What broke the Great Wall of China - Juwen Zhang

Translator: Thúy An Lê Reviewer: Trần Thái Hưng

According to legend, an emperor long ago declared that he would build

Tương truyền, một hoàng đế xa xưa tuyên bố rằng ngài sẽ xây dựng

a great wall spanning thousands of kilometers

một bức tường vĩ đại trải dài hàng nghìn km

to protect his new empire and ensure his sustained power.

để bảo vệ đế chế mới và đảm bảo sức mạnh bền vững của mình.

He ordered many men across China to leave their homes

Ngài ra lệnh cho đàn ông trên khắp Trung Quốc rời xa gia đình,

and submit to the grueling labor required for its construction.

lao động khổ sai để xây dựng bức tường.

As years passed and the wall grew, few returned home.

Nhiều năm trôi qua, bức tường ngày một dài, và rất ít người trở về nhà.

Nestled in the foothills of a remote mountain,

Ẩn mình dưới chân đồi của một ngọn núi hẻo lánh,

the Mengs and their neighbors, the Jiangs,

vợ chồng Mạnh gia và vợ chồng Khương gia

hadn’t yet had to worry about being drafted by the emperor’s soldiers.

vẫn chưa phải lo lắng về việc quân lính của hoàng đế kéo đến.

One year, the Mengs grew gourds that flourished along their shared fence.

Một năm nọ, vợ chồng Mạnh gia trồng những quả bầu nở dọc theo hàng rào chung.

One particular gourd crossed the fence and extended into the Jiang’s yard,

Một quả bầu đặc biệt vượt qua hàng rào và kéo dài vào sân nhà họ Khương,

so they cared for it.

vậy nên họ đã chăm sóc nó.

The gourd grew to be the biggest of all.

Quả bầu lớn lên trở thành quả to nhất.

At harvest, the Mengs and the Jiangs decided to take equal halves.

Vào lúc thu hoạch, hai gia đình quyết định chia đôi quả bầu.

But as they went to split the gourd, something remarkable happened.

Nhưng khi họ tách quả bầu, điều kỳ lạ đã xảy ra.

It cracked open to reveal a beautiful baby curled inside,

Quả bầu nứt ra, để lộ một em bé xinh đẹp cuộn tròn bên trong,

smiling up at them.

đửa trẻ mỉm cười với họ.

They agreed to raise her together

Họ đồng ý cùng nhau nuôi dạy đứa trẻ

and named their magical, boundary-breaking daughter, Meng Jiang.

và đặt tên cho cô bé là Mạnh Khương.

She grew into a virtuous, accomplished young woman who infused life with joy.

Nàng lớn lên trở thành người đức hạnh, tài giỏi và luôn mang lại tiếng cười.

She cared for her elderly parents and their land with dedication.

Nàng tận tụy chăm sóc cha mẹ già và đất đai của họ.

But the surrounding world remained turbulent.

Nhưng đất nước vẫn chìm trong hỗn loạn.

One day, Meng Jiang stumbled upon a young man hiding in the garden.

Một ngày nọ, Mạnh Khương bắt gặp một chàng trai trẻ đang trốn trong vườn.

The emperor’s soldiers had come to conscript him into building the wall.

Chàng bị quân lính bắt đi xây Vạn Lý Trường Thành.

But he had an elderly mother to care for

Nhưng chàng còn có mẹ già phải chăm sóc,

and knew that obeying the soldiers’ orders would mean almost certain death,

chàng cũng biết rằng đi theo quân lính đồng nghĩa với cái chết.

so he escaped.

vậy nên chàng đã bỏ trốn.

Meng Jiang and Fan Xiliang connected instantly,

Mạnh Giang và Phạm Hỷ Lương sau đó đã yêu nhau.

and soon enough, they married.

và nhanh chóng nên duyên vợ chồng.

But their happiness wouldn’t last long.

Tuy nhiên, hạnh phúc của họ chẳng kéo dài bao lâu.

When the emperor’s soldiers descended the next time,

Trong một lần binh lính ập đến,

they captured Fan Xiliang.

họ đã bắt được Phạm Hỷ Lương.

For months, she watched the horizon,

Trong nhiều tháng, nàng trông về phía xa xăm

hoping the world would do right and deliver her love back to her safely.

cầu mong ông trời phù hộ, đưa chồng nàng bình an trở về.

But he never came.

Nhưng chàng chẳng bao giờ quay về nữa.

