people as you go

ဖြတ်လျှောက်သွားရင်း လူတွေကို မြင်ရုံနဲ့ အဲဒီအကြောင်းကို

and you’re not really thinking that much about it.

သိပ် အများကြီးတွေး မနေဘူးလေ။

Except that in the case of this video,

ဒီဗီဒီယို အဖြစ်ကလွဲပြီး

they had little captions underneath each random person

ဖြတ်သွားခဲ့တဲ့ ကျပန်း လူတစ်ယေက်စီရဲ့အောက်မှာ

that you were passing by.

စာတန်းလေးတွေ ရှိတယ်။

And sometimes the captions were joyful ones,

တစ်ခါတလေ စာတန်းတွေက ပျော်ရွှင်စရာတွေပါ၊

like, "just learned that he's going to be a father for the first time."

ဥပမာ “သူဟာ သားဦးလေး ရတော့မယ်ဆိုတာကို သိလိုက်ရတာ”မျိုးပါ။

But because we're in a hospital, more often the captions are not so joyful.

ဒါပေမဲ့ ဆေးရုံမှာဆိုတော့ စာတန်းတွေက မကြာခဏတော့ သိပ်ပျော်စရာမဟုတ်ဘူး။

And it's things like, you know,

ဥပမာ၊ ဖခင်ကို နောက်ဆုံးအကြိမ်

caption under a little girl saying goodbye to her father for the last time.

နှုတ်ဆက်တဲ့ ကလေးမလေးရဲ့ အောက်က စာတန်းလိုမျိုးပါ၊

It's things like that.

ဒါမျိုးတွေပေါ့။

And you cannot watch this video without tearing up.

ပြီးတော့ ဒီဗီဒီယိုကို မျက်ရည်မဝဲဘဲ ကြည့်လို့ မရဘူး။

It's impossible.

မဖြစ်နိုင်ဘူးလေ။

Which is why it went viral.

ဒါကြောင့် ပျံ့နှံ့သွားတာပါ။

You also become aware, as you're watching it,

သတိထားမိလာသေးတာက ဒါကို ကြည့်နေရင်းနဲ့

you're not only tearing up,

မျက်ရည်ကျရုံတင်မက

you literally are having the sensation of expanding chest muscles.

တကယ့်ကို ရင်ဘတ်ကြွက်သားတွေ ပြန့်ကား လာတယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ကို ခံစားလာရမှာပါ။

Like, you can feel it physically and literally.

ရုပ်ပိုင်းအရရော တကယ့်အတိုင်းပါ ခံစားရနိုင်တယ်။

And ...

ပြီးတော့ ...

And we actually know from the work of Dacher Keltner,

ကျွန်မ အခုလေးတင်က ပြောနေတဲ့

who I was just talking about,

Dacher Keltner ရဲ့အလုပ်ကနေ သိလာတာက

that we have our vagus nerve,

ကျွန်မတို့မှာ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းက

which is the biggest bundle of nerves in our body,

အကြီးဆုံး အာရုံကြော အစုအစည်းဖြစ်တဲ့ ပင်မ အာရုံကြောစနစ်ရှိတယ်၊

and it governs our most fundamental instincts,

ဒါကအသက်ရှူတာ၊ အစာချတာလိုမျိုး အခြေခံအကျဆုံး

like breathing and digestion.

ဗီဇတွေကို ထိန်းချုပ်တယ်ဆိုတာပါ။

You know it's really basic.

ဒါက တကယ့်အခြေခံပါ။

But your vagus nerve also responds and fires up

ဒါပေမဲ့ တခြားသူတစ်ယေောက် သောကရောက်နေတာကို မြင်တဲ့အခါ

when it sees somebody else in distress.

သင့်ရဲ့ ပင်မ အာရုံကြောစနစ်က တုံ့ပြန်ပြီး လှုပ်ရှားလာတယ်။

So you know, this is a very deep and fundamental impulse.

ဒါက အလွန်နက်နဲပြီး အခြေခံကျတဲ့ တွန်းအားတစ်ခုပါ။

And what I take from the lesson of that Cleveland Clinic video

Cleveland Clinic ဗီဒီယို သင်ခန်းစာကနေ ကျွန်မ ယူလိုက်တာက

is just the simple exercise of imagining what people's captions are

ကမ္ဘာကြီးကို ဖြတ်လျှောက်သွားခိုက်မှာ လူတွေ ရဲ့ စာတန်းတွေက ဘာဆိုတာကို စိတ်ကူးကြည့်တဲ့

as you walk through the world.

ရိုးရှင်းတဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းသက်သက်ပါ။

You know, you don't necessarily know them.