And as the air grew frigid, Meng Jiang’s worries only grew,

Trời trở lạnh, nỗi lo của Mạnh Khương ngày một dâng lên,

so she set out to find him herself.

vì vậy nàng bắt đầu tự mình đi tìm chồng.

Through bitter snow and howling winds, across rivers and mountains,

Chịu đựng gió tuyết khắc nghiệt, núi non trập trùng,

she undertook the dangerous journey that many others had been forced to complete.

nàng đã có một hành trình gian khổ mà nhiều người bị ép phải cam chịu.

Finally, she reached the construction site,

Cuối cùng, nàng đã đến được công trường,

where thousands of workers toiled, day and night,

nơi hàng ngàn người phải chịu khổ sở bất kể ngày đêm,

to realize the emperor’s vision.

để hiện thực hóa giấc mộng của hoàng đế.

Stealing into the fray, Meng Jiang whispered her husband’s name

Len lỏi qua các cuộc ẩu đả, Mạnh Khương thì thầm nói tên chồng

to the workers until, eventually, one man’s eyes glimmered with recognition—

cho mọi người, mãi sau đó mới có người nhận ra

only for him to reveal the tragic news that Fan Xiliang had recently died.

ông ta báo tin buồn rằng Phạm Hỷ Lương đã không còn.

He was rumored to be buried under the wall alongside many others.

Người ta đồn rằng chàng được chôn dưới bức tường cùng với nhiều người khác.

Heartbroken beyond words, Meng Jiang could only weep.

Đau lòng đến độ không nói nên lời, Mạnh Khương chỉ có thể khóc.

As her tears filled the construction halls,

Khi nước mắt nàng tràn ngập khắp nơi,

seeped into the cracks of the wall, and soaked its stone,

thấm vào các vết nứt và đá xây tường,

whole portions crumbled and washed away in the flood of her grief.

toàn bộ đã bị cuốn trôi đi theo nỗi tiếc thương của nàng.

Livid, the emperor ordered that the person who’d sabotaged his grand project

Hoàng đế nổi cơn thịnh nộ, ra lệnh bắt kẻ cả gan làm càn

be captured and brought to his palace for punishment.

đưa đến cung điện để chịu sự trừng phạt.

But when he beheld the otherworldly beauty and virtue Meng Jiang radiated,

Nhưng khi ngài thấy được dung nhan tuyệt trần và đức hạnh của nàng,

his plan changed.

ngài đã thay đổi ý định.

Leering at the devastated widow,

Nhìn người góa phụ đang trong cơn tuyệt vọng,

the emperor instead suggested that she become one of his imperial concubines.

hoàng đế đề nghị nàng trở thành phi tần của ngài.

She had few options, but she realized she could leverage the wretched proposal

Nàng không có nhiều lựa chọn, nhưng nàng nhận ra mình có thể tận dụng điều này

to honor Fan Xiliang and humiliate the emperor.

để tôn vinh Phạm Hỷ Lương và sỉ nhục hoàng đế.

She said she agreed—

Nàng nói mình sẽ chấp thuận

but only if the emperor gave her deceased husband a grand funeral

chỉ khi hoàng đế tổ chức một lễ tang long trọng cho người chồng quá cố

and that the emperor attend dressed in the traditional mourning attire

và hoàng đế sẽ phải mặc tang phục

he would wear had Fan Xiliang been his own father.

với tư cách là nhi tử của Phạm Hỷ Lương.

The emperor begrudgingly made the arrangements

Hoàng đế miễn cưỡng chấp nhận

and Meng Jiang bid her beloved farewell.

và Mạnh Khương đã tiễn biệt chồng mình.

Finally, with her wish carried out, she refused to either submit to the emperor,

Khi đã mãn nguyện, nàng từ chối cả việc phục tùng Hoàng đế

who now awaited her in his palace, or to face his punishment.

- lúc này đang đợi nàng trong cung, lẫn việc phải chịu hình phạt.

Instead, she cast herself into the nearby water,

Thay vào đó, nàng gieo mình xuống dòng nước

as all-enveloping as her own tears, never to emerge again.

dòng nước tựa dòng lệ tuôn rơi, và không còn ai nhìn thấy nàng nữa.

She had left an unjust world as mysteriously as she’d entered it.

Cách nàng ra đi bí ẩn hệt như cách nàng bước đến thế giới đầy bất công.

But her tears flowed on, a reminder of her virtue and defiance.

Nhưng dòng lệ vẫn chảy tựa lời nhắc nhở về sự đức hạnh và kiên trinh của nàng.