ကိုယ်က သူတို့ကို သေချာပေါက် မသိဘူးလေ။

But now I'll go into a grocery store

ဒါပေမဲ့ အခု ကုန်စုံဆိုင် တစ်ဆိုင်ကို သွားမယ်၊

and as the person's ringing up my groceries,

ဒီလူက ကျွန်မ ဝယ်ထားတာတွေကို တွက်ချက်နေတုန်း၊

I'm thinking, what's her caption?

ကျွန်မ တွေးနေတာက သူ့စာတန်းက ဘာလဲပေါ့။

What is it?

အဲဒါက ဘာလဲ၊

And it's a completely different way of interacting with people

ဒါကို လုပ်လိုက်တာနဲ့ လူတွေနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံပုံက

once you do that.

လုံးဝခြားနားပါတယ်။

WPR: And connected to this,

WPR: ဒါနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး၊

Gordon asks how your experience with the pandemic and lockdown

Gordon က ကပ်ရောဂါနဲ့ အိမ်မှာနေနေရတာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ရှင့် အတွေ့အကြုံနဲ့

informed the writing of the book.

စာအုပ် ရေးသားမှုကို လက်တို့ပေးပုံကို မေးထားတယ်။

Did it change the book

ဒါက အစက စိတ်ကူးထားတာကနေ

from what you initially envisioned it to be?

စာအုပ်အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့တာလား။

SC: My father and my brother actually passed away from COVID

SC: ကျွန်မရဲ့အဖေနဲ့ အစ်ကိုက ကပ်ရောဂါ ကာလအတွင် အစောပိုင်းမှာ

quite early during the pandemic.

ကိုဗစ်ကြောင့် ဆုံးပါးသွားခဲ့တယ်။

There's something about grappling with these subjects for years,

ကျွန်မ လုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့အတိုင်း နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒီဘာသာရပ်တွေနဲ့

as I had been doing,

နပန်းလုံးခဲ့ရတာတစ်ခုရှိတယ်၊

that actually helped me pass through those particular moments

ဒါက အဲဒီထူးခြားတဲ့ အခိုက်အတန့်တွေကို ကျော်ဖြတ်ပြီး

and weather those particular moments.

ဒါတွေကို လွန််မြောက်အောင် ကျွန်မကို ကူညီခဲ့တယ်။

I guess I'll just give you one specific example.

ရှင့်ကို တိကျတဲ့ ဥပမာတစ်ခု ကျွန်မ ပေးနိုင်မယ် ထင်တယ်။

So one of the wisdom traditions that I found most illuminating,

ဒီတော့ ဒါက အသိအမြင်အပေးဆုံးလို့ ကျွန်မ ထင်တဲ့ ဉာဏ်ပညာ ထုံးတမ်းတွေထဲကတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and I wrote about this in the book,

ဒီ အကြောင်းကို စာအုပ်ထဲမှာ ရေးခဲ့တယ်၊

it's the one that Leonard Cohen's song comes from, you know,

ဒါက Leonard Cohen ရဲ့ သီချင်းကနေ လာတာပါ၊

the idea of light coming from the crack and everything.

အရာတိုင်းရဲ့ အက်ကွဲရာကနေ ထွက်ပေါ်လာတဲ့ အလင်း ဆိုတဲ့ အယူအဆပါ။

So he got that from the Kabbalah,

ဒီတော့ သူက ဒါကို ဂျူးရိုးရာဓလေ့ရဲ့ လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်တဲ့

which is the mystical side of the Jewish tradition.

ဘက်ခြမ်းဖြစ်တဲ့ Kabbalah ကနေ ရရှိခဲ့တာပါ၊

And one of the fundamental stories in the Kabbalah is the idea

Kabbalah ထဲက အခြေခံကျတဲ့ ပုံပြင်တွေထဲက တစ်ခုက

that all of creation originally was one divine vessel of light

မူလက ဖန်ဆင်းခြင်း အားလုံးဟာ အဆုံးမှာ အစိတ်စိတ် ကွဲအက်သွားတဲ့

that ultimately shattered

နတ်ဘုရား အလင်း အိုးတစ်လုံး ဖြစ်ပြီး အခု

and that now we're living in the world after the shattering.

ကျွန်မတို့ဟာ ကွဲအက်ပြီးနောက် ကမ္ဘာမှာ ရှင်နေတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆပါ။

But these divine shards of light are still scattered all around us,

ဒါပေမဲ့ ဒီနတ်ဘုရား အလင်းစတွေက ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်မှာ ပြန့်ကျဲဆဲဖြစ်ပြီး

and they're buried in the mud all around us.

ဒါတွေက ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်က ရွှံ့ထဲမှာ နစ်မြုပ်နေတယ်။

And so our job is to walk through the world

ဒီတောါ ကျွန်မတို့ အလုပ်က ကမ္ဘာကြီးကို ဖြတ်လျှောက်ပြီး

and pick up the shards where we can and maybe shine them up a little bit.

တတ်နိုင်တဲ့နေရာတွေမှာ အစအနတွေကို ကောက်ယူပြီး အနည်းငယ် တောက်ပစေနိုင်တာပါ။

And the beauty is that I'm going to see one set of shards,

ပြီးတော့ အလှတရားက အစအနတစ်ခုကို မြင်ရတော့မှာဆိုပေမဲ့

but you're going to notice completely different ones.

လုံးဝ မတူတာတွေကို သတိထားမိမှာပါ။

So we all go around and pick up our own.

ဒီတော့ အားလုံး ဝိုင်းပြီး ကိုယ့်ဟာကိုယ် ကောက်တာပါ။

When my father passed away from COVID,

ဖေဖေ COVID နဲ့ ကွယ်လွန်သွားတော့

I started reflecting on his life and ...

သူ့ဘဝအကြောင်း စပြီး ပြန်တွေးနေမိတာက...

My father was a person who ...

အဖေက… လူတစ်ယောက်၊

He was a doctor and a med school professor,

ဆရာဝန်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆေးကျောင်းက ပါမောက္ခတစ်ဦးပါ၊

and he worked really, really hard and did great work.

အမှန်တကယ် အလုပ်ကြိုးစားပြီး ကြီးကျယ်တဲ့ အလုပ်ကို လုပ်ခဲ့သူပါ။

And at the same time that he did all that,

ဒါအားလုံး အဖေ လုပ်လိုက်တဲ့ တစ်ချိန်တည်းမှာ

he also would perform these,

ဒါတွေကို လုပ်ဆောင်လိမ့်မယ်၊ဒါတွေကို

အလှတရားရဲ့အသိတရားမဲ့တဲ့ လုပ်ရပ်တွေ လို့ ခေါ်နိုင်တယ်၊ ဖြစ်လောက်တယ်လေ။

you could call them senseless acts of beauty, maybe.

He loved orchids,

အဖေက သစ်ခွတွေကို နှစ်သက်တော့

so he built a greenhouse full of orchids in our basement.

မြေအောက်ခန်းမှာ သစ်ခွတွေပြည့်နေတဲ့ ဖန်လုံအိမ်တစ်လုံးကို ဆောက်လုပ်ခဲ့တယ်။

For really no reason other than that he loved orchids.

သစ်ခွကို ချစ်တာကလွဲပြီး အဖေ့မှာ အခြားအကြောင်းပြချက်မရှိဘူး။

And so he grew them and gazed at them.

ဒီတော့ အဖေဟာ သစ်ခွတွေကို စိုက်ပျိုးပြီး ငေးကြည့်တာပါ။

And he loved the French language,

အဖေက ပြင်သစ်ဘာသာစကားကို နှစ်သက်တော့

so he learned how to speak French,

ပြင်သစ်ကို သွားလည်ဖို့ အချိန်မရှိတာ၊

even though he had no time to visit France and rarely did.

ရှိခဲတယ်ဆိုတာတောင် ပြင်သစ် စကားပြောနည်းကို သင်ယူခဲ့တယ်။

But he would sit there and learn it and loved the act of learning it.

ဒါပေမဲ့ အဖေ အဲဒီမှာထိုင်ပြီး သင်ယူကာ ဒါကို သင်ယူရတဲ့ လုပ်ရပ်ကို သဘောကျတာပါ။

And there were so many different things like this that he did.

ဒီလိုမျိုး အဖေ လုပ်ခဲ့တာတွေ အများကြီးရှိခဲ့တယ်။

And when he died, I started thinking about all those acts of beauty

အဖေ သေဆုံးသွားတော့၊ အလုပ်မှာ အဖေ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ အလှတရားတွေနဲ့

that he had performed in his work

အလှတရားတွေနဲ့ အလှတရားရဲ့

and in these seemingly senseless acts of beauty.

အသိတရားမဲ့ပုံရတဲ့ လုပ်ရပ်တွေ အကြောင်းကို စတင်တွေးမိလာတယ်။

And I framed them all as shards that he had been picking up all his life.

အဖေ့တစ်ဘဝလုံး ကောက်ယူခဲ့တဲ့ အစအနတွေ အဖြစ် အားလုံးကို ကျွန်မ ဘောင်ခတ်ထားတယ်။

And ...

ပြီးတော့...

That was, yeah, that was a really

ဟုတ်ပါတယ်၊ ဒါက အဖေ့အကြောင်း တွေးပြီး

helpful way of thinking of him and remembering him

အဖေ့ကို သတိရကာ အဖေ့ကို ဆုံးရှုံးမှုနဲ့အတူ အေးချမ်းတဲ့ပုံစံတစ်ခုဆီ

and bringing me to some form of peace with his loss.

ကျွန်မကို ရောက်ရှိစေတဲ့ အကူအညီပေးတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

WPR: As we slowly come out of the pandemic,

WPR: ကပ်ရောဂါကနေ တဖြည်းဖြည်း ထွက်လာတာနဲ့

how can we better normalize talking about loss

ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကနေ ရုန်းထွက်တာမျိုးလို့

and talking about these feelings

ရှင် ထည့်ပြောခဲ့တဲ့ ခံစားချက်တွေ

that you've mentioned our culture sort of shies away from?

အကြောင်းပြောဆိုတာကို ဘယ်လို ပို ကောင်းကောင်း ပုံမှန်ဖြစ်အောင်လုပ်နိုင်လဲ။

SC: Well, I think it's really helpful to start in our organizations.

SC: ၊ ဒါက အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ စတင်ဖို့ တကယ် အထောက်အကူဖြစ်တယ်လို့ ထင်တယ်။

I mean, we can obviously start privately,

သီးသန့် စတင်နိုင်တာ ထင်ရှားပါတယ်၊

which in some ways is the easiest

ဒါကို လုပ်ဖို့ အခြားဘယ်သူ့ကိုမှ

because we don't have to corral anybody else to do it.

ဘောင်ခတ်ဖို့ မလိုအပ်တာကြောင့် နည်းလမ်းတချို့မှာ အလွယ်ကူဆုံးပါ။

But in our organizations,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ

there are small steps that we can take.

ကျွန်မတို့ လုပ်နိုင်တဲ့ အဆင့်လေးတွေရှိတယ်။

So I'm thinking, for example,

ဒီတော့ ကျွန်မ တွေးနေတာက ဥပမာ ၊

I do a lot of public speaking,

ကျွန်မက အများပြည်သူ စကားပြောတာတွေ အများကြီးလုပ်တယ်၊

lately Zoom talks, where I come in and talk about introversion

မကြာသေးမီက Zoom ဟောပြောပွဲတွေမှာ၊ အတွင်းစွဲဖြစ်မှုအကြောင်း ဝင်ပြောတယ်၊

and I guess now bittersweetness.

အခု ထင်တာက ချိုသက်သက်ဖြစ်မှုပေါ့။

Anyway, I did one not that long ago, it was a Zoom call.

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် မကြာသေးခင်က ကျွန်မ လုပ်တာက Zoom ခေါ်တာပါ။

And we were talking about the power of introverts.

အတွင်းစွဲတွေရဲ့ စွမ်းအားအကြောင်း ကျွန်မတို့ ဆွေးနွေးခဲ့ကြတယ်။

And the call started with a chat, just the way this one did.

ဒီခေါ်ဆိုမှုက ဒီတစ်ခုလိုပဒ စကား စမြည်ပြောတာနဲ့စခဲ့တာပါ။

And the organizer asked them questions like, "How's everybody feeling today?"

ပွဲစီစဉ်သူက “ဒီနေ့ အားလုံး ဘယ်လိုခံစားရလဲ” လို့ မေးတယ်။

And everybody typed in, you know, "I'm feeling great."

လူတိုင်းက စာရိုက်ထည့်တာက ” စိတ်ကျေနပ်တယ်၊”

"I'm feeling excited," "I'm feeling joyful,"

” စိတ်လှုပ်ရှားနေတယ်၊” “ပျော်နေတယ်” ဆိုတာတွေပါ။

feeling all these things.

ဒါတွေအားလုံးကို ခံစားရတာပါ။

And I love it.

ကျွန်မ သဘောကျတယ်။

If they were in fact feeling that way, that's awesome.

သူတို့ တကယ် အဲဒီလို ခံစားရရင်။ သိပ်ကောင်းတယ်လေ။

And I also ask, what is the chance that everybody truly was feeling that way?

နောက်ပြီး လူတိုင်း ဒီလို တကယ်ခံစားခဲ့ရတဲ့ အခွင့်အရေးက ဘာလဲလို့ ကျွန်မ မေးသေးတယ်။

This long list of people coming into the chat,

ဒီစကားဝိုင်းကို ရောက်ရှိလာတဲ့ ရှည်လျားတဲ့ လူစာရင်း၊

what's the chance that was accurate?

တိကျတဲ့ အခွင့်အရေးက ဘာလဲ။

Maybe zero percent?

သုည ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်နိုင်လား။

I would love to see us develop ways,

နည်းတွေ ဖွံ့ဖြိုးလာတာကို မြင်စေချင်ပြီး၊

and maybe the way to start is with anonymous chats

စတင်ပုံက အမည်မသိ စကားဝိုင်းတွေ ဒါမဟုတ် စကားဝိုင်းတွေမှာ

or an option to be anonymous in chats,

အမည်မသိ ရွေးချယ်မှုတစ်ခုဖြစ်နိုင်ပေမဲ့

but for organizers and for team leaders and so on to be asking,

ပွဲစီစဉ်သူတွေနဲ့ အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တွေ အတွက် မေးစရာက

"What are you all truly feeling?"

“အားလုံး တကယ်ကို ဘယ်လိုခံစားရလဲ၊“

"What are you going through right now?"

“အခု ဘာတွေ တွေ့ကြုံနေတာလဲ” လို့ပါ။

And again, maybe anonymous and maybe not.

နောက်တစ်ခါ၊ အမည်မသိ၊ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်တယ်။

When we're gathering in person,

လူကိုယ်တိုင် စုရုံးမိတဲ့အခါ

we could have whiteboards up.

ဝှိုက်ဘုတ်တွေ တပ်လို့ရပါတယ်။

In schools they sometimes do this and they call it a parking lot,

ကျောင်းတွေမှာ တစ်ခါတလေ ဒီလိုလုပ်ပြီး ကားရပ်တဲ့နေရာလို့ ခေါ်ကြတယ်၊

where people could just write down what they're going through that day,

အဲဒီမှာ လူတွေက အဲဒီနေ့ ဖြတ်သန်းခဲ့သမျှ ပျော်ရွှင်မှု၊

the joys and the sorrows,

ဝမ်းနည်းမှုကို ရေးချနိုင်တော့

so that people start becoming aware of kind of like, the normality

တကယ့် အတွေ့အကြုံရဲ့ ပုံမှန်ဖြစ်မှုက ဘာလိုမျိုးဆိုတာကို

of what actual experience is.

သတိပြုမိလာကြတယ်။

We as a society need to figure out how we can start telling the truth

လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်အနေနဲ့ ကျွန်မတို့ဟာ အသက်ရှင်ခြင်းရဲ့ အမှန်တရားကို ဘယ်လို

of what it's like to be alive.

စပြောနိင်တာကို အဖြေရှာဖို့ လိုအပ်တယ်။

That's what I would say.

ကျွန်မ ပြောမှာက ဒါပါ။

I mean, that's actually the reason I write books,

စာအုပ်တွေရေးရတဲ့ အကြောင်းရင်းက ဒါကို ကျွန်မ

that's how I always think of it.

အမြဲတမ်း တွေးနေပုံကို ဆိုလိုတာပါ။

It's like there's really no point other than telling a truth

ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် မပြောဘဲ အမှန်တရားကို ပြောရုံမှတပါး

that isn't otherwise being spoken out loud.

အခြားအကြောင်းမရှိသလိုမျိုးပါ။

And there's also an incredible safety in numbers, you know.

ပြီးတော့ ကိန်းဂဏန်းတွေအရ မယုံနိုင်လောက်အောင် ဘေးကင်းတယ်ဆိုတာပါ။

Once lots of people start talking about the same thing,

လူအများအပြားက တူညီတဲ့အရာကို စတင်ပြောဆိုတာနဲ့

it suddenly becomes OK to tell that particular truth

ဒါက ရှင်သန်ချင်တာရဲ့ အမှန်တရားတစ်ခုခုကို ပြောပြဖို့

of what it's like to be alive.

ရုတ်တရက် အဆင်ပြေလာတာပါ။

So we have to just find ways of telling it

ဒါကြောင့် ဒါကို ပြောပြတဲ့ နည်းလမ်းတွေကို

and then more and more people will share it.

ရှာဖွေဖို့သာလိုပြီး မျှဝေသူတွေ ပိုပိုများလာမှာပါ။

[Get access to thought-provoking events you won't want to miss.]

[သင် လက်လွတ်မခံချင်တဲ့ အတွေးပွားစရာ ဖြစ်ရပ်တွေကို ဝင်ရောက်ပါ။]

[Become a TED Member at ted.com/membership.]

[ted.com/membership မှာ TED အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လိုက်ပါ။]